Bài giảng Nguyên lý kế toán: Chương 1

BÀI GIẢNG NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN

ThS. Vũ Thị Tuyết Mai

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN KẾ TOÁN

Mục tiêu

- Giải thích rõ bản chất kế toán

- Nhận diện, phân biệt được đối tượng sử dụng thông tin kế toán

- Mô tả được quy trình kế toán trong một đơn vị kế toán

- Giải thích được các yêu cầu cơ bản đối với thông tin kế toán

- Vận dụng các khái niệm và nguyên tắc kế toán chung để giải

thích các tình huống cụ thể

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN KẾ TOÁN

1.1 Bản chất của kế toán

1.2 Đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán

1.3 Phân loại kế toán

1.4 Quy trình kế toán

1.5 Các yêu cầu đối với thông tin kế toán

1.6 Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Bản chất của kế toán

• Quá trình hình thành phát triển của kế toán - Thời kì nguyên thủy: đo lường, ghi chép bằng cách đánh dấu trên thân

cây, ghi lên vách đá, buộc nút trên các dây thừng

- Chế độ chiêm hữu nô lệ: TS của chủ nô cần được theo dõi, sổ sách đã

được sử dụng ghi chép.

- Sổ sách kế toán được cải tiến và phát triển qua các thời kì - Xuất hiện phương pháp ghi kép: các nghiệp vụ kinh tế phát sinh được

ghi Nợ và Có → Khoa học kế toán ra đời.

Kế toán là gì???

Kế toán là gì?

- Kế toán là một hệ thống thông tin và kiểm tra về tài sản trong các tổ chức bằng hệ thống các

phương pháp khoa học (Nguyễn Gia Thụ, Lý thuyết hạch toán kế toán,1991)

- Kế toán nghiên cứu tài sản trong quan hệ với nguồn hình thành và quá trình vận động của tài sản trong các tổ chức, các đơn vị (Nguyễn Gia Thụ, Lý thuyết hạch toán kế toán,1991)

- Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra , phân tích và cung cấp thông tin kinh tế , tài chính

dưới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động (Luật kế toán, 2003)

- Kế toán là quá trình xác định, đo lường và cung cấp những thông tin kinh tế hữu ích cho việc

phán đoán và ra quyết định (Hiệp hội Kế toán Mỹ)

Đối tượng sử dụng thông tin kế toán???

Đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán

Đối tượng bên trong doanh nghiệp

Đối tượng bên ngoài doanh nghiệp

Thông tin kế toán

- Hội đồng quản trị - Chủ doanh nghiệp - Ban giám đốc - Các bộ phận phòng

ban,…

- Cổ đông - Tổ chức tín dụng - Cơ quan quản lý - Kiểm toán - Khách hàng - Nhà cung cấp,…

Đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán

Nhu cầu thông tin Ra quyết định

Đối tượng bên trong doanh nghiệp

-Chủ doanh nghiệp -Ban giám đốc -Các bộ phận phòng ban,… Thông tin tài chính và phi tài chính: doanh thu, chi phí, thông tin về hoạt động sản xuất sản phẩm, thông tin về hoạt động mua bán hàng hóa, thông tin về năng suất lao động,…

Ra các quyết định điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hằng ngày: hàng tồn kho, nâng cao chất lượng sản phẩm, marketing cho sản phẩm, cách tính thu nhập cho lao động,…

Hội đồng quản trị

Thông tin tài chính và phi tài chính về toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty

Ra các quyết định định hướng hoạt động kinh doanh hằng năm của công ty: loại cổ phần, huy động vốn, phát triển thị trường và đầu tư công nghệ,…

Đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán

Nhu cầu thông tin Ra quyết định

Đối tượng bên ngoài doanh nghiệp

Cổ đông thêm, bán bớt, giữ

Đánh giá mức độ sinh lời trên vốn đầu tư Mua nguyên số lượng cổ phiếu

Tổ chức tín dụng

Đánh giá khả năng trả nợ (khả năng sinh lời, số dư nợ và tài sản dùng để đảm bảo thanh toán nợ) Nên cho doanh nghiệp vay hay không, giá trị khoản vay, lãi suất

Khả năng sinh lời, tình hình tài chính, thông tin về sử dụng lao động,…

Cơ quan quản lý nhà nước: cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội, Giám sát hoạt động thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, đảm bảo quyền lợi người lao động…

Nhà cung cấp

Đánh giá tình hình tài chính của đơn vị Bán chịu hay không, thời gian bán chịu

Khách hàng Mua hàng hay không

Khả năng duy trì các hoạt động chăm sóc khách hàng trong tương lai

Phân loại kế toán

Theo chức năng

Tiêu chí Kế toán tài chính (KTTC) Kế toán quản trị (KTQT)

Đối tượng sử dụng

Thông tin kế toán được cung cấp cho đối tượng bên trong và bên ngoài Thông tin kế toán được cung cấp cho đối tượng bên trong

Yêu cầu về báo cáo, sổ sách Bắt buộc tuân thủ theo các quy định pháp luật Không bắt buộc tuân theo các quy định pháp luật

Tính chất thông tin kế toán

Thông tin có tính khách quan, đáng tin cậy, có tính lịch sử, được công bố định kỳ, Thông tin chủ quan, phù hợp và được công bố định kỳ hoặc theo yêu cầu quản lý

Thước đo sử dụng Thước đo giá trị (thước đo tiền tệ) Nhiều thước đo: lao động, hiện vật, …

Thông tin báo cáo Toàn bộ doanh nghiệp Theo cấp ra quyết định

Quy trình kế toán

Xử lý

Cung cấp thông tin Đo lường Thu thập Ghi nhận

Báo cáo kế toán Phân tích và giải trình số liệu Ghi chép, phân loại, tổng hợp Các nghiệp vụ kinh tế Xác định giá trị các đối tượng kế toán

Các yêu cầu đối với thông tin kế toán Yêu cầu

Thông tin kế toán

Tính thống nhất

Thông tin kế toán giữa các kỳ kế toán phải được xác định giá trị (đo lường) nhất quán và trình bày nhất quán có thể so sánh giữa các kỳ

Tính trung thực

Tính khách quan

Thông tin kế toán phải đúng với thực tế, có thể kiểm chứng với các bằng chứng khách quan

Thông tin kế toán được ghi nhận, trình bày đầy đủ, chính xác trên cơ sở bằng chứng xác thực

Tính đầy đủ

Các nghiệp vụ kinh tế phải được ghi chép đầy đủ

Tính kịp thời

Thông tin kế toán cung cấp đủ sớm để người sử dụng ra quyết định

Tính dễ hiểu

Thông tin kế toán được trình bày trên các báo cáo phải được trình bày rõ ràng, dễ hiểu đối với người sử dụng

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Khái niệm thực thể kinh doanh

• Vạch ra đường ranh giới của đơn vị kinh doanh trong việc thực hiện ghi chép kế toán

• Mỗi đơn vị kinh doanh phải được nhìn nhận và đối xử một cách độc lập trong tổ chức ghi chép kế toán

Hoạt động nào sau đây được ghi nhận/ không được ghi nhận vào sổ sách kế toán Công ty A? tại sao? 1/ Giám đốc công ty A mua ô tô về sử dụng chở hàng cho công ty 2/ Giám đốc công ty A cho nhân viên vay tiền 3/ Thủ quỹ công ty A cho nhân viên kho mượn tiền 4/ Nhân viên kinh doanh ứng tiền lương công ty A

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Giả thuyết cơ sở dồn tích

• Mọi nghiệp vụ kinh tế tài chính liên quan đến tài sản, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải được ghi vào sổ kế toán tại thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực tế thu tiền hoặc chi tiền.

Công ty sẽ ghi sổ kế toán vào thời điểm nào ở các nghiệp vụ kinh tế dưới đây? 1/ Ngày 02/01/N, công ty A bán lô hàng cho công ty B và xuất hóa đơn bán hàng, ngày 05/01/N, công ty B nhận hàng và chuyển khoản thanh toán. Công ty A ghi nhận doanh thu bán hàng ngày nào? 2/Ngày 31/01/N công ty A tính lƣơng cho toàn bộ nhân viên, đến ngày 10/02/N nhân viên công ty mới nhận được lương vào tài khoản ngân hàng. Công ty A ghi nhận chi phí tiền lương ngày nào?

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Giả thuyết hoạt động liên tục

Câu hỏi

• Tài sản sử dụng để hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phải được duy trì chứ không bán trừ doanh nghiệp giải thể

• Doanh nghiệp sẽ hoạt động liên tục vô thời hạn hoặc ít nhất không bị giải thể trong tƣơng lai gần

Một doanh nghiệp có trụ sở làm việc vào ngày 31/12/N trên sổ sách kế toán là 200 tỷ đồng, vào thời điểm 31/12/N giá trị thị trường của trụ sở là 185 tỷ đồng. Giá trị của trụ sở phản ánh như thế nào trong các trường hợp sau: 1. Doanh nghiệp hoạt động bình thƣờng? 2. Doanh nghiệp quyết định giải thể?

• Tài sản của doanh nghiệp được phản ánh theo giá gốc chứ không theo giá thị trường

• Nếu DN giải thể thì tài sản phản ánh

theo giá thị trường

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Nguyên tắc thƣớc đo tiền tệ

Nguyên tắc này thừa nhận đơn vị tiền tệ như một đơn vị đồng nhất trong việc tính toán, ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh

Giả thuyết kỳ kế toán

• Kỳ kế toán: tháng, quý, năm

• Phân chia hoạt động của doanh nghiệp thành nhiều phân đoạn thời gian bằng nhau => lập các báo cáo kế toán => đánh giá quá trình hoạt động, thay đổi tình hình tài chính của doanh nghiệp

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Nguyên tắc giá gốc

Việc xác định giá trị tài sản, công nợ phải dựa trên giá trị thực tế tại thời điểm phát sinh, không quan tâm đến giá thị trường

Công ty trách nhiệm hữu hạn ABC mua một dây chuyền công nghệ vào ngày 20/12/N trị giá là 250 triệu đồng. Vào ngày 31/12/N dây chuyền này có giá trị theo giá thị trường 285 triệu đồng. Theo nguyên tắc giá gốc tài sản này được ghi nhận là bao nhiêu? - Nếu chi phí lắp đặt chạy thử cho dây chuyền công nghệ là 80 triệu theo nguyên tắc giá gốc tài sản này được ghi nhận là bao nhiêu? 330tr bao gồm chi phí lắp đặt

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Nguyên tắc ghi nhận doanh thu

Doanh thu được ghi nhận khi doanh nghiệp hoàn thành việc cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho khách hàng, không liên quan đến thời điểm doanh nghiệp thu tiền

Ngày 25/06/N công ty TNHH ABC đã bán một lô hàng trị giá 130 triệu đồng cho khách hàng, nhưng đến 02/07/N doanh nghiệp mới thu được tiền hàng. Theo nguyên tắc cơ sở dồn tích và ghi nhận doanh thu công ty ghi nhận doanh thu vào ngày nào ? Ngày 30/7/N công ty kí hợp đồng bán hàng cho khách hàng trị giá 30 triệu đồng. Ngày 15/08 công ty giao hàng cho khách hàng ? Theo nguyên tắc ghi nhận doanh thu thì doanh thu được ghi nhận vào thời điểm nào.?

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Nguyên tắc phù hợp

• Quy định cách thức ghi nhận chi phí phải phù hợp với doanh thu để xác định lãi lỗ trong từng kỳ kế toán

• Chi phí được ghi nhận trong kỳ là chi phí liên quan đến việc tạo ra doanh thu của kỳ đó

Với ví dụ trên Công ty ABC 25/06/N đã tiêu thụ được lô hàng trị giá 130 triệu đồng, công ty đã phát sinh chi phí để mua sản phẩm trước khi bán (gọi là giá vốn hàng bán 70 triệu đồng), chi phí vận chuyển, bảo hiểm, xếp dỡ là 10 triệu đồng cho lô hàng đã tiêu thụ. Các khoản chi phí này được ghi nhận như thế nào theo nguyên tắc phù hợp?

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Nguyên tắc nhất quán

Các chính sách, phương pháp kế toán doanh nghiệp đã chọn phải được áp dụng nhất quán từ kỳ này sang kỳ khác - Đảm bảo số liệu không bị bóp méo - Đảm bảo tính so sánh của thông tin

Ví dụ: trong quý một năm N công ty TNHH ABC đã chọn phương pháp khấu hao TSCĐ là Phương pháp đường thẳng. Vậy theo nguyên tắc nhất quán những quý tiếp theo công ty sử dụng phương pháp nào tính khấu hao TSCĐ?

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Nguyên tắc thận trọng

Thận trọng là việc xem xét, cân nhắc, phán đoán cần thiết một cách cẩn trọng khi lập các ước tính kế toán trong điều kiện không chắc chắn - Phải lập các khoản dự phòng nhưng không quá lớn - Không đánh giá cao hơn giá trị của các tài sản và

thu nhập

Câu hỏi

Ví dụ: Công ty TNHH ABC ngày 25/06/N bán được 50 cái điều hòa. (thời gian bảo hành là 1 năm). Vậy theo nguyên tắc thận trọng thì tại thời điểm bán công ty có cần phải trích trước chi phí bảo hành không? - Không đánh giá thấp hơn giá trị của các khoản nợ

phải trả và chi phí

- Doanh thu và thu nhập chỉ được ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn, chi phí được ghi nhận khi có bằng chứng có thể

Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản

Câu hỏi

Nguyên tắc trọng yếu

Chú trọng đến những vấn đề mang tính quyết định đến bản chất và nội dung của các báo cáo tài chính, không quan tâm đến các yếu tố ít có ảnh hưởng (ảnh hưởng không đáng kể) đến báo cáo tài chính • Thông tin trọng yếu nếu thiếu hoặc sai lệch thông

tin => sai lệch báo cáo tài chính

Ví dụ: Tài sản của công ty ABC 1tỷ trong năm N có sai sót tài khoản tiền 100 triệu trên BCTC. Vậy theo nguyên tắc trọng yếu sai sót trên có được xem là trọng yếu không?

• Tính trọng yếu phụ thuộc vào độ lớn và tính chất của thông tin hoặc các sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể