Báo cáo khoa học: "mối quan hệ giữa c-ờng độ khai thác các nguồn lực với giá thành vận chuyển của dịch vụ vận tải đường sắt"

mèi quan hÖ gi÷a c−êng ®é khai th¸c c¸c nguån lùc víi gi¸ thμnh vËn chuyÓn cña dÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t

TS. Vò träng tÝch Bé m«n C¬ së kinh tÕ vμ qu¶n lý Khoa VËn t¶i – Kinh tÕ - Tr−êng §¹i häc GTVT

Tãm t¾t: Bμi b¸o lùa chän c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngμnh ®−êng s¾t, tõ ®ã x¸c lËp mèi liªn hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu ®−îc chän víi gi¸ thμnh vËn chuyÓn vμ n¨ng lùc c¹nh tranh cña dÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t.

Summary: The article selects criteria for estimating intensity of resource exploitation in the railway industry. On that basis the relationship between the selected criteria and cost - price of transportation and competition ability of railway transport services is established.

KT-ML

i. ®Æt vÊn ®Ò ii. mèi quan hÖ gi÷a c−êng ®é khai

th¸c c¸c nguån lùc víi gi¸ thμnh H¹ gi¸ thµnh lµ ph−¬ng h−íng phÊn ®Êu vËn chuyÓn cña dÞch vô vËn t¶i cña tõng doanh nghiÖp trong ®ã cã ngµnh vËn ®−êng s¾t t¶i ®−êng s¾t. Víi c¸c nguån lùc phôc vô cho 1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é khai qu¸ tr×nh vËn chuyÓn th× viÖc khai th¸c tõng th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t nguån lùc mét c¸ch phï hîp còng lµ yÕu tè

¶nh h−ëng tíi gi¸ thµnh cña dÞch vô vËn

chuyÓn cña ngµnh, v× cã thÓ x¶y ra nh÷ng

tr−êng hîp t¨ng c−êng ®é khai th¸c nguån lùc

nµy dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ nguån lùc kh¸c.

§Ó gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn x¸c §Ó qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh ë doanh nghiÖp ®−îc tiÕn hµnh liªn tôc vµ cã hiÖu qu¶ th× doanh nghiÖp ph¶i biÕt sö dông vµ khai th¸c hîp lý c¸c nguån lùc s½n cã cña m×nh. C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng lùc s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh gåm hai nhãm: ®Þnh ®−îc mèi liªn hÖ d−íi d¹ng m« h×nh to¸n - Nhãm c¸c yÕu tè thuéc vÒ tæ chøc qu¶n lý. gi÷a c¸c møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña - Nhãm c¸c yÕu tè thuéc vÒ c¬ së vËt ngµnh ®−êng s¾t víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn chÊt kü thuËt cña s¶n xuÊt kinh doanh. ®−êng s¾t. C¸c yÕu tè thuéc vÒ vËt chÊt kü thuËt cña

VTSC§ - Nguyªn gi¸ b×nh qu©n tµi s¶n cè ®Þnh. s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh lµ c¸c tiÒm n¨ng, c¸c nguån lùc trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ bao gåm c¸c yÕu tè sau:

- C¸c yÕu tè thuéc vÒ lao ®éng;

- C¸c yÕu tè thuéc vÒ tµi s¶n cè ®Þnh;

- C¸c yÕu tè thuéc vÒ nguyªn vµ nhiªn liÖu;

- C¸c yÕu tè kh¸c.

Víi c¸ch tÝnh theo c«ng thøc (1) x¸c ®Þnh víi 1 ®ång vèn TSC§ thùc hiÖn viÖc lu©n chuyÓn bao nhiªu TKm hµng hãa tÝnh ®æi. Víi c¸ch tÝnh theo c«ng thøc (2) th× ng−îc l¹i ®Ó thùc hiÖn ®−îc 1 TKm cÇn mÊy ®ång vèn cè ®Þnh b×nh qu©n. ë ®©y chóng ta sÏ sö dông c«ng thøc (2).

= ITSC§ VTSC§ PL

b. Møc ®é khai th¸c søc lao ®éng NÕu doanh nghiÖp cã ®Çy ®ñ c¸c nguån lùc vµ biÕt khai th¸c chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× doanh nghiÖp sÏ ®−a ra ®−îc s¶n phÈm, dÞch vô cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao trªn c¬ së gi¶m ®−îc gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô.

Møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p chØ sè.

a. Møc ®é khai th¸c tμi s¶n cè ®Þnh Møc ®é sö dông nguån nh©n lùc IL ®−îc x¸c ®Þnh b»ng chØ tiªu n¨ng suÊt lao ®éng hoÆc ng−îc l¹i. ë ®©y chóng ta sö dông chØ tiªu

(3) IL = L PL

Trong ®ã

IL - ChØ sè x¸c ®Þnh møc ®é sö dông XÐt vÒ b¶n chÊt, ®©y lµ vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông trang thiÕt bÞ kü thuËt cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp mua nhiÒu thiÕt bÞ m¸y mãc nh−ng kh«ng sö dông th× hiÖu qu¶ sö dông ë ®©y sÏ b»ng kh«ng. nguån nh©n lùc trong ngµnh ®−êng s¾t.

KT-ML

L - Sè c¸n bé c«ng nh©n viªn lµm viÖc trong ngµnh ®−êng s¾t. ChØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh chung t×nh h×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp lµ chØ tiªu hiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh. c. Møc ®é sö dông nhiªn liÖu Gi¸ trÞ s¶n l−îng = HiÖu suÊt sö dông tµi s¶n cè ®Þnh Nguyªn gi¸ b×nh qu©n tµi s¶n cè ®Þnh

ChØ tiªu nµy biÓu hiÖn mét ®ång nguyªn gi¸ b×nh qu©n cña tµi s¶n cè ®Þnh ®em l¹i bao nhiªu ®ång gi¸ trÞ s¶n l−îng.

Ngµnh vËn t¶i ®−êng s¾t thùc hiÖn qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa vµ hµnh kh¸ch theo kh«ng gian vµ thêi gian. Bëi vËy yÕu tè nguyªn vËt liÖu trong ngµnh lµ kh«ng ®¸ng kÓ. ë ®©y chóng ta quan t©m tíi nhiªn liÖu sö dông cho qu¸ tr×nh vËn t¶i. Møc ®é sö dông nhiªn liÖu ®−îc x©y dùng b»ng c«ng thøc:

= (4) IN N PL §Ó phôc vô cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· ®Æt ra, víi ngµnh ®−êng s¾t sö dông c¸ch x¸c ®Þnh sau: PL Trong ®ã: (2) ITSC§ = (1) hoÆc ITSC§ = VTSC§ PL VTSC§ IN - ChØ sè x¸c ®Þnh møc ®é khai th¸c nhiªn liÖu; ë ®©y:

N - Sè l−îng nhiªn liÖu sö dông trong ITSC§ - ChØ sè x¸c ®Þnh møc ®é sö dông tµi qu¸ tr×nh vËn chuyÓn cña ngµnh ®−êng s¾t. s¶n cè ®Þnh.

d. Møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc kh¸c PL - L−îng lu©n chuyÓn hµng hãa tÝnh ®æi mµ ngµnh ®−êng s¾t thùc hiÖn ®−îc. = (5) IK K PL

Trong ®ã: γN - Gi¸ cña mét ®¬n vÞ nhiªn liÖu ®−îc sö dông; IK - ChØ sè x¸c ®Þnh møc ®é sö dông c¸c IN - ChØ sè khai th¸c nguån nhiªn liÖu; nguån lùc kh¸c.

IK - ChØ sè khai th¸c c¸c nguån lùc kh¸c. K - C¸c nguån lùc kh¸c ®−îc, x¸c ®Þnh b»ng ®¬n vÞ gi¸ trÞ.

2. Mèi liªn hÖ gi÷a c−êng ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn ®−êng s¾c

Nh− vËy, víi c«ng thøc trªn gi¸ thµnh vËn chuyÓn ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c chØ sè thÓ hiÖn c−êng ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t. §iÒu nµy cho phÐp lùa chän tæ hîp tèi −u c¸c møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc ®Ó h¹ gi¸ thµnh vËn chuyÓn.

C©u hái ®−îc ®Æt ra ë ®©y lµ t¹i sao ph¶i x¸c lËp mèi quan hÖ gi÷a c−êng ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c dÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t.

H¹ gi¸ thµnh lµ ph−¬ng h−íng phÊn ®Êu cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. Víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn thÊp, ngµnh ®−êng s¾t cã thÓ ®−a ra ®−îc møc c−íc vËn chuyÓn cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr−êng vËn chuyÓn vµ ng−îc l¹i gi¸ thµnh vËn chuyÓn cao th× ngµnh ®−êng s¾t khã cã thÓ ®−a ra ®−îc møc c−íc phÝ cã søc c¹nh tranh cao.

III. kÕt luËn

Víi néi dung ®· tr×nh bµy trªn bµi b¸o ®· gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò c¬ b¶n ®· ®Æt ra gåm:

KT-ML

Gi¸ thµnh vËn chuyÓn lµ mét chØ tiªu kinh tÕ quan träng nhÊt, thÓ hiÖn sù khai th¸c tæng hîp c¸c nguån lùc cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt nãi chung vµ vËn t¶i ®−êng s¾t nãi riªng. Khi khai th¸c c¸c nguån lùc phôc vô cho vËn chuyÓn cã thÓ x¶y ra tr−êng hîp t¨ng c−êng ®é khai th¸c nguån lùc nµy l¹i dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ cña nguån lùc kh¸c. VÝ dô: T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong nhiÒu tr−êng hîp cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña t¨ng chi phÝ lao ®éng qu¸ khø.

- Lùa chän c¸c chØ tiªu phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh vËn t¶i s¾t;

ChÝnh v× thÕ cÇn cã mét m« h×nh to¸n thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn ®Ó lµm c¬ së cho c¸c nhµ qu¶n lý ngµnh lùa chän møc ®é khai th¸c tõng nguån lùc mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. - X¸c lËp mèi liªn hÖ gi÷a c¸c chØ tiªu thÓ hiÖn c−êng ®é khai th¸c c¸c nguån lùc phôc vô cho vËn chuyÓn víi gi¸ thµnh vËn chuyÓn b»ng m« h×nh to¸n.

Trªn c¬ së c¸c chØ tiªu ®−îc lùa chän ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t ®· nªu ë trªn, gi¸ thµnh vËn chuyÓn ®−êng s¾t ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc sau:

Z = e. ITSC§ + m.IL + γN . IN + IK Víi mèi liªn hÖ ®· ®−îc x¸c lËp sÏ lµ c¬ së ®Ó c¸c nhµ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh ngµnh vËn t¶i ®−êng s¾t x¸c ®Þnh møc ®é khai th¸c c¸c nguån lùc cña ngµnh ®−êng s¾t tèi −u nhÊt nh»m n©ng cao ®−îc n¨ng lùc c¹nh tranh cña dÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt. Trong ®ã:

Z - Gi¸ thµnh vËn chuyÓn ®−êng s¾t;

Tµi liÖu tham kh¶o [1]. T¹p chÝ Giao th«ng vËn t¶i. Sè 7/2004.

e - §Þnh møc khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh;

[2]. TS. Ph¹m V¨n D−îc, §¨ng Kim C−¬ng. Ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. NXB Thèng kª, 2000.

ITSC§ - ChØ sè khai th¸c tµi s¶n cè ®Þnh;

sopnost

m - Quü tiÒn l−¬ng cña ngµnh vËn t¶i s¾t;

3. Tereskova. H.M. Kankurentnèp transport. Moskva, 2000♦

IL - ChØ sè khai th¸c nguån nh©n lùc;