Bài giảng môn Lý thuyết hệ thống

Lý thuyết hệ thống

Vấn đề:

• •

là khoảng cách hay sự khác biệt mong muốn với thực trạng



=> cần phân biệt biểu hiện của vấn đề và cốt lõi của vấn đề

2 Quan điểm toàn thể: là quan điểm nghiên cứu giải

quyết vấn đề một cách có căn cứ khoa học, hiệu quả và hiện thực :

•



vật chất là cái có trước, ý thức, tinh thần là cái có sau => cần tìm ra nguyên nhân của vấn đề chứ không vin vào các yếu tố tâm linh

Lý thuyết hệ thống

Quan điểm toàn thể:

•

Sự vật luôn tồn tại trong mối quan hệ tác động qua lại với nhau



•

Sự vật luôn biến động và thay đổi không ngừng



=> phải đánh giá để xem xét các tác động ngoại lai có thể cũng như chính hiệu lực của chính sách

•

Động lực của sự phát triển ở trong sự vật là chính, tất nhiên có sự tận dụng lợi thế của môi trường bên ngoài



•

=> phải cập nhật thông tin



=> phải xây dựng nền tảng nội lực vững chắc cho việc giải quyết vấn đề Sự tác động giữa các sự vật và hiện tượng bao giờ cũng mang tính đối ngẫu, nhân quả

=> phải lường tới các phản ứng của các đối tượng chịu sự tác động

Lý thuyết hệ thống

Lý thuyết hệ thống: Là tập hợp các bộ môn khoa học nhằm nghiên cứu và giải quyết các vấn đề theo quan điểm toàn thể Phần tử: là tế bào có tính độc lập tạo nên hệ thống

Hệ thống: là tập hợp các phần tử có mối quan hệ chi phối lên nhau theo các quy tắc nhất định để trở thành một chỉnh thể nhờ đó có thể thực hiện được một số chức năng nhất định gọi là tính trồi

=> cần tạo ra sự môi trường cho các phần tử phát huy tính chủ động sáng tạo

Môi trường của hệ thống: là các phần tử, các phân hệ, các hệ thống khác không thuộc hệ thống nhưng có quan hệ tác động lên hệ thống

=> nếu không tồn tại tính trồi, hệ thống sẽ mất đi lý do tồn tại của nó

=> cần xác định được các cơ hội và các thách thức do môi trường đem lại

Lý thuyết hệ thống

Đầu vào của hệ thống: Là các tác động có thể có từ môi trường và của bản thân hệ thống lên hệ thống => cần kiểm soát được các yếu tố đầu vào để đảm bảo chất lượng của đầu ra Đầu ra của hệ thống: là phản ứng trở lại của hệ thống đối với môi trường.

=> là yếu tố trung gian để đạt được kết quả. Trạng thái của hệ thống: là khả năng kết hợp giữa đầu vào và đầu ra của hệ thống ở một thời điểm nhất định

=> cần xác định thời điểm báo cáo về trạng thái của hệ thống

Lý thuyết hệ thống

Mục tiêu của hệ thống: Là trạng thái mong đợi cần có và có thể có của hệ thống sau một khoảng thời gian nhất định. Cần được thể hiện qua các chỉ tiêu => SMART

S - specific, significant, stretching M - measurable, meaningful, motivational A - agreed upon, attainable, achievable, acceptable,

action-oriented

R - realistic, relevant, reasonable, rewarding, results-

oriented

T - time-based, timely, tangible, trackable

Nhiễu của hệ thống: là các tác động bất lợi từ môi trường hoặc từ chính hệ thống lên hệ thống làm lệch quỹ đạo hoặc làm chậm sự biến đổi của hệ thống đến mục tiêu.

=> Nhiễu là cố hữu ở mọi hệ thống, cần tìm biện pháp hạn chế và kiểm soát hơn là xóa bỏ.

Lý thuyết hệ thống

Cơ cấu của hệ thống: Là hình thức cấu tạo bên trong của hệ thống bao gồm việc sắp sếp trật tự của các bộ phận các phần tử và các quan hệ giữa chúng theo cùng một dấu hiệu nào đấy

=> một hệ thống có thể tồn tại nhiều dạng cơ cấu khác nhau

Cơ chế điều khiển hệ thống: Là phương thức tác động có chủ đích của chủ thể điều khiển bao gồm một hệ thống các quy tắc và các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở mọi cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính trồi của hệ thống

=> giữa mục tiêu, cơ cấu và cơ chế có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, ảnh hưởng lên nhau, trong đó mục tiêu đóng vai trò quyết định.

Lý thuyết hệ thống

Quan điểm nghiên cứu hệ thống: Là tổng thể các yếu tố chi phối lên kết quả nghiên cứu hệ thống a. Quan điểm Macro, vĩ mô: nhằm trả lời các câu hỏi sau về hệ thống:

1. Mục tiêu, chức năng của hệ thống 2. Môi trường của hệ thống 3. Đầu ra, đầu vào của hệ thống

b. Quan điểm Micro, vi mô: nhằm trả lời các câu hỏi sau về hệ thống:

1. phần tử của hệ thống 2. chức năng nhiệm vụ của các phần tử 3. mối liên hệ giữa các phần tử

=> cần kết hợp 2 quan điểm trên khi nghiên cứu hệ thống

Lý thuyết hệ thống

Phương pháp nghiên cứu hệ thống: Là các quy tắc mà nhà nghiên cứu sử dụng để tìm ra quy luật hình thành và vận động của hối tượng nghiên cứu a. Phương pháp mô hình hóa: ứng dụng trong trường hợp đã biết được đầu vào, đầu ra và cơ chế hoạt động của hệ thống (VD LN = TDT – TCF) nó bao gồm các bước:

1. xây dựng mô hình của hệ thống 2. phân tích nghiên cứu trên mô hình lý thuyết 3. Chỉnh lý lại mô hình của hệ thống và ứng dụng

b. Phương pháp hộp đen: ứng dụng trong trường hợp đã biết được đầu vào, đầu ra của hệ thống nhưng chưa biết được cơ chế hoạt động của hệ thống nó bao gồm các bước:

1. Quan sát đầu vào cà đầu ra của hệ thống 2. phân tích mối tương quan về sự tác động của các yếu tố đầu vào tới các yếu tố đầu ra. 3. Thiết lập cơ chế vận hành của hệ thống

=> có thể mươn tạm cơ chế hoạt động của hệ thống tương tự để nghiên cứu (hôp trắng)

Lý thuyết hệ thống

c. Phương pháp tiếp cận hệ thống: ứng dụng trong trường hợp rất khó xác định đầu vào đầu ra và cơ chế hoạt động của hệ thống:

=> cần phân hệ thống cần nghiên cứu thành các phân hệ nhỏ và nghiên cứu thông qua các phân hệ đó nhưng luôn chú ý tới mối liên hệ giữa các phân hệ.

15 Điều khiển hệ thống: Là sự tác động qua lại của chủ thể điều khiển lên đối tượng và do sự tác động trên làm cho hành vi của đối tượng trở nên hướng đích. Sự tác động này có thể là các thiết chế bắt buộc hoặc các chính sách điều tiết.

=> điều khiển là quá trình thông tin. thông tin là đặc trưng của mọi hoạt động điều khiển. Cần phải đảm bảo sự thông suốt của quá trình thông tin

Lý thuyết hệ thống

16 Quá trình điều khiển: là quá trình chủ thể tác động

lên đối tượng, hướng đối tượng đến mục tiêu đã định. Quá trình điều khiển bao gồm các bước: 1. Xác định mục tiêu điều khiển 2. Thu thập thông tin về đối tượng 3. Xây dựng các phương án tác động 4. Tổ chức điều khiển. Các nguyên lý điều khiển: là các quy tắc chỉ đạo, các tiêu chuẩn hành vi mà chủ thể phải tuân thủ trong quá trình điều khiển. Bao gồm các nguyên lý: 1. Mối liên hệ ngược 2. Bổ sung ngoài 3. Đa dạng cần thiết 4. Phân cấp 5. khâu xung yếu

Lý thuyết hệ thống

Phương pháp điều chỉnh Là các cách thức tác động bổ sung nhằm san bằng, xóa bỏ những ảnh hưởng do nhiễu gây ra. Gồm các PP: a. PP khử nhiễu: là PP điều chỉnh bằng cách bao bọc hệ thống bằng một vỏ cách ly với môi trường bên ngoài. b. PP bồi nhiễu: là PP điều chỉnh bằng cách tổ chức một bộ bồi nhiễu, cứ ứng với mỗi tác động của nhiễu, bộ bồi nhiễu sẽ xác định và bù lại cho đối tượng nhằm san bằng sai lệch (Bù giá) c. PP Xóa bỏ sai lệch: Căn cứ vào kết quả cuối cùng, nếu có sai lệch do tác động của nhiễu thì dùng nguồn dự trữ để thanh toán sai lệch (Trợ cấp) d. PP chấp nhận sai lệch: Là PP tieu cực, thả nổi của chủ thể. Lúc này không đủ nguồn lực để điều chỉnh đối tượng, chủ thể chuyển sang điều chỉnh mục tiêu của hệ thống

I. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

SỰ RA ĐỜI CỦA NHÀ NƯỚC

Thuyết thần học: Nhà nước do thượng đế sáng tạo ra và con người phải có nghĩa vụ phục tùng tuyệt đối. Vua được xem như con của trời.

Thuyết khế ước: Nhà nước ra đời trên cơ sở khế ước xã hội do vậy nếu nhà nước không thực hiện tốt khế ước với xã hội thì người dân có quyền lật đổ nhà nước và thiết lập nên một nhà nước mới

=> Xuất phát từ lợi ích của nhóm giai cấp để giải thích về sự ra đời của nhà nược hơn là đi tìm nguồn gốc thực sự của nhà nước.

II. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ SỰ RA ĐỜI CỦA NHÀ NƯỚC

Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin: Nhà nước là một phạm trù lịch sử, có quá trình phát sinh, phát triển và diệt vong.

Tư hữu về tư liệu sản xuất và của cải vật chất

+ 3 lần phân công lao động xã hội lớn

- Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt

- Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp

- Buôn bán phát triển và thương nghiệp phát triển

=> Phân hóa giàu nghèo và phân chia gia cấp: GC thống trị và GC bị bóc lột =>

Mâu thuẫn giai cấp trở nên gay gắt => Nhà nước ra đời

II. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ KHÁI NIỆM NHÀ NƯỚC

Nhà nước một mặt là thiết chế quyền lực chính trị, là cơ quan thống trị giai cấp của một hoặc một nhóm giai cấp này đối với một hoặc toàn bộ giai cấp khác trong xã hội; mặt khác nó là quyền lực công đại diện cho lợi ích chung của cộng đồng xã hội nhằm duy trì và phát triển xã hội trước lịch sử và trước các nhà nước khác.

=> Nhà nước có hai thuộc tính: Giai cấp và xã hội

Các hình thái Nhà Nước: + Nhà nước Chiếm hữu nô lệ + Nhà Nước phong kiến + Nhà Nước Tư sản + Nhà nước Xã hội chủ nghĩa

KFC đầu tư vào vị trí nào?

Mcdonal

KFC

Mcdonal

KFC

Mcdonal

II. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA QUẢN LÝ

NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ Khuyết tật của nền kinh tế thị trường

Nền kinh tế thị trường là nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, ở đó sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai, bán với giá nào được quyết định thông qua thị trường với nhân tó cơ bản là quan hệ cung, cầu.

=> Rất nhiều ưu điểm để tạo ra một nền kinh tế năng động hiệu quả.

Cần bàn tay hữu hình của nhà nước để can thiệp vì những khuyết tật của thị trường:

- Phát triển không cân đối, phân hóa - Hàng hóa và dịch vụ công cộng - Môi trường sinh thái, chính trị, văn hóa, xã hội… - Độc quyền - Hội nhập kinh tế và các vấn đề quốc tế

=> sự cần thiết phải có sự điều tiết của nhà nước về kinh tế cũng như xã hội.

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Nhà nước có vai trò gì?

Cơ quan Quản Lý Nhà nước

Người sử dụng

Các nhà cung cấp dịch vụ

Tách vai trò Quản lý Nhà nước ra khỏi vai trò cung cấp hàng hóa, dịch vụ

Tăng cường thể chế cạnh tranh và hợp tác trong lĩnh vực cung cấp hàng hóa và dịch vụ

Nâng cao quyền lực của người sử dụng

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Mối quan hệ giữa chính quyền và người dân

Công dân

Khách hàng

Đối tác

Đối tượng quản lý

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Khi nào Nhà nước cần can thiệp

+ Khi tồn tại các vấn đề công mà

- Cơ chế thị trường giải quyết không hiệu quả hoặc hiệu quả nhưng không công bằng

- Nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, ổn đinh chính trị

- Thuộc chức năng thẩm quyền của Nhà nước (ban hành luật)

+ Cần phân biệt vấn đề công và vấn đề tư

- Quan tâm của nhiều người

- Ảnh hưởng lớn

- Hoặc có nguy cơ sảy ra trong tương lai và ảnh hưởng lớn

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ KHÁI NIỆM

Quản lý nhà nước về kinh tế là sự tác động có tổ chức và bằng pháp quyền của nhà nước lên nền kinh tế quốc dân nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực để đưa đất nước phát triển

* Quản lý nhà nước về kinh tế là hoạt động vừa mang

tính chấp hành, vừa mang tính điều hành.

* Mang tính quyền lực nhà nước

* Mang tính định hướng theo những mục tiêu chiến lược

* Tính vô vị lợi (vì nhân dân phục vụ)

* Tính chuyên môn hóa cao

* Vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ Của nước ta hiện nay

+ Đảng cộng sản là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội.

+ Phát triển kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội

chủ nghĩa

+ Kinh tế Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế

+ Quản lý phải đảm bảo phát triển nhanh, bền vững

+ Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và chủ động hội nhập

kinh tế quốc tế

+ Kết hợp chặt chẽ kinh tế, xã hội với quốc phòng và an ninh

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Những đòi hỏi cơ bản -4E



Economy: Kinh tế: mua sắm được loại hàng hoá và dịch vụ công có chất lượng với giá thấp và đúng thời điểm Efficiency: Hiệu quả - Cung cấp được hàng hóa công, dịch vụ cộng hay giải quyết các vấn đề với chi phí đơn vị thấp nhất Effectiveness: Hiệu lực- Là mức độ đạt được mục đích cuối cùng mà hoạt động hướng đến Equity: Công bằng – Là mức độ quan tâm tới các nhóm dễ bị tổn thương, yếu thế như người già, phụ nữ, trẻ em, người nghèo, người tàn tật v.v

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Những yêu cầu

Trách Nhiệm Giải trình: Khả năng yêu cầu công chức Nhà nước phải chịu trách nhiệm về những hoạt động của mình hay bộ phận của mình và giải trình được tại sao lại có những hành động như vậy.

1. Khả năng giải đáp việc sử dụng nguồn lực công và những kết quả đạt được

2. Chịu trách nhiệm với cơ chế rõ ràng

Tính Minh bạch: Cho phép các đối tượng liên quan có thể dễ dàng và kịp thời truy cập thông tin về hoạt động của các cơ quan Nhà nước với chi phí thấp Tính dự đoán được: Tính ổn định, sự rõ ràng, nền tảng khoa học của các chính sách các quyết định sẽ là những tiền tố quan trọng cho việc lường trước được kết quả gì có thể sảy ra.

Sự tham gia: Các bên liên quan, những đối tượng chịu ảnh hưởng của các hoạt động của Nhà nước cần được lên tiếng nói, được chủ động tham gia, kiểm tra, giám sát các hoạt động của Nhà nước

•

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ Tạo ra “sân chơi” chứ không thể là “người chơi” TT - Giáo sư (GS) Ari Kokko của Trường đại học Kinh tế Stockholm, Thụy Điển tuần này dẫn đầu một đoàn chuyên gia Thụy Điển tới Hà Nội nhằm chia sẻ các kinh nghiệm phát triển với VN. Tuổi Trẻ đã gặp gỡ GS Ari Kokko. Trong lĩnh vực công nghiệp hóa, Chính phủ VN đang cổ vũ nhiều xu hướng: phát triển các ngành công nghiệp nhẹ thiên về xuất khẩu, phát triển các ngành công nghệ cao. Ông bình luận gì về những xu hướng này?

- Có hai điểm cần phải nói ngay. Thứ nhất là vai trò của chính phủ trong các chiến lược phát triển ngành của một quốc gia. Chính phủ chỉ nên tạo các điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp chứ không thể chỉ đạo, hay dùng các công cụ chính sách để hướng cả nền kinh tế trở nên thiên vị một lĩnh vực hay một ngành nào mà chính phủ cho rằng ngành ấy mang lại lợi nhuận.

Vì không phải tất cả quan chức chính phủ đều là chuyên gia và không ai chắc được rằng sản xuất nhiều phần mềm hay xuất khẩu nhiều giày dép sẽ mang lại thịnh vượng cho VN. Chính phủ tạo sân chơi chứ không thể là một “người chơi” trong nền kinh tế.

Thứ hai, đừng băn khoăn quá nhiều về việc xuất khẩu nguyên liệu thô, nông sản, hay các sản phẩm ít giá trị gia tăng. Hãy nhìn Thụy Điển, ngành xuất khẩu thành công nhất của chúng tôi là giấy viết và giấy vệ sinh. Giấy rõ ràng là một sản phẩm đơn giản, nhưng nó vẫn giúp đem lại sự thịnh vượng cho Thụy Điển bởi chúng tôi đã đầu tư vào đó trí lực và kỹ thuật chẳng khác gì để xuất khẩu một chiếc máy bay. VN cũng vậy. Chẳng có gì phải sốt ruột nếu xuất khẩu nhiều gạo trong khi các nước khác xuất khẩu con chip điện tử. Điều quan trọng là phải xuất khẩu được gạo chất lượng cao với giá cạnh tranh.

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Tính Minh Bạch

* Vậy kinh nghiệm nào Thụy Điển muốn chia sẻ? - Trong mọi cuộc thảo luận, chúng tôi luôn nhấn mạnh hai từ “minh bạch”. Nếu thông tin luôn được chia sẻ đến mọi người, càng ít góc khuất để người ta lợi dụng kiếm chác cho cá nhân. Tại Thụy Điển, chúng tôi nói rằng “tất cả mọi tài liệu của nhà nước đều là công khai, trừ khi nó được đóng dấu mật”.

Một công dân Thụy Điển hoàn toàn có thể yêu cầu văn phòng thủ

tướng cung cấp toàn bộ thông tin về chi phí đi lại của thủ tướng Thụy Điển khi ông đến thăm VN cuối năm ngoái. Luật pháp bắt buộc phải công khai những thông tin như vậy và người dân có quyền được biết nếu họ quan tâm. Tuy nhiên, rất ít công dân sử dụng quyền hạn này. Họ tin tưởng và hầu như trao quyền giám sát của mình cho giới báo chí.

Trong quá trình tác nghiệp, phóng viên được quyền yêu cầu tiếp cận với toàn bộ các tài liệu mà họ cho là cần thiết cho bài báo của họ. Không một cơ quan nào được từ chối cung cấp thông tin. Khi báo chí đã lên tiếng, cơ quan bị đề cập phải có trách nhiệm phản hồi và giải trình. Như vậy, báo chí phải là người mở cánh cửa… Quan trọng hơn, người dân tin tưởng rằng khi họ lên tiếng, cánh cửa sẽ mở.

CẨM HÀ thực hiện

III. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Những yêu cầu

Trách Nhiệm Giải trình: Khả năng yêu cầu công chức Nhà nước phải chịu trách nhiệm và những hoạt động của mình hay bộ phận của mình. Gồm: Khả năng giải đáp việc sử dụng nguồn lực công và những kết quả đạt được Và Khả năng chịu trách nhiệm với cơ chế rõ ràng

Tính Minh bạch: Cho phép các đối tượng liên quan có thể dễ dàng và kịp thời truy cập thông tin về hoạt động của các cơ quan Nhà nước với chi phí thấp

Tính dự đoán được: Tính ổn định, sự rõ ràng, nền tảng khoa học của các chính sách các quyết định sẽ là những tiền tố quan trọng cho việc lường trước được kết quả gì có thể sảy ra.

QUY LUẬT VÀ NGUYÊN TẮC

Chương 2

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

I. Quy Luật

1. Khái niệm: Quy luật là mối liên hệ nhân quả, bản chất, tất nhiên, phổ biến, bền vững lặp đi lặp lại trong các sự vật và hiện tượng khi những điều kiện tồn tại của nó vẫn còn

2. Đặc điểm:

* Tính khách quan * Các quy luật kinh tế kém bền vững hơn các quy luật tự nhiên và luôn vận hành thông qua hoạt động của con người. * Các quy luật tồn tại đan xen tạo thành hệ thống các quy luật

3. Cơ chế vận dụng quy luật

* Nhận thức được quy luật * Tổ chức được các điều kiện chủ quan để quy luật vận hành * Xử lý các ách tắc, sai phạm

4. Một số quy luật cơ bản (giáo trình)

Nhận thức qui luật

 Vai trò của nhận thức và vận dụng qui luật  Nắm được bản chất sự vật hiện tượng  Nắm được xu hướng vận động của sự vật  Tránh chủ quan, duy ý chí  Học hỏi được kinh nghiệm tốt và không tốt  Tiền đề cho việc hoạch định  Tránh được những sai lầm đáng tiếc

QUY LUẬT VÀ NGUYÊN TẮC

Chương 2

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

II. Các nguyên tắc quản lý nhà nước về kinh tế

1. Khái niệm: Các nguyên tắc quản lý Nhà nước về kinh tế là các quy tắc chỉ đạo, những tiêu chuẩn hành vi mà các cơ quan quản lý Nhà nước phải tuân thủ trong quá trình quản lý kinh tế.

Nguyên tắc do con người tạo ra nhưng không được tùy tiện mà

phải thỏa mãn các yêu cầu sau:

+ Phải phù hợp với mục tiêu quản lý + Phản ánh được yêu cầu của các quy luật khách quan, không trái lại quy luật + Phải đảm bảo tính hệ thống, nhất quán và được đảm bảo

bằng pháp luật

II. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

2. Các nguyên tắc quản lý kinh tế của Nhà nước. 2.1 Thống nhất lãnh đạo chính trị và kinh tế.

Đòi hỏi hoạt động quản lý nhà nước phải đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản, Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng cách đề ra các đường lối, chính sách. Nhà nước dựa trên cơ sở đó quản lý xã hội, phát triển kinh tế. Trong mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế, Đảng ta đã khẳng định kinh tế có vai trò quyết định

và chính trị sẽ tạo ra điều kiện thuận lợi cho kinh tế phát triển

2.2 Tập trung dân chủ

Đòi hỏi các cơ quan quản lý Nhà nước phải lấy dân làm gốc, phải biết lắng nghe ý kiến của nhân dân, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân cũng như của các cấp địa phương. Mặt khác phải đảm bảo thống nhất lãnh đạo của các cơ quan quản lý Nhà nước trung ương, phải đảm bảo địa phương phục tùng trung ương, cấp dưới phục tùng cấp trên.

2.3 Kết hợp hài hoà các loại lợi ích (Lợi ích xã hội, lợi ích tập thể và lợi

ích cá nhân )

II. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

2.4 Kết hợp quản lý theo ngành với quản lý theo địa phương

Quản lý theo ngành là hoạt động quản lý ở các đơn vị, các tổ chức kinh tế, văn hóa, xã hội có cùng cơ cấu kinh tế-kỹ thuật hay hoạt động với cùng một mục đích giống nhau nhằm làm cho hoạt động của các tổ chức, đơn vị này phát triển một cách đồng bộ, nhịp nhàng, đáp ứng được yêu cầu của nhà nước và xã hội Quản lý theo địa giới hành chính là quản lý trên một phạm vi địa bàn nhất định theo sự phân vạch địa giới hành chính của nhà nước

2.5 Nguyên tắc phân định và kết hợp tốt chức năng quản lý Nhà nước về kinh tế với chức năng quản lý kinh doanh của các doanh nghiệp Quản lý nhà nước là tạo ra môi trường tốt cho các đơn vị kinh tế hoạt động chứ không phải chỉ đạo các đơn vị kinh tế phải làm như thế nào. Đơn vị kinh tế có chức năng phát huy tinh thần tự chủ để sản xuất kinh doanh đóng góp cho sự phát triển của xã hội nhưng

phải đảm bảo trong khuôn khổ luật pháp hiện hành

Sự khác nhau giữa QLNN về Kinh tế với QTKD của các doanh nghiệp

+ QLNN: Đối tượng tác động là toàn bộ nền kinh tế quốc dân, tạo ra môi trường hoạt động cho các doanh nghiệp.

- QTKD: Đối tượng là trong phạm vi doanh nghiệp và các yếu tố liên quan đến doanh nghiệp

+ Quan hệ phát sinh trong quá trình QLNN được điều chỉnh bằng luật hành chính

- Quan hệ phát sinh trong quá trình QTKD được điều chỉnh bằng luật dân sự và hình sự

+ QLNN mang tính quyền lực Nhà nước, có tính cưỡng chế

- QTKD không mang tính quyên lực Nhà nước

+ Hoat động của các cơ quan QLNN được đảm bảo bằng ngân sách nhà nước

- Hoạt động của các đơn vị kinh tế được đảm bảo bằng các nguồn thu từ khách hàng

+ Hoạt động của các cơ quan QLNN là vô vị lợi

- Hoạt động của các đơn vị kinh tế là lợi nhuận

+ Hoạt động QLNN mang tính độc quyền

- Hoạt động QTKD mang tính cạnh tranh

+ QLNN ít dám mạo hiểm

- QTKD sẵn sàng mạo hiểm

II. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

2.5 Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả.

Đòi hỏi QLNN phải đảm bảo chi tiêu tiết kiệm theo nghĩa là sử dụng có hiệu quả nhất nguồn ngân sách được giao. Hiệu quả là mối quan hệ giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó.

2.6 Mở rộng hợp tác kinh tế đối ngoại, chủ động hội nhập kinh tế

quốc tế (next)

2.7 Gắn phát triển kinh tế với phát triển văn hoá xã hội, đảm bảo

định hướng xã hội chủ nghĩa của sự phát triển.

