Bài giảng Thuốc đường hô hấp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Thuốc đường hô hấp" có nội dung trình bày về các bệnh về hô hấp; Thuốc ho; Các thuốc ho thường dùng; thuốc trị hen; Sinh bệnh học hen phế quản; Một số thuốc trị hen. Để hiểu rõ hơn mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của bài giảng này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Thuốc đường hô hấp

Ñaïi cöông Caáu taïo ñöôøng hoâ haáp THUOÁC ÑÖÔØNG HOÂ HAÁP Thuoác ñöôøng hoâ haáp Ñaïi cöông Ñaïi cöông Quaù trình thôû Trung taâm hoâ haáp Caàu naõo Tuûy Caàu naõo Trung taâm ñieàu chænh hoâ haáp Trung taâm öùc cheá hoâ haáp Trung taâm thôû ra Trung taâm hít vaøo Haønh naõo (+) (+) Cô lieân söôøn ngoaøi Cô lieân söôøn trong Cô hoaønh Thuoác ñöôøng hoâ haáp Thuoác ñöôøng hoâ haáp 1
CAÙC BEÄNH ÑÖÔØNG HOÂ HAÁP Caùc beänh ñöôøng hoâ haáp thöôøng deã xaûy ra vaø khoâng naëng, deã trò Trung taâm hoâ haáp ñöôïc kích thích bôõi noàng ñoä H+, vaø CO2 trong nhöng ñoâi khi laïi baát ngôø vaø naëng vaø khoâng trôû tay kòp. Moät soá maùu. Khi noàng ñoä H+ vaø CO2 trong maùu taêng cao, vuøng hít vaøo bò beänh ñöôøng hoâ haáp thöôøng gaëp : kích thích, gaây thay ñoåi veà taàn soá vaø bieân ñoä hoâ haáp. Ho Hen Vieâm phoåi Lao Ung thö ñöôøng hoâ haáp Thuoác ho Thuoác ho Ñaïi cöông Ñònh nghóa Ho laø moät phaûn xaï baûo veä cuûa cô theå, nhaèm ñaåy ra ngoaøi caùc chaát tieát cuûa pheá quaûn, khi heä thoáng tieâu mao laøm saïch chaát nhaày bò roái loaïn. Thuoác ho Thuoác ho 2
Ñaïi cöông ÑAÏI CÖÔNG Ho goàm 3 giai ñoaïn Thoâng thöôøng ho laø trieäu chöùng cuûa moät soá beänh vieâm nhieãm ñöôøng hoâ ha Hít vaøo : gaáp 1,5-2 laàn V Do vaäy vieäc giaûm ho chæ coù taùc duïng ñieàu trò trieäu chöùng, ñoùng thanh moân, co cô Nhieàu tröôøng hôïp caàn phaûi phoái hôïp ñieàu trò nguyeân nhaân gaây beänh. Thôû ra : môû thanh moân, phoùng thích khí VIEÂM UNG PHOÅI THÖ HO LAO CAÛM CUÙM Thuoác ho ÑAÏI CÖÔNG ÑAÏI CÖÔNG Caùc loaïi kích thích gaây ho 1. Trung öông : lo laéng, thoùi quen Ho maïn tính 2. Ñöôøng thôû : vaät laï, kích thích hoïng  Keùo daøi > 8 tuần 3. Nhu moâ phoåi  Do suy tim öù huyeát, vieâm pheá quaûn maïn o Vieâm nhieãm : pheá quaûn, phoåi, pheá nang  Lao, ung thö o Lao, ung thö, vieâm phổi 4. Beänh khoâng taïi phoåi : xoang, họng, dò öùng o Maïch maùu : suy tim, thuoác öùc cheá men chuyeån 3
ÑAÏI CÖÔNG PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO Ho caáp tính Ñoät ngoät : caûm laïnh, nhieãm virus thöôøng giaûm sau vaøi ngaøy Phaân loaïi theo nguoàn goác Ho khan : khoâng coù ñaøm do bò kích thích Ho coù ñaøm : do dò öùng hay nhieãm khuaån Ho do co thaét : suyeãn Thuoác toång hôïp Thuoác döôïc lieäu PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO Öùc cheá trung taâm ho Phaân loaïi theo theo caùch taùc duïng Codein, dextromerthorphan, noscarpin Öùc cheá trung taâm ho Taêng ngöôõng cuûa caùc vuøng phaûn xaï ngoaïi bieân Laøm ngöng caùc taùc ñoäng laøm boäc phaùt côn ho Loaïi boû caùc chaát kích öùng baèng caùch laøm loûng ñaøm, deã di chuyeån Trung taâm ho Thuoác ho 4
PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO Taêng ngöôõng cuûa caùc vuøng phaûn xaï ngoaïi bieân Laøm ngöng caùc taùc ñoäng laøm boäc phaùt côn ho -Thuoác bao phuû caùc receptor caûm giaùc ôû hoïng, haàu: glycerol, maät Daàu gioù, göøng, taàn daày laù…… ong - Thuoác gaây teâ caùc ngoïn daây thaàn kinh gaây phaûn xaï ho: benzonatat, baïc haø (menthol), lidocain, bupivacain. PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO Thuoác tieâu ñôøm ambroxol, bromhexin, N- acetylcystein, carbocistein… Phaân loaïi theo cô cheá taùc duïng Thuoác long ñôøm terpin hydrat, natri benzoat Öùc cheá trung taâm ho ( taùc duïng trung öông) : Codein, dextromerthorphan, noscarpin Taùc duïng giao caûm: ephedrin, pseudoephedrin Thuoác choáng dò öùng: clorpheniramin maleat. Cetirizin, loratadin, fexofenadin coù taùc duïng choáng chaûy nöôùc muõi gaây ho vaø khoù chòu qua ñoù coù taùc duïng giaûm ho Khaùng sinh khaùng vieâm Khaùng histamin tieâu ñôøm enzym 5
PHAÂN LOAÏI THUOÁC HO Sabutamol vaø Clenbuterol Coâng vaên 18905/QLT/TT ngaøy 06/10/2015 cuûa boä y teá veà tính an toaøn cuûa caùc thuoác chöùa codein : gaàn ñaây, caùc ñoaøn thanh tra Boä NNPTNT ñaõ phaùt hieän nhieàu maãu Cow quan quaûn lyù döôïc phaåm chaâu AÂu ñöa ra khuyeán caùo thaét chaët thòt lôïn coù toàn dö chaát Sabutamol vaø Clenbuterol – nhaèm taïo naïc vieäc söû duïng thuoác chöùa codein trò ho vaø caûm laïnh ôû treû. Cuï theå, cho thòt lôïn. Ñaây laø caùc chaát caám trong chaên nuoâi vì toàn dö chaát choáng chæ ñònh codein cho treû döôùi 12 tuoåi, khoâng khuyeán caùo söû naøy troïng thòt thaønh phaåm raát lôùn. Ngöôøi aên phaûi thòt coù chöùa caùc chaát naøy seõ bò ngoä ñoäc, chaát ñoäc coù theå tích tuï trong gan gaây duïng cho treû 12-18 tuoåi coù caùc vaán ñeà veà hoâ haáp, caùc cheá phaåm ngoä ñoäc gan, aûnh höôûng ñeán tim maïch, heä thaàn kinh trung öông chöùa codein daïng loûng caàn chöùa trong loï chöùa choáng treû em nhaèm vaø laø taùc nhaân gaây beänh ung thö. traùnh tình traïng uoáng nhaàm. Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân “ñoå loãi” cho Boä Y teá ñaõ Theo UÛy ban ñaùnh gía nguy cô caûnh gíac döôïc (The cho nhaäp tôùi 68 taán Salbutamol, Clenbuterol duøng trong y teá ñeå Pharmacovigilance Risk Assessment Committee PRAC),, codein vaøo saûn xuaát thuoác cho ngöôøi laø quaù nhieàu, vöôït quaù nhu caàu söû duïng cô theå seõ chuyeån hoùa thaønh morphin. Phaûn öùng coù haïi cuûa morphin ñaõ bò baùn ra thò tröôøng moät caùch baát chính, vaø ngöôøi chaên nuoâi xuaát hieän ôû moïi löùa tuoåi, rieâng vôùi treû döôùi 12 tuoåi con ñöôøng chuyeån ñaõ mua veà troän vaøo thöùc aên ñeå vaät nuoâi sieâu naïc, mau lôùn. hoùa codein thaønh morphin thay ñoåi vaø khoâng döï baùo ñöôïc. Vì vaäy nhoùm tuoåi naøy tieàm taøng nhöõng phaûn öùng coù haïi ñaëc bieät. Ngoaøi ra treû coù vaán ñeà veà hoâ haáp coù theå nhaïy caûm hôn vôùi codein. DEXTROMETHORPHAN C18H25NO P.t.l: 271,40 CAÙC THUOÁC HO THÖÔØNG DUØNG Teân khoa hoïc (9α,13α,14α)-3-methoxy-17-methylmorphinan (hydrobromid C18H25NO. HBr P.t.l: 352,32 hydrobromid monohydrat C18H25NO. HBr . H2O P.t.l: 370,33 6
