Bài giảng Tắc động mạch cấp tính - ThS.BS. Phan Văn Khoát

Tắc động mạch cấp tính là một tình trạng cấp cứu mạch máu nghiêm trọng, đòi hỏi chẩn đoán và can thiệp kịp thời để bảo toàn chi và tính mạng người bệnh. Tài liệu này cung cấp các kiến thức cơ bản và cập nhật về bệnh lý này.

Tài liệu dành cho sinh viên y khoa, bác sĩ nội trú, và các bác sĩ lâm sàng có quan tâm đến bệnh lý tắc động mạch cấp tính.

Tắc động mạch cấp tính (TĐMCT) là một bệnh cảnh lâm sàng cấp tính do sự tắc nghẽn đột ngột lòng động mạch bởi cục máu đông hoặc vật tắc từ nơi khác đến, thường là từ tim hoặc các mảng xơ vữa động mạch. Sự tắc nghẽn này dẫn đến tình trạng thiếu oxy mô cấp tính ở vùng chi hoặc cơ quan tương ứng. Tài liệu này trình bày chi tiết về định nghĩa, lịch sử nghiên cứu, các nguyên nhân gây TĐMCT bao gồm nguồn gốc tại tim (chiếm phần lớn, như rung nhĩ, nhồi máu cơ tim, van tim nhân tạo) và ngoài tim (như phình động mạch, can thiệp nội mạch). Các vị trí tắc thường gặp ở chi dưới và các hệ mạch cảnh, tạng cũng được đề cập. Về sinh lý bệnh, hậu quả của TĐMCT phụ thuộc vào kích thước động mạch, mức độ tắc và tình trạng tuần hoàn bàng hệ. Các biểu hiện lâm sàng kinh điển được mô tả bằng '5P': Đau, Mất mạch, Tê bì, Tái nhợt và Liệt. Quá trình diễn tiến bệnh, sự hình thành huyết khối thứ phát và ảnh hưởng của thiếu máu lên mô cũng như các biến chứng toàn thân sau phục hồi lưu thông máu (như tăng kali máu, toan chuyển hóa, suy thận cấp do myoglobin) được phân tích kỹ lưỡng. Công tác chẩn đoán được nhấn mạnh từ lâm sàng đến cận lâm sàng, bao gồm X-quang động mạch cản quang và siêu âm Doppler động mạch – một phương pháp không xâm lấn hiệu quả. Các trường hợp chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý khác như huyết khối động mạch tại chỗ, bóc tách động mạch chủ hay huyết khối tĩnh mạch sâu cũng được nêu rõ. Về điều trị, tài liệu nêu bật vai trò của điều trị nội khoa khẩn cấp bằng Heparin để ngăn chặn sự lan rộng của huyết khối và điều trị ngoại khoa như phẫu thuật lấy huyết khối bằng ống thông Fogarty, bắc cầu động mạch. Các biến chứng tiềm ẩn sau điều trị như tổn thương động mạch do dụng cụ, tắc nghẽn tái phát và đặc biệt là hội chứng chèn ép khoang được phân loại và giải thích. Tài liệu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của 'thời gian vàng' (4-6 giờ) trong xử trí để tối ưu hóa kết quả điều trị và hạn chế tối đa các di chứng nghiêm trọng.