Báo cáo khoa học: "Vai trò và các loại tài liệu trong việc dạy và học Tiếng Anh"

Vai trß vμ c¸c lo¹i tμi liÖu trong viÖc d¹y vμ häc TiÕng Anh

CN. ph¹m thÞ thu thuû Bé m«n Anh v¨n Khoa Khoa häc c¬ b¶n - Tr−êng §¹i häc GTVT

Tãm t¾t: Bμi b¸o nμy tr×nh bμy vai trß cèt yÕu cña tμi liÖu d¹y häc ®èi víi viÖc d¹y vμ häc ngo¹i ng÷, ®Æc biÖt lμ viÖc d¹y TiÕng Anh chuyªn ngμnh (TACN). C¸c lo¹i tμi liÖu d¹y häc phæ biÕn nhÊt còng ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong bμi nh»m nhÊn m¹nh h¬n n÷a vai trß cña tμi liÖu d¹y häc còng nh− tÇm quan träng cña viÖc lôa chän tμi liÖu phï hîp ®Ó n¨ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc d¹y vμ häc ngo¹i ng÷.

CBA

Summary: This article attemps to present the crucial roles that teaching materials play in foreign language teaching and learning, especially in the ESP contexts. The most popular teaching materials are also taken into consideration to further emphasize the roles of teaching materials as well as the importance selection of the most suitable teaching materials to improve the effectiveness of foreign language teaching and learning.

i. ®Æt vÊn ®Ò

(1995;139) ®· gi¶i thÝch râ rµng khi «ng ®Þnh nghÜa tµi liÖu lµ “sù thÓ hiÖn mét c¸ch hÖ thèng c¸c kü n¨ng, bμi tËp ®−îc sö dông khi d¹y trªn líp”. Theo nh− ®Þnh nghÜa th× tµi liÖu d¹y häc bao gåm s¸ch häc, gi¸o ¸n, ph−¬ng tiÖn nghe nh×n, trß ch¬i hay bÊt kú ho¹t ®éng nµo trong v« sè c¸c ho¹t ®éng diÔn ra trªn líp häc.

Tµi liÖu d¹y häc ®−îc sö dông trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng d¹y häc, ®Æc biÖt trong viÖc d¹y vµ häc ngo¹i ng÷ th× tµi liÖu ®ãng vai trß hÕt søc quan (Dudley-Evans & träng St.John,1998: Richards, 2001). Dudley-Evans and St.John (1998) còng chØ ra r»ng vai trß cña tµi liÖu quan träng h¬n nhiÒu trong mét sè hoµn c¶nh d¹y vµ häc TiÕng Anh chuyªn ngµnh n¬i TiÕng Anh ®−îc coi lµ ngo¹i ng÷.

Mét ®iÒu rÊt dÔ nhËn ra lµ tµi liÖu d¹y häc cã mÆt ë kh¾p c¸c líp häc ngo¹i ng÷, hÇu nh− kh«ng cã líp häc nµo mµ l¹i kh«ng sö dông tµi liÖu d¹y häc. ThËm chÝ mét líp häc b×nh th−êng còng cã thÓ sö dông vµi lo¹i tµi liÖu. §iÒu nµy lµ do tµi liÖu ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ngo¹i ng÷. ThuËt ng÷ ‘tμi liÖu d¹y häc’ ®−îc sö dung réng r·i trong lÜnh vùc d¹y vµ häc ng«n ng÷ vµ th−êng ®Ò cËp tíi nh÷ng tµi liÖu dùa trªn c¬ së c¸c bµi kho¸. Thùc ra tµi liÖu cã ph¹m vi réng h¬n nh÷ng ®iÒu chóng ta th−êng nghÜ. Brown

ii. vai trß vμ c¸c lo¹i tμi liÖu trong

viÖc d¹y vμ häc tiÕng anh

1. Vai trß cña tµi liÖu trong c¸c kho¸ bèn chøc n¨ng cña tµi liÖu d¹y häc, ®ã lµ: nguån ng«n ng÷, trî gióp viÖc häc tËp, nguån ®éng viªn cæ vò, vµ lµ nguån tµi liÖu ®Ó tham kh¶o. häc tiÕng Anh c¬ b¶n

NhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· cho thÊy vai trß cèt yÕu cña tµi liÖu d¹y häc trong qu¸ tr×nh d¹y ngo¹i ng÷.

