Bài giảng Giáo dục truyền thông môi trường [chuẩn nhất]

“GIÁO DỤC – TRUYỀN THÔNG MÔI TRƢỜNG”

CHƢƠNG 1. MỞ ĐẦU

I. GIÁO DỤC MÔI TRƢỜNG

1. Lịch sử hình thành và phát triển.

Khái niệm Giáo dục môi trường (GDMT) được hình thành ở nước Anh,

do giáo sư Sir Patrick Geddes – một nhà thực vật học người Scotland. Ông là

người tiên phong trong lĩnh vực quy hoạch thị trấn và nông thôn. Ông đã chỉ ra

mối liên hệ quan trọng giữa chất lượng môi trường với chất lượng giáo dục từ năm

1892. Geddrs cũng là người đi đầu trong việc giảng dạy những chiến lược tạo cơ

hội cho người học tiếp xúc với môi trường xung quanh.

Sau khi mối quan hệ giữa chất lượng giáo dục và chất lượng môi trường

được thừa nhận vào cuối thế kỷ XVIII, khái niệm GDMT đã phát triển rất nhanh,

với nhiều cách nhìn nhận khác nhau về khái niệm, cách thực hiện và kết quả của

GDMT.

Trước những năm 1960, lĩnh vực gần gũi nhất với GDMT là các nghiên

cứu thiên nhiên, nghiên cứu nông thôn và điều tra hiện trường. Vào thời gian này

việc nghiên cứu các loài được thực hiện riêng lẻ để tìm hiểu về đặc điểm riêng,

hành vi và nhu cầu của chúng. Sau đó, khái niệm Sinh thái ra đời, mối quan hệ

tương tác giữa các loài với nhau cũng như giá trị của các hệ sinh thái bắt đầu được

đánh giá đúng.

Năm 1972, tại hội nghị toàn cầu lần thứ nhất về môi trường được tổ chức

tại Stockholm (Thụy Điển), khái niệm GDMT chính thức ra đời. Sự ra đời của

GDMT góp phần giúp con người nhận thức rõ hơn tác động của mình đối với môi

trường. Tiếp theo hội nghị Stockholm, một số hội nghị quốc tế khác về GDMT đã

dược nhóm họp, trong đó có hội nghị ở Belgrade (1975). Tại đây, định nghĩa đầu

tiên về GDMT được đề xuất. Năm 1977, Hội nghị liên chính phủ về GDMT – tổ

chức ở Tbilisi (Nga) đã chính thức đưa ra định nghĩa và các nguyên tắc của

GDMT.

Năm 1980, Chiến lược Bảo tồn thế giới nhấn mạnh bản chất tương hỗ

của tất cả các hợp phần trong sinh quyển, trong đó có cả xã hội loài người. Theo

đó, mỗi hành vi và quyết định phát triển của con người đều liên quan trực tiếp tới

tương lai các hệ thống hỗ trợ cuộc sống trên hành tinh. Chiến lược này kêu gọi một

“đạo đức” mới trong xã hội loài người. Nghĩa là con người hãy chung sống hài hòa

với thế giới tự nhiên mà con người vốn phải phụ thuộc để sinh tồn và phát triển.

“Xét cho cùng, chỉ có thể đạt được các mục tiêu bảo tồn nếu toàn thể xã

hội loài người thay đổi cách ứng xử với môi trường. Nhiệm vụ của GDMT là nuôi

dưỡng, củng cố những thái độ và hành vi phù hợp với đạo đức mới” (IUCN, 1980).

Năm 1987, Hội nghị quốc tế lần thứ 2 về GDMT tổ chức ở Maxcova

thừa nhận rằng nhiều sáng kiến GDMT trong số những sáng kiến đầu tiên đã thất

bại. Một trong các nguyên nhân là GDMT được dạy như một môn học riêng trong

chương trình đào tạo, chúng nặng về lý thuyết và thiếu thực hành. Sau hội nghị,

các hoạt động hiện trường bùng nổ. Các hiệp hội được thành lập ở nhiều nước và

mọi nỗ lực đều đi theo định hướng “suy nghĩ ở cấp toàn cầu và hành động ở cấp

địa phương”.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới tổ chức tại Rio de Janeiro, Brazil,

năm 1992, các nhà lãnh đạo trên toàn thế giới đã xây dựng và nhất trí về chiến lược

chung nhằm định hướng phát triển bền vững cho quốc gia của mình, nghĩa là “phát

triển để thỏa mãn nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến khả năng

thỏa mãn nhu cầu của các thế hệ tương lai”. Hội nghị cũng nhất trí rằng bảo vệ môi

trường và phát triển không chỉ gây ra nhiều xung đột mà trên thực tế còn có quan

hệ tương tác lẫn nhau trên mọi phạm vi, từ cấp địa phương, cấp quốc gia, cấp vùng

đến cấp toàn cầu. Điều này làm cho GDMT bao hàm thêm nội dung liên quan đến

“phát triển”.

