CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG
Bộ môn
HÀN & CNKL Biên soạn:
ThS. Vũ Đình Toại
Chƣơng X: MÁY CÔNG CỤ
I. PHÂN LOẠI VÀ KÝ HIỆU MÁY CÔNG CỤ
1. Phân loại:
- Theo khối lƣợng:
- Theo độ chính xác của máy:
- Theo mức độ gia công của máy gồm:
+ loại nhẹ: dƣới 1 tấn
+ loại trung bình: dƣới 10 tấn
+ loại hạng nặng: từ 10 tấn trở lên
+ độ chính xác thƣờng
+ độ chính xác cao
+ chính xác rất cao
+ Máy vạn năng: có công dụng chung để gia công nhiều loại chi tiết có hình dạng, kích thƣớc
khác nhau
+ Máy chuyên môn hoá: dùng để gia công một loại hay một vài loại chi tiết có hình dạng tƣơng tự
nhau (nhƣ dạng trục bậc, bạc, vòng bi, …)
+ Máy chuyên dùng: gia công một loại chi tiết có hình dạng kích thƣớc nhất định
- Phân loại theo công cụ và chức năng làm việc: nhóm máy tiện, khoan, mài, phay, bào, v.v…
- Phân loại theo mức độ tự động hóa: máy thủ công, máy bán tự động, máy CNC, máy DNC
CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG
Bộ môn
HÀN & CNKL Biên soạn:
ThS. Vũ Đình Toại
2. Ký hiệu máy cắt:
- Chữ đầu tiên chỉ nhóm máy: T - tiện; KD - Khoan doa; M - mài; TH - tổ hợp; P - phay; BX - bào
xọc; C - cắt đứt; …
- Chữ số tiếp theo biểu thị kiểu máy, đặc trƣng cho một trong những kích thƣớc quan trọng của chi
tiết hay dụng cụ gia công
- Các chữ cái để chỉ rõ chức năng, mức độ tự động hoá, độ chính xác và cải tiến máy
Ví dụ: T620A: chữ T - tiện; số 6 - kiểu vạn năng; số 20 - chiều cao tâm máy là 200 mm tƣơng ứng với
đƣờng kính lớn nhất gia công trên máy là 400mm, chữ A - đã cải tiến từ máy T620
Theo tiêu chuẩn Việt Nam, máy công cụ có 5 cấp chính xác theo các chữ cái E, D, C, B, A. Trong đó
E là cấp chính xác thƣờng; B là cấp chính xác đặc biệt cao; A là cấp siêu chính xác
II. CÁC CƠ CẤU TRUYỀN ĐỘNG
1. Những khái niệm cơ bản:
1.1. Tỷ số truyền: tỷ số truyền (ký hiệu là i) là tỷ số giữa số vòng quay của trục bị động (n2) trên số
vòng quay của trục chủ động (n1)
Z
K
Z
Z
d
d
n
n
i
2
1
2
1
1
2
i - tỷ số truyền
n - số vòng quay,
d - đƣờng kính puli
Z - số răng của bánh răng
K - số đầu mối trục vít,
chỉ số 1: biểu thị trục chủ động
chỉ số 2: biểu thị trục bị động
CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG
Bộ môn
HÀN & CNKL Biên soạn:
ThS. Vũ Đình Toại
1.2. Phân loại cơ cấu truyền động:
- Cơ cấu truyền động phân cấp: cơ cấu truyền động chỉ cho một hoặc một số cấp tốc độ nhất định,
VD: các bộ truyền bánh răng, đai truyền, ...
- Cơ cấu truyền động vô cấp: là cơ cấu truyền động cho nhiều cấp tốc độ liên tục, VD: bánh ma sát,
truyền động thủy lực
- Cơ cấu truyền động gián đoạn: là cơ cấu truyền động mà phần bị động chỉ thực hiện đƣợc gián
đoạn sau mỗi hành trình đầy đủ của phần chủ động, VD: cơ cấu cóc
dùng trong bàn chạy dao của máy bào, cơ cấu cam,…
2. Các cơ cấu truyền động trong máy :
2.1. Truyền động đai: Đai thang hay đai dẹt truyền chuyển động quay tròn giữa hai puli với tỷ số
truyền i
1
2
2
1
n
n
D
D
i
- hệ số trƣợt
D1 , D2 - đƣờng kính ngoài của các puli
n1 , n2 - vận tốc vòng của puli 1 và puli 2
CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG
Bộ môn
HÀN & CNKL Biên soạn:
ThS. Vũ Đình Toại
2.3. Truyền động bánh răng: gồm những cặp bánh răng trụ hoặc côn ăn khớp với nhau
Loại truyền động này nhằm truyền chuyển động quay giữa các trục song song hay vuông góc với
nhau nhờ các bánh răng
1
2
2
1
n
n
Z
Z
i
Z1, Z2 - số răng của bánh răng
n1, n2 - số vòng quay của bánh răng
2.4. Truyền động trục vít - bánh vít:
là dạng truyền động quay giữa hai trục không song song.
Bánh vít có số răng Zbv ăn khớp với trục vít có số đầu mối K
(K = 1, 2, 3).
Tỷ số truyền của loại truyền động này rất nhỏ và tính theo
công thức i = K/Zbv dùng để thay đổi ở mức độ lớn giá trị
vòng quay n giữa hai trục quay
CƠ KHÍ ĐẠI CƯƠNG
Bộ môn
HÀN & CNKL Biên soạn:
ThS. Vũ Đình Toại
2.5. Truyền động trục vít me - đai ốc:
Biến chuyển động quay tròn thành chuyển động tịnh tiến
Độ dài
nh tiến S đƣợc tính theo số vòng quay n và bƣớc
trục vít tx: S = n.tx
Trục vít me có thể chỉ là một đầu mối, hai đầu mối, răng
trái hay răng phải
2.6. Truyền động thanh răng - bánh răng:
Biến chuyển động quay thành
tịnh tiến hoặc ngƣợc lại
Sự ăn khớp giữa thanh răng có bƣớc t = m và bánh răng có số răng Z đƣợc tính theo công thức:
S = t.Z.n = mZn
m - số modun của răng
n- số vòng quay của bánh răng Z.
Z - số răng của bánh răng