Richards vµ Rodgers (trÝch trong Nunan, 1991) ®· xem xÐt c¸c tµi liÖu h−íng dÉn nh− c¸c tiªu chÝ cô thÓ vÒ mÆt néi dung vµ sù h−íng dÉn cho gi¸o viªn c¶ vÒ viÖc cÇn d¹y nh÷ng vÊn ®Ò g× lÉn cÇn tËp trung vµo vÊn ®Ò nµo do néi dung cô thÓ hay c¸c nhiÖm vô s− ph¹m ®ßi hái.

Lµ nguån ng«n ng÷, tµi liÖu cÇn thÓ hiÖn mét ng«n ng÷ thùc khi nã ®−îc sö dông trong nh÷ng t×nh huèng thùc tÕ vµ nã ph¶i phï hîp víi phÇn ®«ng nhu cÇu cña ng−êi häc (Dudley - Evans & St.John, 1998), ®Æc biÖt trong nh÷ng tr−êng hîp tiÕng Anh lµ ngo¹i ng÷ chø kh«ng ph¶i lµ ng«n ng÷ thø hai bëi v× c¸c tµi liÖu hÇu nh− chØ lµ ph−¬ng tiÖn cho ng−êi häc tiÕp cËn víi ng«n ng÷. C¸c t¸c gi¶ nµy gîi ý thªm r»ng trong nh÷ng t×nh huèng mµ líp häc chØ lµ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng häc th× c¸c tµi liÖu d¹y häc cÇn t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó ng−êi häc tiÕp cËn ng«n ng÷ nhiÒu nhÊt, vÝ dô nh− cung cÊp c¸c tµi liÖu bæ trî ®Ó ng−êi häc cã thÓ sö dông chóng cho viÖc tù häc.

CBA

Lµ sù trî gióp cho viÖc häc tËp,

Richards (2001) còng ®ång t×nh víi quan ®iÓm cña Richards vµ Rodgers, «ng ®· chØ râ r»ng c¸c tµi liÖu d¹y häc cã thÓ lµ c¬ së cho rÊt nhiÒu h×nh thøc ®Çu vµo ng«n ng÷, vµ nã lµ c¬ së cho rÊt nhiÒu ho¹t ®éng thùc hµnh ng«n ng÷ diÔn ra trong líp häc. Richards cßn gi¶i thÝch thªm r»ng tµi liÖu lµ c¬ së cho néi dung cña giê häc, sù c©n b»ng gi÷a c¸c kü n¨ng ®−îc d¹y vµ lo¹i ho¹t ®éng thùc hµnh ng«n ng÷ mµ ng−êi häc tham gia.

H¬n n÷a, tµi liÖu d¹y häc tèt lµ sù trî gióp rÊt nhiÒu cho c¸c gi¸o viªn ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm hoÆc c¸c gi¸o viªn ch−a ®−îc ®µo t¹o ch−a chuÈn (Nunan, 1991; Richards, 2001). Chóng cã thÓ ®−îc coi lµ “mét h×nh thøc ®μo t¹o gi¸o viªn” (Richards, 2001:251) vµ tõ tµi liÖu c¸c gi¸o viªn cã thÓ h×nh thµnh c¸c ý t−ëng vÒ viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh d¹y giê häc nh− thÕ nµo.

2. Vai trß cña tµi liÖu trong c¸c kho¸ häc TiÕng Anh chuyªn ngµnh

Tµi liÖu d¹y häc cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù thµnh c«ng cña bÊt cø ch−¬ng tr×nh d¹y ng«n ng÷ nµo, ®Æc biÖt lµ d¹y vµ häc TiÕng Anh chuyªn ngµnh.

Dudley - Eveans vµ St.John (1998) chØ ra r»ng c¸c tµi liÖu ph¶i ®¸ng tin cËy, cã nghÜa chóng cÇn “sö dông ®−îc, nhÊt qu¸n vμ cã h×nh thøc nμo ®ã ®Ó dÔ nhËn biÕt” (tr.171). Tuy nhiªn hä gi¶i thÝch r»ng ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ cÊu tróc cña bµi häc cøng nh¾c hay ®−îc s¾p xÕp cè ®Þnh mµ néi dung thùc sù cña tµi liÖu ph¶i ®−îc chó träng. Theo c¸c t¸c gi¶ nµy, nh»m n©ng cao viÖc häc tËp, c¸c tµi liÖu cÇn thu hót ng−êi häc vµo viÖc suy nghÜ vµ sö dông ng«n ng÷, c¸c ho¹t ®éng cÇn “kÝch thÝch qu¸ tr×nh nhËn thøc chø kh«ng ph¶i qu¸ tr×nh c¬ häc” vµ ng−êi häc còng “cÇn cã ý thøc vÒ sù tiÕn bé”. §èi víi nh÷ng tµi liÖu ®−îc coi lµ trî gióp cho viÖc häc tËp, Tomlison (1998) gîi ý r»ng ng−êi häc ph¶i ®−îc t¹o nh÷ng c¬ héi sö dông ng«n ng÷ trong giao tiÕp h¬n lµ chØ thùc hµnh ng«n ng÷ trong nh÷ng t×nh huèng cã sù chØ ®¹o cña gi¸o viªn vµ tµi liÖu. ¤ng còng nhÊn m¹nh viÖc sö dông ng«n ng÷ ®Ó giao tiÕp liªn quan ®Õn “nh÷ng cè g¾ng ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trong t×nh h−èng mμ néi dung, chiÕn l−îc vμ sù thÓ hiÖn mèi t−¬ng t¸c ®−îc ng−êi häc x¸c §èi víi c¸c kho¸ häc TiÕng Anh chuyªn ngµnh, Dudley - Evans vµ John (1998) ®−a ra

c¸ch häc cña ng−êi häc. §iÒu nµy cã nghÜa c¸c ho¹t ®éng ph¶i “®a d¹ng, ph¶i tho¶ m·n nhu cÇu cho tÊt c¶ c¸c h×nh thøc häc” (Tomlison,1998;tr.17)

®Þnh” (Tomlison,1998: 14). Nh÷ng cè g¾ng Êy cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng c¸ch t¹o c¬ héi cho ng−êi häc kiÓm tra hiÖu qu¶ cña nh÷ng gi¶ thiÕt bªn trong cña hä, ®Æc biÖt nÕu nh÷ng ho¹t ®éng Êy kÝch thÝch hä t¹o ®−îc ®Çu ra “cao h¬n tr×nh ®é hiÖn nay cña hä mét chót” (Swan trÝch trong Tomlison, 1998:tr.15)

Râ r»ng r»ng, tµi liÖu d¹y häc lµ yÕu tè then chèt, hÕt søc quan träng trong viÖc d¹y bÊt kú ng«n ng÷ nµo. Ng−êi gi¸o viªn cÇn ph¶i hiÓu râ vai trß còng nh− yªu cÇu cña tµi liÖu gi¶ng d¹y trong khi thiÕt kÕ hay lùa chän tµi liÖu ®èi víi t×nh huèng gi¶ng d¹y riªng cña m×nh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp tèt nhÊt cho ng−êi häc.

CBA

3. C¸c lo¹i tµi liÖu gi¶ng d¹y

Tµi liÖu gi¶ng d¹y phæ biÕn mµ gi¸o viªn cã thÓ sö dông lµ s¸ch gi¸o khoa, tµi liÖu do tr−êng so¹n hay tµi liÖu do gi¸o viªn tù so¹n (Richards, 2001). Theo Robinson (1991), s¸ch gi¸o khoa lµ lo¹i tµi liÖu ®−îc xuÊt b¶n réng r·i, cßn tµi liÖu do tr−êng so¹n hay do gi¸o viªn tù so¹n lµ lo¹i tµi liÖu l−u hµnh néi bé, trong ph¹m vi cña mét tr−êng. Lùa chän lo¹i tµi liÖu nµo, s¸ch gi¸o khoa hay tµi liÖu l−u hµnh néi bé lµ ®iÒu mµ c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc ELT (d¹y ng«n ng÷ TiÕng Anh) vÉn cßn ®ang tranh luËn.

Lµ nguån ®éng viªn, cæ vò, tµi liÖu cÇn ph¶i lµ mét “th¸ch thøc cã thÓ ®¹t ®−îc ®Ó ®−a ra nh÷ng ý t−ëng vμ th«ng tin míi trong khi ®−îc ®Æt nÒn mãng trªn kinh nghiÖm vμ kiÕn thøc cña ng−êi häc” (Dudley-Evans & John,1998: tr.172). Hä gi¶i thÝch thªm r»ng ®Çu vµo ph¶i cã nh÷ng kh¸i niÖm hoÆc nh÷ng kiÕn thøc quen thuéc víi ng−êi häc, nh−ng nã còng ph¶i ®−a ra mét ®iÒu g× ®ã míi mÎ, mét lý do ®Ó ng−êi häc giao tiÕp vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh giao tiÕp. Tomlison gîi ý tr−íc hÕt néi dung cña tµi liÖu ph¶i kh«ng ®−îc “vÆt v·nh hay tÇm th−êng” mµ ph¶i “kÝch thÝch nh÷ng suy nghÜ vμ t×nh c¶m cña ng−êi häc”. Thø hai, c¸c ho¹t ®éng kh«ng nªn ®¹t ®−îc mét c¸ch qu¸ ®¬n gi¶n hay qu¸ dÔ dµng mµ ng−êi häc kh«ng ph¶i sö dông ®Õn kinh nghiÖm ®· cã hay kh«ng ph¶i ®éng n·o. Dudley-Evans and St.John cßn nhÊn m¹nh tµi liÖu d¹y häc cã tÇm quan träng kÝch thÝch tÝnh hµi h−íc vµ tÝnh s¸ng t¹o cña ng−êi häc. Tomlison còng cã c¸i nh×n t−¬ng tù, «ng cho r»ng ng−êi häc sÏ cã lîi nhÊt nÕu “hä tËp trung së thÝch, sù nç lùc vμ sù tËp trung vμo ho¹t ®éng häc tËp”.

Lµ nguån tμi liÖu ®Ó tham kh¶o, tµi liÖu gióp cho ng−êi häc “sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c nguån tμi liÖu ®Ó tù kh¸m ph¸” (Tomlison, 1998; tr.11). Theo Dudley - Evans and St.John, v× lý do nµy mµ tµi liÖu d¹y häc cÇn ph¶i hoµn chØnh, râ rµng vµ m¹ch l¹c. Nãi c¸ch kh¸c, tµi liÖu cÇn ®−a ra nh÷ng gi¶i thÝch, vÝ dô vµ c¸c bµi tËp thùc hµnh mµ cã kÌm theo ®¸p ¸n ®Ó ng−êi häc cã thÓ sö dông chóng ®Ó tù häc. Mét ®iÒu n÷a còng cÇn ph¶i l−u ý trong phÇn nµy lµ sù kh¸c nhau gi÷a O’Neil (trÝch trong Robinson, 1991) gîi ý r»ng ch¼ng cã tµi liÖu nµo sö dông dÔ dµng nh− s¸ch gi¸o khoa. Quan träng h¬n lµ, “s¸ch gi¸o khoa ®· hoμn chØnh kh«ng chØ vÒ mÆt h×nh thøc mμ c¸c kho¸ häc theo häc kú hay theo n¨m häc lu«n s½n sμng ®èi víi ng−êi häc” (tr.58). Tuy nhiªn, Ewer vµ Boys (trÝch trong Robinson, 1991) l¹i ph¶n ®èi m¹nh mÏ viÖc sö dông s¸ch gi¸o khoa xuÊt b¶n s½n v× mét sè yÕu tè c¬ b¶n cña s¸ch nh− gi¸ trÞ vÒ néi dung ng«n ng÷, sù chÝnh x¸c cña nh÷ng lêi gi¶i thÝch vµ c¸c vÝ dô minh ho¹, sè l−îng vµ ph¹m vi c¸c bµi tËp ®−a ra bÞ bá qua do t¸c gi¶ chØ tËp trung vµo ph−¬ng ph¸p vµ c¸ch thøc. H¬n n÷a, Swales (trÝch trong Robinson, 1991) cßn nhÊn m¹nh c¸c s¸ch gi¸o khoa xuÊt b¶n s½n “cã Ýt hiÖu qu¶ h¬n trong c¸c tμi liÖu thùc hμnh vμ c¸c lÜnh vùc kü n¨ng”.

trong

CBA

(Swales, trÝch T−¬ng tù nh− vËy, cã nhiÒu ý kiÕn tranh luËn hoÆc ®ång ý, hoÆc ph¶n ®èi viÖc sö dông tµi liÖu néi bé. Robinson (1991) th× cho r»ng tµi liÖu sö dông néi bé cã ba −u ®iÓm. Tr−íc hÕt, tµi liÖu sö dông néi bé d−êng nh− cô thÓ h¬n vµ phï hîp h¬n tµi liÖu xuÊt b¶n s½n cã vµ nã cã gi¸ trÞ h¬n vÒ khÝa c¹nh xö lý ng«n ng÷ vµ c¸c t×nh huèng ®−îc thÓ hiÖn trong ®ã. Thø hai, c¸c tµi liÖu néi bé cã thÓ ®−îc dïng linh ho¹t h¬n tµi liÖu xuÊt b¶n s½n cã. Cuèi cïng, t¸c gi¶ cña c¸c tµi liÖu néi bé cã thÓ ch¾c ch¾n vÒ viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nµo ®èi víi ®èi t−îng ng−êi häc ®· ®Þnh tr−íc. Ng−îc l¹i, Robinson (1991) l¹i chØ ra viÖc so¹n tµi liÖu sö dung néi bé mÊt thêi gian vµ tèn kÐm. §iÒu tåi tÖ nhÊt lµ c¸c tµi liÖu ®−îc so¹n trong néi bé “thÓ hiÖn sù gièng nhau rÊt dÔ nhËn thÊy víi tμi liÖu xuÊt b¶n s½n ®· bÞ chèi bá” trong Robinson,1991;tr.58).

Tµi liÖu tham kh¶o

[1]. Brown,J.D. (1995) The elements of Language Cirriculum. Boston:Heinle & Heinle Punlishers.

[2]. Dudley - Evans, T. & St. John, M. J. (1998) Development in English for Specific Pursoses. Cambridge: Cambridge University Press.

(1992) The

- A Study

[3]. Nunan, D. learner-centered in Second Language Cirriculum Teaching. Cambridge: Cambridge University Press.

së cho nhiÒu ®Çu vµo ng«n ng÷ mµ ng−êi häc tiÕp nhËn vµ lµ nguån cho nhiÒu ho¹t ®éng líp häc. Theo thùc hµnh diÔn ra Cunningsworth (1995,tr.7) tµi liÖu gi¶ng d¹y lµ nguån cña c¸c ý t−ëng vµ gîi ý cho c¸c ho¹t ®éng trªn líp. Vai trß cña tµi liÖu ®Æc biÖt quan träng h¬n nhiÒu trong d¹y TACN v× chóng lµ cë së ban ®Çu cho ng−êi häc tiÕp cËn víi ng«n ng÷ mµ hä cÇn häc. H¬n n÷a, c¸c tµi liÖu TACN cã thÓ t¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh häc ng«n ng÷ b»ng viÖc “më ra mét con ®−êng qua nh÷ng phøc t¹p cña ng«n ng÷ sÏ ®−îc häc” (Hutchinson, 1987; tr.107) vµ b»ng viÖc ®éng viªn ng−êi häc qua nh÷ng bµi tËp, nh÷ng bµi thùc hµnh thó vÞ mµ trong mét sè t×nh huèng cã liªn quan ®Õn nhu cÇu cô thÓ cña häc sinh. C¸c tµi liÖu TACN cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¶ng d¹y b»ng c¸ch giíi thiÖu c¸c mÉu sö dông ng«n ng÷ ®óng ®¾n vµ phï hîp cho nh÷ng môc ®Ých cô thÓ vµ giíi thiÖu cho gi¸o viªn nh÷ng kü n¨ng d¹y míi. Tãm l¹i, tµi liÖu gi¶ng d¹y cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù thµnh c«ng cña bÊt cø ch−¬ng tr×nh ng«n ng÷ nµo, ®Æc biÖt lµ d¹y vµ häc TACN.

[4]. Richards, J. C. (2001) Cirriculum Development in Language Teaching. Cambridge: Cambridge University Press.

Nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, viÖc sö dông tµi liÖu xuÊt b¶n s½n hay tµi liÖu l−u hµnh néi bé ®Òu cã nh÷ng −u thÕ vµ nh−îc ®iÓm, v× thÕ sö dông lo¹i tµi liÖu nµo ph¶i phô thuéc vµo môc ®Ých cña c¸c kho¸ häc còng nh− ®iÒu kiÖn hay h¹n chÕ cña t×nh huèng cô thÓ. Tuy nhiªn trong thùc tÕ do viÖc so¹n tµi liÖu mÊt thêi gian vµ tèn kÐm, c¸c gi¸o viªn th−êng kh«ng cã thêi gian hay sù trî gióp cña tr−êng ®Ó thiÕt kÕ tµi liÖu riªng cho m×nh, trong nhiÒu tr−êng hîp c¸c gi¸o viªn cã xu h−íng lùa chän tõ nh÷ng tµi liÖu xuÊt b¶n s½n cã hoÆc trong s¸ch gi¸o khoa ®Ó sö dông trong líp häc. Tuy nhiªn, “ch¼ng cã quyÓn s¸ch nμo lμ hoμn h¶o c¶” (Brown, 1995;tr.166) v× thÕ cÇn ph¶i ®¸nh gi¸, lùa chän tµi liÖu ®Ó t×m ra sù phï hîp cña tµi liÖu ®èi víi ®èi t−îng ng−êi häc ®· ®Þnh tr−íc.

[5]. Robinson, P. C (1991). ESP Today: A practitioner’s Guide. London: Prentice Hall.

III. KÕt luËn

[6]. Tomlison, B. (1998). Materials Development in Language Teaching. Cambridge: Cambridge Univrsity Press♦

Tµi liÖu ®−îc sù dông trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng d¹y häc, nã ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ng«n ng÷. Nãi chung tµi liÖu gi¶ng d¹y cã thÓ lµ c¬