ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
1. Tên môn học: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRONG XÃ HỘI
2. Mã môn học: SOC602
3. Số tín chỉ: 4 tín chỉ
4. Mô tả môn học
Bên cạnh môn Lý thuyết xã hội học, môn Thiết kế nghiên cứu và một số môn chuyên ngành,
môn Phương pháp nghiên cứu trong khoa học xã hội có vai trò quan trọng trong chương trình
cao học xã hội học, bởi lẽ sinh viên cao học xã hội học không thể không biết cách làm các
nghiên cứu. Môn học này giúp sinh viên học được, ôn lại những kiến thức, phương pháp và kỹ
năng nghiên cứu, giúp sinh viên làm các báo cáo chuyên đề, đặc biệt để viết luận án tốt nghiệp
và sau này khi tốt nghiệp, biết thực hiện các nghiên cứu để phục vụ cộng đồng, xã hội.
5. Mục tiêu môn học
5.1. Mục tiêu chung:
Việc học và nghiên cứu môn phương pháp nghiên cứu giúp học viên nắm vững về các loại
hình, các bước, phương pháp, kỹ thuật và có khả năng vận dụng những kiến thức xã hội học
vào việc nghiên cứu những vấn đề của đời sống xã hội. Sau khi học xong môn học, học viên
có đủ năng lực thực hiện một cách độc lập các cuộc nghiên cứu thực nghiệm với quy mô
trung bình.
5.2. Mục tiêu cụ thể:
Kiến thức:
- Môn học trang bị cho học viên hệ thống tri thức về nghiên cứu của khoa học xã
hội: Các loại hình nghiên cứu, các bước đi, phương pháp, kỹ thuật trong nghiên cứu xã
hội.
Kỹ năng:
-Học viên có khả năng vận dụng các kiến thức nêu trên để thực hiện một nghiên
cứu xã hội ở cấp độ trung bình.
Thái độ:
- Thể hiện tính khách quan, trung thực và tuân thủ các chuẩn mực đạo đức khi làm
nghiên cứu.
6. Nội dung môn học
STT Tên chương Mục, tiểu mục Số tiết Tài liệu
1 Mối tương quan giữa
lý thuyết, nhận thức
luận, phương pháp
1) Bốn thành tố chính của nghiên cứu:
Nhận thức luận, quan điểm lý thuyết,
phương pháp luận và phương pháp
3 Tài liệu
chính số:
1,2,5, 7,8
luận và phương pháp
trong nghiên cứu
khoa học xã hội
2) Quan hệ, đóng góp và ảnh hưởng
của 4 thành tố trên trong nghiên cứu
2 Các loại hình nghiên
cứu
Các loại hình nghiên cứu chính:
-Nghiên cứu định lượng
- Nghiên cứu định tính
- Nghiên cứu phê phán
- Nghiên cứu hỗn hợp
_ Nghiên cứu hậu hiện đại, hậu cấu
trúc...
3 TL 1,2,5,7,8
3 Các giai đoạn tiến
hành một nghiên cứu
xã hội
1) Ba giai đoạn chính:
- Giai đoạn chuẩn bị
- Giai đoạn thực hiện, thu thập dữ liệu
- Giai đoạn xử lý giải thích thông tin
2) Trình bày 3 bước của giai đoạn
chuẩn bị:
- Xác định đề tài
- Xây dựng khung lý thuyết
- Thiết kế nghiên cứu: các loại hình
thiết kế
4 TL 1, 3,4
Phần 2: Nghiên cứu định lương
4 Tính chất của nghiên
cứu định lượng
- Quan điểm lý thuyết
- Các khái niệm chính và đo lường
- Tính đáng tin cậy, tính hiệu lực
- Các quan tâm chính của nhà
nghiên cứu định lượng
- Phê bình nghiên cứu định lương
2 TL 1,2, 5
5Chọn mẫu - Các khái niệm cơ bãn: tổng thể
nghiên cứu, mẫu, đơn vị phân tích,
khung mẫu
- Các loại hình chọn mẫu:
Các loại mẫu xác xuất.
Mẫu ngẫu nhiên.
Mẫu hệ thống.
Mẫu ngẫu nhiên phân tầng
Mẫu theo cụm
Các mẫu phi xác suất
Mẫu thuận tiện
4 TL 1,2,3,6,7
Mẫu phán đoán
Mẫu hạn ngạch
Mẫu theo chiều kích
Mẫu tích lũy
6Bản hỏi và thang đo Bản câu hỏi (questionnaire)
1 Chọn loại hình bản hỏi thích hợp
2 Tính thích hợp của bản hỏi
3 Những sai lầm thường mắc phải khi
xây dựng bản hỏi
4 Các điểm cần lưu ý khi đặt các câu
hỏi
5 Câu hỏi mở và câu hỏi đóng
6 Thứ tự các câu hỏi
7 Hình thức của câu trả lời
8 Bố cục của bản hỏi
9 Phỏng vấn thử và tập huấn điều tra
viên
Thang đo
1. Likert
2. Thurstone
3. Guttman
4 TL 1, 3,4,6
7Phỏng vấn cấu trúc 1. Định vị phỏng vấn cấu trúc
trong các loại hình phỏng vấn
2. Tiến hành phỏng vấn
3. Một số vấn đề của phỏng vấn
cấu trúc
2 TL1, 3, 4,6
8Quan sát cấu trúc 1. Định vị quan sát cấu trúc trong
các loại hình quan sát
2. Các sách lược quan sát
3. Lập bản quan sát cấu trúc
4. Nhận xét về quan sát cấu trúc
2 TL1,5,6
9Phân tích thứ cấp và
tài liệu thống kê
Các loại hình nghiên cứu tư liệu, phân
tích nội dung
1. Nghiên cứu tư liệu
2. Phân tích thứ cấp
3. Nghiên cứu tư liệu và nghiên cứu
lịch sử
2 1,3,4,6,7
10 Phân tích nội dung
(định lượng) Các bước thực hiện
1. Chọn mẫu
2. Thống kê các loại mục
3. Mã hóa
4. Ưu và khuyết điển của phân
tích nội dung định lượng
4 TL 1,3,4,6,7
11 Xử lý dữ liệu định
lượng (+SPSS) 1. Phân tích một biến
2. Phân tích hai biến
3. Phân tích đa biến
4. Xử lý với SPSS
4 TL 1, 4
Phần 3: Nghiên cứu định tính
12 Tính chất của nghiên
cứu định tính - Quan điểm lý thuyết
- Các khái niệm chính và mẫu trong
gnhie6n cứu định tính
- Tính đáng tin cậy, tính hiệu lực
- Các quan tâm chính của nhà
nghiên cứu định tính
- Phê bình nghiên cứu định lương
4 TL 1, 5,7
13 Phỏng vấn trong
nghiên cứu định tính - Khác biệt giữa phỏng vấn cấu trúc
và phỏng vấn định tính
- Các loại hình phỏng vấn định tính
- So sánh phỏng vấn định tính và
quan sát tham gia
4 TL 1,5,7
14 Quan sát tham gia
(nhân học) - Các sách lược tiếp cận
- Vai trò của người quan sát tham
gia
- Ghi nhật ký điền dã
4 TL 1,5,7
15 Nghiên cứu tư liệu có
sẵn. Phân tích nội
dung định tính
- Các loại dữ liệu
- Phân tích nội dung định tính
2 TL 1,5,7
16 Nghiên cứu tham gia
(PRA) - Bối cảnh ra đời
- Mục tiêu và yêu cầu của PRA
- So sánh PRA và các phương pháp
khác
- Các phương pháp cụ thể của PRA
2 TL 4
17 Nghiên cứu điện tử. - Đối tượng của nghiên cứu điện tử
- Thực hiện các phương pháp thu
thập dữ liệu trên internet
- Một số vấn đề đạo đức trong
nghiên cứu điện tử.
2 TL4
18 Xử lý dữ liệu định
tính & trình bày phần
mềm định tính Nvivo
- Các bước trong phân tích dữ liệu
định tính
- Phân tích theo chủ đề
- Phân tính cấu trúc
- Phân tích dữ liệu định tính với hỗ
trợ của máy tính (CAQDAS)
- Trình bày phần mềm Nvivo
10 TL 1,5,7
7. Tài liệu tham khảo
7.1. Tài liệu chính
1. Bryman, Alan. (2008). Social Research Methods, 3rd, Oxford Univ. Press
2. Bùi Thế Cường. (2010).Phương pháp nghiên cứu xã hội và lịch sử. Hà Nội: NXB Từ
điển Bách Khoa, 2010.
3. Kromney, H. (1999). Nghiên cứu xã hội học thực nghiệm (Đặng Cảnh Khanh, Nguyễn
An Lịch, Trịnh Duy Luân tuyển chọn và biên dịch). Hà Nội: Nxb Thế giới.
4. Nguyễn Xuân Nghĩa. (2016). Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội, NXB
Trẻ, 2004; NXB Phương Đông, 2010;NXB Lao Động.
5. Nguyễn Xuân Nghĩa.(2012).{Nghiên cứu định tính trong khoa học xã hội – Một số vấn đề
nhận thức luận, phương pháp luận và phương pháp.{Nxb Đại học Quốc gia TPHCM.
6. Phạm Văn Quyết, Nguyễn Quý Thanh. (2001). Phương pháp nghiên cứu xã hội học. Hà
Nội: NXB Đại học quốc gia, 2001.
7. Saunders M., Lewis P. Thornill A. (2009). Research Methods for business students, 5th
ed. Prentice Hall.
8. Vũ Cao Đàm. Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Hà Nội: Nxb Khoa học và Kỹ
thuật.
7.2. Tài liệu tham khảo
-Atkinson P. Delamont S. (eds).(2011) Sage Qualitative Research Methods. Sage Publ.
-Baker, Therese. (1998).Thực hành nghiên cứu xã hội (Bản dịch). Hà Nội: Nxb Chính trị.
-Bernard, H. Russell. (1995). Research Methods in Anthropology. Altamira Press (Bản
dịch tiếng Việt của Hoàng Trọng, Ngô Thị Phương Lan, Trương Thị Thu Hằng (2009.
Các phương pháp nghiên cứu trong nhân học, Nxb Đại học Quốc gia TPHCM, 2009)
-Bryman, Alan. (2008). Social Research Methods, 3rd, Oxford Univ. Press.
-Bùi Thế Cường. (2010).Phương pháp nghiên cứu xã hội và lịch sử. Hà Nội: NXB Từ điển
Bách Khoa, 2010.
-Cohen, L. Manion, L. Morrison, K. (2011). Research Methods in Education, 7th Ed.
Routledge.
-Creswell, J. W, Clark, V. L. P. (2011). Designing and Conducting Mixed Methods
Research, 2nd ed., Sage Publ.
-Crotti, M. (1998). The Foundations of Social Research. Sage Publications.
-Gorard Stephan. (2006). Quantitative Methods in Social Science. New York: Continuum.
-Kromney, H. (1999). Nghiên cứu xã hội học thực nghiệm (Đặng Cảnh Khanh, Nguyễn
An Lịch, Trịnh Duy Luân tuyển chọn và biên dịch). Hà Nội: Nxb Thế giới.
-Mace, G. Pétry F. (2013). Cẩm nang xây dựng dự án nghiên cứu trong khoa học xã hội.
Lê Minh Tiến dịch. Hà Nội: NXB Tri Thức.
-Nguyễn Đức Lộc (cb, Lê Thị Mỹ Dung, Bùi Trần Ca Dao. (2013). Giáo trình phương
pháp thu thập và xử lý thông tin định tính. Tp HCM, Nxb Đại học Quốc gia Tp HCM.
-Nguyễn Xuân Nghĩa. (2010). Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội, NXB
Trẻ, 2004; NXB Phương Đông.
-Nguyễn Xuân Nghĩa.(2012.{Nghiên cứu định tính trong khoa học xã hội – Một số vấn đề
nhận thức luận, phương pháp luận và phương pháp.{Nxb Đại học Quốc gia TPHCM.
-Phạm Văn Quyết, Nguyễn Quý Thanh. (2001). Phương pháp nghiên cứu xã hội học. Hà
Nội: NXB Đại học quốc gia, 2001.