Một số yếu tố ảnh hưởng đến tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch của trẻ em từ 12-24 tháng tuổi tại 4 xã thuộc vùng đặc biệt khó khăn của huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La năm 2023

Việt Nam đã duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao từ năm 1996, mang lại nhiều lợi ích trong việc giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ em. Chương trình tiêm chủng hiện cung cấp 12 loại vắc xin miễn phí cho trẻ dưới 5 tuổi. Tuy nhiên, tại huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La – một khu vực miền núi đặc biệt khó khăn với địa hình phức tạp, giao thông kém phát triển và trình độ dân trí không đồng đều – tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ có xu hướng giảm trong những năm gần đây, đặc biệt thấp ở một số xã như Chiềng On, Mường Lựm, Chiềng Hặc và Tú Nang. Tình hình này đặt ra nhu cầu cấp thiết phải nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tiêm chủng.

Nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để đề xuất các giải pháp hiệu quả, góp phần tăng cường công tác tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ em từ 12-24 tháng tuổi tại các xã đặc biệt khó khăn của huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch của trẻ em từ 12-24 tháng tuổi tại 4 xã đặc biệt khó khăn thuộc huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La vào năm 2023. Phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, bao gồm phỏng vấn trực tiếp 252 bà mẹ có con trong độ tuổi nghiên cứu và 10 cuộc phỏng vấn sâu với các bà mẹ, cán bộ y tế và lãnh đạo y tế huyện. Kết quả cho thấy nhiều yếu tố quan trọng tác động đến tỷ lệ tiêm chủng. Các yếu tố thuận lợi bao gồm: trẻ sống ở vùng thấp (khả năng tiêm chủng đầy đủ cao hơn 2,15 lần so với vùng cao); trẻ thuộc dân tộc Thái (cao hơn 9,4 lần so với dân tộc Xinh Mun); mẹ là nông dân (cao hơn 2,1 lần so với các nghề khác); gia đình cách trạm/điểm tiêm chủng từ 1-5 km (cao hơn 2,3 lần so với dưới 1 km); mẹ có kiến thức đúng về lịch tiêm chủng (cao hơn 1,95 lần); trẻ không bị ốm (cao hơn 2,1 lần nếu ốm 1-2 lần và 5,6 lần nếu ốm từ 3 lần trở lên); nguồn thông tin tiêm chủng từ cán bộ y tế (97,2%); tiêm chủng ngoại trạm (cao hơn 2,1 lần so với tại trạm y tế); dễ tiếp cận dịch vụ tiêm chủng (cao hơn 2,56 lần so với khó tiếp cận); và tâm lý bà mẹ không lo ngại phản ứng sau tiêm hoặc sợ lây nhiễm COVID-19 (cao hơn 5 lần). Ngược lại, các yếu tố cản trở bao gồm việc sống ở vùng cao, thuộc dân tộc Xinh Mun, mẹ làm nghề khác, khoảng cách xa trạm y tế (dưới 1 km hoặc trên 5 km), mẹ thiếu kiến thức về tiêm chủng, trẻ thường xuyên bị ốm, thiếu thông tin từ cán bộ y tế, khó tiếp cận dịch vụ, và tâm lý lo ngại về phản ứng sau tiêm hoặc sợ lây nhiễm COVID-19. Đặc biệt, tình trạng thiếu vắc xin trong giai đoạn cuối năm 2021-2022 cũng là một thách thức lớn. Nghiên cứu kết luận rằng để nâng cao tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch tại các khu vực khó khăn, cần tập trung vào việc cải thiện kiến thức và thái độ của bà mẹ, đảm bảo trẻ khỏe mạnh, tăng cường vai trò của cán bộ y tế trong việc cung cấp thông tin và tổ chức tiêm chủng ngoại trạm, đồng thời cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ tiêm chủng và giải tỏa tâm lý lo ngại của các bà mẹ.