8/4/2020
1
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
CẤU TRÚC HỌC PHẦN
Chương 1: Tổng quan về quản lý ngân sách nhà nước
Chương 2: Quản lý thu thuế
Chương 3: Quản lý thu phí, lệ phí và các khoản thu khác
Chương 4: Quản lý chi thường xuyên NSNN
Chương 5: Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản của
NSNN
Chương 6: Quản lý chi đầu tư phát triển khác và chi
khác của NSNN
Chương 7: Quản lý cân đối và dựbáo NSNN
2
Tài liệu tham khảo
TLTK bắt buộc
[1]. PGS.TS. Lê Văn Ái, TS. Bùi Tiến Hanh (2010), Giáo trình
Quản lý thu ngân sách nhà nước, Nhà xuất bản Tài chính.
[2]. TS. Đặng Văn Du, TS. Bùi Tiến Hanh (2010), Giáo trình Quản
lý chi ngân sách nhà nước, Nhà xuất bản Tài chính.
[3]. Jinping Sun, Thoma D.Lynch (2008), Government Budget
Forecasting Theory and Practice, CRC Press.
[4]. Yilin Hou (2013), State Government Budget Stabilization,
Springer
TLTK khuyến khích
[5]. Tạp chí tài chính; Tạp chí thuế
[6]. http://www.mof.gov.vn
3
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
4
Nội dung chương học
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
1.2. Các nguyên tắc và nội dung cơ bản của quản lý NSNN
1.3. Tổ chức công tác quản lý NSNN
1.4. Phân cấp quản lý NSNN
5
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
•Khái niệm quản lý NSNN:
- Theo nghĩa rộng: QLNSNN là quá trình thiết lập các cơ sở pháp
lý,tổ chức bộ máy quản lý,tác động,điều chỉnh của cơ quan
quản lý nhà nước đối với các quan hệ tài chính thuộc NSNN
nhằm đạt được các mục đích đã xác lập.
Theo nghĩa hẹp: QLSNNN là sự tương tác, phối hợp giữa các bên
liên quan trong hoạch định,tổ chức thực hiện,kiểm tra, giám sát,
đánh giá quá trình và kết quả thực hiện các hoạt động thu chi
NSNN.
6
8/4/2020
2
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
•Mục tiêu quản lý NSNN:
-Thực hiện có hiệu quả công tác lập dự toán, tổ chức thực hiện,
kiểm tra giám sát, tổng hợp và đánh giá kết quả thu chi NSNN
-Đảm bảo động viên đầy đủ, kịp thời các nguồn thu NSNN, khai
thác, tạo lập, nuôi dưỡng và phát triển các nguồn thu hợp lý,
hợp pháp cho NSNN.
- Phân bổ, sử dụng các khoản chi một cách tiết kiệm hiệu quả,
tuân thủ đúng pháp luật, đảm bảo các cân đối cần thiết trong
điều hành thu chi NSNN.
-Đảm bảo sự công bằng, tăng cường tính minh bạch và kỷ luật
tài chính
7
•Đặc điểm quản lý NSNN:
-Đặc điểm về đối tượng của quản lý NSNN: là các
hoạt động của NSNN
-Đặc điểm về việc sử dụng các phương pháp và công
cụ quản lý NSNN: có thể sử dụng nhiều phương pháp
quản lý khác nhau
-Đặc điểm về quản lý nội dung vật chất của NSNN: là
các nguồn tài chính thuộc các quỹ Công
8
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
•Đặc điểm quản lý NSNN:
Hoạt động QLNSNN có các đặc điểm chung
-Được xác lập trên cơ sở các văn bản pháp luật do nhà nước ban
hành.
-Là sự phối hợp đồng bộ,chặt chẽ giữa các khâu công việc,giữa
các cơ quan liên quan đến việc thực hiện các hoạt động NSNN
-Gắn liền và phụ thuộc vào quá trình vận động, phát triển của
nền kinh tế
9
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
•Vai trò của quản lý NSNN:
-Là nội dung trọng yếu của quản lý tài chính quốc gia,
- Góp phần đảm bảo và gia tăng nguồn thu NSNN nhằm đáp ứng
yêu cầu chi tiêu NSNN cho đầu tư phát triển kinh tế -xã hội,
nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối
ngoại.
- Giúp củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả
ngân sách và tài sản của Nhà nước
10
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý NSNN
1.2. Các nguyên tắc và nội dung cơ bản của quản lý NSNN
1.2.1. Các nguyên tắc của quản lý NSNN
Nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ
Thống nhất:thống nhất từ cấp ngân sách trung ương đến
các cấp ngân sách địa phương trong ban hành và hướng dẫn
áp dụng các cơ sở pháp lý, trong tổ chức lập dự toán, chấp
hành và quyết toán ngân sách
Tập trung: có sự chỉ đạo,điều hành hoạt động NSNN mang
tính tập trung theo tính hệ thống dựa trên sự phân cấp quản
lý NSNN
Dân chủ: tôn trọng,lắng nghe các góp ý từ cấp dưới,cấp cơ
sở và người dân trong ban hành và tổ chức thực hiện các
chính sách NSNN
11
1.2.1. Các nguyên tắc của quản lý NSNN (tiếp)
Nguyên tắc công khai minh bạch:
Đảm bảo tính toàn diện
Đảm bảo tính khách quan độc lập
Nguyên tắc đảm bảo trách nhiệm (trách nhiệm giải trình)
Đảm bảo trách nhiệm trước nhân dân về toàn bộ quá trình
quản lý ngân sách.
Chịu trách nhiệm bao gồm khả năng điều trần,giải trình và
gánh chịu hậu quả.
12
8/4/2020
3
1.2.1. Các nguyên tắc của quản lý NSNN (tiếp)
Nguyên tắc đảm bảo cân đối NSNN
Cân đối NSNN: Đảm bảo cân bằng về qui mô thu, chi; đảm
bảo sự hài hoà hợp lý về cơ cấu thu, chi giữa các khoản thu,
chi, các lĩnh vực, các ngành, các cấp chính
Đảm bảo cân đối ngân sách: là một đòi hỏi khách quan xuất
phát từ vai trò nhà nước trong can thiệp kinh tế nhằm mục
tiêu ổn định, hiệu quả và công bằng
13
1.2.2 Nội dung cơ bản của quản lý NSNN
Quản lý quá trình thu NSNN:
Yêu cầu cơ bản của quản lý quá trình thu:
-Đảm bảo tập trung một bộ phận nguồn lực tài chính quốc gia vào tay
Nhà nước để trang trải các khoản chi phí cần thiết của Nhà nước trong
từng giai đoạn lịch sử.
-Đảm bảo khuyến khích, thúc đẩy sản xuất phát triển,tạo ra nguồn thu
của NSNN ngày càng lớn hơn.
- Coi trọng yêu cầu công bằng xã hội,đảm bảo thực hiện nghiêm túc,
đúng đắn các chính sách, chế độ thu do cơ quan có thẩm quyền ban
hành
Phương pháp quản lý thu NSNN: Xác lập một hệ thống chính sách thu
đồng bộ phù hợp với thực trạng của nền kinh tế; xây dựng kế hoạch
thu sát, đúng, phù hợp với diễn biến thực tế; Xác lập các biện pháp tổ
chức thu phù hợp
14
1.2.2 Nội dung cơ bản của quản lý NSNN
Quản lý quá trình chi NSNN:
Yêu cầu cơ bản của quản lý quá trình chi:
-Đảm bảo nguồn tài chính cần thiết để các cơ quan công quyền
thực hiện các nhiệm vụ được giao
- Xác lập được thứ tự ưu tiên các khoản chi, cần có sự cân nhắc
khi giao nhiệm vụ cho các cơ quan công quyền
-Đảm bảo yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả
-Gắn nội dung quản lý các khoản chi NSNN với nội dung quản lý
các mục tiêu của kinh tế vĩ mô.
