ĐINH VĂN BÌNH – Ảnh hưởng của một số yếu tố kỹ thuật đến kết quả thụ tinh nhân tạo...
1
ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ KỸ THUẬT ĐẾN KẾT QUẢ THỤ TINH
NHÂN TẠO CHO DÊ BẰNG TINH ĐÔNG LẠNH CỌNG RẠ
Đinh Văn Bình1*, Chu Đức Tụy1, Đỗ Văn Thu2 và Lê Thành Đô2
1Trung tâm Nghiên cứu dê và thỏ Sơn Tây- Thị Xã Sơn Tây - Hà Tây
2 Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam
Tác giả liên hệ : Đinh Văn Bình
Tel: (0343) 838 889 / 0902 431.157; Fax: (0343) 881 404; Email: binhbavi@gmail.com
ABSTRACT
Effect of some technical factors on improving the conception rate of Goat inseminated by straw semen
A study was conducted from January to December, 2006 in Goat & Rabbit research Center to evaluate, the effect
of some technical factors on improving the conception rate of goat inseminated by frozen semen. The results
showed that, the activities of sperm after thrawing ≥ 35% could get conception rate ≥ 50%. Best temperature of
thrawing was 37oC and time of thrawing was 60 seconds. Insemination twice with interval of 8 hours got highest
conception rate (66.6%)
Keywords: Artificial Insemination technology; straw semen; goat crossed breeds.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trên thế giới từ đầu thế kỷ XX, việc ứng dụng thụ tinh nhân tạo (TTNT) vào chăn nuôi dê
phát triển mạnh, nhất là ở các nước Nga, Mỹ, Anh, Pháp, Đan Mạch và Hà Lan. Cho đến nay
nhờ sự tài giúp đỡ của chính phủ Pháp, trên 90% đàn dê của Việt Nam được phối giống với
phương pháp Thụ tinh nhân tạo bằng tinh đông lạnh cọng rạ.
Ở Việt Nam, việc nghiên cứu TTNT cho dê đang là vấn đề được nhiều người quan tâm, kỹ
thuật TTNT cho dê bằng tinh đông lạnh cọng rạ là nhu cầu cần thiết trong công tác lai tạo
giống dê. Công nghệ đông lạnh lưu giữ tinh trùng lâu dài trong nitơ lỏng (-196oC) đã góp
phần khai thác triệt để tiềm năng sinh sản của dê đực giống, nhất là đực giống cao sản, mở
rộng phạm vi thụ tinh, góp phần lưu giữ quỹ gen và tính đa dạng sinh học các giống dê
Việt Nam.
TTNT giúp cho việc xuất nhập khẩu và thương mại giống một cách dễ dàng, tránh cận huyết
và dịch bệnh, tránh sự chênh lệch về khối lương cơ thể, điều đó đem lại hiệu quả kinh tế cao
cho chăn nuôi. Tuy vậy, vấn đề TTNT dê chưa đươc đầu tư nghiên cứu ứng dụng nhiều ở
nước ta.
Kết quả ứng dụng kỹ thuật TTNT cho dê bằng tinh đông lạnh mới chỉ đạt 30-35%. Vì vậy.
nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật nâng cao kết quả TTNT cho dê bằng tinh đông lạnh cọng rạ
là nhu cầu bức thiết của sản xuất, đặc biệt trong công tác lưu giữ nguồn gen để lai tạo giống
dê ở nước ta.
Với lý do. trên chúng tôi thực hiện “Ảnh hưởng của một số yếu tố kỹ thuật đến kết quả TTNT
cho dê bằng tinh đông lạnh cọng rạ"
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Vật liệu, thời gian và địa điểm
VIỆN CHĂN NUÔI - Tạp chí Khoa học Công nghệ Chăn nuôi - Số 14-Tháng 10-2008
2
Vật liệu
Sử dụng tinh dê đông lạnh cọng rạ thuộc các giống dê: Boer, Alpine, Saanen, Barbary, Beetal,
Jumnabari, Bách Thảo. Tinh đông lạnh cọng rạ được nghiên cứu sản xuất bởi sự kết hợp giữa
Trung tâm nghiên cứu Dê và thỏ Sơn Tây, Viện Khoa học Việt Nam, Trung tâm tinh đông
lạnh Moncada các năm 2004 - 2005 - 2006 với 5000 liều được bảo quản trong Nitơ lỏng -
196oC. Hoạt lực tiến thẳng của tinh trùng sau đông lạnh 30 - 55%, số lượng tinh trùng trong
một cọng rạ khoảng 62,74 - 85,98 triệu con.
