Bài giảng Điều trị viêm tụy cấp - PGS. TS. Quách Trọng Đức

Viêm tụy cấp là một tình trạng cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, đòi hỏi chẩn đoán và điều trị kịp thời, chính xác. Hướng dẫn này cung cấp cái nhìn tổng quan về bệnh lý và các nguyên tắc điều trị hiện hành.

Tài liệu này được biên soạn dành cho các bác sĩ, sinh viên y khoa và các chuyên gia y tế khác quan tâm đến việc chẩn đoán và quản lý viêm tụy cấp trong thực hành lâm sàng.

Viêm tụy cấp là một tình trạng viêm cấp tính của tuyến tụy, khởi phát do hiện tượng "tự tiêu hóa" của tuyến tụy bởi các men tụy được hoạt hóa sớm, dẫn đến tổn thương tại chỗ và toàn thân. Đây là một cấp cứu thường gặp với tỉ lệ diễn tiến nặng và tử vong đáng kể. Quá trình bệnh sinh được bắt đầu bằng sự hoạt hóa của trypsinogen thành trypsin. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm sỏi mật, rượu và tăng triglyceride máu, bên cạnh các nguyên nhân ít gặp hơn như bất thường giải phẫu vùng bóng Vater hay nhiễm trùng. Chẩn đoán dựa trên sự kết hợp của triệu chứng đau bụng điển hình, tăng men tụy (amylase và/hoặc lipase) gấp 3 lần giới hạn trên bình thường và hình ảnh học phù hợp. Việc đánh giá mức độ nặng của viêm tụy cấp là yếu tố then chốt để định hướng điều trị và tiên lượng, thông qua các thang điểm như SIRS, BISAP, HAPS và tiêu chuẩn Atlanta 2013, tập trung vào sự hiện diện và kéo dài của suy tạng và các biến chứng tại chỗ. Nguyên tắc điều trị bao gồm giảm đau, bù dịch và cân bằng điện giải tích cực, cho tụy nghỉ ngơi, giải quyết các biến chứng và điều trị nguyên nhân. Việc bù dịch cần được thực hiện sớm với lựa chọn dịch truyền phù hợp. Dinh dưỡng cần được chú trọng, với việc cho ăn lại sớm bằng đường miệng khi bệnh nhân ổn định, hoặc nuôi ăn qua đường ruột trong trường hợp nặng. Kháng sinh được chỉ định trong các trường hợp nhiễm trùng ngoài tụy hoặc hoại tử nhiễm trùng, nhưng không khuyến cáo dùng thường quy để dự phòng. Đối với viêm tụy cấp do sỏi mật, can thiệp ERCP và cắt túi mật sau hồi phục là cần thiết. Trong trường hợp viêm tụy cấp do tăng triglyceride, lọc huyết tương hoặc liệu pháp insulin có thể được cân nhắc. Hội chẩn ngoại khoa được đặt ra cho các biến chứng như nang giả tụy, hoại tử tụy nhiễm trùng hoặc áp xe tụy, ưu tiên các phương pháp can thiệp ít xâm lấn.