15
1.2.2 Nội dung cơ bản của quản lý NSNN
Quản lý quá trình chi NSNN (tiếp):
Biện pháp quản lý chi NSNN:
-Thiết lập các định mức chi
- Xác lập thứ tự ưu tiên các khoản chi
- Xây dựng quy trình cấp phát các khoản chi chặt chẽ
-Thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra và kiểm toán
16
1.2.2 Nội dung cơ bản của quản lý NSNN
Quản lý việc thực hiện các biện pháp cân đối thu, chi NSNN
-Hoạt động thu, chi NSNN bắt nguồn từ hoạt động sản xuất
kinh doanh trong nền kinh tế
-Những tác động của chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước
làm nảy sinh sự mất cân đối thu, chi của NSNN
-Quản lý cân đối thu - chi NSNN thực chất là quản lý việc thực
hiện các biện pháp giải quyết mất cân đối thu-chi NSNN:
+Quản lý Tín dụng nhà nước
+Quản lý dự trữ, dự phòng tài chính của NN
17
1.3. Tổ chức công tác quản lý NSNN
1.3.1 Lập dự toán NSNN
Vai trò của khâu lập dự toán:
Là khâu khởi đầu và quan trọng nhất của chu trình NSNN
Cho phép đánh giá được tổng thể ngân sách gắn với tình hình
kinh tế -xã hội.
Yêu cầu lập dự toán:
Tổng hợp được theo từng khoản mục,từng lĩnh vực, theo đúng
biểu mẫu,thời hạn quy định
Được xây dựng trên cơ sở kế hoạch và nhiệm vụ cụ thể đảm bảo
thu chi của nhà nước.
Đảm bảo tính hiện thực, tiên tiến
18
8/4/2020
4
1.3.1 Lập dự toán NSNN (tiếp)
Căn cứ lập dự toán:
Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội hàng năm của nhà nước
Hệ thống chính sách, chế độ,văn bản pháp luật có liên quan
Số kiểm tra về dự toán do cơ quan có thẩm quyền thông báo
Kết quả phân tích, đánh giá tình hình thực hiện thu, chi NSNN
năm báo cáo
Phương pháp lập dự toán:
Phân bổ từ trên xuống
Tổng hợp từ dưới lên
Lập ngân sách theo khuôn khổ chi tiêu trung hạn MTEF
19
1.3.1 Lập dự toán NSNN (tiếp)
Qui trình lập dự toán:
Trong phương pháp phân bổ từ trên xuống và tổng hợp từ dưới
lên
•Cơ quan cấp trên có thẩm quyền hướng dẫn lập dự toán và giao
số kiểm tra cho các cơ quan cấp dưới
•Lập và tổng hợp dự toán
•Quyết định và giao dự toán
Trong phương pháp MTEF
•Từ trên xuống
•Từ dưới lên
20
1.3.2 Tổ chức chấp hành dự toán NSNN
Vai trò:
Là một khâu trọng yếu của chu trình NSNN.
Có tác động đến kết quả thực hiện và sự đảm bảo cân bằng thu
chi ngân sách.
Yêu cầu:
Bám sát dự toán đã được phê duyệt và diễn biến thực tế của nền
kinh tế
Cần được lập kế hoạch cụ thể theo từng giai đoạn
Đảm bảo kế hoạch và tiến độ đặt ra
21
1.3.2 Tổ chức chấp hành dự toán NSNN (tiếp)
Các biện pháp tổ chức chấp hành:
Bố trí, sắp xếp cho phù hợp nhân lực trong hệ thống cơ quan
quản lý NSNN
Cập nhật tình hình thực tế và những thay đổi của chính sách
Thực hiện phân cấp hợp lý bộ máy quản lý NSNN
Kiểm tra, giám sát quá trình thu chi NSNN
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền,giải thích, tư vấn
Sơ kết,tổng kết,đánh giá kết quả thực hiện theo từng giai đoạn
22
1.3.2 Quyết toán NSNN
Vai trò:
Là khâu cuối cùng của chu trình ngân sách.
