a)Quan nieäm tröôùc Maùc veà thöïc tieãn
Trieát hoïc duy vaät sieâu hình tk.17-18
Beâcôn: Thöïc tieãn laø hoaït ñoäng thöïc nghieäm KH ñeå tìm ra hay
khaúng ñònh tri thöùc; laø hoaït ñoäng chinh phuïc GTN phuïc vuï CN.
Trieát hoïc coå ñieån Ñöùc
Heâghen: Thöïc tieãn laø phöông thöùc chuû theå “nhaân ñoâi” hay ñoái
töôïng hoùa chính mình trong quan heä vôùi TG beân ngoaøi; laø hoaït
ñoäng saûn sinh cuûa yù nieäm, daønh cho yù nieäm (suy lyù loâgích).
Phoiôbaéc: Thöïc tieãn laø hoaït ñoäng vaät chaát mang tính baûn naêng
(thaáp heøn, baån thieåu); noù khoâng theå saùnh vôùi hoaït ñoäng lyù luaän
chaân chính cao caû cuûa CN.
C.Maùc ñaùnh giaù
“Khuyeát ñieåm chuû yeáu cuûa CNDV töø tröôùc ñeán nay –keå caû
CNDV cuûa Phoiôbaéc –laø söï vaät, hieän thöïc, caùi caûm giaùc ñöôïc,
chæ ñöôïc nhaän thöùc döôùi hình thöùc khaùch theå hay hình thöùc tröïc
quan, chöù khoâng ñöôïc nhaän thöùc laø hoïat ñoäng caûm giaùc cuûa
con ngöôøi, laø thöïc tieãn”.
b) Quan nieäm maùcxít veà thöïc tieãn
Thöïc tieãn laø toaøn boä hoaït ñoäng VC coù muïc ñích, mang tính LS -
XH cuûa CN nhaèm caûi taïo GTN & XH.
TT laø daïng h.ñoäng cô baûn, taát yeáu, phoå bieán mang tính
baûn chaát cuûa CN; laø ph.thöùc toàn taïi cuûa XH loaøi ngöôøi.
TT chæ dieãn ra trong caùc q.heä XH; thay ñoåi cuøng vôùi söï
ph.trieån cuûa XH. Trình ñoä cuûa TT laø tr.ñoä chinh phuïc
GTN & laøm chuû XH cuûa CN.
Thöïc tieãn bao goàm nhöõng yeáu toá:
Ch.quan: Nhu caàu, muïc ñích, lôïi ích, naêng löïc, trình ñoä
cuûa CN ñang hoaït ñoäng TT…
Kh.quan: Ph.tieän, coâng cuï, ñieàu kieän VC & tinh thaàn (ñaõ
ñöôïc VC hoùa) do theá heä tröôùc ñeå laïi vaø GTN xung quanh.
Thöïc tieãn bao goàm nhöõng hình thöùc:
Cô baûn: Saûn xuaát VC; chính trò –xaõ hoäi; thöïc nghieäm KH
Khoâng cô baûn: Toân giaùo; ñaïo ñöùc; phaùp luaät,…
a) Quan nieäm phi maùcxít veà lyù luaän
Lyù luaän laø moät heä thoáng caùc tö töôûng - saûn phaåm thuaàn tuùy
cuûa hoaït ñoäng tinh thaàn (lyù tính, linh hoàn, yù nieäm tuyeät
ñoái,…) ñaøo saâu chính noù.
Lyù luaän laø moät thoáng kyù hieäu/thuaät ngöõ do CN ñöa ra nhaèm
tieän lôïi trong vieäc moâ taû caùc söï kieän kinh nghieäm trong
hoaït ñoäng nhaän thöùc khoa hoïc.
b) Quan nieäm maùcxít veà lyù luaän
Lyù luaän (coøn goïi laø lyù thuyeát, hoïc thuyeát) laø moät heä thoáng tri
thöùc saâu saéc, ñöôïc khaùi quaùt töø keát quaû cuûa hoaït ñoäng
thöïc tieãn, phaûn aùnh nhöõng moái quan heä mang tính quy luaät
(baûn chaát) cuûa TG khaùch quan.
“Lyù luaän laø söï toång keát nhöõng kinh nghieäm cuûa loøai ngöôøi,
laø söï toång hôïp nhöõng tri thöùc veà töï nhieân & xaõ hoäi tích luõy
laïi trong quaù trình lòch söû” [Hoà Chí Minh].