Các phương pháp kiểm toán
đối chiếu trực tiếp
kiểm toán ngoài chứng từ
kiểm toán thực nghiệm
PHƯƠNG PHÁP KIỂM TOÁN CHỨNG TỪ ĐỐI CHIẾU TRỰC TIẾP
Khái niệm: Đối chiếu trực tiếp là so sánh (về mặt lượng) trị số của cùng một chỉ số
hay cùng một chỉ tiêu trên các chứng từ kiểm toán.
Cơ sở : Một chỉ tiêu hay một nội dung được biểu hiện dưới nhiều hình thức khác
nhau, được thể hiện ở nhiều tài liệu khác nhau, bảo quản ở nhiều nơi khác nhau.
Nội dung:
Đối chiếu một chỉ tiêu nào đó của kỳ này với chỉ tiêu đó nhưng ở kỳ trước (đối
chiếu ngang) để đánh giá, nghiên cứu mức độ biến động hoặc so sánh giữa các bộ
phận tổng thể (đối chi ếu dọc)để xem xét cơ cấu, phân bố từng quần thể.
Đối chiếu giữa số dự toán, định mức, kế hoạch với số thực tế để đánh
giá mức độ phấn đấu thực hiện các mục tiêu thể hiện trên các chỉ tiêu tương ứng.
Đối chiếu trị số của cùng một chỉ tiêu trong cùng một thời kỳ nhưng trên các chứng
từ khác nhau: Ví dụ như đối chiếu trị số của các chỉ tiêu trên bảng cân đối hay trên
các báo cáo với trị số của chính các chỉ tiêu đó nhưng trên các sổ kế toán chi tiết và
sổ kế toán tổng hợp…, hay các chỉ tiêu chứng từ kế toán với chỉ tiêu đó trên các sổ
kế toán chi tiết…
Đối chiếu các con số của cùng một chứng từ nhưng được bảo quản, lưu trữ ở các
địa điểm khác nhau. Loại đối chiếu này được thực hiện phổ biến trong kiểm toán
các giao dịch với ngân hàng, các khoản thu về bán hàng, các khoản chi về mua
hàng.
Ví dụ: Đối chiếu giữa hoá đơn GTGT mà đơn vị được kiểm toán giữ với hoá đơn
GTGT tại cơ quan thuế giữ và hoá đơn GTGT của khách hàng giữ.
Đối chiếu trị số của các chỉ tiêu với trị số của các yếu tố cấu thành chỉ tiêu đó.
Ví dụ: Đối chiếu các yếu tố số lượng, đơn giá với thành tiền trong các chứng từ
gốc. Đối chiếu các khoản mục cấu thành các loại tài sản hoặc nguồn vốn trong
bảng cân đối tài sản …
Đối chiếu trị số của các chỉ tiêu của đơn vị được kiểm toán với trị số của các chỉ
tiêu tương ứng bình quân trong nghành.
Ưu điểm: Dễ làm nên là phương pháp được sử dụng rộng rãi
Nhược điểm : Chỉ sử dụng được trong trường hợp: các chỉ tiêu được hạch toán
theo cùng một chuẩn mực, cụ thể là cùng nội dung, cùng phương pháp tính, cùng
đơn vị, cùng lãnh thổ, cùng quy mô … và trong khoảng thời gian có điều kiện
tương tự nhau.
PHƯƠNG PHÁP KIỂM TOÁN NGOÀI CHỨNG TỪ
Đây là phương pháp kểi m toán mà kiểm toán viên chỉ có cơ sở dữ liệu:
kiểm toán viên phải sử dụng các phương pháp để tìm kiếm nguồn bằng chứng kiểm
toán trên cơ sở phương pháp luận và phương pháp kỹ thuật. Các phương pháp
kiểm toán ngoài chứng từ bao gồm: Kiểm kê, thực nghiệm và điều tra.
Kiểm kê
Khái niệm : Là phương pháp kiểm tra, kiểm kê lại chỗ các loại tài sản. Đây là
phương pháp kểi m tra đơn giản phù hợp với chức năng của kiểm toán. Do vậy ,
trong nhận thức phải luôn gắn ch ặt kiểm kê vào quy trình chung của kiểm toán đặc
biệt là ngoại kiểm.
Cơ sở hình thành: Dựa vào phương pháp luận mối quan hệ giữa các sự
vật hiện tượng.
Phương pháp kĩ thuật: Áp dụng là cân, đo, đong, đếm (phương pháp đo
lường).
Đặc điểm đối tượng: Phương pháp này áp d ụng đối với tài sản vật chất.
Trình tự: Trong mọi trường hợp kiểm kê cần thực hiện theo quy trình
chung với ba bước cơ bản: Chuẩn bị, thực hành và kết thúc kiểm kê.
Bước 1: Chuẩn bị kiểm kê: Là khâu đầu tiên và có ảnh hưởng quan trọng tới kết
quả của quá trình kiểm kê, căn cứ vào quá trình kiểm kê, căn cứ vào mục tiêu, quy
mô, thời hạn kiểm kê để chuẩn bị các điều kiện về nhân lực và vật lực cho quá
trình kiểm kê.
Bước 2: Thực hành kiểm kê: Phải dược tiến hành theo trình tự xác định và phải lập
bảng kê cho từng loại, trong đó các bảng kê sẽ trở thành chứng từ kiểm toán.
Bước 3: Kết thúc kiểm kê: Phải lập biên bản kiểm kê trong đó ghi rõ mục tiêu, nội
dung và trình tự tiến hành, nêu rõ chênh lệch đã được phát hiện và kiến nghị cách
xử lý chênh lệch. Biên bản kiểm kê cần được đính kèm phiếu kiểm kê (mã cân) và
bảng kê chênh lệch về kết quả kiểm kê
Điều kiện để áp dụng phương pháp kiểm kê: Phương pháp này áp dụng đối với
những tài sản có hình thái vật chất cụ thể.