http://www.ebook.edu.vn
Ch−¬ng III
C¬ së tÝnh to¸n kinh tÕ – kü thuËt
trong cc®-xn
3.1 Môc ®Ých; yªu cÇu:
Môc ®Ých: chän ®−îc ph−¬ng ¸n (PA). tèt nhÊt võa ®¶m b¶o yªu cÇu kü
thuËt l¹i hîp lý vÒ mÆt kinh tÕ.
Yªu cÇu: c¸c PA so s¸nh ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n (chØ
cÇn ®¹t ®−îc mét sè yªu cÇu kü thuËt c¬ b¶n mμ th«i, v× ch¼ng thÓ cã c¸c
PA cïng hoμn toμn gièng nhau vÒ kü thuËt)
→
sau ®ã tiÕn hμnh so s¸nh vÒ
kinh tÕ.
QuyÕt ®Þnh chän PA cßn ph¶i dùa trªn nhiÒu yÕu tè kh¸c:
- §−êng lèi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
- Tæng vèn ®Çu t− cña nhμ n−íc cã thÓ cung cÊp.
- Tèc ®é vμ qui m« ph¸t triÓn, t×nh h×nh cung cÊp vËt t− TB., tr×nh ®é
thi c«ng, vËn hμnh cña c¸n bé vμ c«ng nh©n, cïng mét sè yªu
cÇu ®Æc biÖt kh¸c vÒ chÝnh trÞ quèc phßng.
3.2 So s¸nh kinh tÕ – kü thuËt hai ph−¬ng ¸n:
(trong phÇn nμy kh«ng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò kü thuËt c¶u c¸c PA n÷a).
1) Tæng vèn ®Çu t−:: K [®ång].
ChØ kÓ ®Ôn nh÷ng thμnh phÇn c¬ b¶n:
K = Ktram + Kdd + Kxd
Ktram - Vèn ®Çu vÒ tr¹m (tr¹m BA. PP. .. tiÒn mua tñ PP, m¸y BA vμ c¸c
TB….)
Kdd - TiÒn cét, xμ, thi c«ng tuyÕn d©y.
Kxd - Vèn x©y dùng (vá tr¹m, hμo c¸p vμ c¸c c«ng tr×nh phô trî…).
2 Chi phÝ vËn hμnh n¨m: Y
TiÒn cÇn ®Ó ®¶m b¶o cho HTCC§ vËn hμnh ®−îc trong mét n¨m.
phucnkhA YYYYY +++= Δ
Trong ®ã:
Y
Δ
A – Chi phÝ vÒ tæn thÊt ®iÖn n¨ng trong n¨m.
Y
Δ
A =
Δ
A.
β
Δ
A – [kWWh/n¨m] tæn thÊt ®iÖn n¨ng
β
[®/kWh] - gi¸ ®iÖn n¨ng tæn thÊt.
Ykh – Chi phÝ khÊu hao (th−êng tÝnh theo % cña vèn, phô thuéc vμo tuæi thä
cña TB. vμ c«ng tr×nh).
Ykh = akh . K akh = 0,1 ®èi víi TB.
akh = 0,03 ®èi víi ®−êng d©y.
Ycn - Chi phÝ vÒ l−¬ng c«ng nh©n vËn hμnh.
Yphu - Chi phÝ phô, dÇu mì (dÇu BA); söa ch÷a ®Þnh kú.
Hai thμnh phÇn nμy kh¸ nhá vμ Ýt thay ®æi gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n nªn trong
khi so s¸nh khi kh«ng cÇn ®é chÝnh x¸c cao cã thÓ bá qua.
nªn
→
KaAY vh ..
+
Δ
=
β
avh – lμ hÖ sè khÊu hao + c¸c tû lÖ kh¸c K.(akh + %chi phÝ phô, l−¬ng ).
3) So sanh khi cã hai ph−¬ng ¸n:
Gäi K1; Y1
→
PA 1
K2; Y2
→
PA 2
Tr−êng hîp 1: K1 < K2 - Tr−êng hîp nμy th−¬ng Ýt xÈy ra,
Y1 < Y1 nÕu cã th× kh«ng cÇn xÐt
→
PA 1
Tr−êng hîp 2: K1 < K2
Y1 > Y2
⇒
chän PA ?
NÕu dïng PA 2
→
cÇn mét l−îng vèn nhiÒu h¬n
+ Møc chªnh vèn lμ:
Δ
K = K2 – K1 [®ång].
+ Møc tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ hμng n¨m lμ:
Δ
Y = Y1 – Y2 [®/n¨m].
+ Thêi gian thu håi møc chªnh vèn (nÕu sö dông PA 2) lμ:
21
12
YY
KK
Y
K
T−
−
=
Δ
Δ
=
T – Cßn gäi lμ thêi gian thu håi chªnh lÖch v«nd ®Çu t− phô
NÕu T nhá
→
PA 2 sÏ cã lîi.
T lín
→
ch−a biÕt PA nμo cã lîi (ph©n tÝch tØ mØ, theo hoμn c¶nh kinh
tÕ, …) c ng−êi ta thiÕt lËp ®−îc Ttc = f(nhiÒu yiªó tè, tèc ®é ®æi míi kü thuËt
cña ngμnh, triÓn väng ph¸t triÓn, kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cña nhμ
http://www.ebook.edu.vn
n−íc….). Ttc ®−îc qui ®Þnh riªng cho tõng ngμnh kinh tÕ, tõng vïng l·nh thæ
(tõng n−íc) ë c¸c thêi ®o¹n kinh tÕ nhÊt ®Þnh. ë LX cò Ttc = 7 n¨m. ë VN
hiÖn nay Ttc = 5 n¨m.
C¨n cø vμo Ttc thif c¸ch chän PA sÏ ®−îc tiÕt hμnh nh− sau:
+ NÕu T = Ttc ng−êi ta nãi r»ng c¶ hai ph−¬ng ¸n nh− nhau vÒ
kinh tÕ.
+ NÕu T > Ttc PA cã vån ®Çu t− nhá h¬n sÏ nªn ®−îc chän.
+ NÕu T < Ttc PA cã vèn ®Çu t− lín h¬n sÏ nªn ®−îc chän.
3.3 Hµm môc tiªu – chi phÝ tÝnh to¸n hµng n¨m:
trong tr−¬ng hîp cã nhiÒu PA cïng tiÕt hμnh so s¸nh
→
còng cã
thÓ tiÕn hμnh so sμnh tõng hai PA mét, ®Ó råi cuèi cïng còng xÏ t×m ra PA
tèt nhÊt. Tuy vËy lμm nh− vËy sÏ mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian vμ v× vËy ë môc
nμy chung ta x©y dùng mét c«ng cô tæng qu¸t h¬n cho viÖc so s¸nh c¸c
PA.
Nh− ®· biÕt ë phÇn trªn:
(2) NÕu tc
12
21 T
YY
KK <
−
−
→
chän PA1
V× Ttc >0 nªn ta cã thÓ viÕt (2) nh− sau:
2
tc
2
1
tc
1Y
T
K
Y
T
K+<+
Gäi tc
tc
a
T
1= - lμ hÖ sè thu håi vèn ®Çu t− phô tiªu chuÈn.
§Æt Z1 = atc.K1 + Y1 ; Z2 = atc.K2 + Y2 ®−îc gäi lμ hμm chi phÝ tÝnh to¸n
hμng n¨m cña ph−¬ng ¸n. Tõ ®Êy thÊy r»ng PA cã hμm Z nhá h¬n sÏ lμ
PA. tèi −u.
Tæng qu¸t ta cã thÓ viÕt:
Yi = avh.Ki + Y
Δ
Ai
avh - gäi lμ hÖ sè vËn hμnh (bao gån c¸c chi phÝ khÊu hao, tu söa, b¶o
qu¶n, tr¶ l−¬ng…tÝnh theo tû lÖ vèn).
Y
Δ
Ai - chi phÝ vÒ tæn thÊt ®iÖn n¨ng cña PA thø i.
D¹ng tæng qu¸ cña hμm Z:
Aiivhtci YK).aa(Z
Δ
++=
Zi - ®−îc gäi lμ hμm môc tiªu khi tÝnh to¸n kinh tÕ kü thuËt.
C¸c tr−êng hîp riªng khi sö dông hμn Zi:
• Khi cã xÐt ®Õn ®é tin cËy CC§ cña PA th× hμm Zi sÏ cã d¹ng:
iAiitcvhi HYK).aa(Z
+
+
+
=
Δ
Trong dã:
Hi – Gi¸ trÞ trung b×nh cña thiÖt h¹i kinh tÕ hμng n¨m do mÊt ®iÖn khi dung
PA thø i. Gi¸ trÞ nμy bao gåm c¸c kho¶n sau:
+ TiÒn hao hôt s¶n phÈm do mÊt ®iÖn.
+ TiÒn h− háng s¶n phÈm do mÊt ®iÖn.
+ TiÒn h− háng thiÕt bÞ s¶n xuÊt do mÊt ®iÖn.
+ ThiÖt h¹i do mÊt ®iÖn lμm rèi lo¹n qu¸ tr×nh c«ng nghÖ.
+ TiÒn tr¶ l−¬ng cho c«ng nh©n kh«ng lμm viÖc trong thêi gian
mÊt ®iÖn.
Trong thùc tÕ cã nh÷ng PA CC§. kh¸c nhau øng víi tæng s¶n phÈm kh¸c
nhau. Trong tr−êng hîp ®ã chØ tiªu ®Ó lùa chän PA ph¶i lμ cùc tiÓu sÊut chi
phÝ tÝnh to¸n hμng n¨m trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:
Gäi N – tæng sè s¶n phÈm hμng n¨m cña xÝ nghiÖp trong tr¹ng th¸i vËn
hμnh b×nh th−êng.
N
Z
z=
• Khi cã xÐt tíi yÕu tè thêi gian: (c¸c PA ®−îc ®Çu t− trong nhiÒu
n¨m, mμ kh«ng ph¶i trong vong 1 n¨m). Khi ®ã chi phÝ tÝnh to¸n Z
cã thÓ viÕt qui ®æi vÒ n¨m ®Çu tiªn nh− sau:
∑∑
−
−=
−
−
−+−++=
1T
0t
T
1t
)1t(
tc1tt
tT
tcttc )a1)(YY()a1.(K.aZ
atc – cßn ®−îc gäi lμ hÖ sè qui ®æi ®Þnh møc chi phÝ ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c
nhau cã tÝnh ®Õn ø ®äng vèn trong c«ng tr×nh ch−a hoμn thμnh.
T - toμn bé thêi gian tÝnh to¸n [n¨m].
Kt - vèn ®Çu t− ®Æt vμo n¨m thø (t+1).
Yt -phÝ tæn vËn hμnh trong n¨m thø t. Víi gi¶ thiÕt r»ng Y0 (n¨m thø nhÊt
ch−a vËn hμnh nªn Y0=0).
3.4 TÝnh to¸n kinh tÕ kü thuËt khi c¶i t¹o:
Bμi to¸n khi c¶i t¹o th−êng ®Æt ra lμ chung ta ®ang ®øng gi÷a viÖc
quyÕt ®Þnh chän xem cã nªn ®¹i tu c¶i t¹o thiÕt bÞ (thiÕt bÞ lín nh− m¸y
ph¸t, ®éng c¬ …), hoÆc thay thÕ chóng b»ng mét thiÕt bÞ míi cã tÝnh n¨ng
gÇn t−¬ng ®−¬ng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy tr−íc tiªn chung ta cÇn xÐt c¸c
yÕu tè kinh tÕ liªn quan:
http://www.ebook.edu.vn
+ Vèn ®Çu t− cho thiÕt bÞ míi, hoÆc söa ch÷a phôc håi thiÕt bÞ cò.
+ TiÒn b¸n thiÕt bÞ cò kh«ng dïng ®Õn n÷a.
+ PhÝ tæn vËn hμnh cña c¶ hai PA.
Víi PA sö dông thiÕt bÞ cò:
Zc = act .
Δ
Kc + Yc (8)
Tron ®ã:
Δ
Kc – chi phÝ ®Çu t− söa ch÷a thiÕt bi cò.
Yc - phÝ tæn vËn hμnh hμng n¨m khi sö dông TB cò (sau phôc håi).
Víi PA thay thiÕt bÞ míi:
Zm = atc .(Km – Kth) + Ym (9)
Km - vèn ®Çu t− mua thiÕt bÞ míi ®Ó thay thÕ.
Kth - TiÒn thu håi do sö dông thiÕt bÞ cò vμo viÖc kh¸c.
Ym - phÝ tæn vÇn hμnh hμng n¨m ®èi víi PA dïng thiÕt bÞ míi.
Tõ (8) & (9) ta còng cã thÓ tÝnh ®−îc thêi gian thu håi vèn ®Çu t− phô khi
dïng PA. thay míi thiÕt bÞ.
mc
cthm
YY
KKK
T−
−−
=
Δ
NÕu T < Ttc nghÜa lμ Zm < Zc
→
chän PA míi. Tr−êng hîp T > Ttc viÖc
quyÕt ®Þnh chän PA m¬i cßn phô thuéc vμo møc ®é kh¸c nhau gi÷a Z vμ
vμo nh÷ng −u thÕ kü thu¹at cña thiÕt bÞ míi.
http://www.ebook.edu.vn