DEXTROMETHORPHAN Ñieàu cheá Ñònh tính Phoå hoàng ngoaïi "Goùc quay cöïc rieâng". phaûn öùng A cuûa ion bromid Thöû tinh khieát Ñoä trong vaø maøu saéc cuûa dung dòch Giôùi haïn acid - kieàm Goùc quay cöïc rieâng +28 ñeán +30o Tính chaát N,N-Dimethylanilin Boät keát tinh gaàn nhö traéng. tan trong nöôùc: 1,5% ôû 25oC, tan 25% Taïp chaát lieân quan trong ethanol 95% ôû nhieät đoä phoøng. thöïc teá khoâng tan ether. Nöôùc Tro sulfat daïng base khoâng tan trong nöôùc. Ñònh löôïng Nhieät ñoä noùng chaûy: 122-124oC. Phöông phaùp acid base : +27,6o (c = 1,5 trong nước) . ÑAÏI CÖÔNG DEXTROMETHORPHAN Taùc duïng döôïc lyù TRUNG TAÂM HO Taùc duïng phuï Dextromethorphan kieåm soaùt caùc Roâái loaïn tieâu hoùa hoaëc buoàn nguû nheï, ít phaûn öùng phuï vaø ít traàm troïng côn ho nhôø vaøo söï öùc cheá trung nhö codein. Ngoä ñoäc xaûy ra ôû treû em ñöôïc ñaëc tröng bôõi traïng thaùi lô taâm ho ôû haønh tuûy. mô roái loaïn vaän ñoäng, nhöng seõ phuïc hoài nhanh sau khi noân. Thaän troïng Dextromethorphan coù taùc duïng khi söû duïng cho treû em, do thuoác vaãn coù taùc duïng öùc cheá hoâ haáp. giaûm ho toát vaø khoâng coù tính giaûm ñau vaø coù raát ít hoaëc khoâng öùc cheá treân thaàn kinh trung öông, khoân Chæ g gaây quen thuoác. ñònh Duøng ñieàu trò caùc chöùng ho do Tim maïch: Taêng nhòp tim kích öùng hay nhieãm khuaån, do Ñoû maët phaûn xaï sau khi phaãu thuaät, caûm Dò öùng laïnh thoâng thöôøng hoaëc hít phaûi chaát kích thích. Thuoác Tín hieäu ho Ho khoâng coù ñôøm, maïn tính 7
DEXTROMETHORPHAN ÑAÏI CÖÔNG NHOÙM QUINOLON  Töông taùc thuoác Töông taùc thuoác Traùnh duøng ñoàng thôøi vôùi caùc thuoác öùc cheá MAO. Quinidin caûn trôû söï chuyeån hoùa dextromethophan ôû gan daãn ñeán coù theå laøm Duøng ñoàng thôøi vôùi caùc thuoác öùc cheá thaàn kinh trung öông coù theå taêng taêng noàng ñoä thuoác trong maùu cöôøng taùc duïng öùc cheá thaàn kinh trung öông cuûa nhöõng thuoác naøy quinidin hoaëc cuûa dextromethorphan. DE XT Cytocrom P450 2D6 RO IMA ÖCTK O  Lieàu duøng Ngöôøi lôùn vaø treû em treân 12 tuoåi: Uoáng 10 - 20 mg, 4 giôø/laàn DEXTROMETHORPHAN ACETYLCYSTEIN thoâng tin töø Cuïc Quaûn lyù Döôïc, thuoác laøm töø nguyeân lieäu Dextromethorphan gaây phaûn öùng coù haïi nghieâm troïng cho ngöôøi söû duïng. Cuïc ñaõ nhaän ñöôïc caûnh baùo cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi thoâng baùo trong thaùng 11 vaø thaùng 12 naêm 2012 taïi Pakistan ñaõ xaûy ra tai bieán khi söû duïng thuoác ho khieán 60 tröôøng hôïp töû vong vaø moät soá tröôøng hôïp khaùc C5H9NO3S P.t.l: 163,20 gaëp phaûn öùng coù haïi nghieâm troïng. Muoái mono natri C5H8NNaO3S P.t.l: 185,18 Muoái monoammonium + C5H9NO3S. NH3 P.t.l: 180,23 dextro levo Taïi Pakistan, cô quan chöùc naêng ñaõ phaùt hieän nguyeân lieäu vaø thaønh phaåm thuoác ho ñeàu laãn taïp chaát laø moät ñoàng phaân quang hoïc levomethorphan. 8
Ñònh tính Phoå hoàng ngoaïi Theâm 0,05 ml dung dòch natri nitroprusiat 5 % (TT) vaø 0,05 ml amoniac ñaäm ñaëc (TT) Seõ xuaát hieän maøu tím thaãm. :+21,0o - +27,0o, Thöû tinh khieát Taïp chaát lieân quan Tính chaát Keõm Boät keát tinh traéng hoaëc tinh theå khoâng maøu. Kim loaïi naëng Deã tan trong nöôùc vaø trong ethanol 96 %, thöïc teá khoâng tan trong dicloromethan. Maát khoái löôïng do laøm khoâ Tro sulfat Ñieåm chaûy Töø 104 oC ñeán 110 oC. Ñònh löôïng chuaån ñoä baèng dung dòch iod 0,1 N (CÑ) , duøng 1 ml dung dòch hoà tinh boät (TT) laøm chæ thò. ACETYLCYSTEIN Döôïc ñoäng hoïc Acetylcystein laø thuoác chöõa ho baèng taùc duïng laøm tan ñôøm. Baûn chaát - Sau khi uoáng, acetylcystein ñöôïc haáp thu nhanh choùng vaø haàu nhö hoaøn cuûa ñôûm laø mucoprotein caùc phaân töû protein naøy lieân keát vôùi nhau qua toaøn. caàu noái disulfid acetylcystein laøm ñötù lieân keát naøy laøm cho caùc phaân töû - Do taùc duïng chuyeån hoaù qua gan cao neân sinh khaû duïng ñöôøng uoáng cuûa bò caét rôøi laøm giaûm ñoä nhaøy vaø deã tan theo nöôùc Acetylcystein raát thaáp ( khoaûng 10 %). - ÔÛ ngöôøi noàng ñoä ñænh trong huyeát töông ñaït ñöôïc sau 1-3 giôø, khi ñoù noàng S S S S ñoä cuûa chaát chuyeån hoaù cystein trong huyeát töông khoaûng 2 mol/l. - Khoaûng 50% acetylcystein gaén keát vôùi protein huyeát töông. - Thôøi gian baùn huûy cuûa acetylcystein khoaûng 1 giôø, chuû yeáu ôû gan. - Acetylcystein thaûi tröø qua thaän Acetylcystein 9
Töông taùc thuoác Chæ ñònh - Neân uoáng tetracyclin caùch xa thôøi gian uoáng acetylcystein ít nhaát 2 giôø. Tieâu nhaày trong caùc beänh pheá quaûn – phoåi caáp vaø maõn tính keøm theo -Khoâng ñöôïc duøng ñoàng thôøi acetylcystein vôùi caùc thuoác giaûm ho vì coù söï taêng tieát chaát nhaày. theå gaây taéc ngheõn dòch nhaày nghieâm troïng do giaûm phaûn xaï ho. Taùc duïng phuï - Acetylcystein coù theå laøm taêng taùc duïng giaõn maïch vaø öùc cheá keát taäp - Raát hieám khi xaûy ra: Ñau ñaàu, vieâm mieäng, uø tai, tieâu chaûy, noân möûa, tieåu caàu cuûa nitroglycerin. ôï chua vaø buoàn noân. ñau daï daøy, - Acetylcystein laø moät chaát khöû – khoâng neân phoái hôïp vôùi caùc chaát oxy Choáng chæ ñònh hoaù - Quaù maãn vôùi acetylcystein hay vôùi baát cöù thaønh phaàn naøo khaùc cuûa Lieàu löôïng thuoác. Neáu khoâng coù chæ daãn naøo khaùc , lieàu thoâng thöôøng nhö sau: - Tieàn söû hen (do nguy cô phaûn öùng co thaét pheá quaûn vôùi taát caû caùc - Ngöôøi lôùn vaø treû em treân 7 tuoåi: 200 mg x 2- 3 laàn/ ngaøy. - Treû em 2 – 7 tuoåi : 200 mg x 2 laàn/ ngaøy. daïng thuoác coù chöùa acetylcystein). - Treû em döôùi 2 tuoåi: 100 mg x 2 laàn/ ngaøy. Caùch duøng Hoøa thuoác trong ½ ly nöôùc, uoáng sau caùc böõa aên vaø uoáng ÑÒNH NGHÓA HEN THEO GINA 2002 (Global Hen pheá quaûn laø moät beä Initiative nh lyù vieâ m maïnfor Asthma) tính cuûa pheá quaûn trong ñoù coù söï tham gia cuûa nhieàu teá baøo vaø nhieàu thaønh phaàn teá baøo; vieâm maïn tính gaây neân moät söï gia taêng phoái hôïp söï taêng ñaùp öùng pheá quaûn daãn ñeán nhöõng ñôït taùi dieãn cuûa ran rít, khoù thôû, boù saùt loàng ngöïc vaø ho ñaëc bieät xaûy ra ban ñeâm hay vaøo saùng sôùm; nhöõng ñôït naøy thöôøng phoái hôïp vôùi söï taéc ngheõn pheá quaûn lan roäng 10
SINH BEÄNH HOÏC HEN PHEÁ QUAÛN SINH BEÄNH HOÏC HEN PHEÁ QUAÛN Phaûn öùng dò öùng : Phaûn öùng vieâm Hen thöôøng xuaát hieän baét ñaàu töø phaûn öùng dò öùng. Khaùng nguyeân coù theå Caùc khaùng nguyeân taùc ñoäng leân caùc teá baøo gaây vieâm pheá quaûn bao laø phaán hoa, buïi nhaø, thöùc aên…..…… goàm teá baøo mast, baïch caàu ña nhaân (aùi toan, aùi kieàm, trung tính), ñaïi thöïc baøo pheá nang, baïch caàu ñôn nhaân, lympho baøo tieåu caàu phoùng thích caùc chaát trung gian hoùa hoïc gaây vieâm nhö histamin, Coân truøng seùrotonin, bradykinin, thromboxan, prostaglandin, leucotrieøn, PAF, interleukin Thuoác laù Co thaét pheá quaûn Thôøi tieát Do taùc ñoäng cuûa caùc chaát trung gian hoùa hoïc gaây vieâm vaø vai troø cuûa heä thaàn kinh töï ñoäng goàm heä cholinergic, heä adrenergic O2 Pheá quaûn Thöïc phaåm Phaán hoa KN TB gai ñuoâi tbMas H IL tbT Maïch Buïi maùu SINH BEÄNH HOÏC HEN PHEÁ QUAÛN Dòch teã Hen pheá quaûn laø moät beänh thöôøng gaëp, xuaát hieän ôû moïi löùa tuoåi, treû em chieám ña soá so vôùi ngöôøi lôùn, tæ leä 2/1. Nhöõng nghieân cöùu dòch teå hoïc trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy taàn suaát trung bình khoaûng 5 %, treû em döôùi 5 tuoåi 10 %. Raát nhieàu nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy taàn suaát naøy gia taêng gaáp 3 - 4 laàn trong nhöõng thaäp nieân qua. hen pheá quaûn taïi Phaùp trong löùa tuoåi 18 - 65 tuoåi laø 3,9 % , taïi YÙ trong löùa tuoåi 5 - 64 tuoåi laø 5 %. Taïi Vieät Nam, ôû Haø Noäi, trong naêm 1991 laø 3,3 %, naêm 1995 taêng leân 4,3 % ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh 3,2. ôû Hueá, hen pheá quaûn naêm 2000 laø 4,58 11
CAÙC NHOÙM THUOÁC TRÒ HEN PHEÁ QUAÛN NHÖÕNG LÖU YÙ KHI ÑIEÀU TRÒ HEN PHEÁ QUAÛN Nhöõng sai laàm khi ñieàu trò hen Thuoác giaõn pheá quaûn: caùc thuoác thuoäc nhoùm xanthin Duøng khaùng sinh ñeå chöõa beänh hen. khaùng sinh chæ ñöôïc duøng khi (theophyllin vaø caùc daãn chaát), caùc chaát kích thích -adrenergic coù boäi nhieãm, töùc laø hen nhieãm truøng, coøn hen thoâng thöôøng laø moät (salbutamol, caùc chaát cöôøng giao caûm khaùc), caùc chaát khaùn g beänh dò cholin (atropin, ipratropium) Chæ söû duïng thuoác caét côn (khi coù trieäu chöùng hen) maø khoâng ñieàu trò phoøng ngöøa côn. Nhöõng ngöôøi naøy coù theå gaëp nhöõng côn hen Thuoác khaùng vieâm: corticoid, cromon kòch phaùt gaây nguy hieåm ñeán tính maïng. Caùc thuoác khaùc: khaùng histamin (ketotifen), khaùng leucotrien Đieàu trò döï phoøng khoâng ñeàu ñaën. khi thaáy beänh ñaõ oån ñònh thöôøng (zafirlukast, montelukast)…Ngoaøi ra trong caùc tröôøng hôïp vieâm hay ngöng duøng. Theo phaùc ñoà cuûa Toå chöùc Phoøng choáng hen theá pheù quaûn maõn tính do nhieãm khuaån caàn phaûi trò lieäu vôùi khaùng giôùi, thuoác ngöøa côn phaûi ñöôïc duøng haøng ngaøy keå caû khi khoâng sinh thích hôïp. coøn trieäu chöùng vaø ít nhaát laø 3 ñeán 6 thaùng. Khoâng neân ngöng thuoác ñoät ngoät. Söû duïng keùo daøi caùc thuoác chöùa corticoid. Caùc taùc duïng phuï coù theå thaáy ôû beänh nhaân duøng thuoác uoáng coù corticoid keùo daøi goàm: phuø, giöõ nöôùc loaõng xöông, taêng huyeát aùp, loeùt daï daøy... Duøng bình xòt chöa ñuùng caùch: Nguyeân taéc duøng thuoác hen daïng bình xòt laø khi nhaán bình xòt ñoàng thôøi hít vaøo. Neáu thaáy khoùi thuoác NHÖÕNG LÖU YÙ KHI ÑIEÀU TRÒ HEN PHEÁ QUAÛN Nhöõng löu yù Khoâng huùt thuoác laù, thuoác laøo, traùnh xa khoùi thuoác Giöõ aám cô theå, haïn cheá ra ngoaøi khi thôøi tieát laïnh Traùnh nhöõng loaïi thöùc aên deã gaây dò öùng Phoøng ngöøa nhieãm khuaån ñöôøng hoâ haáp Taäp theå duïc reøn luyeän naâng cao söùc khoûe ñaëc bieät taäp thôû Ñoái phoù vôùi oâ nhieãm moâi tröôøng. Giöõ cho khoâng khí trong nhaø saïch seõ Caàn traùnh xa caùc dò nguyeân coù theå gaây khôûi phaùt côn hen nhö phaán hoa, loâng xuùc vaät, buïi nhaø, naám moác... Khi ñi du lòch: Caàn phaûi coù keá hoaïch tröôùc vaø xin yù kieán tö vaán cuûa baùc só. Chuaån bò ñaày ñuû soå y baï vaø löôïng thuoác mang theo, Ngöôøi beänh caàn phaûi söû duïng thuoác döï phoøng haøng ngaøy ñuùng caùch theo chæ ñònh cuûa baùc syõ, taùi khaùm ñuùng heïn. Duø khoâng bò leân côn hen nöõa vaãn phaûi ñöôïc khaùm theo chæ ñònh cuûa baùc sỹ. Thaän troïng khi söû duïng thuoác 12
THEOPHYLLIN C7H8N4O2 P.t.l: 180,164 Teân khoa hoïc: 1,3-dimethyl-3,7-dihydro-1H-purine-2,6-dion MOÄT SOÁ THUOÁC TRÒ HEN Theophyllin laø moät alcaloid nhaân purin, coù trong laù traø, haït caøfe nhöng vôùi tæ leä thaáp, do vaäy chieát suaát töø nguoàn nguyeân lieäu naøy seõ khoâng coù hieäu quaû kinh teá. Theophyllin coù theå ñieàu cheá töø cafein, hoaëc toång hôïp toaøn phaàn. Ñieàu cheá Tính chaát Boät keát tinh traéng, tan ít trong nöôùc, khoâng tan trong ethanol. Tan trong caùc dung dòch hydroxyd kieàm, trong amoniac vaø trong acid voâ cô. Theophylin löôõng tính, taïo muoái vôùi acid voâ cô vaø caùc hydroxyd kieàm. phaûn öùng gheùp ñoâi vôùi muoái diazoni taïo phaåm maøu azoid maøu ñoû: Phaûn öùng vôùi AgNO3 vaø Co(NO3)2 taïo caùc muoái keát tuûa töông öùng HNO3 13
Cho phaûn öùng cuûa hôïp chaát xanthin (phaûn öùng Murexit): oxy hoùa cheá phaåm baèng taùc nhaân oxy hoùa (acid nitric, brom, clor, H2O2...), Kieåm ñònh sau ñoù theâm amoniac vaøo, caén thu ñöôïc coù maøu ñoû tía. Ñònh tính Xaùc ñònh ñieåm chaûy cheá phaåm sau khi saáy ôû 100 - 105 oC: 270 -274 o C Khaûo saùt phoå IR cuûa cheá phaåm vaø so saùnh vôùi phoå chaát ñoái chieáu. Phaûn öùng vôùi muoái diazoni cuûa acid sulfanilic/ kali-hydroxyd, taïo tuûa ñoû: Cho phaûn öùng cuûa hôïp chaát xanthin (phaûn öùng Murexit): Phaûn öùng vôùi caùc dung dòch AgNO3 vaø Co(NO3)2 taïo caùc muoái töông öùng, muoái baïc keát tuûa traéng vaø muôùi cobal keát tuûa traéng aùnh hoàng. Ñònh löôïng Theophyllin phaûn öùng vôùi baïc nirat taïo acid nitric. Ñònh löôïng phaàn acid naøy baèng dung dòch NaOH 0,1 N, duøng chæ thò xanh bromothymol. Taùc duïng Taùc duïng Giaõn maïch, giaûm co thaét, lôïi tieåu. Cô cheá khaùc ñöôïc ñeà nghò bao goàm söï thay ñoåi noàng ñoä ion calci Theophyllin öùc cheá men phosphodiesterase, laøm taêng löôïng cAMP taïi cô trôn, öùc cheá Prostaglandin, öùc cheá receptor adenosine, öùc cheá (cyclo 3’,5’ adenosine-monophosphat), chaát naøy laøm giaõn pheá quaûn söï phoùng thích histamin, leucotrien taïi teá baøo mast. vaø giaõn maïch. histamin Calci Theophylli Prostaglandin Phosphodiesteras n e Leucotrien theophylli Chæ ñònh n Theophyllin vaø caùc muoái cuûa noù ñöôïc duøng laøm chaát giaõn pheá quaûn, AMP voøng (Adenosin AMP (Adenosin monophosphat voøng) monophosphat ñieàu trò caùc tröôøng hôïp hen pheá quaûn ôû möùc ñoä trung bình vaø caùc (Giaõn cô) ) (co cô) côn co thaét khí quaûn coù theå phuïc hoài ñöôïc trong caùc beänh vieâm pheá quaûn maõn tính vaø caùc beänh taéc ngheõn ñöôøng hoâ haáp khaùc. tröôùc ñaây ñöôïc coi laø lieäu phaùp haøng ñaàu . Hieän nay ít ñöôïc duøng hôn hôn do taùc duïng haïn cheá 14
Taùc duïng phuï .Theophylin gaây kích öùng daï daøy - ruoät vaø kích thích heä thaàn Choáng chæ ñònh Nhaïy caûm vôùi xanthin, coù tieàn söû loaïn nhòp tim. kinh trung öông vôùi baát kyø ñöôøng cho thuoác naøo. Nhöõng taùc duïng phuï veà TKTÖ thöôøng nghieâm troïng hôn ôû treû em so vôùi Thaän troïng vôùi beänh loeùt daï daøy taù traøng, guùt, tieåu ñöôøng, beänh maïch ngöôøi lôùn. vaønh. Thöôøng gaëp, ADR > 1/100 Töông taùc thuoác Tim maïch: Nhòp tim nhanh. Caùc thuoác laøm giaûm noàng ñoä theophyllin trong maùu: carbamazepin, Thaàn kinh trung öông: Tình traïng kích ñoäng, boàn choàn. isoproterenol, phenobarbital, phenyltoin, rifampicin Tieâu hoùa: Buoàn noân, noân. Caùc thuoác laøm taêng noàng ñoä theophyllin / maùu: cimetidin, allopurinol, Ít gaëp, 1/1000 < ADR < 1/100 erythromycin vaø caùc macrolid khaùc, propanolol, thuoác ngöøa thai duøng Thaàn kinh trung öông: Maát nguû, kích thích, ñoäng kinh. ñöôøng uoáng, fluroquinolon. Da: Ban da. Daïng duøng - lieàu löôïng Tieâu hoùa: Kích öùng daï daøy. Vieân nang: 50, 100, 200, 250 vaø 300 mg. Vieân nang giaûi phoùng chaäm- Thaàn kinh - cô vaø xöông: Run. keùo daøi: 50, 75, 100, 125, 200, 250 vaø 300 mg. Coàn thuoác: 80, 150 vaø Khaùc: Phaûn öùng dò öùng. 225 mg/5ml. Hoãn dòch uoáng: 100 mg/5ml. Vieân neùn: 100, 130, 200, 250, 280, 300,ø 400 vaø 500 mg. IPRATROPIUM (Atrovent ) Caùch duøng Uoáng tröôùc hay sau böõa aên cuõng ñöôïc nhöng keøm vôùi nhieàu nöôùc hoaëc vôùi thuoác khaùng acid ñeå giaûm söï kích öùng daï daøy. Uoáng thuoác cuøng Ipratropium bromid vôùi thöùc aên, söï haáp thu thuoác coù theå bò chaäm nhöng khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû ñieàu trò. Teân khoa hoïc: () 3-(3-Hydroxy-1-oxo-2-phenylpropoxy)-8- traùnh hoaëc duøng raát thaän troïng theophylin cho ngöôøi loeùt daï daøy, ngöôøi methyl-8-(1-methylethyl)-8-azoniabicyclo [3.2.1] coù beänh tim maïch (ñau thaét ngöïc, loaïn nhòp, thöông toån cô tim), ngöôøi Ñieàu cheá giaûm oxygen maùu naëng, ngöôøi thieåu naêng tuaàn hoaøn naõo. Cuõng traùnh Baùn toång hôïp töø atropin baèng phaûn öùng methyl hoùa vôùi methyl hoaëc duøng raát thaän troïng vôùi ngöôøi bò beänh basedow, ngöôøi taêng huyeát bromid aùp, taêng nhaõn aùp, ñaùi thaùo ñöôøng. Khoâng neân laïm duïng, neáu laïm duïng seõ quen thuoác, laàn sau hieäu quaû seõ keùm hôn laàn tröôùc, neáu muoán coù keát quaû nhö tröôùc phaûi taêng lieàu, deã daãn ñeán nguy cô ngoä ñoäc. 15
receptor vaø Taùc duïng cuûa thuoác ( Qui taéc chìa khoùa vaø oå khoùa ) Tính chaát Keát tinh traéng töø n-propanol, ñieåm chaûy ôû 230 – 232 oC Tan nhieàu trong nöôùc vaø alcol loaõng, khoâng tan trong ether, Receptor cloroform Keùm beàn trong dung dòch trung tính vaø acid, phaân huûy nhanh trong Acetylcholin Co pheá quaûn moâi tröôøng kieàm. Kieåm ñònh Ñònh tính A. Phoå IR Receptor B. Cho phaûn öùng Vitali-Moren ( + aceton +KOH/ethanol -- tím) C. Phaûn öùng goác bromid. Khoâng co pheá quaûn Thuoác Ñònh löôïng Phöông phaùp baïc keá Acetylcholin Taùc duïng chæ ñònh Ñöôïc ñöa ra töø 1970 cuûa haõng Boehringer. Coù taùc duïng Khaùng muscarin Ñieàu trò caùc côn hen suyeãn, caùc tröôøng hôïp lieân quan ñeán beänh pheá (khaùng cholinergic) daõn cô trôn ñaëc bieät cô trôn khí pheá quaûn. quaûn taéc ngheõn maõn, bao goàm vieâm pheá quaûn maõn tính vaø khí pheá Ipratropium taïo söï daõn pheá quaûn baèng caùch öùc cheá caïnh traïnh taïi thuûng. receptor cholinergic treân cô trôn pheá quaûn. do ñoù ngaên chaën söï co thaét Duøng phuï trôï cho caùc thuoác daõn pheá quaûn loaïi adrenergic, ñeå caét caùc khí pheá quaûn gaây ra do kích thích thaàn kinh pheá vò. côn caáp tính traàm troïng trong chöùng vieâm pheá quaûn maõn taéc ngheõn. Thuoác O2 Khoâng neân duøng rieâng leû moät mình vì ipratropium theå hieän taùc ñoäng chaäm hôn nhieàu so vôùi caùc thuoác daõn pheá quaûn loaïi adrenergic. So vôùi atropin, ipratropium khoâng laøm ñaëc ñaøm nhaày, ít aûnh höôûng ñeán tim (cuû yeáu laø thay ñoåi nhòp tim). RCh ACh O2 16
ZAFIRLUKAST (Accolate) Taùc duïng phuï – ñoäc tính Nhöùc ñaàu, buoàn noân, khoâ mieäng. caùc taùc ñoäng khaùng cholinergic toaøn thaân nhö: tim ñaäp nhanh, hoài hoäp, roái loaïn ñieàu tieát maét, daï daøy Treân maét gaây giaõn ñoàng töû, glaucom goùc ñoùng, ñau nhöùc maét Choáng chæ ñònh – thaän troïng ZAFIRLUKAST (Accolate) nhaïy caûm vôùi alcaloid benladon, do coù caáu truùc töông töï atropin. glaucom goùc ñoùng hay phì ñaïi tuyeán tieàn lieät. Teân khoa hoïc: [3-[[2-methoxy-4-[[[(2-methylphenyl) sulfonyl]amino] Phuï nöõ coù thai ñaëc bieät 3 thaùng ñaàu thai kyø, phuï nöõ ñang cho carbonyl] phenyl] methyl]-4-methyl-1H-indol-5-yl]carbamid acid con buù. cyclopentyl ester. Tính chaát Töông taùc thuoác Chaát raén maøu traéng Caùc thuoác -adrenergic & xanthin coù theå laøm taêng taùc ñoäng giaõn pheá quaûn cuûa ipratropium. Ñieåm chaûy 138 – 140oC Coù theå duøng chung vôùi caùc thuoác ñieàu trò beänh taéc ngheõn phoåi maïn tính nhö thuoác giaõn pheá quaûn gioáng giao caûm, methylxanthin, steroid Tacrin: laøm taêng noàng ñoä acetylcholin hoaït tính, do vaäy söû duïng cuøng luùc vôùi ipratropium coù theå giaûm taùc ñoäng cuûa ipratropium Taùc duïng Chæ ñònh Taùc duïng ñoái khaùng choïn loïc treân thuï theå cysteinyl leukotrien D4 Söû duïng zafirlukast tieàn trò lieäu ôû ngöôøi bò hen suyeãn, nhôø khaû vaø E4, trong ñoù cysteinyl leukotrien laø chaát gaây phaûn öùng quaù naêng öùc cheá söï co thaét khí pheá quaûn gaây ra bôõi sulfid oxyd, maãn, laøm co thaét cô trôn pheá quaûn, coù lieân quan ñeán sinh beänh khoâng khí laïnh vaø caùc taùc nhaân khaùc nhö coû, buïi, loâng meøo… hoïc cuûa hen suyeãn. Thuoác ñöôïc FDA caáp pheùp löu haønh 1996. Duøng trong phoøng vaø trò hen suyeãn. Chæ söû duïng trò hen suyeãn ôû thôøi kyø nheï ñeán trung bình, khoâng duøng cho beänh nhaân trong cysteinyl R- côn kòch phaùt caáp tính. vieâm hen leukotrie cysteinyl Phaûn öùng phuï n leukotrien Nhöùc ñaàu, noân möûa zafirluka Löu yù st Thöùc aên laøm giaûm haáp thu zafirlukast. Do ñoù, neân duøng thuoác 1 giôø tröôùc hoaëc sau böõa aên 17
Töông taùc thuoác ngaøy 22 thaùng baûy naêm 1997 Zeneca göûi thö ñeán FDA, thoâng baùo Astemizol, cyclosporin caùc taùc nhaân cheïn doøng calci nhö veà moät söï thay ñoåi trong vieäc ghi nhaõn saûn phaåm do zafirlukast: laøm felodipin, isradipin, nicardipin, nifedipin… duøng ñoàng thôøi phaûi xaáu ñi trieäu chöùng ôû phoåi, bieán chöùng tim maïch, vaø / hoaëc beänh thaän troïng vì zafirlukast öùc cheá isoenzym cytochrom P450 3A4. thaàn kinh, taêng baïch caàu öa eosin, cytochrom P450 3A4. zafirlukast cytochrom P450 2C9. Giaûm lieàu steroid khi duøng Carbamazepin, phenyltoin, tolbutamid… duøng ñoàng thôøi vôùi zafirlukast zafirlukast caàn phaûi theo doõi noàng ñoä caùc thuoác naøy trong huyeát steroid töông Warfarin khi duøng chung vôùi zafirlukast coù theå taêng thôøi gian prothobin vì zafirlukast coù khaû naêng öùc cheá isoenzym cytochrom P450 2C9. Erythromycin, terfenadin, theophyllin, laøm giaûm noàng ñoä zafirlukast trong huyeát töông. 18