Bài giảng: Bệnh sốt rét

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

138
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh Sốt rét (SR) là một bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng trong máu Plasmodium spp. gây ra, thường gặp ở các nước thuộc miền nhiệt đới. Bệnh lây lan chủ yếu từ người này sang người khác qua trung gian là muỗi đòn xóc (muỗi Anopheles). Ký sinh trùng sốt rét (KST SR) sống chủ yếu trong hồng cầu (HC) máu và gây bệnh toàn thân, có thể có tổn thương ở nhiều cơ quan khác nhau. Biểu hiện điển hình thường là cơn sốt rét, có kèm gan, lách lớn hoặc thiếu máu. Ngoài ra, còn có những thể lâm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng: Bệnh sốt rét

BEÄNH SOÁT REÙT ThS-BS Phan Vĩnh Thọ Boä moân Nhieãm - ÑHYD
DAØN BAØI 1- Ñaïi cöông 2- Taùc nhaân gaây beänh 3- Caùc yeáu toá dòch teã 4- Beänh caûnh laâm saøng – Xeùt nghieäm 5- Chaån ñoaùn 6- Nguyeân taéc ñieàu trò 7- Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa
1- Ñaïi cöông Plasmodium kyù sinh trong hoàng caàu - Bieåu hieän chính: côn soát reùt ñieån hình (laïnh run  soát  - vaõ moà hoâi), keøm gan to, laùch to vaø thieáu maùu. Bệnh toaøn thaân, toån thöông nhieàu cô quan  theå naëng - gaây töû vong: theå naõo, suy thaän, vaøng da, tieåu huyeát saéc toá,…
2- Taùc nhaân gaây beänh + 5 loaïi KST gaây SR ôû ngöôøi: - Plasmodium falciparum (80%, theå naëng) - Plasmodium vivax - Plasmodium ovale - Plasmodium malariae - Plasmodium knowlesi + Plasmodium kyù sinh ôû 2 kyù chuû: muoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) vaø ngöôøi (hay ñoäng vaät coù xöông soáng) - Muoãi: kyù chuû vónh vieãn (höõu tính) - Ngöôøi: kyù chuû taïm thôøi (voâ tính)
5
Plasmodium knowlesi P. knowlesi:  Có hình dạng tương tự P.  malariae, Nhận diện nhờ phương  pháp sinh học phân tử Thấy ở BN Malaysia,  Philippines, Thái lan và Myanmar [7] ; Chưa chứng minh lây truyền  từ muỗi sang người và từ người sang muỗi. 6
Aedes Culex Anopheles 7
trong cô theå Muoãi Chu kyø cuûa KST SR Muoãi Anopheles (muoãi ñoøn xoùc) kyù sinh truøng soát reùt trong cô theå ngöôøi 8
Phaân boá beänh soát reùt treân theá giôùi 9
Phaân boá beänh soát reùt taïi Vieät nam 10
3- Caùc yeáu toá dòch teã (1) Phaân boá beänh: nhieät ñôùi: noùng aåm, röøng raäm: muoãi - Anopheles sinh soáng. -Taïi VN: Taây baéc, Thanh hoaù, Quaûng nam, Taây nguyeân, röøng U minh, Phuù quoác, Caàn giôø.
3- Caùc yeáu toá dòch teã (2) - Nguoàn laây: Ngöôøi beänh hoaëc ngöôøi mang KSTSR theå giaù laïnh (khoâng bieåu hieän LS). - Ñöôøng laây: muoãi Anopheles laø vaät trung gian (hieám gaëp: laây töø ngöôøi  ngöôøi do truyeàn maùu, duøng chung kim chích, baåm sinh). - Nhoùm nguy cô maéc beänh naëng: ngöôøi môùi vaøo vuøng SR löu haønh, thai phuï, treû em: 6-9th, nghieän xì ke, ñieàu trò khoâng ñuû lieàu. 12
4- Cô cheá beänh sinh (1) - Sự tạo nốt trên bề mặt HC - Hiện tượng kết dính (cytoadherence) và tích tụ HC(sequestation) trong mao mạch - Hiện tượng hoa hồng (rosetting) 13
4- Cô cheá beänh sinh (2) 14
4- Beänh caûnh laâm saøng – XN (1) -UÛ beänh: muoãi chích  tr/chöùng: côn soát ñaàu tieân (12-28 ngaøy), BN khoeû hoaëc chæ ôùn laïnh. -Toaøn phaùt: Côn soát reùt ñieån hình: 3 giai ñoaïn  Reùt run: 15-60 ph, meät moõi, nhöùc ñaàu, noân oùi, da laïnh, maïch nhanh.  Soát cao ñoät ngoät T=39-40 C, da khoâ, 1/2- 6giôø.  Vaõ moà hoâi sau soát, T giaûm daàn, ñaãm moà hoâi, maïch chaäm, da aám, BN buoàn nguû, deã chòu. + Ñaëc ñieåm côn soát reùt: trình töï 3 giai ñoaïn, chu kyø tuyø KST, giöõa caùc côn BN caûm thaáy khoeû maïnh.
4- Beänh caûnh LS–XN (2) +Khaùm thöïc theå: tænh, ñöø, gan to, aán ñau, laùch to, thieáu maùu. + Caùc bieåu hieän naëng ñe doaï aùc tính: oùi khoâng uoáng ñöôïc, soát cao lieân tuïc, löø ñöø vaät vaõ naèm ngoài khoâng yeân, maät ñoä KST SR cao (>100. 000/mL). +Bieán chöùng soát reùt do P.falciparum  SR aùc tính: theå naõo, suy thaän caáp, vaøng da, thieáu maùu naëng, tieåu huyeát saéc toá, haï ñöôøng huyeát, suy hoâ haáp, theå soác, co giaät, xuaát huyeát, toan maùu, maät ñoä KST SR cao.
Caùc xeùt nghieäm chaån ñoaùn - Pheát maùu ngoaïi bieân – nhuoäm Giemsa: hieän dieän KST SR theå voâ tính. Döông tính - Test nhanh phaùt hieän khaùng nguyeân HRP2 (Paracheck), hay pLDH (Optimal). Paracheck Döôõng baøo P.falciparum theå nhaãn trong hoàng caàu
5. Chaån ñoaùn Dòch teã: sinh soáng hoaëc lui tôùi vuøng soát reùt - löu haønh trong voøng 9 thaùng. Laâm saøng: soát coù theå keøm reùt run, gan laùch - to, thieáu maùu. Caän laâm saøng: pheát maùu ngoaïi bieân hieän - dieän KSTSR theå voâ tính, hoaëc test nhanh phaùt hieän khaùng nguyeân HRP2 hay pHDL. 18
6- Nguyeân taéc ñieàu trò (1) - Ñieàu trò ñuùng, sôùm, ñuû lieàu. - Vôùi soát reùt do Plasmodium falciparum: phaûi söû duïng phoái hôïp coù artemisinin (ACT: Artemisinin Combination Therapy). -Phaûi ñieàu trò caét côn keát hôïp choáng laây lan vaø ñieàu trò tieät caên Ñoái vôùi soát reùt aùc tính: phaùt hieän ñieàu trò sôùm, chuù yù - ñoái töôïng nguy cô cao. Ñieàu trò ñaëc hieäu vaø hoã trôï quan troïng nhö nhau.
6- Nguyeân taéc ñieàu trò (2) 6.1- SR do P.vivax, P.ovale hoaëc do P.malariae • CHLOROQUINE: (vieân 250 mg coù chöùa 150 mg base0 [N1, 2 = 4 vieân (10mg/kg); N3 = 2 vieân (5mg/kg)] • PRIMAQUINE (traùnh taùi phaùt): vieân 13,2mg (7,5 mg base) [0,3 mg/kg 14 ngaøy, ngöôøi lôùn 15mg/ngaøy (CCÑ: thai phuï, treû em döôùi 5 tuoåi)]