BÀI 4: XÃ H I HÓA &Ộ
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CÁI TÔI
I. XÃ H I HÓA LÀ GÌ?Ộ
Khái ni mệ: Quá trình hình thành ý th c ứ
trong cách ng x c a con ng i đ c g i ứ ử ủ ườ ượ ọ
là quá trình xã h i hóa. Hay, quá trình xã ộ
h i hóa là quá trình mà trong đó chúng ta ộ
có th ti p nh n n n văn hóa c a xã h i, ể ế ậ ề ủ ộ
có th h c đ c cách suy nghĩ và ng x ể ọ ượ ứ ử
h p v i đ c tr ng c a xã h i.ợ ớ ặ ư ủ ộ
Trong quá trình xã h i hóa, cá nhân thu ộ
th p kinh nghi m xã h i và h c các chu n ậ ệ ộ ọ ẩ
m c, khuôn m u m t cách t nhiên mà ự ẫ ộ ự
không ch ng đ i l i đ c. ố ố ạ ượ
Đ nh nghĩa quá trình xã h i hóaị ộ
Neil Smelser (M ), XHH là “quá trình mà trong đó cá nhân h c cách ỹ ọ
th c hành đ ng t ng ng v i vai trò c a mình đ ph v t t cho ứ ộ ươ ứ ớ ủ ể ụ ụ ố
vi c th c hi n các mô hình hành vi t ng ng v i h th ng vai trò ệ ự ệ ươ ứ ớ ệ ố
mà cá nhân ph i đóng trong cu c đ i mình”ả ộ ờ
Fichter đã xem "XHH là m t quá trình t ng tác gi a ng i này và ộ ươ ữ ườ
ng i khác, k t qu là m t s ch p nh n nh ng khuôn m u hành ườ ế ả ộ ự ấ ậ ữ ẫ
đ ng và s thích nghi v i nh ng khuôn m u“ộ ự ớ ữ ẫ
Nhà XHH ng i Nga G.Andreeva, đã nêu đ c c hai m t c a quá ườ ượ ả ặ ủ
trình xã h i hoá: ộ
M t m t, cá nhân ti p nh n kinh nghi m xã h i b ng cách thâm ộ ặ ế ậ ệ ộ ằ
nh p vào xã h i, vào h th ng xã h i ậ ộ ệ ố ộ
M t khác, cá nhân tái s n xu t m t cách ch đ ng b ng các m i ặ ả ấ ộ ủ ộ ằ ố
quan h thông qua vi c h tham gia vào các ho t đ ng và thâm ệ ệ ọ ạ ộ
nh p vào các quan h xã h i. ậ ệ ộ
Các giai đo n c a quá trình xã h i hoá.ạ ủ ộ
Giai đo n xã h i hoá ban đ u c a đ a tr trong gia đìnhạ ộ ầ ủ ứ ẻ
Giai đo n xã h i hoá di n ra trong nhà tr ngạ ộ ễ ườ
Giai đo n con ng i th c s b c vào xã h i ạ ườ ự ự ướ ộ
Ranh gi i gi a các giai đo n trên không ph i lúc nào cũng rõ ràng ớ ữ ạ ả
mà ch mang tính c l . T c là nó không đ c phân chia m t ỉ ướ ệ ứ ượ ộ
cách r ch ròi theo ki u giai đo n này k t thúc thì giai đo n ạ ể ạ ế ạ
khác m i đ c b t đ u. Vì trong th c t cu c s ng, cá nhân ớ ượ ắ ầ ự ế ộ ố
có th đã đi làm, đã có gia đình, nh ng v n ti p t c h c t p và ể ư ẫ ế ụ ọ ậ
có nhi u v n đ ph c t p n y sinh c quan hay trong quan ề ấ ề ứ ạ ả ở ơ
h v ch ng, h v n tìm đ n cha m đ tìm m t l i khuyên. ệ ợ ồ ọ ẫ ế ẹ ể ộ ờ
Nh v y, quá trình xã h i hoá ch ch m d t khi cu c s ng c a ư ậ ộ ỉ ấ ứ ộ ố ủ
chúng ta ch m d t mà thôi.ấ ứ
Giai đo n xã h i hoá ban đ u c a đ a ạ ộ ầ ủ ứ
tr trong gia đìnhẻ
Môi tr ng gia đình là môi tr ng xã h i hóa quan tr ng b c ườ ườ ộ ọ ậ
nh t c a cá nhân, b i vì h u h t cá nhân đ u sinh ra và l n ấ ủ ở ầ ế ề ớ
lên trong gia đình, ch u s giáo d c v nh ng quan ni m ị ự ụ ề ữ ệ
đúng, sai c a riêng gia đình và các ph ng cách ng x ủ ươ ứ ử
chu n b cho vi c gia nh p xã h i l n h n. Có th xem gia ẩ ị ệ ậ ộ ớ ơ ể
đình nh m t ti u văn hóa, v i n n giáo d c, l i s ng, truy n ư ộ ể ớ ề ụ ố ố ề
th ng c a gia đình, v.v.. mà cá nhân s ti p nh n các đ c ố ủ ẽ ế ậ ặ
đi m này. ể
Tuy nhiên, s nh h ng c a gia đình th ng là không chính ự ả ưở ủ ườ
th c và không có ch đích, vì nó là s n ph m c a s t ng ứ ủ ả ẩ ủ ự ươ
tác qua l i gi a nh ng ng i s ng g n gũi nhau v m t tinh ạ ữ ữ ườ ố ầ ề ặ
th n và th ch t. S ti p thu trong giai đo n đ u c a quá ầ ể ấ ự ế ạ ầ ủ
trình xã h i hóa này không đ n thu n thông qua nh ng l i ộ ơ ầ ữ ờ
răn d y, mà còn thông qua các hành vi c a thành viên trong ạ ủ
gia đình