Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 3: Chuồng trại chăn nuôi trâu bò

Chương 3 CHUỒNG TRẠI CHĂN NUÔI TRÂU BÒ

Tinh thần

Thể chất

CHUỒNG TRẠI

Tính tự nhiên

NỘI DUNG

• Yêu cầu về chuồng trại

• Các kiểu bố trí chuồng nuôi

• Yêu cầu các chi tiết chuồng trại

• Vệ sinh chuồng trại và quản lý chất thải

YÊU CẦU VỀ CHUỒNG TRẠI

• Yêu cầu chung đối với chuồng trại • Các bộ phân cần có của chuồng trại • Bố trí mặt bằng • Vị trí xây dựng • Yêu cầu kỹ thuật về chuồng nuôi

Yêu cầu chung đối với chuồng trại

tế-xã hội và môi trường.

• Địa điểm xây dựng đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, kinh

• Tạo ra tiểu khí hậu tốt, hạn chế tối đa những tác động

• Phù hợp với tập tính và phúc lợi của vật nuôi. • An toàn và thuận lợi cho các thao tác kỹ thuật hàng ngày

xấu của thời tiết khí hậu.

của công nhân và cán bộ kỹ thuật.

• Đảm bảo vệ sinh thú y và xử lý môi trường tốt. • Đảm bảo liên thông hợp lý giữa các bộ phận trong toàn

trại

• Tiết kiệm chi phí xây dựng nhưng đảm bảo hiệu quả và

tính bền vững cao nhất.

Các bộ phận cần có của chuồng trại

- Hệ thống cung cấp thức ăn: Kho chứa và dụng cụ chế biến thức ăn tinh và thức ăn thô, máy phối trộn và phân phối thức ăn, lối đi cấp phát thức ăn và máng ăn. - Hệ thống cấp nước: Nguồn nước, bơm, bể chứa, đường ống cấp nước và máng uống. - Hệ thống chăm sóc quản lý bò: Các ô chuồng nhốt bò, sân vận động, đường đi, thiết bị thú y, các thiết bị nhập và xuất bán bò. - Hệ thống xử lý nước thải: Rãnh thoát, hệ thống ao lắng, ao lưu và khu vực sử dụng nước thải. - Hệ thống xử lý phân: Thiết bị thu dọn và vận chuyển phân, thiết bị ủ và khu vực sử dụng phân. - Khu vực quản lý/kinh doanh: Văn phòng làm việc, cầu cân, nơi đỗ xe và nơi vui chơi giải lao.

Bố trí mặt bằng chuồng trại

- Các khu vực tiếp nhận, tân đáo, xuất bán, phòng trị

thú y, khu vực chứa phân và khu vực dự trữ thức ăn ủ chua nên bố trí trong một khu vực thoát nước chủ động. Nước thoát từ khu vực này phải được xử lý và thu về một hệ thống ao lắng và ao lưu.

- Chuồng nuôi phải được xây dựng cuối hướng gió so với các khu dân cư và nhà ở, nhưng phải ở phía trước nhà chứa phân và nhà cách ly

- Không cho nước chảy từ ô chuồng này sang ô chuồng khác bằng cách điều chỉnh độ nghiêng từ ô chuồng này sang ô chuồng kia nhỏ hơn độ dốc của nền chuồng về phía rãnh thoát phía dưới.

Bố trí mặt bằng chuồng trại

- Các khoảng cách di chuyển bò nội bộ và hoạt động

phân phối thức ăn phải giảm thiểu.

- Không nên để đường đi, rãnh thoát, lối ra vào của bò

cắt ngang nhau.

- Không nên làm cổng ngăn hay góc hẹp trên đường

vận chuyển và phân phát thức ăn.

- Dành diện tích để phát triển và mở rộng quy mô

chuồng trại theo từng giai đoạn về sau.

- Văn phòng và cầu cân cần bố trí vào nơi thuận tiện để

sao cho tất cả xe cộ ra vào đều phải qua chỗ này.

- Các giải pháp bảo vệ cần được thiét kế cẩn thận, phù

hợp với tình hình an ninh của từng địa phương.

Liên thông giữa các khu vực trong trại bò sữa

Chuồng vắt sữa

Chuồng bò tơ

Chuồng bò sữa

Nơi sản xuất TA

Chuồng Thú y

Bò CS & đẻ

Hệ thống chất thải

<

Kiểu chuồng hai dãy đối đầu

Kiểu chuồng một dãy

Kiểu chuồng nhiệt đới

home

YÊU CẦU CHI TIẾT CHUỒNG TRẠI

• Hướng chuồng • Nền chuồng • Tường chuồng • Mái chuồng • Máng ăn • Máng uống • Sân chơi, đường, rãnh • Róng chuồng • Róng thú y • Bãi quây và róng dẫn • Hệ thống làm mát

Hướng chuồng

• Tránh được mưa tạt, gió lùa, đảm bảo che nắng và thoát nước tốt. • Phải tuỳ theo điều kiện đất đai, địa thế mà chọn hướng chuồng sao cho hứng được gió mát và che được gió lạnh mùa đông (đặc biệt đối với chuồng bê con).

• Thông thường nên để chuồng mở (không tường) về phía nam hoặc đông nam để đảm bảo có ánh sáng và thông thoáng tốt.

Nền chuồng

• Diện tích nền chuồng (chỗ đứng) phải theo đúng tiêu

chuẩn cho từng loại bò (4-8 m2/con).

• Nền chuồng phải cao hơn mặt đất bên ngoài khoảng 40-50cm để nước mưa không thể tràn vào chuồng. • Nền chuồng có thể được lát bằng gạch hoặc láng bê tông. Mặt nền chuồng không gồ ghề, nhưng cũng không trơn trượt, có độ dốc hợp lý (1-3%), thoai thoải về rãnh thoát nước để bảo đảm thoát nước dễ dàng khi dội rửa.

• Chỗ bò đứng và nằm nghỉ tốt nhất là trải nền bằng thảm cao su hay cát để cho bò được thoải mái.

Tường chuồng

• Tường chuồng để tránh mưa hắt, ngăn trâu bò

và tạo tiểu khí hậu chuồng nuôi tốt.

• Bình thường tường nên mở hướng đông-nam để hứng gió mát và che tây-bắc để chắn gió lạnh (đặc biệt nơi bò đẻ và nuôi bê).

• Tường có thể xây bằng gạch, đá, bằng tấm bê- tông (có cột trụ), bằng gỗ hay một số vật liệu khác tuỳ theo điều kiện cụ thể.

• Bề mặt tường phải đảm bảo dễ dàng quét rửa

tiêu độc; Mặt trong nên quét vôi trắng, vừa đảm bảo vệ sinh vừa tạo ra bề mặt phản chiếu ánh sáng trong chuồng tốt.

• Nên xây tường lửng, phía trên có rèm để điều tiết lưu thông khí và nhiệt độ tùy theo thời tiết. • Đối với điều kiện nhiệt đới như ở miền Nam, có thể không cần xây tường xung quanh chuồng.

Mái chuồng

Các kiểu mái chuồng

• Mái chuồng che mưa nắng và điều hoà tiểu khí hậu xung quanh cơ thể gia súc.

• Độ cao của mái cần phải tính toán sao cho không bị mưa hắt và gió lạnh thổi vào.

• Mái che có thể lợp ngói hay tranh để giữ mát; Mái tôn hay fibroximăng rất nóng.

• Đối với những chuồng lớn, khẩu độ

mái rộng thì có thể phải dùng mái tôn, nhưng cần làm mái cao và thoáng.

