1
BỘ MÔN QUẢN TRỊ TÁC NGHIỆP KINH DOANH
BẢN THẢO BÀI GIẢNG
PHÁT TRIỂN BẢN THÂN VÀ
ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Hà Nội, Tháng 03/2023
2
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÁT TRIỂN BẢN THÂN VÀ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ
NGHIỆP .................................................................................................................................. 4
1.1. Phát triển bản thân ..................................................................................................... 4
1.1.1. Khái niệm phát triển bản thân ................................................................................ 4
1.1.2. Vai trò phát triển bản thân ..................................................................................... 6
1.1.3. Quy trình phát triển bản thân ................................................................................. 7
1.2. Định vị bản thân .......................................................................................................... 8
1.2.1. Xác định các giá trị và thái độ ............................................................................... 9
1.2.2. Năng lực và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực cá nhân ................... 10
1.2.3. Động lực bên trong và động lực bên ngoài .......................................................... 11
1.3. Định hướng nghề nghiệp .......................................................................................... 13
1.3.1. Cơ sở để định hướng nghề nghiệp ........................................................................ 14
1.3.2. Làm thuê hay làm chủ? ........................................................................................ 18
1.3.3. Lựa chọn mục tiêu và định hướng phát triển bản thân ........................................ 20
CHƯƠNG 2: THỊ TRƯỜNG VIỆC LÀM VÀ CƠ HỘI NGHỀ NGHIỆP ......................... 23
2.1 Thị trường việc làm hiện tại và tương lai ................................................................ 23
2.1.1 Tổng quan về thị trường việc làm ........................................................................ 23
2.1.2 Các ngành nghề có thể mở rộng và thu hẹp ....................................................... 35
2.2. Cơ hội nghề nghiệp ................................................................................................... 39
2.2.1 Khái niệm cơ hội nghề nghiệp ............................................................................. 39
2.2.2. Cách thức xác định cơ hội nghề nghiệp ............................................................. 39
2.2.3 Nhu cầu và cơ hội nghề nghiệp trong tương lai ................................................. 43
CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ BẢN THÂN VÀ XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU NGHỀ NGHIỆP ... 49
3.1. Những trăn trở, đắn đo khi định hướng nghề nghiệp ........................................... 49
3.1.1. Động cơ ................................................................................................................ 49
3.1.2. Trăn trở, đắn đo ................................................................................................... 52
3.2. Đánh giá năng lực bản thân ..................................................................................... 54
3.2.1. Đánh giá bản thân theo mô hình ASK .................................................................. 54
3.2.2. Đánh giá tính cách cá nhân theo mô hình DISC .................................................. 57
3.3. Xác định mục tiêu nghề nghiệp ................................................................................ 61
3.3.1. Khái niệm mục tiêu nghề nghiệp .......................................................................... 61
3.3.2. Vai trò của việc xác định mục tiêu nghề nghiệp ................................................... 62
3.3.3. Cách xác định mục tiêu nghề nghiệp theo nguyên tắc SMART ............................ 62
CHƯƠNG 4: LẬP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN BẢN THÂN ............................................. 65
4.1. Khái quát về kế hoạch phát triển bản thân ............................................................ 65
4.1.1. Khái niệm kế hoạch phát triển bản thân .............................................................. 65
4.1.2. Vai trò xây dựng kế hoạch phát triển bản thân .................................................... 66
4.2. Lập kế hoạch phát triển bản thân ........................................................................... 67
3
4.2.1. Các bước lập kế hoạch phát triển bản thân ......................................................... 67
4.2.2. Một số lưu ý của bản kế hoạch phát triển bản thân ............................................. 70
4.3. Các yêu cầu khi bắt đầu sự nghiệp của bản thân ................................................... 76
4.3.1. Yêu cầu đối với cá nhân tham gia ứng tuyển ....................................................... 76
4.3.2. Yêu cầu đối với cá nhân khởi nghiệp ................................................................... 81
CHƯƠNG 5: CÁC KHÍA CẠNH QUẢN TRỊ BẢN THÂN ................................................ 90
5.1. Xây dựng và duy trì các mối quan hệ ...................................................................... 90
5.1.1. Quan hệ gia đình .................................................................................................. 91
5.1.2. Quan hệ xã hội ..................................................................................................... 94
5.1.3. Quan hệ công việc ................................................................................................ 97
5.2. Quản lý thời gian ..................................................................................................... 101
5.2.1. Khái niệm quản lý thời gian ............................................................................... 101
5.2.2. Vai trò của quản lý thời gian .............................................................................. 101
5.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng quản lý thời gian ................................... 102
5.2.4. Một số giải pháp giúp quản lý thời gian hiệu quả ............................................. 104
5.3. Quản lý tài chính cá nhân ....................................................................................... 109
5.3.1. Khái niệm tài chính cá nhân và quản lý tài chính cá nhân ................................ 109
5.3.2. Vai trò của quản lý tài chính cá nhân ................................................................ 110
5.3.3. Các nguyên tắc ảnh hưởng đến chất lượng quản lý tài chính cá nhân .............. 111
5.3.4. Một số phương pháp quản lý tài chính cá nhân hiệu quả .................................. 112
5.4. Quản lý căng thẳng ................................................................................................. 120
5.4.1. Khái niệm căng thẳng ......................................................................................... 120
5.4.2. Ảnh hưởng của căng thẳng ................................................................................. 120
5.4.3. Các nguyên nhân gây căng thẳng ...................................................................... 121
5.4.4. Cách đối phó hoặc phòng ngừa căng thẳng ....................................................... 124
4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÁT TRIỂN BẢN THÂN VÀ ĐỊNH HƯỚNG
NGHỀ NGHIỆP
Giới thiệu
Phát triển bản thân và định hướng nghề nghiệp là hai khía cạnh liên quan mật thiết
trong cuộc sống của mỗi người. Phát triển bản thân là quá trình tìm hiểu và nâng cao khả năng
của bản thân, cải thiện kỹ năng, tư duy và phẩm chất để đạt được mục tiêu và thành công trong
cuộc sống. Trong khi đó, định hướng nghề nghiệp là quá trình lựa chọn và phát triển sự nghiệp
phù hợp với sở thích, khả năng và mục tiêu cá nhân.
1.1. Phát triển bản thân
1.1.1. Khái niệm phát triển bản thân
Phát triển bản thân là quá trình cải thiện và phát triển các kỹ năng, tài năng và năng lực
cá nhân của một người để đạt được mục tiêu cá nhân và nghề nghiệp. Đây là một quá trình
liên tục, không bao giờ dừng lại, bao gồm việc học hỏi, thử thách và phát triển khả năng của
bản thân.
• Quá trình liên tục, không bao giờ dừng lại: học hỏi, thử thách và phát triển khả năng
của bản thân
• Nâng cao kiến thức/kỹ năng chuyên môn, các kỹ năng mềm (giao tiếp, thuyết trình,
làm việc nhóm, lãnh đạo, quản lý thời gian); rèn luyện thái độ đúng, trải nghiệm và học
hỏi; tăng cường sức khỏe và cải thiện tâm lý
• Trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình, phát huy tối đa tiềm năng của bản thân
• Đạt được các mục tiêu nghề nghiệp, sự thành công và hạnh phúc trong cuộc sống
Ba câu hỏi quan trọng
• Tôi muốn đi đến đâu?
• Tôi đang ở đâu?
• Tôi đến đó như thế nào?
Phát triển bản thân có thể đề cập đến việc nâng cao kiến thức chuyên môn, trau dồi kỹ
năng mềm như giao tiếp, lãnh đạo, quản lý thời gian, tăng cường sức khỏe và cải thiện tâm lý,
tăng cường khả năng phát triển bản thân trong công việc, tạo ra kế hoạch cho sự nghiệp hoặc
đạt được mục tiêu cá nhân.
Phát triển bản thân là một phương tiện để giúp một người trở thành phiên bản tốt hơn
của chính mình, phát huy tối đa tiềm năng của mình và đóng góp tích cực cho xã hội.
Việc phát triển bản thân là một quá trình không chỉ có lợi cho bản thân mà còn cho các
mối quan hệ và xã hội nói chung. Khi chúng ta phát triển các kỹ năng và năng lực cá nhân,
5
chúng ta có thể tạo ra giá trị cho mọi người xung quanh, từ đồng nghiệp đến gia đình và cộng
đồng.
Một trong những cách phát triển bản thân hiệu quả nhất là học hỏi và thử thách bản
thân thông qua việc đặt mục tiêu và hoàn thành chúng. Việc xác định mục tiêu sẽ giúp chúng
ta tập trung vào những gì quan trọng và có định hướng rõ ràng hơn đối với cuộc sống và công
việc của mình. Tuy nhiên, mục tiêu cần được đặt ra một cách thực tế và khả thi để có thể đạt
được.
Ngoài ra, việc xây dựng mạng lưới và tìm kiếm các cơ hội học tập và phát triển có thể
giúp chúng ta mở rộng kiến thức và kỹ năng của mình. Việc liên lạc và học hỏi từ những
người có kinh nghiệm và chuyên môn cao hơn có thể giúp chúng ta nâng cao kỹ năng chuyên
môn và phát triển bản thân.
Cuối cùng, việc phát triển bản thân còn đòi hỏi sự kiên trì và quyết tâm. Thành công
không đến một cách dễ dàng và chúng ta sẽ gặp phải thất bại và khó khăn trong quá trình này.
Tuy nhiên, nếu chúng ta kiên trì và đam mê, chúng ta sẽ đạt được những thành tựu đáng kể
trong cuộc sống và phát triển bản thân một cách toàn diện.
Một số cách để phát triển bản thân bao gồm:
1. Đọc sách và tham gia các khóa học: Đọc sách và tham gia các khóa học là cách tuyệt
vời để mở rộng kiến thức và kỹ năng của chúng ta.
2. Tập trung vào sức khỏe: Sức khỏe tốt là yếu tố quan trọng để phát triển bản thân. Hãy
tập luyện thể thao, ăn uống lành mạnh, điều chỉnh giấc ngủ và giảm căng thẳng để giúp
cơ thể và tâm trí khỏe mạnh.
3. Học hỏi từ người khác: Chúng ta có thể học hỏi từ mọi người xung quanh. Hãy lắng
nghe và học hỏi từ những người có kinh nghiệm, đặc biệt là những người khác với
chúng ta về mặt kinh nghiệm hoặc quan điểm.
4. Phát triển kỹ năng mềm: Các kỹ năng mềm như giao tiếp, lãnh đạo, quản lý thời gian
và nhận thức cảm xúc là rất quan trọng trong việc phát triển bản thân và thành công
trong công việc.
5. Thử thách bản thân: Hãy đặt ra các mục tiêu thử thách bản thân để phát triển khả năng
và kỹ năng của mình.
6. Học cách quản lý thời gian: Quản lý thời gian là một kỹ năng quan trọng để giúp chúng
ta hiệu quả trong công việc và cuộc sống.
7. Tạo mối quan hệ và mạng lưới: Tạo ra mối quan hệ và mạng lưới xung quanh chúng
ta có thể giúp chúng ta mở rộng tầm nhìn và có thêm cơ hội học hỏi và phát triển bản
thân.
