Bài giảng Sinh lý động vật thủy sinh: Chương 5 - GV. Nguyễn Bá Mùi

3/29/2010

Ch­¬ng5. Sinhlým¸u & TUẦN HOÀN

A. Sinhlým¸u

* M¸ulµnguångècc¸clo¹i dÞchtrongc¬thÓ ?

-DÞchgianbµo: m¸u ngÊmvµo khehëc¸c TB

-DÞchnéibµo: vµo trongTB

-DÞchn·o tuû: trongn·o tuû

-DÞchb¹ch huyÕt: vµo èngl©m ba

-MÊtm¸u ®étngét (cid:224) cho¸ng, ngÊtcãthÓchÕtdo P m¸u ë maoqu¶ngi¶m®étngét, ®.b ën·o (cid:224) ø/c TK

-CãthÓlÊy1/2-2/3 tæng l

­îngm¸u

I. Chøcn¨ngsinhlým¸u

* VËnchuyÓn -V/c O2, CO2 m«bµo « phæi -V/c d.d tõèngtiªuho¸ (cid:224) m«bµo, sp’ T§C (CO2, urª, uric)

(cid:224) c¬quanbµi tiÕt

* §iÒuhoµ

(hÌ(cid:224)ngo¹i vi gi·n(cid:224)to¶nhiÖt, mïa®«ngco …)

-Th©nnhiÖt -C©n b»ngnéim«i: pH. Ptt … -§iÒuhoµthÓdÞch

* B¶o vÖ:

Do c¸c b/c, kh¸ngthÓ (cid:224) ng¨nc¶n, tiªudiÖtVK, vËtl¹ …

(Hormon(cid:224)®iÒuhoµT§C, sinhtr ­ëng...)

II. ThµnhphÇn:

2 TP chÝnh

+ DÞchthÓ (huyÕt t­¬ng) 73% -vµngnh¹t + Cãh×nh (h/c, b/c, tiÓucÇu) 27%, ëc¸cchÐp36%

HuyÕt t­¬ng „ HuyÕtthanh cßnfibrinogen b/c Côcm¸u h/c fibrin+TP cãh×nh

§Ól¾ng Chèng®«ng, ®Ól¾ng

Nguyễn BáMùi

1

3/29/2010

2.1. SinhlýhuyÕt t ­¬ng (plazma)

2.1.1. ThµnhphÇn

90–92% H2O

8–10% VCK

H÷u c¬

V«c¬

Protein, ®­êng, mì, hocmon, VTM, enzym chñyÕubicacbonat cñaNa, K, Ca, Mg

a. Protein (6 – 8%)

* Albumin

+ T¹o Pttm¸u (cid:224) gi÷ n­íc

+ V/c s¾c tèmËt, a.bÐo …

+ ThamgiacÊut¹o t/c m«bµo (cid:224) ph¶n ¸nhsùsinhtr ­ëng

a, b globilin: T/giav/c cholesteron, H. steroit..

* Globulin

MD (IgG, IgA. IgE, IgD, IgM)

g globulin

Thamgiac¸c yÕut讫ngm¸u

(cid:224) A/G (hÖsèprotein) (cid:224) t×nhtr¹ng søckhoÎ

- A/G› cãthÓ A › (tètfisøcs¶n xuÊt ›) or Gfl(c/n MDfl)

-A/G fl cãthÓ Afl(suyd.d, gan, viªm thËn) or G›(nhiÔmkhuÈn)

* Fibrinogen: yÕutèsèI qu¸tr×nh®«ngm¸u

b. C¸c thµnhphÇnkh¸c

* §­êng: -chñyÕuglucozcungcÊpE choc¬, TK

-[glucose] huyÕtæn®Þnh& „ c¸c loµi „

* Lipit: chñyÕud¹ng mìtrungtÝnh, A. bÐo, cholesteron

•C¸c enzym, hocmon, VTM …

•Kho¸ng: cãc¶nguyªntè®a l

­îngvµvi l ­îng

Nguyễn BáMùi

2

3/29/2010

2.1.2. pH m¸u vµhÖ®Öm (cid:216) pH (ë§V) : » 7,35 – 7,50 vµæn®Þnh (trong1 loµi xªdÞch

0,1-0,2)

cádi ếc vàcáchép là7,6)

* æn®Þnhcãt/d : duytr×c¸c h/®cñac¬thÓ(T§C)

duytr×t/d cñac¸c kÝchtè duytr×h/®c¸c enzym

* §Óæn®Þnhth«ngqua

:

+ h«hÊp fi th¶iCO 2 + thËn fi th¶iuric + chñyÕulµdo hÖ®Öm

(cid:216)HÖ®Ömm¸u : æn®ÞnhpH m¸u

v C¸c ®«i ®Öm (axÝtyÕu/muèiaxÝt®ã ) or (muèiaxÝt/muèikiÒm )

§ÖmtronghuyÕt t ­¬ng (4 ®«i)

pH (c¸)= 7,25-7,6 (VD:cá vược 7,63; cá bống Gobio 7,7;

§ÖmtronghångcÇu

(5 ®«i)

AxÝth/c¬ muèi Na cñanã H-protein Na-protein H2CO3 NaHCO3 NaH2PO4 Na2HPO4

• Nguyªnt¾c ®Öm: khicãkiÒm fi k/h víiaxÝt®«i ®Öm

khicãaxÝt fi k/h muèikiÒm

AxÝth/c¬ muèi K cñanã HHb KHb HHbO2 KHbO2 H2CO3 KHCO3 KH2PO4 K2HPO4

XÐtc¸c p/ø®Öm: + KiÒm: BOH + H 2CO3 = BHCO3 + H2O

(K, Na)

(th¶iqua thËn)

H/c¬: Lactic + NaHCO3 = LactatNa + H 2CO3

+ AxÝt:

H2O+ CO2› phæi

H+ (m¸u axÝt)

VíiCO 2 + H2O anhydraza H2CO3

-

- Trongh/c : HHb/KHb, HHbO2/KHbO2 s쨅m

HCO3

CO2 + H2O fi H2CO3 + KHb

KHCO3 + HHb

T/chøc Mang

CO2 + H2O fi H2CO3 + KHbO2

KHCO3 + HHbO2

Tæchøc Mang

Nguyễn BáMùi

3

3/29/2010

-TronghuyÕt t ­¬ng: H-protein/Na-protein ®Öm

CO2 + H2Ofi H2CO3 + Na-protein NaHCO3+ H-protein

Tæchøc Phæi

v NaHCO3 > 20 lÇn H2CO3(cid:224) k/n ®ÖmaxÝt> kiÒm

v Dùtr÷kiÒm= sèmg NaHCO 3/100ml m¸u (mg%)

Tróng®éctoankiÒm: [kiÒm] or [axÝt] m¸u qu¸cao

v Dùtr÷kiÒmph¶n ¸nhk/n ho¹t ®éngcñac¸

2.1.3. ASTT m¸u hay huyÕt t­¬ng

a. HiÖn t­îngthÈmthÊu : TN:

B

[C2]

-Dung dÞch ® ­êng(C 2>C1) A (cid:224)B t¨nglªn: C 1= C2(æn ®Þnh)

[C1]

(cid:224)ASTT= P thuûtÜnhtrªn1 §V S mµngb¸n thÊm(cm 2)

fi Cét n­íct¨nglªn t¹o P thuûtÜnh ®¸y b¸n thÊm (chØ n­ícqua)

b. C¸chtÝnhASTT : = (cid:229) P (riªngphÇn)

(cid:224)ASTTm¸u= ASTT thÓkeo + ASTT tinhthÓ

PttthÓkeo : protein huyÕt t­¬ng (chñyÕualbumin)

PttthÓkeo= 25-30 mmHg, k 0 lín, quanträng (gi÷ n­íc)

-viªmthËn fi phï?

(p.töbÐ,

-PtttinhthÓ= 5600 mmHg cao, Ýtquanträng dÔthÈmthÊu ) fi Ýtt/d gi÷ n ­íc

-C¸cmuèith ­êngxuyªnthÊmqua mqvµot/c, ng

­îc

hÊpthuNa

(kiªng¨n mÆn)?

+ t¨ngfi ø

-Viªm thËn n­ícm«thËn fi phïthËn

v PtttinhthÓ : muèiv/c (chñyÕuNaCl)

Nguyễn BáMùi

4

3/29/2010

R: h»ngsèkhÝlý t ­ëng=0,082)

• Vanhoff: Ptt= CRT

T: nhiÖt®étuyÖt®èi(273 0 tuyÖt®èi= O 0C) C: nång®émuèi= 1 ptg/lit

P = 1x0,082x273 = 22,4 at

Theo Raouct: At = K.C

K = 1,86 C = 1 ptg/l

Dung dịchcã độ hạ băng điểm1,86 cãPtt l à 22,4 at Độ hạ băng điểm củam¸u

0,56 cã X

0,56 x 22,4

X = -----------------= 6,7 at g ần bằng 7 at

1,86

nhËnc¶m fi ®iÒuhoµH2O ravµo= p/x¹.

v c. ý nghÜaPtt : æn®Þnhnhêthµnhm¹ch cãthôquan

Nguyễn BáMùi

v Gi÷h×nhd¹ng h/c: + ¦u tr­¬ngfiPttm¸u> Ptth/c fiteo + Nh­îctr ­¬ng fin­ícvµoh/c fivì v ¦/d ®iÒutrÞ: tiÕp n ­íc(®¼ng tr ­¬ng) v -¦/d phachÕdung dÞch n ­ícmuèisinhlý

d, ứng dụng

v Cách tính vàpha các dung d ịch cóPtt theo ý mu ốn

1 ptg NaCl/l cóPtt là22,4 at

ồng độ

Do NaCl phân ly hoàn toàn ra Na+ vàCl -nên n tăng lên gấp đôi

v

v Thực tế chỉ cần 1/2 ptg NaCl / l đã cóPtt 22,4 at v 1/2 ptg NaCl/l cóPtt là22,4 at Ptt 7 at

X

58,5x7

v

X = ------------= 9,1 g/l , (0,9%) = 9%o

2 x 22,4

Nguyễn BáMùi

v

Nước mối sinh lý cho cálà0,65%

Nguyễn BáMùi

5

3/29/2010

2.2. ThµnhphÇncãh×nh

2.2.1. HångcÇu (tr/mm3)

2.2.1.1. H×nhth¸i, cÊut¹o, sè l ­îng

+ C¸: bÇudôc, cãnh©n + g/s: ®Üa, lâm2 mÆt, K 0 nh©nfi›1,63 lÇn S

- Mµng: lipoproteitbÒnv÷ng, thÈmthÊuchänläc

(cho O2,

CO2, H2O, glucose & c¸c ion ©m qua)

§µn håi(cid:224) biÕnd¹ng khiqua maom¹ch

* 90% H2O + 10% VCK (90% Hb, ngoµiracßncãenzym)

•S.l­îng: ˛ tuæi, gièng, tr¹ng th¸isinhlý

•C¸kho ảng 1-2 triệu; ở c¸chÐp 2 tu ổi con đực 2,33 tr, con c¸i 1,91 tr

* Thêigiansèng : c¸ 1 th¸ng

loµi kh¸c: » 4 th¸ng

H/c giµvì, ® ­îcTB l ­íinéim«gan, l¸ch, tuûthùcbµo

Hb®.nhËn

2.2.1.2 . Chøcn¨ngsinhlý -V/c O 2, CO2, d.d -§Öm

˛ loµi, gièng, tuæi, giíitÝnh, d 2

, s.lý.... • Hb= 1 globin(96%) = (2 a, 2b) 4 hem (4%) – g¾n 4 chuçi

-Hem: vßngprotoporphirin= 4 vßngpirolnèi= cÇumetyl, Fe

++ gi÷a

-Fe++ 2 nèiphô: 1 víiglobin, 1 dÔkÕthîpvµph©n lyvíi O

2, CO2

v Hb = 90% VCK h/c (g%)

* Ở loàigi¸px¸c l à Hemocyanine

Nguyễn BáMùi

6

3/29/2010

a. Chøcn¨ngv/c O 2, CO2

HbO2 (Fe lu«nFe ++)

Phæi(Po 2›) M«bµo (Po 2fl)

M«bµo (Pco 2›)

(cid:252) VíiCO 2: HbNH2 + CO2

Mang(Pco 2fl)

(cid:252) Víi O2: Hb+ O 2

HbNHCOOH Cacbamin (kÕthîpqua NH 2)

* KÕthîpgi¸ntiÕpCO 2 Do ho¹t ®éngT§C cñam«bµokh«ngngõngsinhraCO2

Anhydrazacacbonic CO2 + H2O ---------------------->

H2CO3

TronghångcÇu

cãKHbsÏkÕthîpvíi H 2CO3 + H2CO3 ------------> HHb+ KHCO 3

KHb v ëmang:

HHb+ O 2 -----------(cid:224) HHbO2 HHbO2 + KHCO3 ---------(cid:224) KHbO2 + H2CO3 v Ví dụ ở cá hồi ở 3oC: pO2 = O, không cóHbO 2 + pO2 = 10 mmHg, có60% Hb+O 2 + pO2 = 20 mmHg, có85% Hb +O 2 * Hb + HCN (cid:224) HbCN (mất KN vận chuyển oxy)

Nguyễn BáMùi

v Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự bão hoàoxy cu ả Hb: v Nhiệt độ tăng sẽ thúc đẩy HbO2 phân ly thành Hb và

CO2, nếu hạ thấp nhiệt độ sẽ cótác d ụng ngược lại quá trình trên

v Nhiệt độ mt tăng cao làm cho quátrình trao đổi chất trong cơ thể cá tăng lên mạnh mẽ, do đónhu c ầu oxy rất lớn. v Nhiệt độ cao thìkh ả năng kết hợp O2 với Hb lại giảm. v Để khắc phục mâu thuẫn này, bảo đảm cung cấp đầy đủ oxy cho hoạt sống của cơ thể, cần phải tăng PO2 của môi trường để thúc đẩy sự hình thành HbO2,

v Bản thân cácóph ản ứng thích nghi là tăng cường hô hấp vành ịp đập của tim, qua đó cần bổ sung thêm O2 vào nước (lắc thùng cági ống, hoặc bơm oxy vào túi cá), mặt khác tăng thải CO2 ra ngoài

Nguyễn BáMùi

v ëkhuvùctæchøc

Nguyễn BáMùi

7

3/29/2010

• K.hîpCO qua LK phô(Fe ++ ----CO): ¸i lùcHb+ CO > 250 lÇnHb+ O 2 (cid:224) [CO] k2 ‡ 1% fi trªn95% Hb (cid:224) HbCO (cid:224) mÊtk/n v/c

(cid:224) HÇmmá, than tæong

(cid:224)Thë O2 nguyªnchÊtor h 2 O2+5–8%CO2fiKhöCO

b. Chøcn¨ng®Öm : duytr×pH m¸u nhêc¸c ®«i ®Öm

vµ®Ömtrongh/c

v M«i tr­êngaxetic®ÆcHb+ NaCl (cid:224) kÕttinhhemin (h×nh th¸i®Æctr ­ngloµi) fi ®iÒutraph¸p y, ph©n biÖtm¸u c¸c g/s.

HHb KHb HHbO2 KHbO2

SùtiªuhuûhångcÇu

®¹i thùcbµo

Fe2+ ®Ós¶n xuÊth/c

Fe2+ dùtr÷ d¹ng feritin

Bilirubinvµo mËt

(ngh×n/mm3)

maoqu¶n

2.2.2. B¹ch cÇu

a,Ph©nloai

B/c kh«ngh¹t : bµo t­¬ng K0 h¹t (2 lo¹i)

- L©m bacÇu

(b/c lympho): nh©ntrßnor bÇudôc

chiÕmhÇuhÕtTB, quanhnh©ncãvßngs¸ng

(cid:224) T¨ngkhivÕtth ­¬ngb×nhphôc

o

- §¬n nh©nlín : nh©nmãngngùachiÕmgÇnhÕtbµ

t­¬ng

Nguyễn BáMùi

8

3/29/2010

v B/c cãh¹t : bµo t­¬ngnhiÒuh¹t (3 lo¹i):

- ¸i toan: h¹t to, ®ádacam - ¸i kiÒm: h¹t nhá, xanh -TrungtÝnh : h¹t nhá, tÝmhång ( Êu, gËy, ®èt)

* Số lượng: • Bạch cầu của cá tương đối nhiều vàchênh l ệch rất

lớn giữa các loài.

• Ví dụ cáchình: 90.000; • cáEsox 37.500; cá vược 40.000; • cádi ếc 51.000

Sùs¶n sinhc¸c b¹ch cÇuvµtiÓucÇu

b. Chøcn¨ng : b¶o vÖ= thùcbµo, ®/øMD, t¹o interferon

(MD bÈm

(cid:216)Thùcbµo : ¨n vËtl¹, VK t¹o ®Ò kh¸ngtùnhiªn sinh-kh«ng®.hiÖu) do 2 lo¹i b/c trungtÝnh, ®¬n nh©nlín

(30’ víi

+ TrungtÝnh : dichuyÓnkiÓuamip, xuyªnm¹ch nhanh KN l¹, 10-20’ ®·t.vaxin). Men p.gi¶ic¸c chÊtho¹t tÝnhsinhhäc

+ §¬n nh©nlín (®¹i thùcbµo): thùcbµo m¹nh, k/thlín(4 g®)

-G®1: g¾n (KN, VK, vËtl¹ ® ­îcg¾n vµo c¸c ®iÓmtiÕpnhËncñab/c)

-G®2: nuèt (ph¸t ch©ngi¶baobäcKN, VK …)

-G®3: t¹o hèc (NSC lâmvµo, t¹o hècvµlisosomtiÕtmen vµo hèc)

-G®4: tiªudiÖt

(nhêpH hoÆcchÊtoxy ho¸hoÆcmen ph©n gi¶i …)

Nguyễn BáMùi

9

3/29/2010

v NN di®éng: + {K+} tænth ­¬ng> n¬ikh¸c + Tænth ­¬ng (cid:224) peptidazacuènhótb¹ch cÇu ­¬ngcuènhótB/C + S¶nfÈmfgcñat/ctænth HÖenzym v PhøchÖdiÖtkhuÈn Proteaza + Peroxydaza Photphataza + H2O2 Lipaza + I2 Nucleaza + Br, Cl2

Nguyễn BáMùi

Kh¸ngthùcbµo

v Métsèlo¹i:

trùckhuÈnlao, VK s¶ythaitruyÒn

nhiÔm, VK nhiÖtth¸n, virus

v NN: + Cãlípvági¸pm«baobäc + GÆp§K bÊtlîi (cid:224) nhabµo + Ho¸kÐn (cid:224) tr¸nh ®­îckh¸ngsinh + C k/sinh> 10 lÇnliÒu®iÒutrÞ (cid:224) bÖnhm·ntÝnh

Nguyễn BáMùi

* Khibi Viªm (cid:224)s­ng, nãng, ®á, ®au?

(cid:224) §éngdôc, s¾p ®Î (cid:224) › k/n thùcbµo (trungtÝnh ›) (cid:224)NhiÔmkhuÈnÈn? (cid:224)chÞu ®­îc10 lÇn[KS] (lao, Bruxellosis)

Sùxuyªnm¹ch vµtÝnhho¸ h­íng®éngcñab/c trungtÝnh

Nguyễn BáMùi

10

3/29/2010

*B¹ch cÇutoantÝnh + Cãkh¶n¨ngvËnchuyÓnmétsèchÊt: Secrotonin,

axitbÐo

+ Thamgiavµoqu¸tr×nhchèngdÞøng + Cãt¸cdônghuûc¸c®éctè, ®ÆcbiÖtlµc¸cprotein

l¹

*B¹ch cÇukiÒmtÝnh: sè l ­îngÝtnhÊt, t¨ngkhibÞ

bÖnhthiÕum¸u, suytuû + TænghîpchÊtheparin + Thamgiavµoqu¸tr×nh®«ngm¸u + Tænghîp ® ­îcchÊtHistamintõHistidin

Nguyễn BáMùi

(cid:216) L©mbacÇu (cid:224) §¸p øngMD :

+ SùsinhKthÓ t ­¬ngøng®ÆchiÖuvíiKN b¶o vÖc¬thÓ

+ KT: IgG, IgA, IgM, IgD, IgE

®¹i

+ §¸p øngMD (tËpnhiÔm): kÕtqu¶hîpt¸c 3 lo¹i: thùcbµo, lymphoB, lympho T d­íi2 d¹ng:

- MD dÞchthÓ : (lymphoB) t¹o IgGtan tronghuyÕtthanh

VD: Kh¸nghuyÕtthanh®iÒutrÞuènv¸n, d¹i …(thô®éng)

øngdông: t¹o vµtiªmvacxin (cid:224) chñ®éng

C¬chÕt¸cdôngcñakh¸ngthÓ

KN ®ã

v Ng­ngkÕt, kÕttñaKN v K.thÓ ®­îct/hîpdo KT cñaKN nµo, chØt/dvíi

qua

v KT t¨ngtÝnhthÊmthµnhm¹ch (cid:224)®¹i thùcbµodÔ

Nguyễn BáMùi

v IgGphñlªnn/mng¨nchÆnVK x©mnhËp v KN ®­îcphñKT hÊpdÉnB/cÇu®Õnb¾t, tiªudiÖt

Nguyễn BáMùi

11

3/29/2010

- MD tÕbµo (lymphoT)

TB. LymphoT nhËndiÖnKN tiÕtIgg¾n trªnmµngtÕbµo. LymphoT t×mvµtiªudiÖtKN = trùctiÕpor gi¸ntiÕp:

+ TrùctiÕp : lymphoT kÕthîpKN fi phøclymphoT-KN vµ lisosomgi¶iphãngmen thuûph©nKN cñaTB l¹, chøcn¨ng th¶ighÐp (cid:224)khãkh¨ncÊyghÐpm«kh«ngcïngnguångèc

+ Gi¸ntiÕp : LymphoT kÕthîpKN ®.hiÖu fi gi¶iphãng

Lymphokinvµotæchøcxungquanh. C¸clymphokinnµy khuyÕch®¹i k/nph¸huûKN cñaLymphoT

MÆtkh¸c : khilymphoT ® ­îcho¹t ho¸bëiKN th×métsè ®­îch×nhthµnh(TB nhí) tËptrung línlymphoT míi trongc¸ct/cb¹ch huyÕt (cid:224)nhiÔmlÇnsau fi nhanhh¬n

Nguyễn BáMùi

* Bạch cầu của cácòn cótác d ụng trong quátrình

sinh sản vàtiêu hoá

lên rõ rệt, tập trung nhiều ở các mạch máu phân bố trên buồng trứng.

v Khi trứng thành thục thì số lượng bạch cầu tăng

bào của nótr ở nên xốp hơn,

v Bạch cầu cóth ể chui vào nang follicul, làm cho tế

protein, làm cho protein ở kẽ tế bào follicul bị lỏng lẻo, cùng với các cơ chế khác, tế bào trứng được thoát ra khỏi màng follicul

Nguyễn BáMùi

v Bạch cầu phân tiết ra các loại enzym phân giải

Tác dụngtiêuhóa

trung nhiều bạch cầu, nhất làlamba c ầu. v Trong bạch cầu cócác lo ại enzym phân giải

protein, lipit và gluxit.

v Khi cáchép ăn no, tại các mạch quản ở ruột tập

Nguyễn BáMùi

v Khi ăn no, bạch cầu tập trung nhiều ở thành ruột và phân tiết các enzym tiêu hoá, góp phần phân giải các chất dinh dưỡng của thức ăn.

Nguyễn BáMùi

12

3/29/2010

2.2.3. TiÓucÇu -TB nhá, kh«ngnh©n, h×nhcÇuhoÆcbÇudôc -Sè l­îng: 100.000 fi 600.000/mm 3 ë§V cãvó

m¸u), serotonin (co m¹ch fi côcm¸u)

+ Ở cá, số lượng tiểu cầu cao h ơn nhi ều so với của động vật bậc cao. Theo Reichenbach máu cácóti ểu cầu là3-5 tri ệu/mm 3 -Vaitrß: quanträngtrongsù®«ngm¸u thrombokinaz (xóctiÕn®«ng Khivathµnhm¹ch fi vìfi gi¶iphãng:

III. §«ngm¸u

­¬ng

-P/øb¶o vÖchèngmÊtm¸u. Khim¹ch m¸u bÞtænth h×nhthµnhhµngrµo b¶o vÖvÕtth

­¬ng

-BÖnhlý: ­a ch¶ym¸u (m¸u kh«ng®«ng), bÖnhditruyÒn

-Sinhho¸: lµchuçic¸cp/ød©ychuyÒn

B¶n chÊt: Fibrinogen fi fibrin ®an thµnh l ­íi fi m¸u ®«ng thµnhcôc fi chiÕtxuÊtrahuyÕtthanh

1. C¬chÕ : 3 g®, 13 yÕutè

I Fibrinogen (gant¹o ra) VIII chèngch¶ym¸u A: s½n HT

II IX Prothrombin (tiÒnmen gan TH víixóct¸c VTM K) Chèngch¶ym¸u B (y/tè Kristmass) III Tromboplastin (tiÓucÇuvì) X YÕutèSteward (gan) IV Ca++ (ho¹t ho¸Prothrombin) XI Protromboplastin (s½n HT) V Proaccelerin: gan, ›V®«ngm¸u XII Y/tè Hageman (ho¹t ho¸ ®«ngm¸u, s½n HT, bt k 0 h/®) VI D¹ng ho¹t ho¸yÕutè V VII YÕutèxóctiÕnthrombin XIII Y/tè æn®Þnhfibrin : s½n HT

- Ngoµi rakhitiÓucÇuvìcßn: serotonim, plaspholipit

v G®1: tænth ­¬ng, t/cÇuvì fi prothromboplastin(v«ho¹t)

- Qu¸tr×nh®«ngm¸u (3 g®)

IV(Ca++), V, VIII, IX, XII

Prothromboplastin

Thromboplastin* (hay Thrombokinaza)

v G®2: Prothrombin

Thrombin*

Thrombokinaza IV(Ca++), V, VII, X

IV(Ca++), VIII v G®3: Fibrinogen Fibrin (sîihuyÕt) Thrombin

(cid:224) M¸u trongmach kh«ng®«ng?

Nguyễn BáMùi

13

3/29/2010

-Fibrinogen(-) ®Èynhau fi hoµtan. D ­íit/d cña Thrombin métsèmÊt®¶o cùc fi c¸c Fibrinogen (+) hót(-) fi t¹o sîi

-B×nhth ­êngthµnhm¹ch nh½n tr¬n fi t/cÇukh«ngvì, y/tè XII chØh/®khivabÒmÆtgåghÒ

:

-C¸c y/tèëd¹ng v«ho¹t vµtånt¹i c¸c chÊtchèng®«ng heparin (gant¹o ra), antithrombin, antithromboplastin

2. øngdông

- CÇmm¸u : VTM K xóct¸c chogantænghîpprothrombin

- Chèng®«ng : Heparin, antithrombin, antithromboplastin, Hirudin (®Øa), CitratNatri5%, Kalioxalat fi oxalatcanxi fl (èngnghiÖm)

BuécvÕtth ­¬ng fi m¹ch co, t/cÇuvì fi ›thromboplastin Thªmc¸c nh©ntèg©y ®«ngm¸u nh ­ thrombin CaCl2 …

B. SINH LÝ TUẦN HOÀN I. Sinhlýtim 1. Đặc điểm cấu tạo

Nguyễn BáMùi

Sự khácnhau ở một số loài vật

Nguyễn BáMùi

Nguyễn BáMùi

14

3/29/2010

Tim của cá xương gồm ba bộ phận

dụng như tim của động vật bậc cao.

Nguyễn BáMùi

v Xoang tĩnh mạch, tâm nhĩ vàtâm th ất. v Phần trước tâm thất có bầu động mạch làph ần gốc của động mạch chủ phình to ra, không phải là bộ phận của tim. v Giữa các phần của tim cũng cómàng van vàcótác

Tim củacá x ương

Bầu động mạch

Tâmth ất

Tâmnh ĩ

Cơ

Hệ tuầnhoàn c ủacá

Xoang tĩnh mạch

Nguyễn BáMùi

Tim vàmangcá

Nguyễn BáMùi

Nguyễn BáMùi

15

3/29/2010

Nguyễn BáMùi

2, Đặctínhsinhlý c ủa cơ tim

a.Tính hưngph ấn Hưngph ấnlà s ự trả lời của cơ thểđố i vớinh ữngk/t v Cơ timcókh ả năng hưngph ấnkhitadùngcákích

thíchnh ư nhiệt độ, hoách ất, cơ học

Cơ tim

Nguyễn BáMùi

Cơ Vân (I1 < I2 < I3)

b. Tínhtr ơ của cơ tim v Phatr ơ tuyệt đối: Nếukích điệnvàoth ời kỳ tâmth ấtco đápúng.Nh ờ cótínhtr ơ tuyệt

v Nguyênnhândo h ứngph ấntruy ền từ hạch tựđộ nglàm đangco bóp l ạiph ảinh ận một

thì cơ timhoàntoànkhông đốimà c ơ timkhôngbaogi ờ co cứngnh ư cơ vân

chotimco bóp, khitim kíchthíchngo ạilai ( điện) do đótr ở thànhkíchthíchác tínhtính c ơ timkhông đáp ứng

Nguyễn BáMùi

Kíchthích

Nguyễn BáMùi

16

3/29/2010

Phatr ơ tương đối: Nếukíchthích điệnth ời kỳ tâmth ấtdãn, thìtim s ẽ đáp ứng bằng mộtco bópph ụ mạnh hơnbình thường gọilàco bópngo ại lệ hay ngoạitâmthu

Kíchthích

Co bópph ụ

Nguyênnhânngh ỉ bùlàdo hưngph ấn từ hạch tự động đến gặpth ời kỳ không đáp ưng củaco bópngo ại lệ nên mất đi1 nh ịpvà b ắtvàonh ịp sau

Nguyễn BáMùi

Nghỉ bù

c, Tính tựđộ ng củatim

Keith-Flack (Remark) * H¹ch xoangnhÜ . TÝnhHF cao, tù®éngchÝnh (v¸chliªnnhÜ): * H¹ch nhÜthÊt tù®éngphô. Ashoff – Tawara (Ludwig–Bider)

BãHiss (Dogel) * HÖtruyÒndÉn: Hiss (2 nh¸nh) & tËncïngsîiPurkinje Purkinje Õch: h¹ch Dogel

Nguyễn BáMùi

fiBªn c¹nh hÖtù®éngcßnchÞusùchi phèicñaTKTW §Óchøngminh= TN Stanius(c¸c nótbuéctimÕch)

Tim cácó2-3 trungkhu t ựđộ ng(kh ởi điểmnh ịp tim)

v LoạiA: có3 kh

ởi điểmnh ịptim: m ộtphân b ố ở xoang TM và ốngCuvier, m ột ở tâmnh ĩ và1 ở giữatâmnh ĩ và tâmth ất.

VD cáchình, cá d ưa.

v LoạiB: có2 kh

ởi điểmnh ịptim, m ộtphân b ố ở xoang

TM, còn một ở giữatâmnh ĩ vàtâmth ất.

VD: cá sụn.

v LoạiC: có2 kh ởi điểmnh ịptim, m ột ở tâmnh ĩ và một ở

tâmth ất, cácác x ương( tr ừ cáchình) thu ộclo ạinày

Nguyễn BáMùi

Nguyễn BáMùi

17

3/29/2010

3. Chukìtim đập, van tim, tiếngtim

Nguyễn BáMùi

Nhĩ co 0.1 s; Nh ĩ dãn0.7 s Thấtco 0.3 s; Th ấtdãn0.5 s Tim nghỉ 0.4 s

a. Chu kỳđậ p Tim co dãn đảm bảochomáutu ầnhoànkhôngng ừng. Mỗi lầntimco dãn g ọilàchu k ỳ tim đập.Mỗichu k ỳ bao gồm5 k ỳ,ởđộ ng vậtcao m ất0.8s

b, Van tim: Bảngso sánhvan timgi ữacávà động vật bậccao

Động vật bậccao

Cá

Nguyễn BáMùi

-Có2 van: van nh ĩ thất,van ĐM -Còngi ữaxoangTM vàtâmnh ĩ có cơ pháttri ểngi ốngnh ư một1 van -Tác d ụng: chomáuch ảytheo1 hướng(từ tâmnh ĩ xuốngtâmth ất, từ tâmth ấtra động mạch Tim có4 van: 2 van nh ĩ thất,2 van ĐM -van nh ĩ thất:làvan 3 lá - van ĐM: Làvan bánnguy ệt * Tác dụng: chomáuch ảytheo1 hướng(từ tâmnh ĩ xuốngtâmth ất, từ tâmth ấtra động mạch

Tiếngth ứ 2

Tiếngtâmthu, ứng với kỳ tâmth ấtco -Nguyênnhân: do 2 van nh ĩ thất đóng cộng với sự rung củadâych ằng. -Đặc điểm: Tiếngnàyâmtr ầm, đục(do cơ tâmth ấtdày), th ờigiankéodài, kýâmlà “Pùm”

Tiếngtâmtr ương, ứng vớitâmth ấtdãn Nguyênnhân: do van ĐM đóng - Đặc điểm: âmthanhcao, xu ấthi ện gọn và sắc, ký sắclà“t ụp”(dothành ĐM mỏng, thờigianng ắnlàdo 2 van đóng cùng1 lúc)

để

ụ gọilàti ếngth ổi

Ý Nghĩa: Ngheti ếngtim để tính tần số tim đậptrong1 phútvà chuẩn đoáncác b ệnh về tim mạch - Hẹpvan nh ĩ thất bẩmsinh - Hở van gâyraâmthanhph + Hở van nhĩ thất: “pùm–xì- t ụp” Nguyễn BáMùi + Hở van ĐM: “pùm – tụp–xì”

c, Tiếngtim Trongchu k ỳ co bóp củatimdo s ự đóng mở củacácvan phátraâm thanh gọilàti ếngtim. Mộtchu k ỳ tanghe được2 ti ếng Tiếngth ứ nhất

Nguyễn BáMùi

18

3/29/2010

§iÖntim • Nguyªnt¾c + HFfichªnhlÖch®iÖnthÕ fisãng®i lªn + HF lanto¶ fi®iÖnthÕ flfisãng®i xuèng + Toµn béTN hoÆcTT HF fik0 chªnhlÖch fin»m ngang

R T P

T

P

Q

ST

PQ

Nguyễn BáMùi

S QRS

biÕn®éng®iÖnthÕtrongTB c¬TN biÕn®éng®iÖnthÕtrongTB c¬TT

• Ph©n tÝchc¸c sãng

+ Sãng P: HF tõKeith-Flack (cid:224) nhÜph¶i HF tr ­íc (-), cßnnhÜtr¸i ch­a HF (+) fi chªnhlÖch®iÖn fi sãng®i lªn KhiHF lansang TN tr¸i fi chªnhlÖch fl fi sãng®i xuèng Khic¶TN ®ÒuHF fi k0 cßnchªnhlÖch fi sãngn»m ngang + §o¹n PQ: biÓuthÞHF tõTN fi TT, sãngQ (TT b¾t ®ÇuHF)

