Bài giảng "Bảo vệ rừng tổng hợp - Chương 4: Điều tra, giám sát, dự báo sâu bệnh hại" cung cấp cho người học các kiến thức về giám sát sâu bệnh hại bao gồm các nội dung: Một số loại giám sát và mục tiêu giám sát, các yếu tố ảnh hưởng tới GSSB, ước lượng gián tiếp,... Mời các bạn cùng tham khảo.
08-Feb-15
Điều tra khảo sát (Survey)
Giám sát lưu động (dựa theo thực địa)
• Phát hiện sự có mặt hay không hiện diện của sâu bệnh hoặc tác hại của chúng. • Loại biện pháp điều tra và số lượng mẫu ảnh hưởng tới sự chính xác của thông tin về sâu bệnh hay tác hại của chúng.
Giám sát trong các điểm cố định
• Theo dõi xu hướng biến động số lượng
hoặc mức gây hại của sâu bệnh.
Xác định PHÂN BỐ của sâu bệnh
• Giúp quyết định khi nào sẽ áp dụng biện
pháp quản lý.
Xác đinh địa điểm, xây dựng BẢN ĐỒ phân bố địa lý của SB
• Hiểu được tại sao quần thể sâu bệnh lại
Xác định HIỆN TRẠNG 1 loài,
phản ứng với môi trường như vậy. • Giúp xác định.đánh giá hiệu quả biện
Xác định sự xâm nhập của 1 loài lạ
pháp quản lý.
1
X. định sự phát tán lây lan của loài bản địa
08-Feb-15
Xác định PHÂN BỐ + MẬT ĐỘ
Công cụ đưa ra quyết định quản lý
MỨC NHIỄM SB/ SỰ DI CƯ
Xác đinh KHU VỰC NHIỄM NẶNG, đặc điểm mùa vụ… môi trường ảnh hưởng KT giám sát động: Bẫy, đếm trứng/sâu non để có số liệu thể hiện biến động quần thể ở 1 loài cây hay 1 khu vực. Các biện pháp giám sát khác nhau ở các loài cây khác nhau, các giai đoạn phát triển, các mùa khác nhau. Mức nhiễm/yếu tố MT DỰ BÁO DỊCH Xác định thời gian phát triển của SB, tỷ lệ Xác định sự hiện diện/di cư DỰ BÁO
chết, thời gian của 1 thế hệ, mức sinh trưởng thiệt hại. Quá trình phát triển ngưỡng hành động
Tần suất và đặc điểm dịch
2
Trạm khảo sát cố định Sinh học của SB, phương thức gây hại Bẫy đèn, bẫy hố, bẫy pheromon… Mức hại cây chịu được, mật độ tương ứng Xác định sự hiện diện 1 loài ở 1 khu vực Tốc độ phát triển Xác định sự thay đổi số lượng ở 2 mùa Thông tin khái quát về mật độ ….. Dự báo
08-Feb-15
Dịch không thường xuyên nhưng diện
Dịch thường xuyên và năm có dịch
Giám sát ở cấp trung ương, giám sát tập trung Chọn loại giám sát thực địa ở cấp địa phương bởi cơ quan chuyên trách như Viện/Trường như Công ty/chủ rừng Dịch không thường xuyên do di cư/ sự linh Khi ít có biến động trong lây nhiễm dịch hại hoạt của loài gây dịch. giám sát ở mức chủ rừng Hợp tác giữa các đơn vị Nếu có nhiều biến động giám sát thực địa
Dịch KHÔNG thường xuyên và diện
2 nhóm kỹ thuật giám sát
1. Dùng cho cơ quan chuyên môn (trung tâm
khảo sát) như trạm BVTV Giám sát phụ thuộc vào mức độ dịch
3
2. Dùng cho cơ sở Phụ thuộc vào ý nghĩa kinh tế của cây trồng
08-Feb-15
Chỉ dùng cho cơ quan chuyên trách
Bẫy chuyên dùng cho 1 loài sâu/bệnh hay đếm
sâu trên tán cây… dùng cho cấp cơ sở, kỹ Bẫy đèn, bẫy pheromone…. Cần nguồn điện thuật dùng cho nhà chuyên môn được đơn Bẫy cần kiến thức rất chuyên sâu để phân loại giản hóa sinh vật hại Kỹ thuật điều tra phụ thuộc vào đặc điểm sinh
học, đặc điểm vòng đời sinh vật hại: đặc điểm
phân bố, tập tính của pha trưởng thành.
Mục tiêu:
Xác định biến động quần thể cơ sở đưa ra
4
quyết định phù hợp với mật độ và đặc điểm 1. Giám sát kích thước quần thể phân bố của quần thể dịch hại. 2. Giám sát mật độ Có 2 loại xác định đặc điểm quần thể: 3. Giám sát tốc độ sinh sản 1. Trực tiếp 4. Giám sát cấu trúc quần thể 2. Gián tiếp
08-Feb-15
Một số thuật ngữ:
Một số loài là sâu hại thường xuyên: Tình trạng quần thể của chúng luôn nằm trên mức hại kinh tế.
Ví dụ: Sâu róm thông, sâu hại cây nông nghiệp
Một số loài là sâu hại thỉnh thoảng gây dịch: khi mật độ đạt Ngưỡng kinh tế thì phải phòng trừ nếu không sẽ đạt mức hại kinh tế. Ví dụ: Sâu nâu, sâu vạch xám ăn lá keo tai tượng
5
Equilibrium Position (EP) – Tình trạng quần thể trung bình của 1 loài sâu. Economic Threshold (ET) – Ngưỡng kinh tế: Mật độ quần thể tại đó có thể áp dụng biện pháp quản lý để ngăn chúng đạt mức hại kinh tế. Economic Injury Level (EIL) - Mức hại kinh tế: Mật độ sâu hại thấp nhất có thể gây ra thiệt hại kinh tế. Economic Damage (ED) – Thiệt hại kinh tế: Số lượng cá thể dịch hại gây ra thiệt hại đáng chi cho biện pháp quản lý chúng.