Năm 2002, Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới về phát triển bền vững được

tổ chức tại Johannesbug, Nam Phi. Tại hội nghị, các đại biểu đã nhất trí rằng bản

chất của việc phấn đấu để đạt được phát triển bền vững là một quá trình học hỏi.

Để phát triển bền vững, cần có những công dân năng động, có kiến thức, đồng thời

cần có những người ra quyết định nhiệt huyết, được thông tin đầy đủ và có khả

năng đưa ra quyết định đúng đắn về những vấn đề phức tạp, liên đới mà xã hội

đang phải đối mặt như kinh tế, xã hội và môi trường. Như vậy, mục đích của

GDMT là một phần mục đích của tất cả các hoạt động giáo dục.

2. Định nghĩa GDMT.

Hội nghị quốc tế về GDMT trong Chương trình đào tạo của trường học

do IUCN/UNESCO tổ chức tại Nevada (Mỹ) năm 1970 đã thông qua định nghĩa về

GDMT như sau:

“GDMT là quá trình nhận ra các giá trị và làm rõ khái niệm để xây dựng

những kỹ năng và thái độ cần thiết, giúp hiểu biết và đánh giá đúng mối tương

quan giữa con người với nền văn hóa và môi trường vật lý xung quanh. GDMT

cũng tạo cơ hội cho việc thực hành để ra quyết định và tự hình thành quy tắc ứng

xử trước những vấn đề liên quan đến chất lượng môi trường” (IUCN, 1970).

Định nghĩa này cho thấy GDMT đã được xem xét ở góc độ mang tính

hợp lý và gắn kết với phát triển. Vào thời điểm định nghĩa này được phát biểu,

người ta thường chỉ xem xét môi trường và các vấn đề về môi ttrường ở khía cạnh

lý sinh.

Thuật ngữ “GDMT” cũng đã được sử dụng trong Hội nghị toàn cầu lần

thứ nhất về Môi trường nhân văn tại Stokholm năm 1972, nhưng chỉ đến Hội nghị

ở Belgrade, GDMT mới được định nghĩa trên quy mô toàn cầu. Kể từ đó, cộng

đồng quốc tế thừa nhận định nghĩa về GDMT là “quá trình nhằm phát triển một

cộng đồng dân cư có nhận thức rõ ràng và quan tâm đến môi trường cũng như các

vấn đề liên quan, có kiến thức, kỹ năng, động cơ và sẵn sàng làm việc độc lập hoặc

phối hợp nhằm tìm ra giải pháp cho những vấn đề hiện tại và phòng chống các vấn

đề có thể nảy sinh trong tương lai”.

Từ đó đến nay, ý nghĩa và khái niệm GDMT đã có nhiều thay đổi. Ban

đầu, nội dung của GDMT rất hạn chế, chỉ tập trung vào dạy và học các vấn đề môi

trường địa phương, kể cả môi trường tự nhiên và nhân tạo. Nội dung giáo dục cũng

chỉ tập trung vào những mặt sinh học và địa lý khi nghiên cứu môi trường.

Hội nghị Liên chính phủ lần thứ nhất về GDMT tại Tbilisi (Liên Xô cũ)

năm 1977 đã kêu gọi đại biểu đưa ra một cách tiếp cận mới mang tính toàn diện và

liên ngành hơn. Tại hội nghị này, cộng đồng quốc tế đã khẳng định và nhất trí với

định nghĩa về GDMT ở trên, đồng thời nhất trí về các mục tiêu của GDMT như

hiện nay.

Những khuynh hướng mới trong GDMT thừa nhận rằng các hành vi môi

trường không chỉ bị ảnh hưởng bởi kiến thức mà còn bị chi phối bởi cách nhìn

nhận về giá trị môi trường, phương án lựa chọn, kỹ năng và những nhân tố thúc

đẩy khác. GDMT hiện đại, như định nghĩa của Hiệp hội GDMT Bắc Mỹ năm 1993

là “một quá trình giúp người học tiếp thu kiến thức, kỹ năng và những kinh nghiệm

môi trường tích cực để có thể phân tích vấn đề, đánh giá lợi ích và rủi ro, đưa ra

những quyết định được thông tin đầy đủ, và thực hiện những hành động có trách

nhiệm nhằm đạt được và duy trì chất lượng môi trường”.

Khi cách nhìn nhận về môi trường thay đổi, kỳ vọng về thành tựu của

giáo dục cũng thay đổi. Nhiều câu hỏi cũng đã được đặt ra đối với giáo dục như:

*. Trường học phải làm gì để chuẩn bị cho những người trẻ tuổi, giúp họ

được thông tin đầy đủ và có thể tham gia một cách hiệu quả vào cộng đồng xã hội

trên toàn thế giới?

*. Làm thế nào để giáo viên có thể giúp đỡ tốt nhất cho việc xây dựng sự

hiểu biết chung trên quy mô toàn cầu cho những người sẽ trưởng thành vào thế kỷ

XXI, một viễn cảnh lý thú nhưng cũng nhiều thách thức?

Bài giảng Giáo dục truyền thông môi trường

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi