Bài giảng Dung nạp, lệ thuộc, nghiện thuốc và chất gây nghiện - PGS.TS. Đào Thị Vui

Tài liệu này trình bày các khái niệm cơ bản về dung nạp, lệ thuộc và nghiện thuốc, cùng với các chất gây nghiện phổ biến. Đây là một vấn đề y tế công cộng quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh lạm dụng chất gây nghiện ngày càng gia tăng và sự cần thiết phải cân bằng giữa kiểm soát và tiếp cận thuốc giảm đau cho mục đích y tế.

Tài liệu này dành cho sinh viên y khoa, dược sĩ, bác sĩ, dược sĩ lâm sàng, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực dược lý, độc chất học và điều trị nghiện, cũng như các chuyên gia y tế quan tâm đến cơ chế và quản lý các vấn đề liên quan đến dung nạp, lệ thuộc và nghiện chất.

Tài liệu chuyên sâu này cung cấp một cái nhìn toàn diện về dung nạp, lệ thuộc và nghiện thuốc, bao gồm các cơ chế sinh lý và dược lý liên quan. Bắt đầu với các ca lâm sàng minh họa quá trình phát triển của nghiện heroin và các triệu chứng cai, tài liệu đi sâu vào định nghĩa và phân loại dung nạp (tự nhiên, mắc phải, dược động học, dược lực học) cùng các cơ chế phân tử phức tạp như điều hòa receptor và biểu hiện gen. Phần tiếp theo làm rõ sự khác biệt giữa phụ thuộc thể chất và tâm lý, đồng thời trình bày các tiêu chuẩn chẩn đoán nghiện theo Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ. Vai trò trung tâm của hệ thống dopaminergic trong cảm giác sảng khoái và cơ chế gây nghiện của các chất được phân tích chi tiết, từ tác động cấp tính đến những thay đổi bền vững trong não bộ khi sử dụng lâu dài. Tài liệu cũng đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng gây nghiện của thuốc (bản chất thuốc, đặc điểm người dùng, môi trường xã hội) và các biểu hiện lâm sàng của lệ thuộc. Các nguyên tắc điều trị được trình bày rõ ràng, bao gồm xử trí hội chứng cai (giảm liều từ từ, liệu pháp thay thế bằng methadon và buprenorphin) và điều trị ngộ độc cấp tính (hỗ trợ hô hấp, giải độc đặc hiệu). Cuối cùng, tài liệu phân loại các chất gây nghiện theo cơ chế tác dụng (opioid, thuốc tác dụng qua kênh ion, thuốc ức chế chất vận chuyển) và theo tác dụng dược lý (giảm đau gây nghiện, an thần gây ngủ, kích thích thần kinh trung ương, gây ảo giác), đồng thời mô tả chi tiết tác dụng, cơ chế gây lệ thuộc, hội chứng cai và phương pháp điều trị cho từng nhóm chất cụ thể như opioid, nicotin, amphetamin, cocain và ecstasy, nhấn mạnh những thay đổi chức năng thần kinh lâu dài do lạm dụng và các hướng dẫn của WHO về kiểm soát thuốc.