Thuèc hµnh khÝ I §¹i c ¬ng 1- ®Þnh nghÜa:
- T©n, h¬ng, «n - Lµm kh« h¸o. - Thóc ®Èy, ®iÒu hoµ lu th«ng khÝ - KhÝ trÖ, khÝ bÕ, khÝ uÊt vµ khÝ nghÞch.
* Nguyªn nh©n khÝ trÖ:
- KhÝ hËu kh«ng ®iÒu hoµ (lôc d©m) - ¨n uèng kh«ng ®iÒu ®é - T×nh chÝ uÊt kÕt (thÊt t×nh )
* Bé vÞ khÝ trÖ:
2/08
1
- Tú vÞ - Can - PhÕ
Thuèc TN
Trõ hµn
* KhÝ m Êt ®iÒu hoµ: - KhÝ thõa sinh ho¶ - KhÝ h sinh hµn - KhÝ tho¸t Håi d¬ng - KhÝ t¸n Thu liÔm cè s¸p - KhÝ phï N¹p khÝ, liÔm phÕ - KhÝ trÇm Th¨ng d¬ng 2 Ph©n lo ¹i:
- Hµnh khÝ gi¶i uÊt - Ph¸ khÝ gi¸ng nghÞch; Khai khiÕu
3 Phè i hîp :
- Ho¹t huyÕt - Nguyªn nh©n
- T¨ng t¸c dông: Thuèc bæ ©m; Lîi tiÓu; T¶ h¹; ®iÒu kinh 4 Kiª ng kÞ: - Ngêi ©m h, thÓ nhiÖt; Phô n÷ cã thai;
Ngêi tho¸t d¬ng
- Kh«ng dïng kÐo dµi
2/08
2
II Hµnh khÝ g i¶i uÊt 1 C«ng d ô ng c hung : + KhÝ trÖ ë tú vÞ:
- ®au bông - ®Çy bông î h¬i , î chua - Lîm giäng buån n«n, n«n möa, nÊc - T¸o bãn mãt dÆn
+ KhÝ trÖ ë can:
Tinh thÇn uÊt øc, c¸u g¾t, thë dµi..v - ®au ®Çu, ®au liªn sên, c¨ng tøc ngùc vó - Rèi lo¹n kinh nguyÖt - Ch¸n ¨n, kh«ng thÊy ®ãi
+ KhÝ trÖ ë c¬ nhôc:
®au vai g¸y, th¨n lng, c¬
2 C¸c v Þ thuè c
2/08
3
2-1- H¬ng phô
R hiz om a Cype ri
Vê n: Cype rus rotundus ; BiÓn: C. s tolonife rus
Hä cãi Cype race ae
- Khæ, t©n, «n. Can, Tam tiªu
* TVQK: * CN: - Hµnh khÝ chØ thèng, Gi¶i uÊt ®iÒu kinh, Tiªu thùc; T¸n hµn gi¶i biÓu
ChØ thè ng: * CT:
- ®au d¹ dµy, C¬, Ngùc sên. - ThÇn kinh ngo¹i biªn, ®¹i trµng Tinh chÝ uÊt kÕt, rè i lo¹n kinh nguyÖt ¨n uè ng kÐn(Thùc tÝ ch):
ChËm tiªu, Nh¹t måm, ®Çy tríng buån n«n ø S ÷a, viªm tuyÕn vó, m ôn nhät m íi m äc C¶m hµn
4
* Kiª ng kÞ: - Ngêi ©m h, huyÕt nhiÖt; ®ang cho con bó 2/08
2-2-TrÇn b×
Pe ricarpium Citri re ticulatae pe re nne Citrus re ticulata; C. de licios a. Hä cam quýt : R utace ae * TVQK: Khæ, t©n, h¬ng, «n. PhÕ, Tú * CN:
* CT:
- Hµnh khÝ, ho¸ thÊp hoµ vÞ - Tiªu ®êm chØ kh¸i Bông ®Çy tríng ®au Kh«ng tiªu Do h µn TiÕt t¶ n«n m öa - ¡n kÐm, kh«ng muèn ¨n - Nh¹t måm, kh«ng thÊy ®ãi Do h hµn - ChËm tiªu Ch÷a ho tø c ngùc khã thë khß khÌ
2/08
* Kiª ng kÞ: Ngêi ©m h, thÓ nhiÖt, ho khan 5
Chó ý : + QuÊt h¹ch: - T©n khæ, b×nh
- Hµnh khÝ t¸n kÕt chØ thèng. - S¸n khÝ, sa ®×, vó kÕt côc hßn
+ QuÊt diÖp:
- T©n khæ, b×nh. - S¬ can hµnh khÝ, tiªu thòng t¸n kÕt - Nhò ung, trng hµ, ho, phÕ ung
+ Thanh b×: Vá qu¶ quyt xanh:
2/08
6
- Khæ t©n, can ®ëm - HK tiªu tÝch can ®ëm, h¹ tiªu lµ chÝnh
2-3- méc h¬ng Radix Saussureae lappae Saussurea lappa Clarke. Hä cóc : Asteraceae
* TVQK:T©n, khæ, h¬ng. ¤n. Can tú, ®¹i trµng * CN: - Hµnh khÝ ho¸ thÊp chØ thèng
- Hoµ trung kiÖn vÞ tiªu thùc - Lîi trµng trÞ lÞ
* CT: Hµn thÊp tú vÞ:
- ®Çy tríng ®au - S«i n«n möa
Hµn thÊp ®¹i trµng:
LÞ, Øa Ch¶y , ®au mãt dÆn, Sèng ph©n
Tú h hµn:
Nh¹t måm, Kh«ng ®ãi, kh«ng thÌm ¨n
2/08
7
Mé t s è bÖnh vÒ gan m Ët
* Kiª ng kÞ: Ngêi ©m h h¸o nhiÖt
Ngùc, bông, D¹ dµy, ®¹i trµng
2 -4 -¤ dîc Radix linderae Lindera myrrha Merr. Hä long l·o: Lauraceae * TVQK: - T©n, khæ, h¬ng, «n. Tú, vÞ, PhÕ, ThËn "Thîng nhËp phÕ tú, h¹ th«ng bµng quang thËn'‘ * CN: - Hµnh khÝ chØ thèng Tiªu thùc, «n thËn s¸p niÖu. * CT: - ChØ thè ng:
kinh
nguyÖt, Bµng quang l¹nh
- Tú vÞ h hµn
8
2/08
* Kiª ng kÞ: KhÝ h, t¹ng nhiÖt kh«ng dïng Chó ý :
- H¬ng phô: can - Méc h¬ng: tú vÞ - ¤ dîc: thËn, bµng quang - TrÇn b×: tú vÞ vµ phÕ
III Thuè c p h¸ khÝ g i¸ng ng hÞc h 1 C¤NG d ô ng :
- PhÕ: Ho, hen, suyÔn, tøc ngøc khã thë - Can: ®au d¹ dµy, ®Çy tríng bông î h¬i, î chua
2 C¸c v Þ thuè c :
2-1- HËu ph¸c Cortex Magnoliae officinalis
Cinnamomum iners . Hä Lauraceae (quÕ rõng, de) * TVQK: Khæ, t©n, «n.Tú, vÞ, ®¹i trêng * CN: - H¹ khÝ t¸n m·n tiªu tÝch, «n trung t¸o thÊp;
Ho¸ ®êm chØ kh¸i b×nh suyÔn
* CT: - BÜ, m·n, t¸o, thùc
- Ho, hen suyÔn, tøc - Tú vÞ h hµn
* Kiªng kÞ: ¢m h néi nhiÖt, phô n÷ cã thai
2/08
9
Phèi hîp víi chØ thùc Chó ý:
2-2- ChØ thùc
Fructus aurantii im m aturus Citrus S pp (C.grandis ; C.m axim a; C. de cum ana; C. Paradis i) Hä R utace ae
*TVQK: Khæ, th¬m, h¬i hµn.Tú vÞ * CN: Ph¸ khÝ tiªu tÝch, Trõ ®µm, Tiªu thùc * CT: NhiÖt kÕt ®¹i trµng:
- Thøc ¨n tÝch trÖ - Bông tríng ®au, ®¹i tiÖn t¸o, KhÝ kÕt
®µm thÊp tú vÞ, phÕ: ®Çy tøc khã chÞu, Ho ®êm nhiÒu, Tiªu ho¸ kÐm
ChØ thè ng:
D¹ dµy, Ngùc, sên,Tö cung sau khi ®Î, ®¹i trµng co th¾t
S a tö cung T©m khÝ kÐm
* Kiªng kÞ: Ngêi yÕu, phô n÷ cã thai
10
2/08
Ph©n biÖt c¸ch dïng víi chØ x¸c Chó ý:
B¶ng tãm t¾t tÝnh n¨ng thuèc lÝ khÝ
VÞ TÝnh Quy kinh C«ng n¨ng Tªn
B×nh Can, tam tiªu
1- H ¬ng phô
T©n, h¬i khæ, cam
1- Hµnh khÝ chØ thèng 2- Gi¶i uÊt ®iÒu kinh 3- KiÖn vÞ tiªu thùc 4- T¸n hµn gi¶i biÓu
¤n
2- Méc h¬ng T©n, khæ
Can, vÞ, tú, ®¹i trµng
1- Hµnh khÝ ho¸ thÊp chØ thèng 2- Lîi trµng trÞ lÞ 3- Hoµ trung kiÖn vÞ tiªu thùc
T©n ¤n
3- ¤ d îc
2/08
11
1- Hµnh khÝ chØ thèng 2- KiÖn vÞ tiªu thùc 3- ¤n thËn s¸p niÖu Tú, phÕ, thËn, bµng quang
«n Tú, phÕ 1- Hµnh khÝ ho¸
4- TrÇn b× T©n, khæ
thÊp hoµ vÞ 2- Ho¸ ®êm chØ kh¸i
«n
5- Sa nh©n T©n, ch¸t Tú, vÞ, thËn
1- Hµnh khÝ chØ thèng 2- «n vÞ chØ n«n 3- Êm tú chØ t¶
T©n NhiÖt PhÕ, tú,
vÞ
6- B¹ch ®Ëu khÊu
2/08
12
1- Hµnh khÝ chØ thèng 2- Ho¸ thÊp tiªu bÜ tÝch 3- Êm vÞ chØ n«n
¤n 1- Hµnh khÝ chØ thèng
7- H¹t v¶i Cam, ch¸t Can, thËn
¤n
Khæ, t©n
8- HËu ph¸c
Tú, vÞ, ®¹i trµng 1- ¤n trung t¸o thÊp h¹ khÝ tiªu tÝch 2- Ho¸ ®êm chØ kh¸i b×nh suyÔn
Khæ H¬i hµn Tú, vÞ 1- Ph¸ khÝ tiªu tÝch 2- Trõ ®êm tiªu thùc
9- ChØ thùc
T©n H¬i «n
1- Gi¸ng nghÞch khoan dung 2- Lîi niÖu tiªu phï
13
2/08
10- ®¹i phóc b×
Tú, vÞ, ®¹i trµng, tiÓu trµng
