Bài tập môn Nhiên liệu và dầu mỏ: Khảo sát Thành phần mỡ nhờn và các sản phẩm ứng dụng

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

Đ TÀI

Ề

KH O SÁT THÀNH PH N M NH N VÀ CÁC Ầ

Ỡ

Ờ

Ả

S N PH M NG D NG

Ẩ Ứ

Ụ

Ả

Nhóm th c hiên: Nhóm 6

ự

Thành viên:

1. Lê T n L c ự ấ

2. Tr n Văn L c ộ

ầ

3. Nguy n Văn Bình

ễ

4. Ph m Nh Sinh

ư

ạ

5. Đinh Văn Sum

6. Nguy n T n Tài ễ

ấ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

M c L c ụ ụ

I. KHÁI NI M V M BÔI TR N.

Ề Ỡ

Ơ

Ệ

Theo đ nh nghĩa c a Hi p h i th nghi m nguyên v t li u M (ASTM – D288) thì ậ ệ ủ ử ệ ệ ộ ỹ ị

“M bôi tr n là lo i s n ph m có nhi u d ng t ạ ả ề ạ ẩ ỡ ơ ừ ắ ố ủ r n cho đ n bán l ngdo s phân b c a ự ế ỏ

c đ a vào các tác nhân làm đ c ch t bôi tr n d ng dung d ch và các thành ph n khác đ ạ ầ ặ ấ ơ ị ượ ư

ỏ đ t o nên các đ c tính c a m ”. Theo đ nhnghĩa này, m là các ch t bôi tr n d ng l ng ể ạ ủ ấ ạ ặ ỡ ỡ ơ ị

đ c làm đ c l ượ ặ ạ ỏ i nh m t o nên cáctính ch t mà ch riêng các ch t bôi tr n d ng l ng ỉ ấ ấ ạ ằ ạ ơ

không có. M c dù hàng năm trên th gi i, l ế ớ ượ ặ ớ ng m nh n tiêu th ít h n r t nhi u so v i ơ ấ ụ ề ỡ ờ

d u nh n, nh ng m nh n là lo i s n ph m không th thay th đ ầ ạ ả ế ượ ư ể ẩ ỡ ờ ờ c trong k thu t và ỹ ậ

công ngh . Hàng trăm lo i m nh n có thành ph n và công d ng khác nhau đã đ ụ ệ ầ ạ ỡ ờ ượ c

nghiên c u và s n xu t cho đ n ngày nay. M nh n s n xu t t ờ ả ấ ừ ứ ế ả ấ ỡ ố ầ ngu n d u nh n g c d u ầ ồ ờ

m và các lo i xà phòng c a axit béo chi m t i trên 90% t ng l ủ ế ạ ỏ ớ ổ ượ ng m nh n, là lo i m ờ ạ ỡ ỡ

thông d ng nh t; còn r t nhi u lo i khác tuy không thông d ng b ng, nh ng đ c ặ ch sế ử ụ ụ ư ề ằ ấ ấ ạ

d ngụ trong các tr ườ ng h p c th . ợ ụ ể

II. VAI TRÒ VÀ PH MẠ VI S D NG C A M BÔI TR N Ử Ụ Ỡ Ơ Ủ

II.1. Vai trò c a m bôi tr n ủ ỡ ơ

M nh n có tác d ng bôi tr n ph tr cho d u nh n. Vai trò ch y u c anó cũng ụ ợ ủ ế ụ ủ ầ ờ ơ ỡ ờ

gi ng nh d u bôi tr n. Tuy nhiên, m nh n còn có nh ng vai trò khác mà d u nh n không ư ầ ữ ầ ơ ố ỡ ờ ờ

có đ c.ượ

II.1.1. Vai trò bôi tr nơ

Cũng gi ng nh d u nh n, vai trò ch đ o c a m nh n là t o ra s bôi tr n toàn b ủ ạ ủ ư ầ ự ạ ờ ố ỡ ờ ơ ộ

c tác h i do mài mòn các tr c. Đ b sung đ gi m s ma sát và ch ng ể ả ố đ ự ượ ạ ở b ph ncó ậ ộ ổ ụ ể ổ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

thêm tác d ng bôi tr n c a d u nh n, m có tác d ng bôitr n nh ng n i có áp l c cao ơ ủ ầ ơ ở ụ ụ ờ ỡ ữ ự ơ

(tr c xe, ch t nhíp), n i có s c ly tâm l n. ụ ố ở ữ nh ng ch tr ng, h ,không có b u d u, ở ỗ ố ầ ở ơ ứ ầ ớ

Tuy nhiên s bôi tr n c a m không th thay th hoàn toàn cho d u đ cvì m ự ủ ể ế ầ ơ ỡ ượ ỡ ở

tr ng thái đ c s t, không l u thông đ ặ ệ ư ạ ượ ự ủ c, dùng m bôi tr n s t n nhi uđ ng l c c a ẽ ố ề ộ ỡ ơ

đ ng c khi máy móc làm vi c. ộ ệ ơ

II.1.2. Vai trò b o vả ệ

Khi bôi tr n l p m lên b m t các d ng c , khí tài, máy móc, ch t o ạ ế ạ b ng kim lo i ơ ớ ề ặ ụ ụ ằ ỡ

i s xâm nh p, ăn mòn c a môi tr ngxung quanh nh h i n s có tác d ng ch ng l ụ ẽ ố ạ ự ủ ậ ườ ư ơ ướ c,

ờ axit - ki m, b i b n... có th gây nên s han g , pháho i b m t kim lo i.So v i d u nh n, ỉ ạ ề ặ ụ ẩ ớ ầ ự ề ể ạ

t h n vì chúng tr ng thái đ cs t, không b ch y trôi, có tính m có tác d ng b o v t ụ ệ ố ơ ả ỡ ở ạ ặ ệ ả ị

bám dính và n đ nh t t. ổ ị ố

II.1.3. Vai trò b t kín ị

M đ c dùng đ b t kín trong các tr ng h p c n l p các ng d n th l ng hay khí. ỡ ượ ể ị ườ ợ ầ ắ ể ỏ ẫ ố

M đ c bôi vào các ren n i ho c các kh p n i đ ỡ ượ ố ườ ặ ố ớ ng ng, cácđ m n p máy, các khe h ắ ệ ố ở

t h n nhi u so v i d u vì m gi a các b ph n...M có tác d ng b t kín t ỡ ữ ụ ậ ộ ị ố ơ ớ ầ ỡ ở ể ặ ệ th đ c s t ề

và bám dính lên b m t kim lo i t c s rò r và ch y gi t. Tuy ề ặ ạ ố ơ t h n. Do v y, m tránh đ ậ ỡ ượ ự ả ỉ ọ

nhiên, m khác v i d u nh n ch nó không có vai trò làm ngu i và làm s ch vì m ớ ầ ờ ở ỡ ạ ỗ ộ ỡ

c. không l u thông đ ư ượ

II.2. Ph m vi s d ng c a m bôi tr n ử ụ ủ ỡ ơ ạ

M bôi tr n th ng dùng thay th ch y u cho d u bôi tr n ơ ỡ ườ ế ủ ế ơ ở ầ ỏ nh ng n i đòi h i ơ ữ

nguyên đ c tr ng thái c u trúc ban đ u c a nó, đ c bi t là ch t bôi tr n ph i gi ơ ấ ả ữ ượ ủ ạ ấ ầ ặ ệ ở

nh ng n i đi u ki n đ bôi tr n th là không th ữ ề ệ ể ơ ơ ườ ng xuyên b h n ch hay v m t kinh t ế ề ặ ị ạ ế ể

các bi c u và các conlăn ch p nh n.M đ ậ ỡ ượ ử ụ c s d ng đ bôi tr n ph bi n nh t là ơ ổ ế ể ấ ấ ở ổ ầ ổ

đi n và nhi u lo i tr c khác nhau. Đ có đ c a các máy công c , mô t ủ ụ ơ ệ ạ ổ ụ ề ể ượ c đ c tính ặ

t đ nh gi t cao, ng i ta th ng s d ng m xà thích h p và nhi ợ ệ ộ ỏ ọ ườ ườ ử ụ ỡ phòng Liti, Natri ho cặ

m ph c c s rò r trong đi u ki n m t và ngăn đ c tác ỡ ứ canxi-natri.M ph i ngăn đ ả ỡ ượ ự ệ ẩ ướ ề ỉ ượ

t. M đ c dùng bôi tr n d ngxúc tác c a kim lo i và chúng có đ n đ nh oxy hoá t ụ ộ ổ ủ ạ ị ố ỡ ượ ơ ở

nh ng n i mà d u không th th c hi n đ ể ự ữ ệ ầ ơ ượ c vì th l ng d b trôi đi m t nh ễ ị ể ỏ ư ở các tr cụ ấ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

c các đ ng, tr c ngang. Đi u quan tr ng là m ph i b o v đ ứ ả ả ệ ượ ụ ề ọ ỡ ổ ụ ủ tr ckh i b tác d ng c a ỏ ị ụ

môi tr ng b ng cách ngăn không đ tr c. ườ ằ ể cho h i m ho c các ch t b n xâm nh p vào ấ ẩ ơ ẩ ặ ậ ổ ụ

III.THÀNH PH N M BÔI TR N.

Ỡ

Ơ

Ầ

c ch bi n b ng công ngh d a trên ph ng Các lo i m bôi tr n đ ỡ ơ ượ ạ ế ế ệ ự ằ ươ pháp làm đ c các ặ

lo i d u bôi tr n th l ng nh các ch t làm đ c riêng bi ạ ầ ể ỏ ấ ặ ơ ờ ệ ề t theo các công đo n và các đi u ạ

ờ ổ ki n k thu t nh t đ nh. M là h n h p c a d u nh ng c d u m ho c d u nh n t ng ợ ủ ầ ờ ố ấ ị ệ ầ ặ ầ ậ ỡ ỗ ỏ ỹ

ơ h p v i 5% đ n trên 30% m t lo i ch t làm đ cnào đó. D u nh n làm nhi m v bôi tr n ợ ụ ế ệ ấ ặ ầ ạ ộ ớ ờ

còn ch t làm đ c có ch c năng gi d ul ng ứ ấ ặ ữ ầ ỏ ở ạ ả tr nh thái bán r n trong m và ch ng ch y. ắ ỡ ố

ạ ầ Ch t làm đ c có th là b t c lo i v t li u r n nào đó mà khi ph i li u v i các lo i d u ấ ứ ạ ậ ệ ắ ố ệ ể ấ ặ ớ

ấ ạ thích h p trong nh ng đi u ki n xác đ nh chúng s t o ra m t c u trúc đ ng nh t d ng ộ ấ ẽ ạ ữ ề ệ ợ ồ ị

ặ ử ắ r n ho c n ar n. ắ

III.1. Thành ph n l ng. ầ ỏ

D u làm nhi m v bôi tr n và là thành ph n chính c a m , thông th ụ ủ ệ ầ ầ ơ ỡ ườ ng chi m 70- ế

95% thành ph n m . Do là thành ph n chính nên hàm l ầ ầ ỡ ượ ủ ng d u và tính ch t lý hóa c a ầ ấ

d u đ u có nh h ầ ề ả ưở ng rõ ràng đ n tính năng làm vi c c a m . N u m bôi tr n dùng cho ệ ủ ỡ ế ế ỡ ơ

nhi t đ th p, ph t i nh và t c đ quay nhanh thì ph i dùng các b ph n làm vi c ậ ệ ở ộ ệ ộ ấ ụ ả ẹ ả ố ộ

t đ đông đ c th p, đ nh t th p và ch s đ nh t cao. N u m làm vi c d u có nhi ầ ệ ộ ỉ ố ộ ệ ở ế ấ ặ ấ ộ ớ ớ ỡ

i l n, nhi t đ cao và t cđ ch m thì ph i dùng d u có đ nh t cao và pha n i có ph t ơ ụ ả ớ ệ ộ ố ộ ậ ả ầ ộ ớ

thêm ch t đ n ( nh b tgraphit..). Trong nhi u tr ng h p ph i dùng d u t ng h p thay ấ ộ ư ộ ề ườ ầ ổ ả ợ ợ

ị ạ cho d u khoáng trong ch bi n m . D u t ng h p mang đ n cho m tính năng ch u l nh ế ế ầ ổ ế ầ ỡ ợ ỡ

t. Các lo i m ch bi n t d u t ng h p có th làm vi c trong d i nhi và ch u nhi ị t t ệ ố ỡ ế ế ừ ầ ổ ể ệ ả ạ ợ ệ ộ tđ

r ng t ộ ừ -70oC đ n 400oC ế

III.1.1 D u g c khoáng. ầ ố

Phân đo n gasoil n ng bao g m c ác hydrocarbon t C21÷ C35 , th m chí có th ạ ặ ồ ừ ậ ể

lên t ớ i C40. V i phân t ớ l ử ượ ạ ng l n nh v y, thành ph n hoá h c c a phân đo n ầ ọ ủ ư ậ ớ

này r t ph c t p: hàm l ứ ạ ấ ượ ơ ng paraffin ít trong khi naphten và aromat nhi u h n. ề

D ng c u trúc h n h p tăng. T l ỗ ỷ ệ ạ ấ ợ ờ t hành ph n c a các hydrocarbon trong d u nh n ủ ầ ầ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

thay đ i tuỳ thu c vào ngu n d u thô. Song chúng đ u ch a các d ng hydrocarbon ứ ề ạ ầ ộ ồ ổ

sau:

Parafin -Trong d u nh n g c, parafin là các parafin m ch dài, có kh il ng phân t ố ượ ạ ầ ờ ố ử

ng n- parafin th l n, bao g m c n-parafin và iso-parafin. Trong đó hàm l ớ ả ồ ượ ườ ơ ng cao h n

so v i iso-parafin. ớ

d u có hàm l M nh n làm t ờ ỡ ừ ầ ượ ng parafin càng l n thì kho ng nhi ớ ả ệ ộ ệ t đ làm vi c

càng r ng, kh năng ch ng oxy hóa tăng. N-parafin làm tăng đi mch y c a d u. Tuy nhiên, ả ủ ầ ể ả ố ộ

m t s iso-parafin có th gi m đi m ch y. Các n- parafin có đi m ch y cao h n nhi ể ả ộ ố ể ả ể ả ơ ệ ộ t đ

môi tr ng. Trong khi đó đ i v i các iso- parafin, chúng có đi m ch y th p h n so v i n- ườ ố ớ ể ả ấ ơ ớ

parafin. Đi m ch y càng gi mkhi m c đ phân nhánh tăng. V i cùng s nguyên t carbon, ứ ộ ể ả ả ớ ố ử

các parafin có nhánh dài nh ng s nhánh ít thu n l i h n so v i các parafin có nhi u nhánh ậ ợ ơ ư ề ố ớ

ng n. Tuy nhiên, các lo i d u có hàm l ng parafin cao làm gi m kh năng hòa tan các ạ ầ ắ ượ ả ả

ch t ph gia có. Nh ng y u t này gây ra nh ng khó khăn trong vi c t ora các lo i m ế ố ụ ữ ấ ệ ạ ữ ạ ỡ

nh ng lo i d u này. Các tính ch t nhi hi u su t cao t ấ ệ ừ ữ ạ ầ ấ ệ ộ ấ ủ ồ t đ th pc a m bôi tr n có ngu n ỡ ơ

ph i là m i quan g c tố ừ d u parafinic không ầ ả ố ặ tâm l nvì m t s ch c năng c a ch t làm đ c ộ ố ứ ủ ấ ớ

t. nh s kh ng ch đi m ch y tràn là t ế ể ư ự ố ả ố

Naphten -Các h p ch t vòng no t n t i trong d u nh n có th d ng 1vòng, 2 vòng ồ ạ ấ ợ ể ở ạ ầ ờ

ho c 3 vòng. Chúng có th có các m ch nhánh parafin ng n ho cdài. ể ắ ặ ặ ạ

Hàm l ng c a các naphten trong d u g c t ph n r t quan ượ ố ươ ủ ầ ng đ i l n và ố ớ là m t thành ộ ầ ấ

tr ng. Nhìn chung các naphten giúp cho d u có kh năng ch ngoxy hoá cao, nhi t đ đông ầ ả ọ ố ệ ộ

t là các naphten đ c th p, tuy nhiên đi m ch y th p. Các naphtenicm ch nhánh dài, đ c bi ặ ể ạ ặ ấ ả ấ ệ

1 vòng có m ch nhánh dài là thành ph n r t t ạ ầ ấ ố t vì chúng có đ nh t cao, ít thay đ i theo ớ ộ ổ

nhi t đ . Trong khi đó, cácnaphten có m ch nhánh ng n giúp làm tăng đ nh t nh ng l ệ ộ ư ạ ắ ộ ớ ạ i

khi n ch s đ nh t c a d u gi m. ỉ ố ộ ớ ủ ầ ế ả

ề Aromatic -Hydrocarbon th m 1 vòng, 2 vòng cũng nh các hydrocarbonth m nhi u ư ơ ơ

vòng ng ng t ; đ ng th i có c các c u trúc h n h p ư ụ ồ ờ ả ữ ợ gi a aromaticvà naphten, gi a ữ ấ ỗ

aromatic và các ch t phi hydrocarbon. Các h p ch t đa vòngng ng t càng ch a nhi u vòng ư ấ ấ ợ ụ ứ ề

thì đ b n oxy hoá càng kém. Cũng gi ng nh naphtenic, các aromatic có m ch nhánh càng ư ộ ề ạ ố

dài thì đ nh t càng ít ph thu c vào nhi t đ (ch s đ nh t cao). D u th m, m c dù có ụ ộ ộ ớ ệ ộ ỉ ố ộ ầ ặ ớ ơ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

kh năng hòa tan t ả ố ậ t và tăng đ đ c c a m , tuy nhiên đ oxy hóa kém n đ nh h n, vì v y ộ ặ ủ ổ ơ ỡ ộ ị

chúng không s d ng hi u qu đ t o ra m bôi tr n nhi t đ cao. ả ể ạ ử ụ ệ ỡ ơ ệ ộ

Khi s d ng naphthenic hay nguyên li u th m, vi c s d ng các ch t c ch quá ệ ử ụ ử ụ ấ ứ ệ ế ơ

trình oxy hóa là đi u c n thi t. Đ đàn h i chu n c a m bôi tr n cũngquan tr ng, trong ề ầ ế ẩ ủ ộ ỡ ồ ơ ọ

ng nhi u h n các lo i d u naphthenic. đó d u th m b nh h ơ ị ả ầ ưở ề ơ ạ ầ

So sánh thành ph n hoá h c c a các nhóm d u nh n phân lo i theo Vi nd u m ọ ủ ệ ầ ầ ạ ầ ờ ỏ

Hoa Kỳ (API):

* Phân lo i theo thành ph n hoá h c ọ ạ ầ

c phân lo i theo thành ph n h hydrocarbon chi m ch y u và s D u nh n g c đ ờ ố ượ ầ ủ ế ế ầ ạ ọ ẽ

mang tên lo i đó. V i cách phân chia nh v y s có 3 lo i l n là: d u ạ ớ ư ậ ầ parafinic, d uầ ẽ ạ ớ

naphtenic và d u aromatic. Tuy nhiên, trên th c t ự ế ể ả , đ s n xu td u nh n th ấ ầ ầ ờ ươ ẩ ng ph m

ng i ta ch y u ch s d ng 2 lo i: parafinic vànaphtenic. D u parafinic th hi n các tính ườ ỉ ử ụ ể ệ ủ ế ầ ạ

ch t t t t đ cao trongkhi d u naphtenic th hi n các tính ch t t t ấ ố ở kho ng nhi ả ệ ộ ể ệ ấ ố ở ầ ả kho ng

nhi t đ th p. ệ ộ ấ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

Các phân chia này đ n gi n nh ng không ph n ánh đ ả ư ả ơ ượ ố c b n ch t c ad u nh n g c. ấ ủ ầ ả ờ

V i m c đích làm ch t bôi tr n nên d u nh n g c đ c s n xu t và đánh giá d a theo đ ố ượ ả ụ ự ầ ấ ấ ơ ớ ờ ộ

nh t c a nó. H n n a, trong th c t không t n t ớ ủ ự ế ữ ơ ồ ạ i các lo i d u nh n thu n ch ng nh ờ ạ ầ ủ ầ ư

ng đ v y, mà ch có các lo i d u nh n ch a đ ng th ic 3 lo i hydrocarbon. Thông th ậ ứ ồ ạ ầ ờ ả ạ ờ ỉ ườ ể

i ta phatr n nhi u lo i d u nh n khác nhau nh m đ t đ s n xu t d u nh n g c, ng ả ấ ầ ờ ố ườ ạ ầ ạ ượ c ề ằ ộ ờ

các tính ch t t i u. ấ ố ư

* Phân lo i theo Vi n d u m M (API) ệ ầ ỏ ỹ ạ

D u nh n đ c phân lo i d a trên 3 tiêu chu n: hàm l ng l u huỳnh,hàm l ng các ầ ờ ượ ạ ự ẩ ượ ư ượ

ch t bão hoà, ch s đ nh t. Theo cách phân lo i này, d u nh ng c đ c chia thành 5 ỉ ố ộ ờ ố ạ ầ ấ ớ ượ

ạ lo i. Trong đó, lo i I, II và III là d u g c khoáng; lo i IVlà các poly-alphaolefin (PAO); lo i ạ ạ ạ ầ ố

V là các lo i d u còn l ạ ầ ạ ờ i (nh este,..).Các tiêu chu n so sánh, đánh giá các nhóm d u nh n ư ầ ẩ

khác nhau phân lo itheo API: ạ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

c s d ng trên th Nhóm II+ và nhóm III+ không ph iả là các nhóm chính th c, ch đ ỉ ượ ử ụ ứ ị

tr ng h p riêng c a nhóm II vànhóm III. ườ ng. Th c ch t, đó là các tr ấ ự ườ ủ ợ

Phân lo i d u g c khoáng theo thành ph n ch ng c t trung tính ạ ầ ư ầ ấ ố

SN70, SN 150, SN 500, SN 700, BS 150, BS 200…

ớ * Phân lo i theo ch s đ nh t ỉ ố ộ ạ

HVI > 85

MVI > 60

LVI < 30

* nh h ng c a d u g c đ n tính năng c a m Ả ưở ủ ầ ố ế ủ ỡ

Lo i d u đ ạ ầ ượ ử ụ c s d ng ph bi n đ s n xu t m nh n là h n h p d u có đ nh t t ỡ ổ ế ể ả ớ ừ ầ ấ ỗ ợ ộ ờ

ISO VG 100 t t đ th p và t c đ cao ớ i VG 220. M bôi tr n s d ng cho kho ng nhi ơ ử ụ ả ỡ ệ ộ ấ ố ộ

đ c s n xu t t d u g c có đ nh t th p. M dùng chotr ng h p t i tr ng cao, hay t ượ ả ấ ừ ầ ấ ộ ớ ố ỡ ườ ợ ả ọ ả i

c t ng h p t các lo i d u có đ nh t cao h n. M bôi i đ tr ng thay đ i liên t c thì l ổ ụ ọ ạ ượ ổ ợ ừ ạ ầ ỡ ơ ớ ộ

tr n làm t d u có đ nh t th p có đ ctính t nhi t đ th p và v n chuy n t t, ch ơ ừ ầ ặ ấ ộ ớ t ố ở ệ ộ ấ ể ố ậ ủ

y u s d ng trong vòng bi tr n vàcác kh p n i có t c đ vòng bi ch ng ma sát cao. M bôi ố ế ử ụ ố ộ ỡ ơ ớ ố

tr n t d u g c có đ nh t cao đ c s d ng trong vòng bi ch y ch m và bánh răng mà ơ ừ ầ ộ ớ ố ượ ử ụ ạ ậ

ho t đ ng theo t i tr ng cao. Tăng đ nh t d u gi m thi u t n th t bay h i c a nó, tăng ạ ộ ả ọ ớ ầ ể ổ ơ ủ ả ấ ộ

c ườ ạ ng đ k t dính và ngăn ng a tính ăn mòn, ki m soát ti ng n, và c i thi n s dung n p ể ế ồ ệ ự ộ ế ừ ả

c.ướ n

III.1.2. D u g c t ng h p. ầ ố ổ ợ

D u nh n có ngu n g c là s n ph m c a nh ng ph n ng hóa h c đ ả ứ ủ ữ ẩ ầ ả ồ ố ờ ọ ượ ầ c g i là d u ọ

t c a d u t ng h p là có th làm vi c trong ph m vi nhi nh n t ng h p. Tính u vi ợ ờ ổ ư ệ ủ ầ ổ ể ệ ợ ạ ệ ộ t đ

tiêu hao, ti t ki m năng l ng, không gây đ c h i…M r ng h n, ộ ơ tr v m t hóa h c, ít ơ ề ặ ọ ế ệ ượ ạ ộ ỡ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

bôi tr n có ngu n g c t d u t ng h p đ c s d ng khi m đi t d u g c khoáng không ố ừ ầ ổ ợ ượ ử ụ ồ ơ ỡ ừ ầ ố

th c hi n đ c các ch c năng mong mu n. M có ngu n g c t d u khoáng không có kh ệ ượ ự ố ừ ầ ứ ố ỡ ồ ả

ng h p nh : nhi t đ c c cao và n i đòi h i tu i th ch t bôi năng làm vi c trong các tr ệ ườ ư ợ ệ ộ ự ọ ấ ơ ỏ ổ

tr n cao, ho t đ ng s ch h n, nghĩa là, s hình thành c n d u, c n carbon ít h n. M bôi ạ ộ ự ặ ầ ặ ạ ơ ơ ơ ỡ

t đ cao (95 - 315°C, tr n t ng h p d a trên d u t ng h p có th làm vi c ầ ổ ợ ự ơ ổ ệ ở ể ợ kho ng nhi ả ệ ộ

ho c 200 - 600°F) ho c kho ng nhi t đ th p (-40 đ n -75°C, ho c -40 đ n -100°F). Tuy ặ ặ ả ệ ộ ấ ế ế ặ

nhiên, chi phí c a d u t ng h p là cao h n đáng k h n so v i d u khoáng.Trong s các ủ ầ ổ ớ ầ ể ơ ợ ơ ố

lo i d u t ng h p, dieste, các polyalkylene glycol, silicon, este acid phosphoric, ete ạ ầ ợ ổ

perfluoroalkyl và chlorofluoroalkyl đóng m t vai trò quan tr ng và đ ộ ọ ượ ử ụ ề ơ c s d ng nhi u h n

d u khoáng, m bôi tr n t d u t ng h p đ c . So v i m ả ớ ỡ đi t ừ ầ ơ ừ ầ ổ ợ ượ ử ụ ề c s d ng ít h n nhi u ỡ ơ

m t ph n là do chi phí cao h n, h n n a ch đ c s d ng ch gi ỉ ượ ử ụ ỉ ớ ạ ả i h n trong các s n ữ ầ ơ ơ ộ

ph m chuyên môn cao. ẩ

Polysiloxan mach thăng không mau, co tinh a n c, co kha năng chiu nen, tr vê ư ướ ơ ̀ ̣ ̉ ̀ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́

măt hoa hoc, không đôc hai, bên trong môi tr ng ăn mon kê ca nhiêt đô cao, duy tri đô ườ ̉ ở ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ̉ ̣ ̣ ̀

nh t thâ ớ ́ p trong khoang nhiêt đô rông, đô bay h i thâp. ơ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ́

Este co thê tao m lam viêc tôt trong khoang nhiêt đô-60 t i 130ºC.Cac ỡ ớ ́ hydrocacbon ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̣

ng đ tông h p th ợ ườ ượ ́ c tao ra băng cac polyme hoa cacolefin nhe, hoăc ankyl hoa ̉ ̣ ̀ ́ ́ ́ ̣ ̣

hydrocacbon th m.ơ

Cac ankylat nhiêu nhanh cuahydrocacbon th m co nhiêt đô chay thâ ơ ớ ́ p, chi sô đô nh t ́ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ ̣

va đô bên nhiêt cao h n so v i cac ankylat chi co môt nhanh. Khi s dung cac ankylat nay ử ớ ơ ̀ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̀

lam môi tr ng phân tan đê san xuât m ườ ỡ nh m Benton thi khoang lam viêc co thê đat-60 ư ỡ ̀ ́ ̉ ̉ ́ ̀ ̉ ̀ ̣ ́ ̉ ̣

đên 200°C, kha năng chông mai mon tôt. ́ ̉ ́ ̀ ̀ ́

Polyglycol co kha năng bay h i thâ ơ ơ ́ p h n dâu khoang, kho tao gôm va kho chay h n. ơ ́ ̉ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ́ ́

Ngoai ra chung con co chi sô đô nh t cao, dân nhiêt tôt, tinh chông mai mon cao, nhiêt đô ớ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̃ ̣ ́ ́ ́ ̀ ̀ ̣

chay thâp, tr v i cao su. Nh nh ng tinh chât nay polyglycol thich h p đê tao m n a long ờ ữ ơ ớ ỡ ử ợ ̉ ́ ́ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̉

va m dung trong hôp giam tôc. ̀ ỡ ̀ ̣ ̉ ́

Polyphenyl ete trong phân t ch a t 4-6 vong benzene co đô bên cao trong môi ử ứ ừ ̀ ́ ̣ ̀

tr ng ch a oxi, tac nhân phong xa va nhiêt đô cao phu h ườ ̀ ợ p tao m lam viêc trong nh ng ữ ỡ ứ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣

điêu kiên khăc nghiêt. ̀ ̣ ́ ̣

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

Cac h p chât halogen hoa phân đoan kerosene va cac phân ́ ợ ́ floclorocacbon là san phâm ̉ ̉ ́ ̣ ̀ ́

đoan dâu mo khac. Chung rât kho chay, đô bên nhiêt râtcao, bên trong môi tr ng axit, môi ườ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̀

tr ng ăn mon, không bi oxi hoa, tinh bôi tr n tôt ườ ơ ́ nh ngư chỉ số đô nh t thâp va đăc biêt gây ớ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̣

ô nhiêm môi tr ng nên hiên nay không đ c s dung. ườ ượ ử ̃ ̣ ̣

Các lo i m bôi tr n làm t d u t ng h p có nh ng đi m sau đây: ạ ơ ỡ ừ ầ ổ ữ ể ợ

1. Làm vi c t đ r ng t t ệ ở kho ng nhi ả ệ ộ ộ ố

2. Kh năng ch ng oxy hóa tuy t v i ệ ờ ả ố

3. B o v ch ng ăn mòn cao ệ ố ả

nhi t đ cao 4. Ít bi n đ ng ế ộ ở ệ ộ

5. Quá trình oxy hóa n đ nh ổ ị

6. Áp su t c c kỳ cao/ đ c tính ch ng mài mòn ấ ự ặ ố

7. Phù h p v i m khác ớ ỡ ợ

t 8. Đi n tính t ệ ố

9. Kh năng bôi tr n b m t phi kim lo i ạ ơ ề ặ ả

10. Môi tr ng t ườ ươ ng thích, không có ho c ít đ c tính, gi m nguy c cháy ộ ặ ả ơ

11. Phân h y vi khu n ủ ẩ

d u t ng h p đ c s d ng r ng rãi trong máy bay, tên l a, tàu không gian M đi t ỡ ừ ầ ổ ợ ượ ử ụ ử ộ

ho c trong k thu t quân s . Khi t ng h p các ch t làm đ c và ch t l ng này, d u m ấ ỏ ự ấ ặ ầ ặ ậ ổ ợ ỹ ỡ

đ c s d ng h u nh ch trong các thi ượ ử ụ ư ỉ ầ ế ị ệ t b hi u su t cao. Đ iv i m t s ng d ng tên ố ớ ộ ố ứ ụ ấ

các polyglycol alkylene, t l a, tu i th ph c v là m t phút, ho c ít h n. ử ụ ụ ơ Ngo i tr ạ ừ ặ ộ ổ ọ ấ ả t c

c s d ng trong m có đ nh t trong ph m vi c a các d u g c khoáng d u t ng h p đ ầ ổ ợ ượ ử ụ ủ ạ ầ ỡ ộ ớ ố

HVI. Tuy nhiên, ch s đ nh t và đi m ch p cháy c a ỉ ố ộ ả ủ d u t ng h p cao h n; đi m ch y ầ ổ ể ể ớ ớ ợ ơ

tràn l i th p h n đáng k so v i d u khoáng. Ngoài chi phí cao h n, este có thêm ạ ể ầ ấ ớ ơ ơ

nh ng n . Do đó, ph i chú ý đ n các lo i v t li u đ ượ ể cđi m do d gây ra s tr ễ ự ươ ạ ậ ệ ế ả ở ượ ử c s

c s d ng trong tr d ng trong thi ụ ế ị t b có s d ng m ester. M ester đ ỡ ử ụ ỡ ượ ử ụ ườ ng h p có ợ

ph m vi nhi ạ ệ ộ ơ t đ làm vi c r ng, ch ng h n nh bôi tr n máy bay. Các lo i m bôi tr n ệ ộ ư ẳ ạ ạ ơ ỡ

làm t polyalkylene glycol có nhi t đ n đ nh h p lý. Silicon, ho c polysiloxanes, có tính ừ ệ ộ ổ ặ ợ ị

nhi t đ th p, bi n đ ng th p, kh năng ch ng oxy hóa t l u đ ng t ư ộ t ố ở ệ ộ ấ ế ấ ả ộ ố ố t, kh năng ch u ị ả

t, đàn h i t t và nhi t đ n đ nh.Các tính ch t này giúp cho m có th đ c s n c t ướ ố ồ ố ệ ộ ổ ể ượ ử ấ ỡ ị

t đ cao và nhi d ng trong các ng d ng nhi ụ ứ ụ ệ ộ ệ ộ ơ t đ làm vi c r ng. Tuy nhiên, m bôi tr n ệ ộ ỡ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

siliconekhông thích h p cho các ng d ng liên quan đ n t i tr ng cao, vì có ngu n g c t ồ ố ừ ế ả ọ ứ ụ ợ

chúng không b o v ch ng mài mòn. ả ệ ố

Phân lo i theo tính ch t hóa h c ọ ạ ấ

- Hydrocacbon t ng h p PAO, polybuten..(C,H) ổ ợ

- Este h u c : Este diaxit, este polyol.. (C,H,O ) ữ ơ

- Polyglycol

phosphat, silicol.. ( C,H, P, Si) - Các ch t bôi tr n ấ ơ t ng h p khác : Este ổ ợ

III.2. Ch t làm đ c. ấ ặ

Ch t làm đ c có nhi m v t o ra c u trúc r n và n a r n c a m , chúng gi ử ắ ủ ụ ạ ệ ấ ắ ấ ặ ỡ ữ ầ cho d u

i trong c u th đ c s t không b ch y loãng ra, chi m t t n t ồ ạ ể ặ ệ ị ả ế ấ ừ ỡ 5-30%thành ph n c a m . ầ ủ

Có nhi u lo i ch t làm đ c nh xà phòng (m g c xà ặ ỡ ố ư ề ạ ấ phòng), các hydrocacbon r n (mắ ỡ

ặ g c sáp), các ch t r n th vô c nh bentoit(đ t sét), silicagen, … ho c các ch t làm đ c ố ấ ắ ư ể ấ ặ ấ ơ

ữ g c h u c nh polyme, các ureat,ureit, các b t màu, bitum và b hóng. Xà phòng là nh ng ộ ồ ữ ơ ư ồ

mu i kim lo i c a axit cacboxylic trong t nhiên. Nh ng kim lo i phù h p đ t o ch t làm ạ ủ ố ự ể ạ ữ ạ ấ ợ

c s d ng là: liti,natri, canxi, bari và nhôm. Nh ng lo i m đ u tiên đ c xà phòng đ ặ ượ ử ụ ỡ ầ ữ ạ

đ c ch t o các xà phòngCa, sau đó đ c làm t xà phòng Na. Ngày nay xà phòng liti ượ ế ạ t ừ ượ ừ

đ c s d ng r ng rãi h n, nó có nhiêt đ nh gi ượ ử ụ ỏ ọ ổ ố t n đ nh và cao h n so v i các mu i ơ ộ ơ ộ ớ ị

Na, Ca, Ba(nhi t đ nh gi t kho ng 350F).D i đây là tình hình s d ng lo i ch t làm ệ ộ ỏ ọ ử ụ ướ ạ ấ ả

c: đ c m t s n ặ ở ộ ố ướ

Tình hình s d ng m t các ch t làm đ c khác nhau ử ụ ỡ ừ ặ ấ

Axit cacboxylic, ch t béo, d u là nh ng h p ch t h u c trong t nhiên cũng đ ấ ữ ữ ấ ầ ơ ợ ự ượ ử c s

d ng ph bi n đ ụ ổ ế ể t o xà phòng. Ví d nh axit stearic có trong m ụ ư ạ ỡ đ ng v t, axit oleic có ậ ộ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

trong h t đ u t ạ ậ ươ ự ng, bông và nhi u d u th c v t khác. Các ch t béo, d u s d ng tr c ầ ử ụ ự ậ ề ầ ấ

nhiên ti p đ t o xà phòng g m: M đ ng v t nh m ồ ỡ ộ ể ạ ư ỡ bò, d u th c v t s n có trong t ự ậ ẵ ế ầ ậ ự

ng có quá trình hydro hóa đ chuy n nh ng ch t bão hòa có nh trong h t, rau c …Th ạ ư ủ ườ ữ ể ể ấ

m t trong ch t béo t nhiên, nh ng axit nh n đ c t c i thi nđ ặ ấ ự ữ ậ ượ ừ d u th c v t. T đó ự ừ ầ ậ ệ ộ ả

c m bôi tr n.Các ion, cation kim lo i b n oxi hóa đ nh n đ ề ậ ượ ể ạ trong xà phòng quy t đ nh ế ị ỡ ơ

nh ng đ c tính trong m bôi tr n, quy t đ nh kh năng làm đ c, kh năng c và ữ ặ ế ị ặ ả ả ỡ ơ ch u n ị ướ

nhi t đ nh gi t…Ph n cacboxyl trong m nh h ng đ n đ c tính khác. Nh chi u dài ệ ộ ỏ ọ ỡ ả ầ ưở ư ế ề ặ

và nhánh c a nó nh h ủ ả ưở ỡ ng đ n s hòa tan, tính đ ng nh t và đ c tính b m t c a m . ấ ề ặ ủ ế ự ặ ồ

Đ đ t s đ ng nh t t i u c n nh ng cacboxyl dài t i u, nh ng n u quá dài hay quá ể ạ ự ồ ấ ố ư ầ ữ ố ư ư ế

ng n cũng nh h ng đ n tính làm đ c.C u trúc m ả ắ ưở ế ặ ấ ỡ bôi tr n bi n ơ ẹ ế thiên trong kho ng h p. ả

c làm t D iướ đây là b ngả c u trúc ch t làm đ c m .M t vài lo i m đ ỡ ộ ỡ ượ ặ ạ ấ ấ ừ ỗ h n h p các ợ

lo i xà phòng nh Ca v i Nađ c g i là m ư ạ ớ ượ ọ ỡ h n h p nh m ợ ằ nâng cao ch t l ấ ượ m bôi ng ỡ ỗ

ư ộ tr n.ơ Ngoài hai thành ph n ch y u trên trong m bôi tr n còn có m t s ch t đ n nh b t ộ ố ấ ộ ủ ế ầ ỡ ơ

graphit hay m t s lo i ph gia đ c i thi n m t s tính ch t c n thi ể ả ộ ố ạ ấ ầ ộ ố ụ ệ ế ủ t c a m nh n nh ỡ ờ ư

tính n đ nh hóa h c, tính ch u nhi t đ th p, tính bám dính… ọ ổ ị ị ệ ộ ấ

M t s hình nh c u trúc ch t làm đ c ặ ấ ộ ố ả ấ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

* M Li đ n ỡ ơ

Chi m 55% l ng s n xu t trên th gi i. ế ượ ả ấ ế ớ

*M Nhôm Al ỡ

• Chi m 5% l ế ượ ng s n xu t trên th gi ấ i ế ớ ả

• Là m th c ph m ỡ ự ẩ – Al đ n: nhi ơ ệ ộ t đ làm vi c < 60oC ệ

– Al ph c: nhi ứ ệ ộ t đ làm vi c < 160oC ệ

– Kh năng bám dính cao – Tính b n n c tuy t v i. ả ề ướ ệ ờ

* M Li ph c ứ ỡ

Chi m 14% l ng s n xu t trên th gi i. ế ượ ả ấ ế ớ

C u trúc ch t làm đ c Li ph c. ứ ấ ấ ặ

* M Canxi. ỡ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

i. Là m công nghi p đ u tiên, chi m 13% l ầ ệ ế ỡ ượ ng s n xu t trên th gi ấ ế ớ ả

C u trúc ch t làm đ c Ca. ấ ấ ặ

* M Natri. ỡ

i. • Chi m 2% l ế ượ ng s n xu t trên th gi ấ ế ớ ả

• Là m kinh t ỡ ế .

– Nhi ệ ộ . t đ làm vi c: đ n120oC ệ ế

– Kh năng bám dính r t cao – Tính b n g r t t t. ả ấ ề ỉ ấ ố

* M Bentone. ỡ

i• Là m làm vi c nhi t đ r t cao • Chi m 3% l ế ượ ng s n xu t trên th gi ấ ế ớ ả ệ ở ỡ ệ ộ ấ

– Nhi . t đ làm vi c có th đ n 160-180oC ệ ộ ể ế ệ

– D s n xu t. ễ ả ấ

* M h n h p Li/Ca. ỡ ỗ ợ

i• Là m đa d ng, kinh t • Chi m 2% l ế ượ ng s n xu t trên th gi ấ ế ớ ả ụ ỡ ế ế ợ ể , k t h p các u đi m ư

c a m Li và m Ca. ủ ỡ ỡ

. * M Polyuré ỡ

• Chi m 5% l ế ượ ng s n xu t trên th gi ấ i ế ớ ả

• Là m làm vi c nhi t đ r t cao, th i gian s ng r t dài ệ ở ỡ ệ ộ ấ ấ ố ờ

– Nhi t đ làm vi c có th đ n 160-180oC ệ ộ ể ế ệ

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

– B n c nhi t đ cao ề ơ ở ệ ộ

– Kh năng ch ng mài mòn và ch ng oxy hóa t t t ả ố ố ố – Kh năng b m t ả ơ ố – Không t oạ

c n khi b cháy. ặ ị

ụ ấ ấ Ph gia là nh ng h p ch t h u c , c kim, vô c , th m chí các nguyên t III.3. Các ch t ph gia và các ch t bi n đ i. ế ổ ấ ữ ơ ơ ụ ữ ợ ậ ơ ố ọ hóa h c

đ ng 0,01-5% kh i l ng. ượ c pha vào các s n ph m d u m v i n ng đ thông th ầ ỡ ớ ồ ả ẩ ộ ườ ố ượ

ng h p có th vài ph n tri u t i trên 10%. Trong m t vài tr ộ ườ ệ ớ ể ầ ợ

III.3.1. Ph gia ch ng oxy hóa ụ ố C chê tac dung: phu gia nay c chê qua trinh tao gôc t do, phân huy cac ̀ ứ ́ ự ơ ́ peroxyt lacac̀ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̉ ́

tac nhân gây oxi hoa, thuđông hoa cac kim loai.- Ph gia c ch oxy hóa nhi ụ ứ ế ở ệ ộ ấ t đ th p ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣

đ c dùng cho d u tu c bin, d u ượ ấ ủ ầ bi n th , d u công nghi p… Đó là nh ng d n xu t c a ế ầ ữ ế ệ ẫ ầ ố

phenol, amin th m…- Ph gia c ch oxy hóa nhi t đ cao đ ứ ụ ế ơ ở ệ ộ ượ ờ c dùng cho d u nh n ầ

ố đ ng c . Đó là các mu i c a axit h u c nh k m dialkyldithiophosphat, mu i ộ ư ẽ ủ ữ ố ơ ơ

c aalkylsalixylat…Cac loai h p chât chu yêu: ủ ̣ ợ ́ ́ ̉ ́

-Cac dân xuât cua phenol: alkylphenol, cac phenol co ch a N hoăc ́ ứ ̣ S(cac dân xuât ́ cuả ́ ̃ ́ ̉ ́ ́ ̃

ure,cacphenolsulfua); ́

Cać amin th m:ơ dialkylphelamin, dialkylphenylalphanaftylamin, phenylalphanaftylami

n…

-Cac h p chât kem cua dialkyldithiophotphat (ZnDDP)… ́ ợ ́ ̃ ̉

-Cac dân xuât phenol co kha năng chông oxi hoa nhiêt đô cao trong khi cac amin co ́ ở ́ ́ ̃ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ́

kha năng chông oxi hoa nhiêt đô thâp nên trong m cân co hôn h ́ ở ỡ ̣ ợ p cac chât nay v i ty lê ớ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̃ ́ ́ ̀ ̉

1:1 đê đam bao chât l ng cua m trong điêu kiên bao quan (nhiêt đô th ng) va trong điêu ́ ượ ̣ ườ ỡ ̉ ̉ ̉ ̉ ̀ ̣ ̉ ̉ ̣ ̀ ̀

kiên lam viêc (nhiêt đô cao). ̣ ̀ ̣ ̣ ̣

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

III.3.2. Ph gia ch ng g , b o v b m t kim lo i. ỉ ả ệ ề ặ ụ ố ạ

C chê tac dung: hâp phu chon loc lên bê măt kim loai tao thanh l p mang ngăn chông ớ ơ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ́

âm, trung hoa cac axit.Tùy lo i d u mà ng ạ ầ ườ ư ố i ta s d ng ch t ch ng g khác nhau, nh đ i ử ụ ấ ố ỉ ̉ ̀ ́

v i d u tu c bin, d u th y l c, d u tu n hoàn thì dùng các axit ớ ủ ự ầ ầ ầ ầ ố

ộ alkylsucxinic,alkylthioaxetic… và nh ng d n xu t c a chúng. Đ i v i d u bôi tr n đ ng ố ớ ầ ấ ủ ữ ẫ ơ

ố ớ ầ cơ dùng các sulfonat, amin phosphat, este, ete và d n xu t c a axit dibazic… đ iv i d u ấ ủ ẫ

bánh răng dùng imidazolin. Các amin phosphat, sulfonat trung tính hayki m ch y u dùng ủ ế ề

cho d u b o qu n… ả ầ ả

III.3.3. Ph gia có tính t y r a và khu ch tán. ẩ ử ụ ế

Ph gia t y r a th ẩ ử ụ ườ ạ ng là ch t ho t đ ng b m t, d h p th lên b m t kim lo i, ạ ộ ề ặ ề ặ ễ ấ ụ ấ

khi n ch t c n b n không th i. Ph gia khu ch tán ngăn ấ ặ ế ẩ ể tích t l ụ ạ ụ ế c n các s n ph m oxy ả ả ẩ

hóa, các c n c h c k t dính l này t n t i ơ ọ ế ặ ạ ớ i v i nhau, khi n cho nh ng ế ữ ph n t ầ ử ồ ạ ở ạ tr ng

thái keo, l l ng trong d u. Nh ng ph gia này th ơ ử ữ ụ ầ ườ ấ ng là các mu i kim lo i v i các ch t ạ ớ ố

h u c có m ch cacbon dài và có các nhóm phân c c nh nhóm -OH, -C6H4OH, -COOH, ữ ơ ự ư ạ

NH2, SO3H… c th là các mu i sulfonat, phenolat, salixylat… ố ụ ể

III.3.4. Ph gia ch ng mài mòn và k t máy. ụ ố ẹ

Các ph gia này c i thi n tính bôi tr n c a d u nh n, ch ng hi n t ng mài mòn ơ ủ ầ ệ ượ ụ ệ ả ờ ố

̣ máy. C chê tac dung: hâp phu hoa hoc lên bê măt kim loai, phan ngv i l p lim loai bê măt ớ ớ ̉ ứ ơ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀

ữ tao cho bêmăt môt l p mang bao vê.Chúng thu c nhóm các ch t h u c - l u huỳnh, h u ấ ữ ơ ư ̣ ớ ộ ̣ ̀ ̣ ̀ ̉ ̣

c - halogen, h u c ơ ữ ơ - phospho.. Cac h ợ p chât chinh: ZnDDP, tricresylphotphat, ́ ́ ́

dithiocacbamat, sulfua, disulfua, cac dân xuât cua axit beo… ́ ̃ ́ ̉ ́

III.3.5. Ph gia c i thi n đ nh t và ch s đ nh t. ệ ộ ớ ỉ ố ộ ớ ụ ả

Ph gia lo i này tan đ ạ ụ ượ ớ c trong d u, chúng là các polyme có tác d ngtăng đ nh t ụ ầ ộ

t chúng có th làm tăng r t ít đ nh t c a d u t đ th p nh ng trong d u, đ c bi ầ ặ ệ ớ ủ ầ ở nhi ể ấ ộ ệ ộ ấ ư ở

nhi t đ cao l i làm tăng đ nh t c a d u m t cách đáng k . Các ph gia này đ c chia ệ ộ ạ ớ ủ ầ ụ ể ộ ộ ượ

làm hai nhóm: nhóm hydrocacbon và nhóm este. Nhóm hydrocacbon có các ch t nh ấ ư

copolyme etylen-propylen,

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

polyizobuten,copolyme styreneizopren. Nhóm este có các ch tấ như polymetacrylat, polyacryl

at…

III.3.6. Phu gia biên tinh ma sat. ̣ ́ ́ ́

C chê tac dung: lam tăng đô bên cua m , giam hê sô ma sat, cai thiêntinh chât cua ỡ ơ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ̉ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̉

m trong quatrinh vân hanh. ỡ ́ ̀ ̣ ̀

Cac h́ ợ p chât chinh: cac h ́ ợ p chât ch a N, S, Mo… ứ ́ ́ ́

III.3.7. Ph gia ch ng t o b t. ạ ọ ụ ố

Silicon l ng, đ c bi ỏ ặ ệ ấ t là polymetylsiloxan là ch t ch ng t o b t có hi u qu nh t ố ệ ả ạ ấ ọ

1-20ppm. Thông th ng n ng đ pha ch ch tch ng t o b t là 3- v i n ng đ pha ch t ộ ớ ồ ế ừ ườ ế ấ ố ạ ộ ọ ồ

ữ 5ppm đ i v i d u đ ng c và 15-20 ppm đ i v i d u truy n đ ng ôtô. Ngoài ra nh ng ố ớ ầ ố ớ ầ ề ơ ộ ộ

ố ch t nh polymetacrylat, etanolamin, naphtalen alkylhóa… cũng là nh ng ph gia ch ng ư ữ ụ ấ

t o b t thích h p cho d u. ạ ầ ợ ọ

III.3.8. Ph gia kh nhũ và t o nhũ. ử ụ ạ

Th nhũ gây khó khăn cho ch ể ế đ bôi tr n bình th ơ ộ ườ ng c a d u và ủ ầ đôi khi phá vỡ

kh năng bôi tr n do làm thay đ i s c căng b ng ti p xúc. Đ ngăn ả ổ ứ ơ ề m t gi a các tr ữ ặ ườ ế ể

ch n hi n t ng này, ng i ta dùng ph gia phá ệ ượ ặ ườ ụ nhũ nh các ch ttrialkyl phosphat, ấ ư

polyetylenglycol…Ph gia t o nhũ đ c s d ng trong tr ng h p c n t o ra h nhũ ụ ạ ượ ử ụ ườ ầ ạ ệ ợ

ngd u trong n t ươ ầ ướ c ho c ng ặ c l ượ ạ ấ i v i nh ng m c đích khác nhau nh t o ch t ư ạ ữ ụ ớ

l ngth y l c ch ng cháy, ch t bôi tr n dùng trong khoan đá và lo i th l ng dùnggia công ỏ ủ ự ể ỏ ạ ấ ố ơ

kim lo i… Ph gia nhóm này là các mu i sulfonat, các axit béo và cácmu i c a chúng, các ố ủ ụ ạ ố

este c a axit béo, các phenol và phenol ete… ủ

III.3.9. Phu gia chông ăn mon. ̣ ́ ̀

́ C chê tac dung: hâp phu lên bê măt kim loai tao thanh l p mang bao vê, ngăn can cac ớ ơ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ̉ ̣ ̉

tac nhân ăn mon nh axit, âm, giam thiêu xuc tac oxi hoa cua kim loai.Cac h ư ̉ ợ p chât chu ́ ̀ ̉ ̉ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́

yêú :Cac Dithiophotphat kim loai, Sulphonat kim lo i,Sulfuaphenolat kim lo i, các Axit béo, ạ ạ ́ ̣

các amin….

Bài t p môn h c NHIÊN LI U VÀ D U M Ầ Ệ ậ ọ Ỗ

IV. NG D NG C A M BÔI TR N. Ủ

Ỡ

Ơ

Ứ

Ụ

Ch c năng chính c a m là dùng đ bôi tr n, gi m ma sát, b o v m t chi ti ệ ặ ứ ủ ể ả ả ỡ ơ ế ư t, nh ng

tùy theo môi tr ng và đi u ki n làm vi c c a chi ti ườ ệ ủ ệ ề ế ơ t mà có các ch ng lo i m bôi tr n ủ ạ ỡ

khác nhau:

-M cách đi n ệ : là m silicon v i ch t làm đ c vô c . ớ ơ B o v cách đi n, các thi ỡ ệ ệ ả ấ ặ ỡ ế ị t b

chuy n m ch ngay c trong môi tr ng m t. ể ạ ả ườ ấ ẩ ướ Ngăn ch n tia l a đi n và gi m t n th t ử ệ ặ ả ổ

Trung l p đ i v i các s n ph m nh a và đi n.ệ H p th các h t d n đi n ho c mài mòn. ạ ẫ ụ ệ ấ ặ ố ớ ự ả ẩ ậ

t v i các tác đ ng c a n c và hóa ch t. cao su. Ch ng ch u t ố ị ố ớ ủ ướ ộ ấ

-M d n đi n ỡ ẫ ệ : M đ c bi ỡ ặ ệ ớ t v i hóa ch t và d u t ng h p n đ nh nhi ầ ổ ợ ổ ấ ị ệ ứ t cao, có ch a

hàm l ng cao các ch t r n d n đi n. Đ c s d ng đ bôi tr n cho các v trí ti p xúc ượ ượ ử ụ ấ ắ ệ ể ế ẫ ơ ị

đi n.ệ

t đ l nh -M ch u nhi ỡ ị ệ ộ ạ : là lo i sáp lithi đ ạ ượ c làm đ c b i m g c là metyl phenol ỡ ố ặ ở

silicone thích h p cho các quá trình v n hành nhi ậ ợ ở ệ ộ ấ . t đ th p

đ c pha ch v i công th c đ c bi t đ v n hành nhi t đ r t cao, -Keo l p ráp: ắ ượ ứ ặ ế ớ ệ ể ậ ở ệ ộ ấ

nh ng n i ph i ch u ăn mòn, mài mòn, bó máy, ch u x ị ướ ủ ố c c a các m i n i, kh p n i, m i ố ố ữ ả ơ ớ ố ị

hàn, b n l …ả ề

- B o v ch ng x c, ăn mòn, bó máy. ệ ố ả ướ

- Làm cho quá trình s a ch a và v n hành d dàng. ữ ử ễ ậ

- Ch ng ch u đ ng cao. c t ị ượ ả ọ i tr ng cao nh có ch a c u t ờ ứ ấ ử ố bôi tr n r n hàm l ơ ắ ượ

- Th i gian s d ng dài, hi u qu bôi tr n cao. ử ụ ệ ả ờ ơ

-M bở ánh răng ( H p s ) ặ ộ ố : là lo i m l ng v i d u g c là d u khoáng và ch t làm đ c ố ớ ầ ỡ ỏ ầ ấ ạ

là xà phòng và b sung ph gia ch ng ăn mòn và E.P. ụ ổ ố

t k đ c bi · Đ c thi ượ ế ế ặ ệ t dùng cho nh ng v trí mà m ph i ch y qua m t đo n đ ỡ ạ ườ ữ ả ạ ộ ị ố ng ng

dài tránh đ ượ c nguy c b ‘bao vây’ ơ ị

· Lo i m này có th i gian bôi tr n lâu trong các thi ạ ờ ơ ỡ ế ị ừ ị t b v a ho c b t c khi nào c n b t ấ ứ ặ ầ

kín (H p s ). ộ ố