2.8 Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Lợi thế tuyệt đối - lợi thế tương đối

Hao phí lao động để sx hàng hoá

Chi phí cơ hội và lợi thế tương đối của mỗi nước

Chi phí cơ hội

Sản phẩm

Hao phí lao động

X (Tivi)

2 (quần áo)

3 (quần áo)

Y (quần áo)

½ (Tivi)

1/3 (tivi)

X (Tivi) Y (quần áo)

Nước A Nước B Nước A Nước B

CÔNG CỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP

Chương 3

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

I. Công cụ quản lý Nhà nước về kinh tế

1. Khái niệm: Là tổng thể các phương tiện hữu hình và vô hình mà Nhà nước sử dụng để tác động lên mọi đối tượng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.

2. Các công cụ quản lý Nhà nước về kinh tế:

2.1 Pháp luật: là hệ thống các quy tắc xử sự có tính chất bắt buộc chung thể hiện ý trí của giai cấp thống trị và cộng đồng xã hội, do Nhà nước đặt ra, thực thi và bảo vệ, nhằm mục tiêu bảo toàn xã hội theo các đặc trưng đã định Có 2 loại văn bản pháp luật: VB QPPL và VB áp dụng QPPL

Văn bản QPPL là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự luật định, trong đó có quy tắc xử sự chung được nhà nước đảm bảo thực hiện. VB QPPL gồm 2 nhóm:

+ Các văn bản luật: Hiến pháp và Luật ( QHội ban hành) + Các văn bản dưới luật

I. CÔNG CỤ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

PHÁP LUẬT

Các văn bản dưới luật

- Các văn bản dưới luật mang tính luật:

* Nghị quyết của quốc hội, * Pháp lệnh, nghị quyết của UB TVQHội * Lệnh, quyết định của chủ tịch nước

- Các văn bản pháp quy: là các văn bản dưới luật có chứa đựng các

quy tắc xử sự chung, được áp dụng nhiều lần do các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục và hình thức nhất định nhằm thực hiện các đạo luật, cụ thể hoá, chi tiết hoá luật, pháp lệnh. gồm: * VB của chính phủ: Nghị quyết CP và Nghị Định chính phủ * VB của thủ tướng chính phủ: Quyết định, chỉ thị * VB của bộ trưởng, thủ trưởng các cơ quan ngang bộ: QĐ, chỉ thị, T.tư… * Văn bản của CQ các cấp ở địa phương: Nghị quyết của HDND

các cấp, QĐ, chỉ thị của UBND

I. CÔNG CỤ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

PHÁP LUẬT

Các văn bản áp dụng QPPL

Văn bản cá biệt là loại văn bản áp dụng luật nhưng chỉ chứa đựng

các quy tắc xử sự riêng chỉ đích danh đối tượng phải thi hành, ví dụ qđ bổ nhiệm bộ trưởng.

- Ký văn bản: Ký thay. Thừa uỷ quyền, T/M

Vai trò của pháp luật

•

Tạo ra môi trường pháp lý ổn định

•

Đẩm bảo trật tự, an ninh xã hội

Cải cách nền pháp chế

- Hoàn thiện hệ thông luật để tiến tới một nhà nước pháp quyền

- Hoàn thiên công tác thi hành luật và vận dụng luật trong quản lý

I. CÔNG CỤ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

KẾ HOẠCH

Khái niệm:

Bản mô tả các mục tiêu, chỉ tiêu cần đạt được, hoạt động cần phải thực hiện, các nguồn lực cần được sử dụng để địa phương, ngành, nền kinh tế tiến tới những định hướng đã xác định

Vai trò:

-Thực hiện các định hướng của nhà nước -Giải quyết các nhu cầu cụ thể -Nhận nguồn kinh phí từ nhà nước và các nguồn khác -Là công cụ giúp cán bộ lãnh đạo quản lý, theo dõi, kiểm tra việc thực thi các mục tiêu. -Đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình

Xu hướng lập KH

Phân cấp Định hướng kết quả Đo lường - Chỉ số giám sát

PHÂN CẤP Là quá trình chuyển giao quyền hạn và trách nhiệm từ cơ quan TƯ xuống địa phương

Ưu điểm của phân cấp  Giảm bớt vướng mắc trong việc ra quyết định ở Trung Ương

 Tạo ra nhiều chương trình đáp ứng được yêu cầu của địa phương hơn

 Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng

 Thoả mãn đòi hỏi của các nhà tài trợ

  PHÂN CẤP LÀ XU HƯỚNG TẤT YẾU Nhược điểm của phân cấp

 Đòi hỏi xây dựng một số năng lực mới ở địa phương

 Mâu thuẫn giữa các địa phương trong việc tranh thủ nguồn lực của TƯ

I. CÔNG CỤ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

CHÍNH SÁCH

Khái niệm:

Chính sách là tập hợp các biện pháp, chủ trương mà Nhà nước ban hành để giải quyết một vấn đề nào đó trong xã hội nhằm đảm bảo việc thực hiện thống nhất để tiến tới mục tiêu chung.

Vai trò:

Là công cụ đắc lực mà Nhà nước thường sử dụng để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình quản lý. Chính sách sẽ vừa đảm bảo việc thực thi luật, vừa có tính cập nhật. chính sách thường do các cơ quan hành chính ban hành.

Quá trình chính sách:

1. Hoạch định chính sách 2. Tổ chức thực thi chính sách 3. Đánh giá chính sách.

I. CÔNG CỤ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

TÀI SẢN QUỐC GIA

Khái niệm:

Là toàn bộ các nguồn lực của quốc gia mà Nhà nước có thể sử dụng để điều hành đất nước tiến tới mục tiêu đã định.

Nội dung:

1. Công sở 2. Ngân sách Nhà nước 3. Tài nguyên thiên nhiên 4. Công khố 5. Cơ sở hạ tầng 6. Doanh nghiệp Nhà nước

7. Hệ thống thông tin Nhà nước

II. PHƯƠNG PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

Khái niệm:

Là tổng thể các cách thức tác động có chủ đích và có thể có của Nhà nước lên toàn bộ nền kinh tế quốc dân để đạt được các mục tiêu đã định.

Các phương pháp cơ bản:

* Phương pháp Hành chính: là cách thức tác động trực tiếp của Nhà nước thông qua các quyết định có tính bắt buộc lên đối tượng nhằm thực hiện các mục tiêu quản lý. - Phải rõ ràng, có đối tượng và thời hạn thực thi cụ thể. - Phải có căn cứ khoa học, có cơ sở vững chắc - Phải gắn quyền hạn và trách nhiệm của cấp ra quyết định * Phương pháp kinh tế: là cách tác động gián tiếp của Nhà nước lên đối tượng quản lý dựa trên những lợi ích về kinh tế nhằm cho đối tượng tự điều chỉnh hành vi của mình. - Kết hợp hài hòa các loại lợi ích. * Phương pháp giáo dục: là cách thức tác động của Nhà nước vào nhận thức và tình cảm của con người nhằm nâng cao tinh thần tự giác, để cho họ tự ý thức được việc nên làm và không nên làm.

MỤC TIÊU VÀ CÁC CHỨC NĂNG

Chương 4

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

 Khái niệm Là trạng thái mong đợi cần có và có thể có của hệ thống kinh tế sau một thời kỳ nhất định

 Căn cứ hoạch định mục tiêu  Qui luật và xu hướng phát triển  Nhu cầu phát triển  Tiềm năng và thế mạnh  Thực trạng phát triển

I. Mục tiêu quản lý Nhà nước về kinh tế

MỤC TIÊU VÀ CÁC CHỨC NĂNG

Chương 4

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

 Đặc điểm mục tiêu QLNN về KT:  Nhiều loại, có tính hệ thống đan xen lẫn nhau  Tính vĩ mô  Có sự đóng góp của cả hệ thống  Hệ thống mục tiêu quản lý NN về KT:  Tăng trưởng kinh tế (GDP, XNK, Vốn ĐT)  Ổn định kinh tế ( LF, thất N, dự trữ…)  Chuyển dịch cơ cấu kinh tế (DV, CN, NN)/GDP  Công bằng kinh tế

I. Mục tiêu quản lý Nhà nước về kinh tế

MỤC TIÊU VÀ CÁC CHỨC NĂNG

Chương 4

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KINH TẾ

 Là nhiệm vụ NN cần thực hiện trong quá trình

quản lý nền KTQD

 Vừa thể hiện vai trò vừa thể hiện hoạt động của

các cơ quan quản lý NN

 Nghiên cứu chức năng quản lý NN về KT có ý

nghĩa quan trọng :

 Cơ sở để thiết kế cơ cấu tổ chức  Phân định rõ nhiệm vụ NN và thị trường  Mọi công việc của quản lý NN được tính đến với

những yêu cầu trách nhiệm cụ thể  Đặt ra yêu cầu về năng lực của NN