Địa điểm nghiên cứu
Đề tài được thực hiện tại Trung tâm nghiên cứu dê và thỏ Sơn Tây.
Thời gian nghiên cứu
Đế tài triển khai: Từ ngày 1/1/2006 - 31/12/2006
Nội dung nghiên cứu
Ảnh hưởng của hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh đến tỷ lệ thụ thai
Ảnh hưởng của phương pháp giải đông đến hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh
Ảnh hưởng thời điểm phối giống thích hợp đến tỷ lệ thụ thai với dê cái
Ảnh hưởng của các phương pháp phối giống đến tỷ lệ thụ thai
Phương pháp nghiên cứu
Ảnh hưởng của hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh đến tỷ lệ chửa
Chọn những cọng tinh của cùng một con đực, sản xuất cùng một ngày, dùng kéo cắt bỏ hai
đầu, lấy một giọt tinh dịch đặt lên phiến kính sạch, và tinh dịch được giải đông ở nhiệt độ (30
- 35oC). Kiểm tra hoạt lực trên kính hiển vi Olympus với độ phóng đại 200 - 300 lần.
Dùng một lá kính khô, sạch đậy lên giọt tinh dịch, sao cho giọt tinh dịch được dàn đều ra 4
cạnh của lá kính. Sau đó, đặt tiêu bản lên kính hiển vi và xem hoạt lực. Trong quá trình kiểm
tra hoạt lực tinh trùng, tiêu bản luôn phải được sưởi ấm ở nhiệt độ 38 - 40oC
Chọn những cọng tinh của cùng một đực giống, sản xuất trong cùng một năm, do hoạt lực tinh
trùng khi đông lạnh được khai thác sẽ khác nhau ở các mùa vụ khác nhau, dẫn đến hoạt lực
tinh trùng sau đông lạnh cũng khác nhau.
Sau khi kiểm tra hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh bằng kính hiển vi, tiến hành phối cho dê cái
động dục tự nhiên, thí nghiệm chia thành 3 lô, mỗi lô 6 con. Lô 1chọn những cọng tinh có
hoạt lực sau đông lạnh ≤ 30%; Lô 2 chọn những cọng tinh có hoạt lực sau đông lạnh bằng
35%; Lô 3 chọn cọng tinh có hoạt lực sau đông lạnh ≥ 40%.
Ảnh hưởng của các phương pháp giải đông tinh đông lạnh đến tỷ lệ thụ thai
Dựa vào phương pháp giải đông của Visser (1974); Olar (1977). Tinh đông lạnh sau khi được
giải đông ở nhiệt độ: 20oC; 37oC; 42oC, với các khoảng thời gian: 30; 60; 90; 120 giây.
Xác định hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh, theo dõi hoạt lực tinh trùng trong thời gian ủ ở
37oC. Chọn những cọng tinh của cùng một con đực, sản xuất cùng một ngày. Tiến hành giải
đông ở các mức nhiệt độ khác nhau, chúng tôi tiến hành giải đông 15 lần. Sau đó, kiểm tra
hoạt lực sau đông lạnh bằng kính hiển vi và đem phối cho dê cái động dục tự nhiên.
Ảnh hưởng của thời điểm phối giống thích hợp đến tỷ lệ thụ thai
ĐINH VĂN BÌNH – Ảnh hưởng của một số yếu tố kỹ thuật đến kết quả thụ tinh nhân tạo...
3
Dùng dê đực thí tình để phát hiện dê cái động dục ở thời điểm phối giống. Chọn dê đực sinh
sản khoẻ mạnh, tính hăng cao, sử dụng khố bằng vải buộc lấy dương vật của nó, sau đó đưa
đến đàn dê cái để kiểm tra vào lúc 7giờ sáng hàng ngày. Nếu thấy con đực theo con cái, thì
con cái đó có biểu hiện động dục, khi con cái đứng lai, đuôi ngoe nguẩy chờ phối, thì đây là
thời gian phối thích hợp, khi dê cái không chịu là hết động dục.
Rất sớm Tốt Rất tốt Muộn Rất muộn Trứng rụng
0 6 12 - 18 24 30 36
Ảnh hưởng của các phương pháp phối giống đến tỷ lệ thụ thai
Dựa theo phương pháp phối giống của Ritar, (1990); Chemineau, (1991); Corteel, (1977):
dùng súng bắn tinh bơm tinh dịch vào trong tử cung với độ sâu 1,5 - 3,0 cm, phối lặp (2 lần).
Phương pháp 1: có sử dụng mỏ vịt, để dê ở tư thế tự nhiên
Phương pháp 2: có sử dụng mỏ vịt, có giá đỡ kê ngang giữa phần bụng và hai chân sau
Phương pháp 3: có sử dụng mỏ vịt kết hợp có người giữ hoặc nâng hai chân sau của dê lên
Tỷ lệ chửa được xác định theo chu kỳ động dục của dê cái
Sử lý số liệu
Số liệu đươc tiến hành thu thập hàng ngày và được sử lý trên máy tính bằng phần mềm
Minitab.13.
Áp dụng mô hình toán học : Yi = M +ai+ ei
Trong đó:
Yi : các giá trị theo dõi ; M: giá trị trung bình
ai : giống, các phương pháp phối giống, khoảng cách giữa hai lần phối giống
ei : các giá trị sai số
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Ảnh hưởng của hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh đến tỷ lệ thụ thai
Thí nghiệm được chia thành 3 lô, mỗi lô 6 con. Kết quả thể hiện qua Bảng 1.
Bảng 1. Ảnh hưởng của hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh đến tỷ lệ thụ thai
Lô thí
nghiệm
Hoạt lực tiến
thẳng của tinh
trùng sau đông
lạnh (%)
n
Số con Tổng số con
phối
(lần)
Số con chửa
(con) Tỷ lệ chửa %
Lô 1 ≥ 30 6 6 2 33,3
Lô 2 35 6 6 3 50,0
Lô 3 ≥ 40 6 6 4 66,7
BQ 50,0
Trong đó
Lô 1 chọn những cọng tinh có hoạt lực sau đông ≤ 30%
Lô 2 chọn những cọng tinh có hoạt lực sau đông lạnh = 35%
Lô 3 chọn những cọng tinh có hoạt lực sau đông lạnh ≥ 40%,
VIỆN CHĂN NUÔI - Tạp chí Khoa học Công nghệ Chăn nuôi - Số 14-Tháng 10-2008
4
Sau đó đem phối cho dê cái động dục tự nhiên. Bảng 1 cho thấy, ở lô 1 với hoạt lực tiến thẳng
của tinh trùng sau đông lạnh ≤ 30% có tỷ lệ thụ thai thấp nhất 33,3%, ở lô 3 cho kết quả cao
nhất 66,7%. Như vậy, hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh đã có ảnh hưởng tới tỷ lệ thụ thai.
Trong TTNT cho dê, nên sử dụng những cọng tinh có hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh từ
30% trở lên. Kết quả hoạt lực tinh trùng có liên quan đến khả năng thụ tinh của tinh trùng đó.
Theo Corteel (1977), hoạt lực tinh trùng có liên quan đến tỷ lệ thụ tinh của tinh trùng.
Tinh trùng có hoạt lực tốt thì đạt tỷ lệ thụ tinh cao.
Kỹ thuật giải đông tinh dê đông lạnh
Chất lượng tinh trùng sau đông lạnh không chỉ phụ thuộc các yếu tố như: phẩm chất tinh dịch,
môi trường đông lạnh, kỹ thuật đông lạnh mà còn phụ thuộc vào nhiệt độ, thời gian
giải đông. Chúng tôi tiến hành giải đông tinh đông lạnh của dê Beetal và Barbari ở nhiệt độ
20oC, 37oC, 42oC, trong 30; 60; 90; 120 giây và xác định hoạt lực tinh trùng sau giải đông.
Sau khi xác định thời gian giải đông thích hợp tương ứng với từng nhiệt độ giải đông, cho
hoạt lực tinh trùng sau giải đông là cao nhất. Tinh dịch sau giải đông phải được ủ ở 37oC và
kiểm tra hoạt lực tinh trùng ở các thời điểm 0; 2; 4; 6 giờ. Kết quả trình bày ở Bảng 2 và
Đồ thị 1 và 2.
Bảng 2. Ảnh hưởng của phương pháp giải đông đến hoạt lực tiến thẳng
của tinh trùng sau đông lạnh
Hoạt lực tinh trùng (%) khi kiểm tra
Nhiệt
độ giải
đông
Trung bình n
lần
30 giây 60 giây 90 giây 120 giây
20oC 21,05±3,3 15 10,0a±2,1 19,5b±3,8 24,4c ± 3,9 30,3d ±3,9
37oC 37,53±3,5 15 34,6a ±4,5 39,0b± 3,7 38,6b ±3,7 38,0b ±4,1
42oC 36,45±4,2 15 36,4a ±4,7 38,7a ±4,3 37,2a ± 4,1 33,2b± 4,8
Hoạt lực tinh sau khi sản xuất 38,98 ± 7,89 (%)
Qua Bảng 2 ta thấy, kết quả của chúng tôi tương đương và thấp hơn kết quả nghiên cứu của
Trịnh Thị Kim Thoa và cs, (1999), tại nhiệt độ 20oC đạt 21,25%; tại nhiệt độ 37oC trung bình:
42,45%; tại nhiệt độ 42oC trung bình đạt 40%.
Kết quả ở Bảng 2 cho thấy, hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh chịu ảnh hưởng của nhiệt độ và
thời gian giải đông tinh đông lạnh. Cùng nhiệt độ nhưng thời gian giải đông khác nhau, có ảnh
hưởng lên họat lực tinh trùng sau đông lạnh khác nhau. Tinh dịch giải đông trong khoảng thời
gian như nhau, nhưng nhiệt độ giải đông khác nhau, thu được hoạt lực tinh trùng sau đông
lạnh khác nhau. Giải đông tinh đông lạnh ở nhiệt độ 20oC trong khoảng thời gian 120 giây,
cho hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh (30%) cao hơn hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh trong
trường hợp giảm thời gian giải đông (30, 60, 90 giây).
21.05
37.53 36.45
0
10
20
30
40
20oC 37oC 42oC NhiÖt ®é
A%
ĐINH VĂN BÌNH – Ảnh hưởng của một số yếu tố kỹ thuật đến kết quả thụ tinh nhân tạo...
5
Đồ thị 1. Hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh ứng với nhiệt độ giải đông
36.4
39 38.6 38
20
30
40
30 60 90 120
Thêi gian (gi©y)
A%
Đồ thị 2. Hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh ứng với thời gian giải đông ở 37oC
Giải đông tinh đông lạnh ở 37oC
Hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh 37,53% (chung cho các khoảng thời gian giải đông) cao hơn
không rõ rệt so với hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh, khi giải đông ở 42oC: (36,45%), cao hơn
rất rõ rệt (P0,001) so với hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh, khi giải đông ở 20oC (21,05%).
Tinh đông lạnh giải đông ở nhiệt độ 37oC cho hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh cao nhất với
thời gian giải đông là 60 giây, và khác nhau không rõ (P0,05) so với khoảng thời gian giải
đông 90 và 120 giây (38,6%; 38,0%).
Tinh đông lạnh giải đông ở nhiệt độ 42oC cho hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh cao khi thời
gian giải đông là 60 giây (38,7%) và 90 giây (37,2%). Tinh đông lạnh giải đông ở nhiệt độ
42oC trong 120 giây, cho hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh (33,2%) kém hơn so với thời gian
giải đông 60; 90 giây. Hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh khác nhau không rõ khi giải đông
tinh đông lạnh với thời gian giải đông 60 giây hoặc 90 giây ở nhiệt độ 37oC so với 42oC.
Kết quả chúng tôi nhận được cùng phù hợp với NC của các tác giả Corteel, (1974);
Chemineau,(1991) cho rằng giải đông tinh đông lạnh dê ở nhiệt độ 37 - 40oC, trong thời gian
12-120 giây. Tác giả đã khẳng định sự phụ thuộc trực tiếp của phần trăm tinh trùng vận động
sau đông lạnh vào tốc độ giải đông, hoạt lực tinh trùng sau đông lạnh cao có ý nghĩa thống kê
khi giải đông nhanh so với giải đông chậm, nhưng giải đông nhanh hay chậm, ảnh hưởng
không có ý nghĩa thống kê đối với tỷ lệ Acrosom hư hỏng. Như vậy, phương pháp giải đông
tinh đông lạnh ảnh hưởng trực tiếp đến sức sống tinh trùng. Vì vậy, ảnh hưởng đến khả năng
thụ tinh của tinh trùng.
Ảnh hưởng của thời điểm phối thích hợp đến tỷ lệ thụ thai
Dê cái có chu kỳ động dục bình quân là 17 ngày (16-18 ngày). Động dục ở dê xảy ra trong
khoảng 1,5-3 ngày, phổ biến là 18-24 giờ, nhưng thời gian phối có chửa chỉ kéo dài 10-12 giờ,
do vậy việc phát hiện động dục là vô cùng cần thiết.
Ngoài việc chọn ghép đôi giao phối thích hợp, tránh đồng huyết thì TTNT đúng thời điểm là
rất quan trọng, tỷ lệ thụ thai của dê cái được quyết định bởi: số lượng và chất lượng tinh trùng,
kỹ thuật giải đông, kỹ thuật phối, thời điểm phối giống thích hợp.
Thời gian phối giống thích hợp