+ NhãmQRS : tr¹ng th¸iHF cñaTT tr ­íckhico, nhãmnµy dèc do HF truyÒnnhanhtrongTT

+ §o¹n ST: n»m ngangdo toµn béTT ®·HF

+ SãngT: TT kh«iphôc: vïngHF tr ­íc(TT ph¶i) kh«iphôctr ­íc, HF saukh«iphôcsau fi chªnhlÖch fi sãng®i lªn. Khi2 bªn kh«iphôc fi chªnhlÖchgi¶mdÇn fi sãng®i xuèng. §ÕnkhihÕt Nguyễn BáMùi fi sãngn»m ngang

II, Sinhlý m ạchqu ản

§M

Mao m¹ch

TM

Nguyễn BáMùi

HÖm¹ch SùkhuyÕcht¸n gi÷a TB vµm¸u

Nguyễn BáMùi

19

3/29/2010

1.Tuần hoànmáutrong động mạch

1.1. Máuch ảytrong động mạch

v Máuch ảytrong động mạchtuântheoquylu

Nguyễn BáMùi

ật động lực họcth ể lỏng, tứclàmáuch ảy từ nơiáp l ựccao đên nơicóáp l ựcth ấpvàcó những đặc điềmsau: + Máuch ảytrong động mạchcó đườngkính l ớnnhanh h ơn ở các động mạchcó đườngkínhnh ỏ. + Máuch ảytrong động mạch với tốc độ không đồng đều. + Máuch ảytrong m ạchqu ảncóhi ện tượngphândòng + Lượngmáuch ảyqua m ạchqu ảntrong m ột đơn vị thờigian t ỷ lệ thuận vớihi ệu số áp lực củamáu Q = (Pa-Pv)R

1.2 Huyếtáp động mạch

Hình ảnh đohuy ếtáp

Nguyễn BáMùi

v Huyếtáplàáp l ực củamáulênthành m ạch. Pa Huyếtáp động mạch rất lớn. Pvhuy ếtáp t ĩnh mạch rấtnh ỏ không đáng kể coinh ư bằng không, từ đótarútra: Pa = QR

v Vậyhuy ếtáp t ỷ lệ thuận với lượngmáutimco bóp

v Tính đàn hồi củathành m ạch: Nhờ tính đàn hồi củathành m ạch đã làmgi ảm sức cản, đỡ tốncông c ủatim. T ạodòngmáuch ảyliên t ục, vìkhitimco đẩymáuvào động mạch, khitimdãnthì động mạch lại co đẩymáu đi.

v Tĩnh mạchcótínhdãn n ở nên dự trữđượ cmáu, khi c ơ thể bị mất

đẩyravà s ức cản củathành m ạch.

Nguyễn BáMùi

máu tĩnh mạchco l ại đẩymáuracung c ấpchomôbào t ổ chức.

Nguyễn BáMùi

20

3/29/2010

2, Tuầnhoànmáutrong t

ĩnh mạch

v Tĩnh mạchlà đường dẫnmáu v ề tim

v Áp lựcmáutrong t ĩnh mạchkho ảng5 –15 mm Hg

Nguyễn BáMùi

v Máuch ảytrong t ĩnh mạchdo: l ựchút c ủatim v TM xatimcóvan m ộtchi ều

3, Tuầnhoànmáutrongmao m ạch

Nguyễn BáMùi

Tuầnhoànmáutrongmao m ạch

v Mao mạchlà n ơiti ếpgiápgi ữa động mạchvà t ĩnh mạch.

v Mao mạchcóthành r ất mỏng, cóth ể chỉ co 1 l ớp tế bào

gọilà t ế bào nộibì.

v Mao quảnchi ếm10% kh ối lượng cơ thế. Riêngmaoqu ản dach ứa16 –20% l ượngmáu d ự trữ. Khi c ơ khôngho ạt độngch ỉ có100 –200 mq/mm3 c ơ ở trạngtháidãn, khi hoạt độngcó3000mq/mm3 ở trạngtháidãn.

Nguyễn BáMùi

Nguyễn BáMùi

21

3/29/2010

Nguyễn BáMùi

Điềuti ếtho ạt động củatim, m ạch

v Thể dịch

Tuyếntrênth ậnti ếtAdrenalin, Noradrenalin gâyco m ạch,

tim đậpnhanh, t ănghuy ếtáp.

Tyroxin củatuy ếngiáplàmtim đậpnhanh. Xianapth ầnkinhphógiao c ảmti ếtAcetylcolingâydãn

mạch, tim đậpch ậm.

Renin: do tế bào cầuth ậnti ếtra, cótác d ụngbi ến

Hypetesinogen(koh/ đ) thànhHypetesin(h/ đ), cótác d ụng làmco m ạchmáunh ỏ, tănghuy ếtáp.

Nguyễn BáMùi

Nguyễn BáMùi

22