Giúp xác định chính xác kết quả hoạt động thu chi NSNN, từ đó
rút ra bài học kinh nghiệm cho các năm tiếp sau.
Yêu cầu:
Phản ánh đầy đủ, chính xác số liệu thu, chi NSNN
Đảm bảo đúng chế độ kế toán, đúng theo các khoản mục trong
hệ thống mục lục ngân sách và theo luật định về chế độ kế toán,
quyết toán.
Phản ánh rõ tính tuân thủ và chịu trách nhiệm về mặt pháp lý
Đảm bảo yêu cầu về trình tự và thời gian quyết toán
23
1.3.2 Quyết toán NSNN (tiếp)
Nội dung:
Hết kỳ kế toán đơn vị dự toán phải khóa sổ kế toán theo đúng
quy định.
Thực hiện chỉnh lý,điều chỉnh quyết toán nếu có sai sót cần
phải điều chỉnh.
Lập báo cáo gửi lên các cấp có thẩm quyền phê duyệt.
24
8/4/2020
5
1.4. Phân cấp quản lý NSNN
1.4.1 Khái niệm và mục đích
Khái niệm:
- Phân cấp QLNSNN là sự phân chia quyền hạn, trách nhiệm của
chính quyền nhà nước các cấp trong quản lý, điều hành nhiệm vụ
thu chi của mỗi cấp ngân sách
- Phân cấp QLNSNN là quá trình Nhà nước trung ương phân giao
nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm nhất định cho chính quyền địa
phương trong hoạt động quản lý NS.
- Phân cấp QLNSNN là sự phân định trách nhiệm về quyền hạn,
nghĩa vụ và lợi ích của các cơ quan Nhà nước các cấp trong tổ
chức, điều hành, quản lý ngân sách Nhà nước.
25
1.4. Phân cấp quản lý NSNN
1.4.1 Khái niệm và mục đích
Khái niệm:
=> Thực chất: phân chia quyền hạn, xác định trách nhiệm của mỗi
cấp chính quyền nhà nước đối với ngân sách cấp mình và ngân
sách nhà nước nói chung. Phân cấp quản lý ngân sách sẽ giải quyết
được mối quan hệ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa
phương trong việc xử lý các vấn đề về hoạt động của ngân sách
nhà nước như quan hệ về mặt chế độ, chính sách, quan hệ vật chất
giữa nguồn thu, nhiệm vụ chi, quan hệ về quy trình ngân sách.
26
1.4.1 Khái niệm và mục đích
Mục đích:
-Đảm bảo sự tuân thủ các quy định, quy tắc, tăng cường năng lực
quản lý nhà nước của các cấp chính quyền
- Phát huy tính chủ động của mỗi cấp chính quyền trong thực hiện
các chức năng, nhiệm vụ
- Nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng NSNN: hiệu quả về kinh tế;
hiệu quả về xã hội;hiệu quả về chính trị
27
1.4.2 Nguyên tắc phân cấp
Phân cấp NSNN phải được tiến hành đồng thời với việc phân
cấp kinh tế và tổ chức bộ máy quản lý hành chính nhà nước.
Đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW và tính độc lập,chủ động
của ngân sách địa phương.
Đảm bảo công bằng trong phân cấp NSNN.
28
1.4.3 Nội dung phân cấp
Phân định và xác định mối quan hệ quyền lực giữa các cấp chính
quyền trong việc ban hành các văn bản, chế độ thu chi, quản lý
NSNN.
Phân định, xác lập và giải quyết mối quan hệ vật chất trong quá trình
phân giao nhiệm vụ chi, nguồn thu và cân đối NSNN.
Xác lập và giải quyết mối quan hệ trong quá trình thực hiện chu trình
NSNN
1.4.4 Tiêu chí đánh giá hoạt động phân cấp
Về thẩm quyền ban hành chính sách, văn bản điều chỉnh
Về nội dung phân định nguồn thu, nhiệm vụ chi: các tỷ lệ phân chia
nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp NSNN; tính tự chủ,bền vững
Về chu trình thực hiện NSNN
29
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC