Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
LÝ THUYÊT DAO ĐỘNG CƠ
x = Acos(t + )
v= -Asin(t +) = Acos(t+ +
) 2
luôn cùng chiều với chiều chuyển động (vật chuyển động theo chiều dương thì v>0, theo chiều âm thì I. DAO ĐỘNG ĐIỀU HOÀ 1. Phương trình dao động: 2. Vận tốc tức thời: - v v<0)
2
2
- Vận tốc nhanh pha hơn li độ (x) 1 góc và chậm pha hơn gia tốc (a) 1 góc
a = -2Acos(t + ) = -2x = Acos(t+ +)
luôn hướng về vị trí cân bằng và tỉ lệ với li độ và ngược dấu với x. 3. Gia tốc tức thời: - a
2
- gia tốc nhanh pha hơn v 1góc và ngược pha với li độ (x)
x = 0; vmax =A; vmin = - A; a = 0
x = +A; v = 0; amax = - 2A
2
2
2
2
2
2
v
A
x
A
x
x
A
;
;
;
v 2
2
v
v
A
x
4. - Vật ở VTCB: - Vật ở biên 5. Hệ thức độc lập:
2
2 m A
=
= const
VTB
W W W t đ
VTCB W t
2 KA W đ
max
max
1 2
1 2
2 2 2 m A sin (
2 ) Wsin (
t
2 mv
W đ
) t
1 2
1 2
2
2
2
2 ) W s (
2 m A cos
( t
t )
2 m x
co
=
W t
- A, là những đại lượng có giá trị dương. - x, v có thể dương, hoặc bằng 0 hoăc âm
1 2
6. Cơ năng: Trong quá trình dao động điều hòa động năng tăng thì thế năng giảm và ngược lại, nhưng tổng của chúng tức cơ năng được bảo toàn. - Cơ năng: - Động năng: - Thế năng:
Giáo viên biên soạn: Nghiêu Văn Sênh
1 2 - 1 -
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
shif
x A
x A
cos
0 0
0 0
cos v v
* Tính * Tính A * Tính dựa vào điều kiện đầu: lúc t = t0 (thường t0 = 0)
7. x, v, a dao động điều hoà có tần số góc là , tần số f, chu kỳ T thì động năng và thế năng biến thiên với tần số góc 2, tần số 2f, chu kỳ T/2. Động năng và thế năng dao động điều hòa cùng biên độ, cùng tần số nhưng pha của chúng sẽ khác nhau 8. Chiều dài quỹ đạo: 2A 9. Quãng đường đi trong 1 chu kỳ luôn là 4A; trong 1/2 chu kỳ luôn là 2A Quãng đường đi trong l/4 chu kỳ là A khi vật đi từ VTCB đến vị trí biên hoặc ngược lại 10. Các bước lập phương trình dao động dao động điều hoà: Các trường hợp đặc biệt:
2
+ Khi nói vật qua VTCB theo chiều dương thì
2
0
2
.