08-Feb-15
• Đếm trực tiếp số lượng dịch hại trên đơn vị
1) Giá trị của sản phẩm điều tra (mẫu điều tra) định sẵn (ô dạng bản,
cây, cành…) xác định các giá trị tuyệt đối
điểm quản lý.
• Ví dụ số lượng nhộng/m2, số lá bị bệnh/cây 2) Chi phí quản lý sâu bệnh 3) Tình trạng sâu bệnh – phụ thuộc vào quan
• Ô dạng bản; lồng nuôi sâu theo dõi trưởng
thành vũ hóa
Dễ có lỗi điều tra vì Lỗi điều tra do:
1. Hiệu quả điều tra không đạt được 100% 1. Thiết bị, dụng cụ không tốt
2. Lỗi khi đếm dịch hại 2. Kỹ năng điều tra hoặc năng lực người điều
tra không tốt Hiệu quả/Hiệu lực điều tra = Khả năng đếm
thuộc vào mật độ, kích thước sâu, kỹ thuật
vật hại) và các nhu cầu khác gián tiếp?
được mọi cá thể hoặc mọi pha sâu hại… phụ Cần đến phòng thí nghiệm (đễ xác định sinh
6
điều tra
08-Feb-15
Đếm số lượng sâu hại không dựa theo đơn vị
định sẵn như cây/ô dạng bản… Kết quả chính xác hơn biện pháp tương đối. Quyết định quản lý dịch hại có thể dựa trên cơ sở của biện pháp giám sát tuyệt đối. Diện tích/phạm vi thực hiện ước lượng gián
tiếp thường không rõ Ví dụ ngưỡng hành động khi có 1 sâu hại/kg hạt Tốn thời gian, cần phòng và thiết bị, đắt…
Các loại BẪY dễ sử dụng nhưng khó diễn giải
kết quả điều tra.
Có 2 kiếu BẪY: Active Area: Khu vực hoạt động: khu vực ở 1. Dựa vào tập tính (xu quang, xu hóa) GẦN xung quanh bẫy mà sâu có phản ứng 2. Mang tính chất cơ học (bẫy hố, bẫy đầy đủ với mồi nhử. Ví dụ khu vực mà chất Malaise…) dẫn dụ pheromone lan tỏa mà sâu nhận ra. Mỗi bẫy có thể được mô tả dựa vào khu vực Capture area: Khu vực thu hút sâu: Khu giám sát ở xung quanh bẫy. Khu vực thu hút vực xung quanh bẫy mà sâu hại có thể bị hấp
7
dẫn di chuyển tới khu vực hoạt động.
08-Feb-15
Một số biện pháp giám sát tương đối hay điều tra gián tiếp sâu hại
Bẫy đèn, bẫy pheromon có khu vực thu hút • Số lượng sâu thu được trong bẫy sâu lớn hơn khu vực hoạt động của sâu một
chút. • Có rất nhiều loại bẫy bắt sâu hại Kích thước của khu vực hoạt động/+ khu vực
thu hút sâu phụ thuộc vào tình trạng môi
Bẫy dính thu bắt trưởng thành có cánh
trường
Pherocon II traps
Bẫy dính+pheromone đối với bướm/ngài
8
Mồi nhử (Pheromone)
08-Feb-15
• Để ở nơi kín • Nhiều loại thiết kế • Có thể kết hợp với mồi nhử là pheromone hay phân. • Có thể thu bắt nhiều loài.
Số lượng bướm cái thu được /bẫy đèn phụ thuộc vào khoảng cách giữa các bẫy…..
Trăng non
Trăng già
Trăng tròn
Số lượng sâu thu được phụ thuộc vào tốc độ gió…..
9
Số lượng bướm thu được trên bẫy đèn phụ thuộc vào tuần trăng…..
08-Feb-15
tiếp/tuyệt đối.
• Nhanh, rẻ, dễ hơn so với biện pháp trực
mật độ sâu hại
• Bẫy có tác dụng suốt 24/24h, 7ngày/tuần. • Diễn giải kết quả khó khăn vì có nhiều yếu tố sinh học và sinh thái ảnh hưởng tới kết quả. • Có thể sử dụng để xác định những vấn đề nhỏ của khu vực. • Sử dụng để đánh giá hiệu quả quản lý.
Quan hệ giữa mật độ và số lượng mẫu
Tốc độ sinh sản/Tỷ lệ sinh: Chỉ số về số cá
thể mới được sinh ra phụ thuộc vào chỉ số
sinh sản và chỉ số sinh dục, tỷ lệ sống
Chỉ số sinh sản: Khả năng đẻ trứng/ 1 cá
thể cái
10
Chỉ số sinh dục = tỷ lệ cá thể cái Mật độ sâu hại Tỷ lệ chết/tỷ lệ hao hụt Quan hệ giữa mật độ và xác suất phát hiện loài
08-Feb-15
Nhiều yếu tố sinh học, sinh thái ảnh hưởng
tới chỉ số sinh sản:
1. Yếu tố bên trong (kích thước sâu, di
truyền…)
2. Yếu tố bên ngoài (cây chủ, giai đoạn
canh tác hoặc giai đoạn sinh trưởng,
Số lượng trứng phụ thuộc vào nhiệt độ
11
nhiệt độ…)
