Ba ngu n g c và ba b ph n c u thành ch nghĩa Mác ồ ố ộ ậ ấ ủ
Tác gi : V.I.Lêninả
Ngu n: Nhà xu t b n S Th tồ ấ ả ự ậ
HTML Markup: Lê Hoàng Anh
Trong toàn th gi i văn minh, h c thuy t c a Mác đã gây ra s thù đ chế ớ ọ ế ủ ự ị
m nh nh t và lòng căm thù l n nh t c a toàn b khoa h c t s n (c c aạ ấ ớ ấ ủ ộ ọ ư ả ả ủ
gi i quan ph ng l n c a phái t do), là khoa h c xem ch nghĩa Mác nhớ ươ ẫ ủ ự ọ ủ ư
m t lo i "tông phái có h i". Không th trông mong có m t thái đ nào khácộ ạ ạ ể ộ ộ
th đ c, vì trong m t xã h i xây trên đ u tranh giai c p thì không th cóế ượ ộ ộ ấ ấ ể
m t khoa h c xã h i "vô t " đ c. B ng cách này hay cách khác, ộ ọ ộ ư ượ ằ toàn bộ
khoa h c c a gi i quan ph ng và c a phái t do đ u ọ ủ ớ ươ ủ ự ề bênh v cự ch đ nôế ộ
l làm thuê, còn ch nghĩa Mác thì tuyên chi n quy t li t v i ch đ nô lệ ủ ế ế ệ ớ ế ộ ệ
y. Mong đ i có m t khoa h c vô t trong m t xã h i xây d ng trên ch đấ ợ ộ ọ ư ộ ộ ự ế ộ
nô l làm thuê là m t s kh d i ngây th không khác gì mong đ i các chệ ộ ự ờ ạ ơ ợ ủ
x ng t ra vô t trong v n đ xem có nên b t l i nhu n c a t b n đưở ỏ ư ấ ề ớ ợ ậ ủ ư ả ể
tăng ti n công cho công nhân không.ề
Nh ng ch a ph i th là h t. L ch s tri t h c và l ch s khoa h c xã h iư ư ả ế ế ị ử ế ọ ị ử ọ ộ
ch ra m t cách hoàn toàn rõ r ng ch nghĩa Mác không có gì là gi ng "chỉ ộ ằ ủ ố ủ
nghĩa tông phái", hi u theo nghĩa là m t h c thuy t đóng kín và c ng nh c,ể ộ ọ ế ứ ắ
n y sinh ả ngoài ởcon đ ng phát tri n vĩ đ i c a văn minh th gi i. Tráiườ ể ạ ủ ế ớ
l i, t t c thiên tài c a Mác chính là ch đã gi i đáp đ c nh ng v n đạ ấ ả ủ ở ỗ ả ượ ữ ấ ề
mà t t ng tiên ti n c a nhân lo i đã nêu ra. H c thuy t c a ông ra đ iư ưở ế ủ ạ ọ ế ủ ờ
thành s th a kự ừ ế th ng và tr c ti p h c thuy t c a các đ i bi u xu t s cẳ ự ế ọ ế ủ ạ ể ấ ắ
nh t cho tri t h c, chính tr kinh t h c và ch nghĩa xã h i.ấ ế ọ ị ế ọ ủ ộ
H c thuy t c a Mác là h c thuy t v n năng vì nó chính xác, nó hoàn b vàọ ế ủ ọ ế ạ ị
ch t ch ; nó cung c p cho ng i ta m t th gi i quan hoàn ch nh, khôngặ ẽ ấ ườ ộ ế ớ ỉ
tho hi p v i b t c m t s mê tín nào, m t th l c ph n đ ng nào, m tả ệ ớ ấ ứ ộ ự ộ ế ự ả ộ ộ
hành vi nào b o v áp b c c a giai c p t s n. Nó là k th a k chính đánhả ệ ứ ủ ấ ư ả ẻ ừ ế
nh t c a t t c nh ng cái t t đ p nh t mà loài ng i đã sáng t o ra h i thấ ủ ấ ả ữ ố ẹ ấ ườ ạ ồ ế
k XIX: tri t h c Đ c, chính tr kinh t h c Anh và ch nghĩa xã h i Pháp.ỷ ế ọ ứ ị ế ọ ủ ộ
Chúng tôi s nói v n t t v ba ngu n g c và ba b ph n c u thành đó c aẽ ắ ắ ề ồ ố ộ ậ ấ ủ
ch nghĩa Mác.ủ
I
Tri t h c c a ch nghĩa Mác là ế ọ ủ ủ ch nghĩa duy v tủ ậ . Trong su t toàn b l chố ộ ị
s hi n đ i c a châu ¢u và nh t là vào cu i th k XVIII, n c Pháp, n iử ệ ạ ủ ấ ố ế ỷ ở ướ ơ
đã di n ra m t cu c quy t chi n ch ng t t c nh ng rác r i c a th i trungễ ộ ộ ế ế ố ấ ả ữ ưở ủ ờ
c , ch ng ch đ nông nô trong các thi t ch và trong nh ng t t ng thìổ ố ế ộ ế ế ữ ư ưở
ch nghĩa duy v t là tri t h c duy nh t tri t đ , trung thành v i t t c m iủ ậ ế ọ ấ ệ ể ớ ấ ả ọ
h c thuy t c a khoa h c t nhiên, thù đ ch v i mê tín, v i thói đ o đ c giọ ế ủ ọ ự ị ớ ớ ạ ứ ả
v.v.. Cho nên, nh ng k thù c a phái dân ch h t s c tìm cách "bác b ", pháữ ẻ ủ ủ ế ứ ỏ
ho i, vu cáo ch nghĩa duy v t và bên v c các lo i ch nghĩa duy tâm tri tạ ủ ậ ự ạ ủ ế
h c là ch nghĩa mà b ng cách này hay cách khác, rút cu c l i đ u luôn luônọ ủ ằ ộ ạ ề
bênh v c hay ng h tôn giáo.ự ủ ộ
1
Mác và ¡ng-ghen kiên quy t b o v ch nghĩa duy v t tri t h c và đãế ả ệ ủ ậ ế ọ
nhi u l n v ch rõ r ng m i khuynh h ng ly khai c s y là h t s c saiề ầ ạ ằ ọ ướ ơ ở ấ ế ứ
l m. Quan đi m c a hai ông đ c trình bày rõ r t nh t và t m nh t trongầ ể ủ ượ ệ ấ ỉ ỉ ấ
nh ng tác ph m c a ¡ng-ghen: "Lút-vích Ph -bách" và "Ch ng Đuy-rinh",ữ ẩ ủ ơ ố
nh ng sách này cũng nh "Tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n", đ u là nh ngữ ư ủ ả ộ ả ề ữ
sách g i đ u gi ng c a m i công nhân giác ng .ố ầ ườ ủ ọ ộ
Nh ng Mác không d ng l i ch nghĩa duy v t c a th k XVIII, ôngư ừ ạ ở ủ ậ ủ ế ỷ
đ y tri t h c ti n lên n a. ¤ng làm cho tri t h c tr nên phong phú b ngẩ ế ọ ế ữ ế ọ ở ằ
nh ng thành qu c a tri t h c c đi n Đ c và nh t là c a h th ng tri tữ ả ủ ế ọ ổ ể ứ ấ ủ ệ ố ế
h c Hê-ghen, là h th ng, đ n l t nó, l i d n t i ch nghĩa duy v t Ph -ọ ệ ố ế ượ ạ ẫ ớ ủ ậ ơ
bách. Trong s nh ng thành qu đó thì thành qu ch y u là ố ữ ả ả ủ ế phép bi nệ
ch ngứ, t c là h c thuy t v s phát tri n, d i hình th c hoàn b nh t, sâuứ ọ ế ề ự ể ướ ứ ị ấ
s c nh t và không phi n di n, t c là h c thuy t v tính t ng đ i c a nh nắ ấ ế ệ ứ ọ ế ề ươ ố ủ ậ
th c c a con ng i, nh n th c này ph n ánh v t ch t luôn luôn phát tri nứ ủ ườ ậ ứ ả ậ ấ ể
không ng ng. Nh ng phát hi n m i đây c a khoa h c t nhiên - nh ra-di-ừ ữ ệ ớ ủ ọ ự ư
om, đi n t , s bi n hoá c a nguyên t - đ u xác nh n m t cách tuy t di uệ ử ự ế ủ ố ề ậ ộ ệ ệ
ch nghĩa duy v t bi n ch ng c a Mác, b t ch p nh ng h c thuy t c a cácủ ậ ệ ứ ủ ấ ấ ữ ọ ế ủ
nhà tri t h c t s n cùng v i vi c h "l i" quay v v i ch nghĩa duy tâmế ọ ư ả ớ ệ ọ ạ ề ớ ủ
đã cũ k và th i nát.ỹ ố
Nghiên c u sâu h n và phát tri n ch nghĩa duy v t tri t h c, Mác đã đ aứ ơ ể ủ ậ ế ọ ư
h c thuy t đó t i ch hoàn b và m r ng h c thuy t y t ch nh n th cọ ế ớ ỗ ị ở ộ ọ ế ấ ừ ỗ ậ ứ
gi i t nhiên đ n ch nh n th c ớ ự ế ỗ ậ ứ xã h i loài ng iộ ườ . Ch nghĩa duy v t l chủ ậ ị
sử c a Mác là thành t u vĩ đ i nh t c a t t ng khoa h c. S h n đ n vàủ ự ạ ấ ủ ư ưở ọ ự ỗ ộ
tuỳ ti n t tr c đ n nay v n th ng tr trong các quan ni m v l ch s vàệ ừ ướ ế ẫ ố ị ệ ề ị ử
chính tr đã đ c thay th b ng m t lý lu n khoa h c h t s c hoàn ch nh vàị ượ ế ằ ộ ậ ọ ế ứ ỉ
ch t ch , nó ch cho ta th y r ng do s phát tri n c a l c l ng s n xu tặ ẽ ỉ ấ ằ ự ể ủ ự ượ ả ấ
mà t m t ch đ sinh ho t xã h i này đã n y sinh ra và phát tri n lên nhừ ộ ế ộ ạ ộ ả ể ư
th nào m t ch đ sinh ho t xã h i khác, cao h n, - ch ng h n nh chế ộ ế ộ ạ ộ ơ ẳ ạ ư ủ
nghĩa t b n n y sinh ra nh th nào t ch đ nông nô.ư ả ả ư ế ừ ế ộ
Nh n th c c a con ng i ph n ánh gi i t nhiên đang t n t i đ c l p đ iậ ứ ủ ườ ả ớ ự ồ ạ ộ ậ ố
v i con ng i, nghĩa là ph n ánh v t ch t đang phát tri n, thì ớ ườ ả ậ ấ ể s nh n th cự ậ ứ
xã h iộ c a con ng i (nghĩa là các quan đi m và h c thuy t khác nhau vủ ườ ể ọ ế ề
tri t h c, tôn giáo, chính tr , v.v.) cũng th , nó ph n ánh ế ọ ị ế ả ch đ kinh tế ộ ế c aủ
xã h i. Các thi t ch chính tr đ u là ki n trúc th ng t ng, xây d ng trênộ ế ế ị ề ế ượ ầ ự
m t c s kinh t . Chúng ta th y, ch ng h n, nh ng chính th khác nhauộ ơ ở ế ấ ẳ ạ ữ ể
c a các n c hi n đ i châu ¢u đ u đ c dùng đ c ng c quy n th ngủ ướ ệ ạ ở ề ượ ể ủ ố ề ố
tr c a giai c p t s n đ i v i giai c p vô s n nh th nào.ị ủ ấ ư ả ố ớ ấ ả ư ế
Tri t h c Mác là m t ch nghĩa duy v t tri t h c hoàn b , nó đã cung c pế ọ ộ ủ ậ ế ọ ị ấ
cho loài ng i và nh t là cho giai c p công nhân, nh ng công c nh n th cườ ấ ấ ữ ụ ậ ứ
vĩ đ i.ạ
II
Sau khi nh n th y r ng ch đ kinh t là c s trên đó ki n trúc th ngậ ấ ằ ế ộ ế ơ ở ế ượ
t ng chính tr đ c xây d ng lên thì Mác chú ý nhi u nh t đ n vi c nghiênầ ị ượ ự ề ấ ế ệ
c u ch đ kinh t y. Tác ph m chính c a Mác là b "T b n" đ c dànhứ ế ộ ế ấ ẩ ủ ộ ư ả ượ
2
riêng đ nghiên c u ch đ kinh t c a xã h i hi n đ i, nghĩa là xã h i tể ứ ế ộ ế ủ ộ ệ ạ ộ ư
b n ch nghĩa.ả ủ
Chính tr kinh t h c c đi n h i tr c Mác thì hình thành Anh là n cị ế ọ ổ ể ồ ướ ở ướ
t b n phát tri n nh t. A-đam Xmít và Đa-vít Ri-các-đô, qua vi c nghiênư ả ể ấ ệ
c u ch đ kinh t , đã m đ u ứ ế ộ ế ở ầ lý lu n v giá tr lao đ ngậ ề ị ộ . Mác đã ti p t cế ụ
s nghi p c a hai ng i đó. ¤ng đã mang l i cho lý lu n đó m t c s ch tự ệ ủ ườ ạ ậ ộ ơ ở ặ
ch và phát tri n lý lu n đó m t cách nh t quán. ¤ng ch ra r ng giá tr c aẽ ể ậ ộ ấ ỉ ằ ị ủ
m i hàng hóa đ c quy t đ nh b i s l ng th i gian lao đ ng xã h i t tọ ượ ế ị ở ố ượ ờ ộ ộ ấ
y u đ s n xu t ra hàng hoá y.ế ể ả ấ ấ
ch nào mà các nhà kinh t h c t s n nhìn th y quan h gi a v t v iở ỗ ế ọ ư ả ấ ệ ữ ậ ớ
v t (hàng hoá này đ i l y hàng hoá khác), thì đó, Mác đã tìm th y ậ ổ ấ ở ấ quan hệ
gi a ng i v i ng iữ ườ ớ ườ . S trao đ i hàng hoá bi u th s liên h gi a nh ngự ổ ể ị ự ệ ữ ữ
ng i s n xu t riêng l v i nhau, do th tr ng làm trung gian. ườ ả ấ ẻ ớ ị ườ Ti n tề ệ xu tấ
hi n có nghĩa là m i liên h y ngày càng thêm ch t ch , g n bó toàn bệ ố ệ ấ ặ ẽ ắ ộ
sinh ho t kinh t c a nh ng ng i s n xu t riêng l thành m t ch nh thạ ế ủ ữ ườ ả ấ ẻ ộ ỉ ể
không th phân chia. ểT b nư ả xu t hi n có nghĩa là m i liên h y ti p t cấ ệ ố ệ ấ ế ụ
phát tri n cao h n n a: s c lao đ ng c a con ng i tr thành hàng hoá.ể ơ ữ ứ ộ ủ ườ ở
Công nhân làm thuê bán s c lao đ ng c a mình cho ng i ch ru ng đ t,ứ ộ ủ ườ ủ ộ ấ
ch nhà máy, ch công c lao đ ng. Ng i công nhân dùng m t ph n ngàyủ ủ ụ ộ ườ ộ ầ
lao đ ng đ bù vào chi phí nuôi b n thân và nuôi gia đình minh (ti n công);ộ ể ả ề
còn ph n kia thì làm công không, t o ra ầ ạ giá tr th ng dị ặ ư cho ng i t b n,ườ ư ả
đó là ngu n l i nhu n, ngu n giàu có c a giai c p t b n.ồ ợ ậ ồ ủ ấ ư ả
H c thuy t v giá tr th ng d là viên đá t ng c a h c thuy t kinh t c aọ ế ề ị ặ ư ả ủ ọ ế ế ủ
Mác.
T b n, do lao đ ng c a công nhân t o ra, đè n ng lên ng i công nhân,ư ả ộ ủ ạ ặ ườ
làm phá s n các ti u ch và t o ra m t đ o quân th t nghi p. Trong côngả ể ủ ạ ộ ạ ấ ệ
nghi p, th ng l i c a s n xu t l n thì th y rõ đ c ngay; nh ng c trongệ ắ ợ ủ ả ấ ớ ấ ượ ư ả
nông nghi p, chúng ta cũng th y m t hi n t ng t ng t nh th : u thệ ấ ộ ệ ượ ươ ự ư ế ư ế
c a nông nghi p t b n ch nghĩa quy mô l n tăng thêm, vi c dùng máyủ ệ ư ả ủ ớ ệ
móc ngày càng phát tri n, kinh t nông dân b si t ch t trong s i dây thòngể ế ị ế ặ ợ
l ng c a t b n ti n t , b suy tàn và phá s n vì k thu t l c h u c a mình.ọ ủ ư ả ề ệ ị ả ỹ ậ ạ ậ ủ
Trong nông nghi p, n n s n xu t nh có nh ng hình th c suy tàn khác,ệ ề ả ấ ỏ ữ ứ
nh ng chính s suy tàn đó là m t s th t không th bàn cãi đ c.ư ự ộ ự ậ ể ượ
Đánh b i s n xu t nh , t b n đ a đ n ch nâng cao năng su t lao đ ngạ ả ấ ỏ ư ả ư ế ỗ ấ ộ
và t o ra m t đ a v đ c quy n cho nh ng công ty c a các nhà đ i t b n.ạ ộ ị ị ộ ề ữ ủ ạ ư ả
B n thân s n xu t ngày càng đ c xã h i hoá, - hàng ch c v n và hàngả ả ấ ượ ộ ụ ạ
tri u công nhân g n ch t v i nhau trong m t c c u kinh t có k ho ch, -ệ ắ ặ ớ ộ ơ ấ ế ế ạ
nh ng s n ph m c a lao đ ng chung thì l i do m t nhúm nhà t b n chi mư ả ẩ ủ ộ ạ ộ ư ả ế
h u. Tình tr ng vô chính ph trong s n xu t, nh ng cu c kh ng ho ng, sữ ạ ủ ả ấ ữ ộ ủ ả ự
ch y đua điên cu ng đi tìm th tr ng, tình tr ng đ i s ng c a qu n chúngạ ồ ị ườ ạ ờ ố ủ ầ
nhân dân không đ c đ m b o đ u tăng lên.ượ ả ả ề
Khi làm cho công nhân càng l thu c vào t b n, ch đ t b n ch nghĩaệ ộ ư ả ế ộ ư ả ủ
t o ra s c m nh vĩ đ i c a lao đ ng liên h p.ạ ứ ạ ạ ủ ộ ợ
3
Mác đã nghiên c u s phát tri n c a ch nghĩa t b n t nh ng m mứ ự ể ủ ủ ư ả ừ ữ ầ
m ng đ u tiên c a kinh t hàng hoá, t c là t s trao đ i đ n gi n, cho đ nố ầ ủ ế ứ ừ ự ổ ơ ả ế
nh ng hình th c cao nh t c a nó, t c là s n xu t l n.ữ ứ ấ ủ ứ ả ấ ớ
Và kinh nghi m c a t t c các n c t b n ch nghĩa cũ cũng nh m i,ệ ủ ấ ả ướ ư ả ủ ư ớ
ngày càng ch ng t rõ ràng cho m t s công nhân ngày càng đông th y r ngứ ỏ ộ ố ấ ằ
h c thuy t y c a Mác là đúng.ọ ế ấ ủ
Ch nghĩa t b n đã th ng trên toàn th gi i, nh ng th ng l i y ch ngủ ư ả ắ ế ớ ư ắ ợ ấ ẳ
qua ch là màn m đ u cho th ng l i c a lao đ ng đ i v i t b n mà thôi.ỉ ở ầ ắ ợ ủ ộ ố ớ ư ả
III
Khi ch đ nông nô b l t đ và khi xã h i t b n "t do" đã ra đ i thì l pế ộ ị ậ ổ ộ ư ả ự ờ ậ
t c ng i ta th y rõ r ng t do y có nghĩa là m t ch đ áp b c và bóc l tứ ườ ấ ằ ự ấ ộ ế ộ ứ ộ
m i đ i v i ng i lao đ ng. Các h c thuy t xã h i ch nghĩa b t đ u m cớ ố ớ ườ ộ ọ ế ộ ủ ắ ầ ọ
ra, đó là s ph n ánh và s ph n đ i ách áp b c y. Nh ng ch nghĩa xã h iự ả ự ả ố ứ ấ ư ủ ộ
lúc đ u ch là ch nghĩa xã h i ầ ỉ ủ ộ không t ngưở . Nó ch trích, lên án và nguy nỉ ề
r a xã h i t b n; nó m c xoá b xã h i này và t ng t ng ra m t chủ ộ ư ả ơ ướ ỏ ộ ưở ượ ộ ế
đ t t đ p h n; nó tìm cách thuy t ph c nh ng ng i gi u đ h thâý r ngộ ố ẹ ơ ế ụ ữ ườ ầ ể ọ ằ
bóc l t là không có đ o đ c.ộ ạ ứ
Nh ng ch nghĩa xã h i không t ng không th v ch ra đ c l i thoátư ủ ộ ưở ể ạ ượ ố
th c s . Nó không gi i thích đ c b n ch t c a ch đ làm thuê trong chự ự ả ượ ả ấ ủ ế ộ ế
đ t b n, cũng không phát hi n ra đ c nh ng quy lu t phát tri n c a chộ ư ả ệ ượ ữ ậ ể ủ ế
đ t b n và cũng không tìm đ c l c l ng xã h i có kh năng tr thànhộ ư ả ượ ự ượ ộ ả ở
ng i sáng t o ra xã h i m i.ườ ạ ộ ớ
Tuy nhiên, nh ng cu c cách m ng bão táp, kh p châu ¢u và nh t là ữ ộ ạ ở ắ ấ ở
Pháp, n ra kèm v i s s p đ c a ch đ phong ki n, c a ch đ nông nô,ổ ớ ự ụ ổ ủ ế ộ ế ủ ế ộ
thì ngày càng ch ng t r ng ứ ỏ ằ đ u tranh giai c pấ ấ là c s và đ ng l c c aơ ở ộ ự ủ
toàn b quá trình phát tri n.ộ ể
Không m t th ng l i nào v t do chính tr giành đ c t trong tay giaiộ ắ ợ ề ự ị ượ ừ
c p ch nô, mà l i không g p m t s c ph n kháng quy t li t. Không m tấ ủ ạ ặ ộ ứ ả ế ệ ộ
n c t b n ch nghĩa nào đ c thành l p trên m t c s ít nhi u t do,ướ ư ả ủ ượ ậ ộ ơ ở ề ự
dân ch , mà l i không có m t cu c đ u tranh s ng mái gi a các giai c pủ ạ ộ ộ ấ ố ữ ấ
khác nhau c a xã h i t b n.ủ ộ ư ả
Thiên tài c a Mác là ch ông là ng i đ u tiên đã t đó rút ra và tri t đủ ở ỗ ườ ầ ừ ệ ể
v n d ng cái k t lu n do l ch s toàn th gi i ch ra. K t lu n đó là h cậ ụ ế ậ ị ử ế ớ ỉ ế ậ ọ
thuy t ếđ u tranh giai c pấ ấ .
Ch ng nào ng i ta ch a bi t phân bi t đ c l i ích c a giai c p này hayừ ườ ư ế ệ ượ ợ ủ ấ
c a giai c p khác, qua nh ng câu nói, nh ng l i tuyên b và nh ng l i h aủ ấ ữ ữ ờ ố ữ ờ ứ
h n nào đó có tính ch t đ o đ c, tôn giáo, chính tr và xã h i, thì tr c sauẹ ấ ạ ứ ị ộ ướ
bao gi ng i ta cũng v n là k ng c ngh ch b ng i khác l a d i và tờ ườ ẫ ẻ ố ế ị ườ ừ ố ự
l a d i mình v chính tr . Nh ng k ch tr ng c i cách và c i thi n sừ ố ề ị ữ ẻ ủ ươ ả ả ệ ẽ
còn b b n bênh v c cái cũ l a b p mãi, n u h ch a bi t r ng t t c nh ngị ọ ự ừ ị ế ọ ư ế ằ ấ ả ữ
ch đ cũ, d u dã man và th i nát đ n đâu đi n a, cũng đ u đ c nh ng l cế ộ ầ ố ế ữ ề ượ ữ ự
l ng c a giai c p th ng tr này hay giai c p th ng tr khác ng h . Vàượ ủ ấ ố ị ấ ố ị ủ ộ
mu n đ p tan s ph n kháng c a nh ng giai c p th ng tr y, thì ố ậ ự ả ủ ữ ấ ố ị ấ ch có m tỉ ộ
cách là: tìm ngay trong xã h i xung quanh chúng ta, nh ng l c l ng có th -ộ ữ ự ượ ể
và, do đ a v xã h i c a chúng ta mà ị ị ộ ủ ph iả - tr thành nh ng l c l ng cóở ữ ự ượ
4
kh năng quét s ch cái cũ và t o ra cái m i, r i giáo d c và t ch c nh ngả ạ ạ ớ ồ ụ ổ ứ ữ
l c l ng y đ đ u tranh.ự ượ ấ ể ấ
Ch có ch nghĩa duy v t tri t h c c a Mác là đã ch cho giai c p vô s nỉ ủ ậ ế ọ ủ ỉ ấ ả
con đ ng thoát kh i ch đ nô l tinh th n, trong đó t t c các giai c p bườ ỏ ế ộ ệ ầ ấ ả ấ ị
áp b c đã s ng lay l t t tr c t i nay. Ch có h c thuy t kinh t c a Mácứ ố ắ ừ ướ ớ ỉ ọ ế ế ủ
là đã gi i thích đ c đ a v th c s c a giai c p vô s n trong toàn b ch đả ượ ị ị ự ự ủ ấ ả ộ ế ộ
t b n ch nghĩa.ư ả ủ
Trên toàn th gi i, k t châu M đ n Nh t, t Th y-đi n đ n Nam Phi,ế ớ ể ừ ỹ ế ậ ừ ụ ể ế
nh ng t ch c đ c l p c a giai c p vô s n đang tăng thêm. Giai c p vô s nữ ổ ứ ộ ậ ủ ấ ả ấ ả
t giáo d c và t b i d ng trong khi ti n hành cu c đ u tranh giai c p c aự ụ ự ồ ưỡ ế ộ ấ ấ ủ
nó, nó thoát kh i nh ng thiên ki n c a xã h i t s n, ngày càng đoàn k tỏ ữ ế ủ ộ ư ả ế
ch t ch l i và bi t đánh giá đúng m c nh ng thành tích c a nó, nó tôiặ ẽ ạ ế ứ ữ ủ
luy n l c l ng c a nó và l n lên không gì ngăn n i.ệ ự ượ ủ ớ ổ
"Giáo d c", s 3, tháng Ba, 1913ụ ố
B n d ch c a nhà xu t b n S th t Hà N iả ị ủ ấ ả ự ậ ộ
5