f
k m
2 T
T
2
2
t N
m k
1 f
f
2
1 2
k m
1 T
N t
+ Khi nói vật qua VTCB theo chiều âm thì
F = -kx = -m2x
+ Khi nói vật qua vị trí biên dương thì + Khi nói vật qua vị trí biên âm thì II. CON LẮC LÒ XO 1. Tần số góc: ; 2. Chu kỳ: 3. Tần số: 4. Lực kéo về hay lực hồi phục: là lực muốn đưa vật về VTCB: Đặc điểm:
Giáo viên biên soạn: - 2 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
Fmin = 0
Fmax = kA = m2A
Fđh = kx*
FMax = k(l + A) = FKmax
F
0
Al
min
nếu
F
k
Al
Al
min
g l
2
T
2
t N
l g
1 f
f
2
1 2
N t
1 T
g l
- Là lực gây dao động cho vật. - Luôn hướng về VTCB - Biến thiên điều hoà cùng tần số với li độ 5. Lực đàn hồi là lực đưa vật về vị trí lò xo không biến dạng. Có độ lớn (x* là độ biến dạng của lò xo) - Với con lắc lò xo nằm ngang thì lực kéo về và lực đàn hồi là một (vì tại VTCB lò xo không biến dạng) - Với con lắc lò xo thẳng đứng hoặc đặt trên mặt phẳng nghiêng + Lực đàn hồi cực đại: + Lực đàn hồi cực tiểu: III. CON LẮC ĐƠN 1. Tần số góc: 2. Chu kỳ: 3. Tần số: Điều kiện dao động điều hoà: Bỏ qua ma sát, lực cản và 0 << 100 hay S0 << l 4. Trường hợp 1: 0 << 100
W
2 m S
S
mgl
2 0
2 0
2 0
2 2 2 m l 0
1 2
1 2
mg l
1 2
1 2
a. Phương trình dao động: s = S0cos(t + ) hoặc α = α0cos(t + ) với s = αl, S0 = α0l v = s’ = -S0sin(t + ) = -lα0sin(t + ) a = -2S0cos(t + ) = -2lα0cos(t + ) = -2s = -2αl Lưu ý: S0 đóng vai trò như A còn s đóng vai trò như x
b. Cơ năng:
5. Khi con lắc đơn dao động với 0 bất kỳ. Cơ năng, vận tốc và lực căng của sợi dây con lắc đơn
Giáo viên biên soạn: - 3 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
v2 = 2gl(cosα – cosα0)
2
maxv
= 2gl(1 – cosα0)
0
: v = 0
RC = mg(3cosα – 2cosα0)
Wt = mgl(1-cos) Wđ = mgl(cosα – cosα0) W= mgl(1 – cosα0)
2
)
A A c os( 1 1
2
2
tan
A sin os
2 A 1
: Rmax = mg(3 – 2cosα0) Rmin = mgcosα0 a. Vận tốc: VTCB: ( = 0): VT Biên: b. Cơ năng, động năng, thế năng - Thế năng - Động năng - Cơ năng: c. Lực căng: - VTCB ( = 0): - VT Biên 0
2 A 2 2 sin 2 os 2
A 2 A c 2
1 1 với 1 ≤ ≤ 2 (nếu 1 ≤ 2 )
A
A 1
A 2
Lưu ý: Các công thức này áp dụng đúng cho cả khi 0 có giá trị lớn IV. TỔNG HỢP DAO ĐỘNG 1. Tổng hợp hai dao động điều hoà cùng phương cùng tần số x1 = A1cos(t + 1) và x2 = A2cos(t + 2) được một dao động điều hoà cùng phương cùng tần số x = Acos(t + ). Trong đó: A 1 A c 1
2 1
max
2 1
Trường hợp 1. = = 2kπ (x1, x2 cùng pha)
min
A A 1 A 2
2 1
Trường hợp 2. = = (2k + 1)π (x1, x2 ngược) :
: A 1 A 1 A 2 A 2 1 2
A
2 1
2 A 1
2 A 2
2
2
Trường hợp 3. = = (2k + 1) ) (x1, x2 vuông pha hoặc lệch pha
A1 - A2 ≤ A ≤ A1 + A2
x
2
2
t
O
S
kA 2
mg
2 A 2 g
(cid:0) Lưu ý: V. DAO ĐỘNG TẮT DẦN – DAO ĐỘNG CƯỠNG BỨC - CỘNG HƯỞNG 1. Một con lắc lò xo dao động tắt dần với biên độ A, hệ số ma sát µ. * Quãng đường vật đi được đến lúc dừng lại là:
T
A
* Độ giảm biên độ sau mỗi chu kỳ là:
N
A A
g 4 2 2 A 4 g
t N T .
T
* Số dao động thực hiện được:
2
4 mg k Ak 4 mg * Thời gian vật dao động đến lúc dừng lại: AkT 4 mg
A 2 g
(Nếu coi dao động tắt dần có tính tuần hoàn với chu kỳ )
Giáo viên biên soạn: - 4 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
3. Hiện tượng cộng hưởng xảy ra khi: f = f0 hay = 0 hay T = T0 Với f, , T và f0, 0, T0 là tần số, tần số góc, chu kỳ của lực cưỡng bức và của hệ dao động. SÓNG CƠ
= vT = v/f
x x
cos
u
2
. t
A M
A M
M
x
t T
x
cos
2
O M
I. SÓNG CƠ HỌC 1. Bước sóng: Trong đó: : Bước sóng; T (s): Chu kỳ của sóng; f (Hz): Tần số của sóng v: Tốc độ truyền sóng (có đơn vị tương ứng với đơn vị của ) 2. Phương trình sóng Tại điểm O: uO = Acos(t ) Tại điểm M cách O một đoạn x trên phương truyền sóng. 3. Độ lệch pha giữa hai điểm cách nguồn một khoảng x1, x2
) - Phương trình truyền sóng tại điểm M cách O một đoạn x1 là: uM = AMcos(t + -
x 1 2 x 2 2
x
2
x 1
2
2
1 2
x
x
) - Phương trình truyền sóng tại điểm N cách O một đoạn x2 là: uN = ANcos(t + -
x 1
2
2
k
x
k
...2;1
: là khoảng cách từ nguồn M đến N
(k =
)
Độ lệch pha hai điểm M và N là: x1: là khoảng cách từ nguồn O đến M x2: là khoảng cách từ nguồn O đến N x = - Hai dao động cùng pha:
Khoảng cách nhắn nhất hai dao động cùng pha là
2(
k
)1
x
(
k
)
2(
k
)1
...2;1
(k = 0;
)
2
- Hai dao động ngược pha:
1 2
Khoảng cách nhắn nhất hai dao động ngược pha là
/ 2
2(
k
)1
x
(
k
2(
k
)1
)
...2;1
(k = 0;
)
2
1 2
2
4
- Hai dao động vuông pha:
Khoảng cách nhắn nhất hai dao động vuông pha là
/ 4
Giáo viên biên soạn: - 5 - Nghiêu Văn Sênh
*
(
N
k
k
)
l
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
2
4. Trong hiện tượng truyền sóng trên sợi dây, dây được kích thích dao động bởi nam châm điện với tần số dòng điện là f thì tần số dao động của dây là 2f. II. SÓNG DỪNG 1. Một số chú ý * Đầu cố định hoặc đầu dao động nhỏ là nút sóng. * Đầu tự do là bụng sóng * Các điểm trên dây đều dao động với biên độ không đổi năng lượng không truyền đi * Khoảng thời gian giữa hai lần sợi dây căng ngang (các phần tử đi qua VTCB) là nửa chu kỳ. 2. Điều kiện để có sóng dừng trên sợi dây dài l: * Hai đầu là nút sóng (hai đầu cố định) :
(2
l
k
1)
(
k N
)
4
Số bụng sóng = số bó = số múi = k Số nút sóng = k + 1 * Một đầu là nút sóng còn một đầu là bụng sóng (một đầu cố định, 1 đầu tự do):
l
k
2
2
Nk
4
u
u
a
t cos .
u 1
2
số bó = số múi = k Số bụng sóng = Số nút sóng = k + 1 * hai đầu là bụng (hai đầu tự do):
số bó = số múi = k Số nút sóng = k + 1 Số bụng sóng = k +2 III. GIAO THOA SÓNG Giao thoa của hai sóng phát ra từ hai nguồn sóng kết hợp S1, S2 cách nhau một khoảng l: Xét điểm M cách hai nguồn lần lượt d1, d2 1. Hai nguồn dao động cùng pha Phương trình sóng tại 2 nguồn: Phương trình sóng tại M do hai sóng từ hai nguồn truyền tới:
t .
t .
2
a
2
a
u M 1
u M 2
d 1
cos
cos
d
d
1
2
1
2
a
2
u M
d
d
cos
t cos .
d
1
2
A
a
2
d
cos
d 2 Phương trình giao thoa sóng tại M: uM = u1M + u2M Biên độ dao động tại M: * Điểm dao động cực đại: d1 – d2 = k (kZ)
và
2
(kZ) * Điểm dao động cực tiểu (không dao động): d1 – d2 = (2k+1)
Giáo viên biên soạn: - 6 - Nghiêu Văn Sênh
2
, bk
Xét
SS 1
b b
0 5
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
thì số cực tiểu 2k thì số cực tiểu 2k +2
+ Số cực đại 2k +1 + Nếu 5 + Nếu 9
I=
W P = tS S
) 10.lg
L dB (
L B (
lg
)
Hoặc
I I
I I
0
0
Bài toán. Hãy tìm số cực đại, cực tiểu: IV. SÓNG ÂM 1. Cường độ âm:
. RI
U
.0 URI ;
R
R
0
R = 0
Với W (J), P (W) là năng lượng, công suất phát âm của nguồn S (m2) là diện tích mặt vuông góc với phương truyền âm (với sóng cầu thì S là diện tích mặt cầu S=4πR2) 2. Mức cường độ âm Với I0 = 10-12 W/m2 ở f = 1000Hz: cường độ âm chuẩn. CHƯƠNG V: ĐIỆN XOAY CHIỀU
I
I. Dòng điện xoay chiều trong đoạn mạch R,L,C a. Đoạn mạch chỉ có điện trở thuần R: uR cùng pha với i
U R
Lưu ý: Điện trở R cho dòng điện không đổi đi qua và có
;
U
. ZI
0
L
L
.0 UZI L
L
b. Đoạn mạch chỉ có cuộn thuần cảm L: uL nhanh pha hơn i là /2
U
. ZI
;
.0 UZI C
C
C
C
0
CZ
là dung kháng
1 C
= u – i = -/2
ZL = L là cảm kháng = u – i = /2
Lưu ý: Cuộn thuần cảm L cho dòng điện không đổi đi qua hoàn toàn (không cản trở). c. Đoạn mạch chỉ có tụ điện C: uC chậm pha hơn i là /2
Giáo viên biên soạn: - 7 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
2
2
U
U
U
C
2 R
UU L
U
0
0
C
0
L
.
0
2 0 R .0 ZI
U U
Lưu ý: Tụ điện C không cho dòng điện không đổi đi qua (cản trở hoàn toàn). II. Các công thức cần nhớ đối với mạch R, L, C mắt nối tiếp.
U ZIU
2
R
Z
Z
2
L Z
C
Z
Z
C
L
C
tan
R
R
UU L U
= u – i
cos
U r U
R Z
1*. Hiệu điện thế hiệu dụng, hiệu điện thế cực đại. 2*. Tổng trở 3*. độ lệch pha giữa u và i
2
2
2
RIP
.
UI
.
cos
cos
U R
4*. Hệ số công suất 5*. Công suất tiêu thu của đoạn mạch
Chú ý:
> 0 thì u nhanh pha hơn i: mạch có tính cám kháng + Khi ZL > ZC hay
< 0 thì u chậm pha hơn i: mạch có tính dung kháng + Khi ZL < ZC hay
1 LC 1 LC 1 LC
= 0 thì u cùng pha với i. + Khi ZL = ZC hay
C L,r
rR
U
U
Z
hay
UU L
L Z
C
C
R
r
rR
(2
(2
U
U
U
Z
Z
2
2
)
)
hay
UU L
C
C
R
r
L Z U
A B M N
C
L
2
2
U I rR (2 Z Z 2 )
U
P
cos
U rR
)
Z
Z
2 2
4
L
C
5*. Các trường hợp đặc biệt đối với mạch điện xoay chiều R, L, r, C không phân nhánh (mắc nối tiếp) R * Trường hợp 1. Bài toán yêu cầu: Thay đối R để công suất mạch cực đại ta sẽ suy ra những dữ kiện sau:
(2 2 Giáo viên biên soạn:
- 8 - Nghiêu Văn Sênh
2
r
R
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
2
Z
C
L Z
L U C UU
U
+ +
hay
r
R U
I
+
(
)
P
+
cos
(
hay Z C rR ) U rR 2 U rR ) 1
0
+
2
2
R
Z
U R
Z
2 C
2 C
Z
U
L
LM
ax
thì
Z
R
C
2
2
R
Z
U R
Z
2 L
2 L
Z
U
C
CM
ax
thì
Z
R
L
Z L Z (
* Trường hợp 2. Bài toán yêu cầu: Thay đối R để công suất trên R cực đại ta sẽ suy ra những dữ kiện sau: * Trường hợp 3. Bài toán yêu cầu: Thay đối L ( hoặc C hoặc f) để công suất mạch cực đại (hiện tượng cộng hưởng ta sẽ suy ra những dữ kiện sau: * Trường hợp 4. Bài toán yêu cầu: Thay đối L để hiệu điện thế hai đầu tụ điện cực đại hoặc các đại lượng khác không ảnh hưởng đên ZL (hoặc thay đổi C để UL cực đại hoặc các đại lượng khác không ảnh hưởng đên ZC ) đó là hiện tượng cộng hưởng ta sẽ suy ra những dữ kiện như trường hợp 3: * Trường hợp 5. Bài toán yêu cầu: Thay đối L để hiệu điện thế hai đầu cuộn dây cực đại Ta suy ra được các công thức sau: * Trường hợp 6. Bài toán yêu cầu: Thay đối C để hiệu điện thế hai đầu tụ điện cực đạiTa suy ra được các công thức sau: CHƯƠNG IV: DAO ĐỘNG VÀ SÓNG ĐIỆN TỪ
u
c os(
t )
os(
) t
I. Dao động điện từ * Điện tích tức thời q = q0cos(t + )
U c 0
q q 0 C C
* Hiệu điện thế (điện áp) tức thời
* Dòng điện tức thời i =
2
B B c
t
)
) q’ = -q0sin(t + ) = I0cos(t + +
0 os(
2
* Cảm ứng từ:
Trong đó:
Giáo viên biên soạn: - 9 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
1 LC
I 0 Q 0
1. Tần số góc riêng
T
2
LC
2
Q 0 I
0
1
2. Chu kỳ riêng
f
2
LC
I
3. Tần số riêng
.U
0
q 0
I 0
0
C L
I 0 Q 2 0 q 0 LC
4. Cường độ dòng điện cực đại
.I
U 0
0
2
2
5. Hiệu điện thế cực đại
Cu
qu
2 c os (
t )
W đ
đW
2 q 0 C 2
1 2
q C 2
2
6. Năng lượng điện trường:
Li
2 sin (
) t
W t
L C 1 2 2 q 0 C 2
1 2
7. Năng lượng từ trường:
W
CU
LI
đW=W Wt
2 0
q U 0
0
2 0
1 2
1 2
2 q 0 C 2
1 2
8 .210.3
. CL
8. Năng lượng điện từ: =const
c f
9. Bước sóng của sóng điện từ
Chú ý:
2
2 0
P
2 I R
R
2 C U 2
2 U R C 0 L 2
Hz
f
pn 60
+ Mạch dao động có tần số góc , tần số f và chu kỳ T thì Wđ và Wt biến thiên với tần số góc 2, tần số 2f và chu kỳ T/2 + Mạch dao động có điện trở thuần R 0 thì dao động sẽ tắt dần. Để duy trì dao động cần cung cấp cho mạch một năng lượng có công suất:
10. Tần số dòng điện do máy phát điện xoay chiều một pha có P cặp cực, rôto quay với vận tốc n vòng/phút phát ra:
U 1 U
E 1 E
N 1 N
2
2
I 2 I 1
2
2
11. Công thức máy biến áp:
P
R
P 2 2os U c
12. Công suất hao phí trong quá trình truyền tải điện năng:
P
P
H
.100%
13. Độ giảm điện áp trên đường dây tải điện: U = IR
P
Hiệu suất tải điện:
d
1 d
2
ax D
CHƯƠNG VI: SÓNG ÁNH SÁNG
1. Hiệu đường đi của ánh sáng (hiệu quang trình)
Giáo viên biên soạn: - 10 - Nghiêu Văn Sênh
;
k
x
Zk
D a
x
Zk
)5.0( k
D ; a
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
i
D a
i n
i n
eD
n
(
-
=
x 0
1) a
k = 0, k = -1: Vân tối thứ (bậc) nhất k = 1, k = -2: Vân tối thứ (bậc) hai k = 2, k = -3: Vân tối thứ (bậc) ba
x
k
,
b
L 2
M i
i
2. Vị trí (toạ độ) vân sáng: k = 0: Vân sáng trung tâm k = 1: Vân sáng bậc (thứ) 1 k = 2: Vân sáng bậc (thứ) 2 3. Vị trí (toạ độ) vân tối: 4. Khoảng vân i: Là khoảng cách giữa hai vân sáng hoặc hai vân tối liên tiếp: 5. Nếu thí nghiệm được tiến hành trong môi trường trong suốt có chiết suất n thì bước sóng và khoảng vân: 6. Khi trên đường truyền của ánh sáng từ khe S1 (hoặc S2) được đặt một bản mỏng dày e, chiết suất n thì hệ vân sẽ dịch chuyển về phía S1 (hoặc S2) một đoạn: 3. Các dạng bài tập a. Giao thoa với ánh sáng đơn sắc
5
: M thuộc vân sáng.
: M thuộc vân tối.
Bài toán 1. Tìm số vân sáng, số vân tối trên màn có bề rộng L Bài giải: - Gọi M nằm trên mép màn - Xét tỉ số: - Nếu - Nếu
0 b + Số vân sáng 2k +1 + Số vân tối 2k 5 b 9 + Số vân sáng 2k +1 + Số vân tối 2k + 2 b. Giao thoa với hai bức xạ
k
11
k 1 k 2
2 1
Bài toán 2. Vân sáng của hai bức xạ trùng nhau tại vị trí nào trên màn
k 2 2 - 11 -
Giáo viên biên soạn: Nghiêu Văn Sênh
k
x
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
k 1
x 1
min
min
2
2
D 2 a
hai vân tối cùng màu) thì tính như sau:
k
x
t
đ
Bài giải: Chú ý: - Nếu đề bài yêu cầu tìm khoảng cách ngắn nhất hai bức xạ trùng nhau (hoặc khoảng các ngắn nhất D 1 a - Nếu là sự trùng nhau của hai vân tối thì lam giống vân sáng nhưng chỗ nào có k thì cộng thêm 0,5 c. Giao thoa với ánh sáng trắng
D a
k
Z
k
;
1 ax kD
11 k
Bề rộng quang phổ bậc k:
Bài toán 3. Tìm bề rộng quang phổ: Bài giải: với đ và t là bước sóng ánh sáng đỏ và tím Bài toán 4. Xác định số vân sáng, số vân tối và các bức xạ tương ứng tại một vị trí xác định (đã biết x) Bài giải: + Vân sáng: Với 0,4 m 0,76 m các giá trị của k + Vân tối: chỗ nào có k cộng thêm 0,5 Với 0,4 m 0,76 m các giá trị của k
CHƯƠNG VII. HIỆN TƯỢNG QUANG ĐIỆN
1 Phương trình anhxtanh (Einstein)
đWA
Là Lượng tử áng sáng
hf
hc
A
hc 0
eV
Ue h
W đ
Là công thoát của êlectrôn khỏi kim loại
1 2 mv 02 max
Là động năng ban đầu cực đại max
v0max: vận tốc đầu cực đại của êlectrôn khi ra khỏi catôt
NP N số phôtôn ứng với bức xạ phát ra mỗi giây
Ibh = n.e
2 Công suất của nguồn sáng
Giáo viên biên soạn: - 12 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
3.Cường độ dòng quang điện bão hoà:
n: số êlectrôn tới anốt mỗi giây
H
%100x
n N
6. Hiệu suất lượng tử:
Mẫu nguyên tử của Bo và quang phổ của hiđrô
2
1) Bán kính quỹ đạo dừng
nr
r n 0.
Bán kính quỹ đạo dừng thứ n: , với r0=0,53A0: bán kính quỹ đạo Bo cơ bản
E
(
eV
)
2) Năng lượng ở trạng thái dừng.
n
E 0 2 n
13, 6 2 n
Năng lượng ở trạng thái dừng: , E0=-13,6eV: năng lượng ở trạng thái cơ bản
H
3) Bước sóng phát ra khi nguyên tử chuyển mức năng lượng
hf
E m
E n
H Hβ
E 6 E 5 E 4
P O N
Hα
mn
E 3
M
hc
E
m
E n
(
)
E 0
E m E n mn
P a s e n Vùng hồng ngoại
hc mn hc 1 2 m
1 2 n
L
E 2
E 1
K
B a n m e Vùng khả kiến và một phần vùng tử ngoại
a) Các bức xạ của dãy Banmer:
L a i m a n Vùng tử ngoại
ML
32
E
E 3
2
hc 32
: + Vạch đỏ H :
E
E
NL
42
4
2
hc 42
: + Vạch lam H :
OL
52
E 5
E 2
hc 52
: + Vạch chàm H :
E
PL
62
E 6
2
hc 62
: + Vạch tím H :
b) Các vạch có bước sóng dài nhất của các dãy:
E
21 :
2
E 1
hc 21
+ Dãy Laiman:
E
32 :
E 3
2
hc 32
+ Dãy Banmer:
E
43 :
4
E 3
hc 43
+ Dãy Paschen:
Giáo viên biên soạn: - 13 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
CHƯƠNG VIII. VẬT LÝ HẠT NHÂN
m Zm
A Z m m
n
p
1. Độ hụt khối:
2
E
Zm
]c
A Z m m
lkW [
p
n
2. Năng lượng liên kết hạt nhân
Wr =
lkW A
Năng lượng liên kết riêng:. Năng lượng liên kết riêng càng lớn hạt nhân càng bền vữn
Khối lượng êlectrôn: me = 0,00055 u Khối lượng prôtôn: mP = 1,0073 u
Khối lượng nơtrôn: mN = 1,0087 u u = 931,5MeV/c2 = 1,66055.10-27kg
A
B
C
D
A 2 Z
A 3 Z
A 4 Z
A 1 Z 1
2
3
4
4. Phản ứng hạt nhân
- Định luật bảo toàn số khối: A1+ A2 = A3 + A4
- Định luật bảo toàn điện tích: Z1 + Z2 = Z3 + Z4
2cmmE t
s
4.1 Năng lượng phản ứng tỏa (thu):
2
k
k
cmmE t
s
s
t
4.2. Định luật bảo toàn năng lượng trong phản ứng hạt nhân:
p
p
p
p
A
B
C
D
.
t
t T
N
N
eN 0
20
t T
e
. t N
1
NNNN 0 0
0
21
t T
. t m
emm 0
20
4.3 Định luật bảo toàn động lượng:
5. Hiện tượng phóng xạ 5.1 Số nguyên tử chất phóng xạ còn lại sau thời gian t 5.2 Số hạt nguyên tử bị phân rã bằng số hạt nhân con được tạo thành và bằng số hạt ( hoặc e- hoặc e+) được tạo thành: 5.3 Khối lượng chất phóng xạ còn lại sau thời gian t
Giáo viên biên soạn: - 14 - Nghiêu Văn Sênh
Lý thuyết ôn thi tốt nghiệp, cao đẳng và đại học
2ln T
.
t T
e
21
mmmm
1
t m
0
0
0
m
t
.
t T
e
1
21
m
N N
0
0
.
t
t T
2
e
m m
N N
0
0
t T
HH
N
2
0
là hằng số phóng xạ
5.4 Khối lượng chất bị phóng xạ sau thời gian t 5.5 Phần trăm chất phóng xạ bị phân rã: 5.6 Phần trăm chất phóng xạ còn lại: 5.7 Độ phóng xạ H t . . eH 0 Curi (Ci); 1 Ci = 3,7.1010 Bq Đơn vị: Becơren (Bq); 1Bq = 1 phân rã/giây; Lưu ý: Khi tính độ phóng xạ H, H0 (Bq) thì chu kỳ phóng xạ T phải đổi ra đơn vị giây(s).
Giáo viên biên soạn: - 15 - Nghiêu Văn Sênh