Ảnh hưởng của vật liệu làm mái đến hiệu quả chống nóng

Vật liệu dẫn nhiệt cao

Vật liệu dẫn nhiệt kém

Vật liệu dẫn nhiệt kém + phủ nylon

Nhiệt độ dưới mái

80 oC

50 oC

30 oC

760

535

420 Bức xạ dưới mái (Kcal/m2/h)

Chất dẻo

Tôn, nhôm

Gỗ, tranh, tre

Máng ăn

- Cần phải có máng ăn trong chuồng và cả ngoài sân. - Máng ăn xây bằng gạch láng bê tông. - Các góc của máng ăn phải lượn tròn và trơn nhẵn. - Đáy máng có lỗ thoát nước để thuận tiện cho việc rửa máng. - Thành máng phía trong (phía bò ăn) bắt buộc phải thấp hơn thành máng ngoài.

Lối cung cấp thức ăn

Khu vực nghỉ ngơi

Lối cấp TA

Nền bê-tông

Trong điều kiện chăn nuôi quy mô lớn có cơ giới hoá phân phát thức ăn thì có thể không cần làm máng ăn mà thức ăn được cung cấp dọc theo lối đi phía trước mỗi dãy chuồng và có gờ cao phía trong để ngăn thức ăn rơi vào trong chỗ đứng của con vật

Hệ thống cấp nước uống

- Tốt nhất là dùng máng uống tự động.

- Nếu không có máng uống tự động thì có thể làm máng uống bán tự động

- Máng uống nên cố định ở độ cao 0,8m từ mặt đất.

Sân, đường, rãnh

• Có đường đi cho ăn trong chuồng, được bố trí tuỳ thuộc vào điều kiện chuồng trại (vị trí, kiểu chuồng...), phương thức chăn nuôi, phương tiện vận chuyển thức ăn.

• Có rãnh thoát nước, phân, nước tiểu và bể chứa, được bố trí phía sau chuồng. Nếu có điều kiện, tốt nhất là xây bể biogas để sản xuất khí mêtan cho đun nấu, kết hợp tiệt trùng, nâng cao chất lượng phân và vệ sinh môi trường.

• Cần có sân chơi và hàng rào để bò có thể vận động tự do. Sân nhỏ nên lát bằng gạch hoặc đổ bê tông. Có thể trồng cây bóng mát trong khu vực sân chơi. Trong sân chơi cũng bố trí máng ăn và máng uống.

Róng chuồng

• Hệ thống róng để phân chia vị trí và giới hạn phạm vi đi lại. • Róng có thể làm bằng sắt, gỗ hay tre. • Chiều cao của róng ngăn giữa 2 ô thường khoảng 80- 100cm, chiều dài bằng 2/3 chỗ nằm. • Ngoài róng ngăn ô cần có róng ngăn phía trước ngang tầm vai để bò không bước vào máng ăn hay máng uống. • Các róng phải hơi tròn cạnh để tránh cho con vật bị xây xát.

Róng thú y

• Hệ thống róng can thiệp thú y cần thiết cho quản lý gia súc khi cần phối giống, thiến, cắt móng, điều trị bệnh tật và can thiệp sản khoa.

• Hệ thống này thường được làm kết hợp thành một phần của hệ thống bãi quây để dồn bò

Róng cố định bò ở nông hộ

Hệ thống làm mát

Sinh nhiệt ở bò sữa ở các mức sản xuất khác nhau

* Duy trì (bò cạn sữa) 14 Mcal/ngày * Duy trì + 10 Kg sữa 19 Mcal/ngày * Duy trì + 20 Kg sữa 24 Mcal/ngày * Duy trì + 30 Kg sữa 28 Mcal/ngày * Duy trì + 40 Kg sữa 33 Mcal/ngày * Duy trì + 50 Kg sữa 38 Mcal/ngày

Phương thức thải nhiệt của bò

• Bức xạ nhiệt - phụ thuộc chủ yếu vào chênh lệch nhiệt độ và diện tích tiếp xúc • Dẫn nhiệt - phụ thuộc chênh lệch nhiệt độ và diện tích tiếp xúc • Đối lưu - phụ thuộc tốc độ gió, chênh lệch nhiệt độ và diện tích tiếp xúc • Bốc hơi nước - phụ thuộc độ ẩm không khí và diện tích tiếp xúc.

Các phương pháp làm giảm stress nhiệt

• Ngăn bức xạ mặt trời

- Lán và mái che mát - Cây bóng mát

• Làm mát trực tiếp (cơ thể gia súc) - Làm mát bằng quạt - Phun nước làm mát bò - Phun nước kết hợp quạt thông gió

• Làm mát gián tiếp (môi trường)

- Làm mát chuồng nuôi bằng sương mù - Điều hoà nhiệt độ không khí chuồng nuôi

Ngăn bức xạ trực tiếp của mặt trời

Lán và mái che mát

Mái che di động

Mái che khu vực cho ăn

Mái che khu vực máng uống

Mái che khu vực nghỉ nơi và cho ăn

Mái che khu vực nghỉ ngơi của bò

Cây bóng mát

Làm mát bằng quạt

Phun nước làm mát bò

Phun nước kết hợp quạt thông gió

• Phun nước trực tiếp lên cơ thể bò và dùng quạt thông gió để làm bốc hơi nước từ da bò (thường dùng áp lực thấp).

• Nước bốc hơi từ bề mặt của

• Có hiệu quả cao trong cả điều

cơ thể bò (chuyển 1 g nước thành hơi cần 0,56 Kcal).

xung quanh cơ thể bò).

•

kiện khí hậu khô cũng như ẩm (Quạt làm lưu thông nhiều không khí

Nguyên tắc làm mát bằng phun nước kết hợp thông gió

1. Một chu kỳ làm mát (5 phút) gồm 30 giây phun nước,

sau đó là 4,5 phút quạt thông gió.

đoạn) có thể giúp bò duy trì thân nhiêt bình thường (>390C) trong 2-3 giờ.

2. Một giai đoạn 30-45 phút làm mát (6-9 chu kỳ/giai

3. Khoảng 6-10 “giai đoạn làm mát ” với 30 - 45 phút một trong 2-3 giờ/ngày là cần thiết để giúp bò cao sản giữ được thân nhiệt bình thường trong mùa hè.

So sánh hiệu quả của việc làm mát bò bằng phun nước hay kết hợp phun nước với quạt thông gió ở vùng cận nhiệt đới

Phun nước

+

ĐC (mái che)

Kết hợp + Phun nước + thông gió Mái che + Phun nước + thông gió

Mái che Phun nước

12.3

12.6

12.8

13.7 Sữa vắt sáng

(Kg)

11.0

11.4

10.5

11.6 Sữa vắt chiều (Kg)

23.3

24.0

23.3

25.3 CỘNG

+0.7

+2.0

CHÊNH LỆCH

Sources: Igono et al. Igono et al.

1975 . Misouri USA 1976. Misouri USA

Vị trí có thể làm mát bằng vòi phun nước và quạt thông gió

A) Khu vực bò chờ vào vắt sữa (làm mát bắt buộc)

hay

B) Dọc theo lối cung cấp thức ăn (bò làm mát tuỳ

thích khi chúng đến ăn thức ăn)

Khu vực bò chờ vào vắt sữa

DT: ít nhất 2 m2/bò mái che cao Có hệ thống thoát nước

• Hạn chế: • Vị trí thích hợp

Tăng lao động Di chuyển của bò Khó khăn với bò cạn sữa Phải làm khô bầu vú khi vắt sữa 63

Dọc theo lối cung cấp thức ăn

Khu vực nghỉ ngơi

Lối cấp TA

Nền bê-tông

• Vị trí thích hợp Nền bê-tông Hệ thông thoát nước

Hệ thống này chỉ được khởi động khi bò lại gần chỗ cung cấp thức ăn: - Khi thức ăn mới được cung cấp - Sau khi vắt sữa. - Sau khi làm mát trong khu vực chờ vắt sữa

Làm mát chuồng nuôi bằng cách tạo sương mù

Dùng áp lực cao phun nước thành sương mù

Nhược điểm của việc làm mát bằng sương mù

• Khó áp dụng trong điều kiện có

gió.

• Kém hiệu quả đối với chuồng

thông thoáng (mất không khí mát).

• Làm ẩm ướt vật liệu trong

• Gây bệnh đường hô hấp

chuồng

• Tăng độ ẩm xung quanh bò có thể làm cản trở bốc hơi toả nhiệt của bò

Làm mát đoạn nhiệt (chuồng kín)

Đường cong cho sữa của bò được làm mát và bò đối chứng

50 Bò được làm mát

Bò đối chứng

45

40

35

30 ) g n / g k ( a ữ s t ấ u s g n ă N

25

20

1

2

3

7

8

9

10

11

5

4 6 Tháng vắt sữa

VỆ SINH CHUỒNG TRẠI VÀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI

• Vành đai an toàn dịch

• Vệ sinh chuồng nuôi

• Vệ sinh môi trường

• Quản lý chất thải

Vành đai an toàn dịch

Trang trại chăn nuôi cần phải có vành đai an toàn dịch: • Cách xa các khu dân cư, trang trại chăn nuôi khác,

nhất là các trang trại nuôi cùng loài;

nước cách ly xung quanh;

• Có tường bao, tốt nhất là có hồ nước hay mương

• Chỉ có 1 cổng vào chính với hệ thống kiểm soát ra vào chặt chẽ, hệ thống phun chất sát trùng, hố vôi hay hố sát trùng cưỡng bức đối với người và phương tiện ra vào;

• Có cổng phụ để xuất sản phẩm và chất thải chăn nuôi.

Vệ sinh chuồng nuôi

- Hàng ngày quét dọn sạch sẽ nền chuồng, lối đi, khơi thông rãnh thoát phân và

nước thải.

- Luyện cho trâu bò ỉa đái vào chỗ quy định, tốt nhất là ngoài chuồng. - Hàng tuần lau rửa cửa, vách, mái và kiểm tra nền chuồng để sửa chữa kịp thời. - Nếu có độn chuồng, không nên để phân lâu quá trong chuồng: mùa hè phải dọn mỗi tuân một lần, mùa đông có thể kéo dài hơn, nhưng hàng ngày phải độn thêm để chuồng luôn luôn khô ráo.

- Không để đồ đạc trên đường đi trong chuồng để người và gia súc qua lại đễ dàng. - Thức ăn phải để trong nhà kho, ở chuồng chỉ dể thức ăn đủ dùng trong ngày hay

lấy theo từng bữa.

- Phải có thiết bị phòng hoả và tập huần cho người chăn nuôi biết cách sử dụng

những thiết bị đó khi cần thiết.

- Có biện pháp thường xuyên diệt ruồi, muỗi, chuột trong chuồng. - Hàng năm định kỳ quét vôi, tẩy uế, kiểm tra toàn bộ chuồng để tu sửa những nơi

bị hư hỏng.

- Cung cấp đầy đủ nước sạch kết hợp với các loại hoá chất tẩy rửa và sát trùng và

sử dụng các loại bàn chải thích hợp khi làm vệ sinh.

Vệ sinh môi trường

không bị nhiễm bẩn, không bị gió lùa mạnh, không bị ngập nước, không bị ồn ào, không bị chướng ngại vật cản trở thoáng khí và làm thiếu ánh sáng.

- Đảm bảo cho đất và không khí trong khu vực chuồng trại

- Phải có nước uống tốt đảm bảo đủ, lành, sạch và ngon.

- Trong khu vực chuồng trại nên trồng cây bóng mát để điều tiết tiểu khí hậu được tốt, giữ cho mùa đông ấm hơn, mùa hè mát hơn, không khí không bị quá ẩm thấp, giảm được sức gió bão, giảm bụi bẩn và giữ thoáng không khí.

- Hạn chế đến mức thấp nhất mọi khả năng lây nhiễm nguồn bệnh từ bên ngoài vào khu vực chăn nuôi.

- Phải xử lý phân và nước thải.

Quản lý chất thải

• Thu gom chất thảỉ • Xử lý và sử dụng

chất thải

• Các mô hình quản

lý chất thải

Thu gom chất thải

• Có hệ thống thu gom triệt để các chất

thải

• Vận chuyển ra khỏi chuồng trại chăn

• Khu vực lưu trữ phân phải cách biệt

nuôi càng sớm càng tốt

với chuồng trại

• Hệ thống thu gom chất thải phải thiết kế đúng tiêu chuẩn kỹ thuật và phù hợp với thiết bị xử lý chất thải

Xử lý và sử dụng chất thải

• Xử lý chất thải rắn  Xử lý vật lý

Đốt chất thải rắn là phương pháp có độ an toàn vệ sinh dịch bệnh cao nhất, đảm bảo diệt được cả bào tử của vi khuẩn

Trong khi ủ phân, các vi sinh vật sẽ tiến hành phân hủy các chất cellulose, glucose, protein, lipit có trong thành phần của phân chuồng

 Xử lý bằng phương pháp ủ

Quá trình xử lý chất thải bằng hầm biogas sẽ tạo ra khí biogas gọi là khí sinh học

 Xử lý chất thải bằng hệ thống biogas

Giun quế có thể sử dụng để xử lý hầu hết các loại phân gia súc, đặc biệt phát triển rất tốt trong phân gia súc nhai lại.

 Nuôi giun xử lý chất thải

Xử lý và sử dụng chất thải

• Hệ thống biogas

Xử lý và sử dụng chất thải

• Hệ thống biogas

Xử lý và sử dụng chất thải

• Nuôi giun

Xử lý và sử dụng chất thải

Sàng lọc, tách cơ học, trộn, khuấy, tủa nổi, tủa lắng, lọc hay hóa lỏng khí…nhằm loại bớt một phần cặn ra khỏi nước thải chăn nuôi

– Các phương pháp hóa học

Dùng các tác nhân hóa học để loại bỏ hoặc chuyển hóa làm thay đổi bản chất chất ô nhiễm trong nước thải chăn nuôi

– Các phương pháp sinh học

Dùng các tác nhân sinh học như tảo, vi khuẩn, nấm, nguyên sinh động vật, thực vật nước hay các động vật như cá, nhuyễn thể…hay thực vật nước để phân hủy, chuyển hóa và chuyển dạng các chất ô nhiễm trong nước thải • Xử lý sinh học hiếu khí • Cánh đồng lọc và cánh đồng tưới • Hồ sinh vật • Xử lý sinh học kỵ khí

• Xử lý chất thải lỏng – Các phương pháp vật lý

Xử lý chất thải

• Xử lý chất thải khí

• Duy trì hệ thông thoáng tốt • Vệ sinh chuồng trại thường xuyên • Dùng các chế phẩm VSV phun trên chất lót chuồng hoặc trộn vào phân, nhằm tăng quá trình phân huỷ hiếu khí, hạn chế quá trình phân huỷ yếm khí sinh ra các khí có mùi hôi.

– Xử lý mùi

• Giảm sinh khí CH4 và CO2 từ dạ cỏ của GSNL • Thông qua việc phối hợp khẩu phần và bổ sung một số

chất vào thức ăn để hạn chế qua trình sinh CH4 của VSV dạ cỏ.

– Giảm phát thải khí nhà kính