Báo cáo Thống kê tài chính chính phủ (GFS) tại Việt Nam

QUỸ TIỀN TỆ QUỐC TẾ

THE MINISTRY OF FINANCE BỘ TÀI CHÍNH

d e z i r o h t u A e r u s o c s D c

i l

b u P

d e z i r o h t u A e r u s o c s D c

i l

b u P

d e z i r o h

u A e r u s o c s D c

i l

b u P

d e z i r o h t u A e r u s o c s D c

i l

b u P

THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ (GFS) TẠI VIỆT NAM

CẨM NANG HƯỚNG DẪN

QUỸ TIỀN TỆ QUỐC TẾ

THE MINISTRY OF FINANCE BỘ TÀI CHÍNH

THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ (GFS) TẠI VIỆT NAM

CẨM NANG HƯỚNG DẪN

Cẩm nang hướng dẫn được thực hiện bởi Bộ Tài chính, Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế

Với sự hỗ trợ của Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO), Bộ Các vấn đề toàn cầu Canada (GAC)

và Chính phủ Nhật Bản

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................................................... 10

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................................................... 11

GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ...................................................................................................................... 12

GIỚI THIỆU CHUNG .............................................................................................................................. 14

THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ (GFS) LÀ GÌ ...................................................................................................................14

SỬ DỤNG KHUNG GFS TRONG PHÂN TÍCH VÀ HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA .........................................15

Các chỉ số đo lường kết quả hoạt động tài chính Chính phủ ..................................................................................16

Quá trình hình thành và sửa đổi, bổ sung GFS .............................................................................................................17

Quan hệ của thống kê tài chính chính phủ (GFS) với các hệ thống thống kê quốc tế khác ........................17

Mối quan hệ với các hệ thống thống kê quốc tế khác ...............................................................................................18

GFS và Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS) ........................................................................................................19

Sự khác biệt giữa GFS và IPSAS ...........................................................................................................................................19

Khác biệt về khái niệm và cách trình bày ........................................................................................................................20

CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ GFS ......................................................................................................... 21

1.1. CẤU TRÚC LÝ THUYẾT ..........................................................................................................................................................21

Khu vực thể chế và đơn vị thể chế ....................................................................................................................................21

Phạm vi bao phủ của GFS .....................................................................................................................................................22

GFS chủ yếu được áp dụng cho Khu vực Chính phủ ..................................................................................................23

Sơ đồ cây quyết định để xác định cách phân loại đơn vị theo khu vực ...............................................................25

Số phát sinh và số dư .............................................................................................................................................................27

Các quy tắc hạch toán ............................................................................................................................................................27

Điều chỉnh để ghi chép đúng bản chất kinh tế của các giao dịch .........................................................................28

Các phương pháp định giá trong GFS .............................................................................................................................29

1.2. SƠ ĐỒ KHUNG GFS ..............................................................................................................................................................30

1.3. CÁCH THỨC PHÂN TỔ .........................................................................................................................................................32

Phân loại thu theo GFS ..........................................................................................................................................................32

Thuế (11) ...............................................................................................................................................................................34

Thuế thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư (111)...............................................................................................34

Thuế thu trên tài sản (113) .........................................................................................................................................35

Thuế thu trên hàng hóa và dịch vụ (114) .............................................................................................................35

Thuế giao dịch và thương mại quốc tế (115) ......................................................................................................36

Thuế khác (116) .............................................................................................................................................................36

Đóng góp xã hội (12) .......................................................................................................................................................36

Đóng góp an sinh xã hội (121) .................................................................................................................................36

Đóng góp xã hội khác (122) ......................................................................................................................................37

Bổ sung hoặc viện trợ (13) .............................................................................................................................................37

Thu khác (14) .......................................................................................................................................................................38

Thu nhập từ tài sản (141) ............................................................................................................................................38

Tiền bán hàng hóa và dịch vụ (142) .......................................................................................................................38

Tiền phạt (143) ...............................................................................................................................................................38

Chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại (144) .............................................................................................................39

Phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi từ các chương trình bảo lãnh chuẩn hoặc bảo hiểm phi nhân thọ (145) ................................................................................................................................................................39

Phân loại chi theo GFS ...........................................................................................................................................................39

Thù lao cho người lao động (21) .................................................................................................................................42

Tiền lương và tiền công (211) ...................................................................................................................................42

Đóng góp xã hội của đơn vị sử dụng lao động (212).......................................................................................42

Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ (22) .......................................................................................................................42

Tiêu dùng tài sản cố định (23) ......................................................................................................................................43

Chi trả lãi (24) .....................................................................................................................................................................43

Chi trợ cấp (25) ...................................................................................................................................................................43

Chi bổ sung hoặc viện trợ (26) .....................................................................................................................................44

Chi phúc lợi xã hội (27) ....................................................................................................................................................44

Chi khác (28) ........................................................................................................................................................................45

Chi về tài sản không phải lãi suất (281) .................................................................................................................45

Chi chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại (282) ......................................................................................................45

Chi tiền phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi các chương trình bảo lãnh chuẩn và bảo hiểm phi nhân thọ (283) ................................................................................................................................................................46

Phân loại những phát sinh kinh tế khác theo thống kê tài chính chính phủ (GFS) .........................................46

Phân loại Tài sản có và Tài sản nợ theo thống kê tài chính chính phủ GFS) .......................................................47

Các nội dung tài sản phi tài chính ..............................................................................................................................47

Tài sản phi tài chính không bao gồm bảo trì và sửa chữa ................................................................................49

Định giá tài sản phi tài chính ........................................................................................................................................50

Định giá tài sản hạ tầng và di sản ..............................................................................................................................51

Các nội dung tài sản tài chính ......................................................................................................................................51

Định giá tài sản tài chính ...............................................................................................................................................53

Các nội dung tài sản nợ ...................................................................................................................................................54

Định giá tài sản nợ ............................................................................................................................................................56

Mã tài sản có và tài sản nợ được sử dụng trên các bảng ánh xạ ....................................................................56

Phân loại theo lĩnh vực, chức năng của Chính phủ .....................................................................................................57

Các vấn đề khác về phân loại ..............................................................................................................................................59

Phân loại phúc lợi xã hội ................................................................................................................................................59

Trợ giúp xã hội ................................................................................................................................................................59

Quỹ an sinh xã hội ........................................................................................................................................................59

Phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động ......................................................................................................60

Giao dịch trên dòng và dưới dòng ..............................................................................................................................61

1.4. BÁO CÁO GFS .........................................................................................................................................................................62

Báo cáo hoạt động của Chính phủ ....................................................................................................................................62

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ ...................................................................................................................................................63

Báo cáo về phát sinh kinh tế khác .....................................................................................................................................64

Bảng cân đối tài sản ................................................................................................................................................................65

1.5. NỢ CỦA KHU VỰC CÔNG ....................................................................................................................................................66

Phạm vi bao phủ về khu vực thể chế ...............................................................................................................................66

Phạm vi bao phủ về công cụ nợ .........................................................................................................................................67

Mức độ đầy đủ của báo cáo nợ ...........................................................................................................................................68

Các cơ sở dữ liệu thống kê nợ quốc tế .............................................................................................................................69

CHƯƠNG II: THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM .................................................................... 70

2.1. KHU VỰC CHÍNH PHỦ CỦA VIỆT NAM ............................................................................................................................70

Các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) ...............................................................................................................................71

Khu vực công của Việt Nam .................................................................................................................................................72

2.2. PHẠM VI THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ CỦA VIỆT NAM ..................................................................................73

2.3. NGUYÊN TẮC HẠCH TOÁN KẾ TOÁN ...............................................................................................................................73

Các chế độ kế toán ..................................................................................................................................................................73

Lộ trình ban hành chuẩn mực kế toán công Việt Nam ..............................................................................................75

Về khoảng cách hiện nay giữa các chế độ kế toán và IPSAS ....................................................................................75

Về cơ sở hạch toán ..................................................................................................................................................................75

2.4. BÁO CÁO TÀI CHÍNH NHÀ NƯỚC (BCTCNN) ................................................................................................................76

Các khái niệm cơ bản về BCTCNN......................................................................................................................................76

Khung pháp lý quy định về lập và công bố BCTCNN .................................................................................................76

2.5. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN .........................................................................................................................77

Mô tả hệ thống CNTT .............................................................................................................................................................77

2.6. CÁC PHƯƠNG THỨC PHÂN LOẠI NGÂN SÁCH ............................................................................................................78

Phân loại theo hệ thống mục lục NSNN ..........................................................................................................................78

Phân loại thu chi ngân sách theo quy định tại Luật Ngân sách nhà nước, các văn bản hướng dẫn của

Chính phủ và của Bộ Tài chính ............................................................................................................................................79

Mối quan hệ giữa cách phân loại của Việt Nam và Cẩm nang GFS năm 2001/2014 .......................................82

2.7. ÁP DỤNG PHÂN LOẠI THEO LĨNH VỰC, CHỨC NĂNG Ở VIỆT NAM ......................................................................83

So sánh với phân loại ngành/lĩnh vực đầu tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư..........................................................85

2.8. TÀI SẢN PHI TÀI CHÍNH ........................................................................................................................................................85

Bối cảnh .......................................................................................................................................................................................85

Phân loại tài sản theo các cơ sở dữ liệu thành phần của hệ thống đăng ký công sản ...................................86

Nhập dữ liệu vào các cơ sở dữ liệu đăng ký ...................................................................................................................86

Báo cáo theo dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công..............................................................................87

Định giá tài sản được thu thập trong Cơ sở dữ liệu đăng ký tài sản .....................................................................87

Những vấn đề cần phải tiếp tục xử lý trong quá trình hoàn thiện và nâng cao chất lượng Báo cáo TCNN

(liên quan đến tài sản công) ................................................................................................................................................89

2.9. TÀI SẢN TÀI CHÍNH VÀ TÀI SẢN NỢ ..................................................................................................................................89

Bối cảnh .......................................................................................................................................................................................89

Các loại tài sản tài chính và tài sản nợ ..............................................................................................................................90

Nợ của khu vực công ..............................................................................................................................................................90

Bối cảnh về nợ của khu vực công ................................................................................................................................90

Nhiệm vụ tổng hợp và quản lý nợ công ....................................................................................................................91

Cách thức xác định nợ nước ngoài cho vay lại để tránh trùng lặp ................................................................91

Quy trình kiểm tra dữ liệu nợ giữa Cục QLN và KBNN ........................................................................................91

Định giá tài sản tài chính .......................................................................................................................................................91

Định giá tài sản nợ ...................................................................................................................................................................92

Cách thức chuyển đổi số liệu ngân sách của Việt Nam sang GFS2014 trong điều kiện hiện nay ..............92

Tổng hợp số liệu GFS từ báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước ................................................................92

Tổng hợp số liệu GFS từ Hệ thống TABMIS ..............................................................................................................95

Báo cáo theo GFSM2014 bằng cách sử dụng Báo cáo tài chính hàng năm ..............................................97

2.10. CÁC BƯỚC ĐỂ TIẾP TỤC PHÁT TRIỂN BÁO CÁO THEO GFSM2014 .....................................................................98

Bước 1 - Xây dựng Cẩm nang GFS của Việt Nam và các bảng ánh xạ ...................................................................98

Bước 2 - Báo cáo thường xuyên số liệu GFS trên cơ sở tiền mặt hàng quý và hàng năm .............................98

Bước 3 - Thuyết minh sự khác biệt giữa bội chi của Việt Nam và bội chi theo GFS .........................................98

Bước 4 - Mở rộng phạm vi dữ liệu GFS .............................................................................................................................99

Bước 5 - Bổ sung số liệu về nguồn huy động vào báo cáo theo GFS ................................................................ 100

Bước 6 - Lập báo cáo GFS hàng năm trên cơ sở dồn tích ....................................................................................... 100

Bước 7 - Bắt đầu báo cáo dữ liệu về (phát sinh) lưu chuyển kinh tế khác ........................................................ 101

CHƯƠNG III: HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT ĐỂ CHUYỂN ĐỔI SANG BÁO CÁO THEO GFS 2014 ..................... 102

3.1. CÁC VẤN ĐỀ VỀ PHẠM VI BAO PHỦ VÀ PHÂN ĐỊNH KHU VỰC ........................................................................... 102

Các tiêu chí xác định xem DNNN có thuộc kiểm soát của Chính phủ hay không ......................................... 102

Các tiêu chí xác định xem DNNN có phải là đơn vị phi thị trường không ........................................................ 105

Các tiêu chí xác định xem đơn vị sự nghiệp bất kỳ có phải là đơn vị thị trường hay không ..................... 106

Các tiêu chí xác định xem các quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách có thuộc khu vực

Chính phủ hay không ......................................................................................................................................................... 107

Các tiêu chí xác định xem các hoạt động được ngân sách hỗ trợ có thuộc kiểm soát của

Chính phủ hay không ......................................................................................................................................................... 108

3.2. SẮP XẾP CÁC ĐƠN VỊ THUỘC KHU VỰC CÔNG Ở VIỆT NAM THEO KHU VỰC TRONG GFS ....................... 109

3.3. LỢI ÍCH CỦA VIỆC MỞ RỘNG PHẠM VI BAO PHỦ CỦA KHU VỰC CHÍNH PHỦ ............................................... 109

3.4. NGUỒN DỮ LIỆU CHO BÁO CÁO THEO GFS .............................................................................................................. 110

Thu thập dữ liệu cho khu vực Chính phủ..................................................................................................................... 111

Thu thập dữ liệu của các DNNN ...................................................................................................................................... 113

Thu thập dữ liệu qua báo cáo tài chính Nhà nước theo Thông tư 107 và Nghị định 25 ............................. 113

3.5. HỢP NHẤT THEO GFS ........................................................................................................................................................ 116

Khu vực Chính phủ ............................................................................................................................................................... 116

Hợp nhất – Toàn bộ khu vực Chính phủ ....................................................................................................................... 117

Hợp nhất - các vấn đề thực tiễn ...................................................................................................................................... 117

3.6. HẠCH TOÁN CÁC GIAO DỊCH BẰNG DÒNG TIỀN THEO GFS ................................................................................ 118

Thu .......................................................................................................................................................................................... 118

Chi, tài sản có và tài sản nợ ............................................................................................................................................... 120

3.7. CÔNG CỤ HỖ TRỢ PHÂN LOẠI THEO GFS (CA)......................................................................................................... 122

3.8. TẢI DỮ LIỆU GFS LÊN HỆ THỐNG CỦA IMF ................................................................................................................ 128

PHỤ LỤC .................................................................................................................................................... 129

PHỤ LỤC I ...................................................................................................................................................................................... 129

PHỤ LỤC II ..................................................................................................................................................................................... 130

LỜI NÓI ĐẦU

Việt Nam đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ với mục tiêu đổi mới nền kinh tế và tham gia hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Công tác quản lý kinh tế nói chung, công tác quản lý tài chính công nói riêng cũng đòi hỏi phải cải cách toàn diện, mà một trong những nội dung quan trọng là thực hiện cải cách chế độ thống kê báo cáo. Thông qua đó, giúp phân tích, đánh giá việc quản lý kinh tế, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính công, công tác dự báo, phân tích đánh giá hiệu quả quản lý tài chính công; giúp cho các nhà hoạch định chính sách nghiên cứu, xây dựng, bổ sung sửa đổi kịp thời, quản lý và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính công.

Xu hướng các nước trên thế giới áp dụng Hệ thống Thống kê tài chính chính phủ (GFS) ngày càng phổ biến. Hiện tại, có khoảng 140 quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia xây dựng Hệ thống Thống kê tài chính chính phủ (GFS), hệ thống phổ biến dữ liệu chung (GDDS) và gửi báo cáo IMF; Liên minh Châu Âu EU 27 (gồm 27 quốc gia và vùng lãnh thổ) đã sử dụng GFS như là một hệ thống báo cáo tài chính quốc gia, bên cạnh Hệ thống tài khoản quốc gia Châu Âu (ESA95).

Việc áp dụng phương pháp thống kê tài chính chính phủ theo hệ thống GFS sẽ giúp quản lý tài chính công của chính phủ hài hòa với các chuẩn mực quốc tế, một mặt, tăng cường tính công khai, minh bạch của hệ thống tài chính quốc gia, đáp ứng nhu cầu ngày càng gia tăng về đánh giá, phân tích và giải trình tài chính công; mặt khác, đây là yêu cầu tất yếu đối với Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế, đáp ứng chuẩn mực, nhu cầu phân tích, so sánh tài chính trên phạm vi quốc tế.

Được sự hỗ trợ của chuyên gia Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), dự án Tăng cường năng lực về GFS do Chính phủ Nhật Bản tài trợ, chương trình Hỗ trợ tư vấn và phân tích quản lý tài chính công Việt Nam (chương trình AAA) do Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) và Bộ Các vấn đề toàn cầu Canada (GAC), ủy thác qua Ngân hàng Thế giới, Vụ Ngân sách nhà nước (NSNN) - Bộ Tài chính đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong Bộ (Kho bạc nhà nước, Cục Quản lý giám sát kế toán kiểm toán, Cục Quản lý công sản, Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại, Cục Tin học và Thống kê tài chính, Cục Tài chính doanh nghiệp, Vụ Tài chính Hành chính sự nghiệp, Cục Quản lý giá, Vụ Hợp tác quốc tế) tiến hành xây dựng cuốn Cẩm nang Thống kê tài chính chính phủ cho Việt Nam. Mục đích của việc xây dựng Cuốn Cẩm nang Thống kê tài chính chính phủ cho Việt Nam là đưa ra các nội dung, phạm vi, phương pháp áp dụng đối với một phương pháp thống kê mới – GFS do IMF biên soạn và được khuyến khích sử dụng chung cho các nước trên thế giới. Đồng thời, trên cơ sở đánh giá thực trạng hệ thống thống kê tài chính của Việt Nam hiện nay, đưa ra các hướng dẫn kỹ thuật để Việt Nam thực hiện chuyển đổi sang báo cáo theo hệ thống thống kê tài chính chính phủ (GFS2014).

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BCTCNN

Báo cáo tài chính nhà nước

COA

Kế toán đồ

COFOG

Phân loại chức năng của chính phủ

DMFAS

Hệ thống quản lý nợ và phân tích tài chính

DNNN

Doanh nghiệp nhà nước

GDP

Tổng sản phẩm trong nước

GFS

Thống kê tài chính chính phủ

GFSM

Cẩm nang thống kê tài chính chính phủ

GGS

Khu vực chính phủ chung

ICS

Hệ thống trao đổi số liệu tích hợp

IMF

Quỹ Tiền tệ Quốc tế

IPSAS

Chuẩn mực kế toán công quốc tế

KBNN

Kho bạc nhà nước

NSNN

Ngân sách nhà nước

QEDS

Thống kê nợ nước ngoài hàng quý

QLN&TCĐN

Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại

QPSD

Cơ sở dữ liệu nợ công hàng quý

SDR

Quyền rút vốn đặc biệt

SNA

Hệ thống tài khoản quốc gia

TABMIS

Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc

GIẢI THÍCH CÁC THUẬT NGỮ

Thuật ngữ

Định nghĩa

Khung phân tích

Giao dịch kinh tế

Là sự kiện kinh tế phát sinh giữa các đơn vị thể chế theo thỏa thuận với nhau và làm thay đổi về tài sản có và tài sản nợ

Thu

Là các giao dịch kinh tế làm tăng giá trị ròng / tài sản ròng (tài sản có trừ đi tài sản nợ)

Chi (có tính chất thường xuyên)

Là các giao dịch kinh tế làm giảm giá trị ròng / tài sản ròng (tài sản có trừ đi tài sản nợ)

Cân đối hoạt động ròng (NOB)

Là bội thu hoặc bội chi từ hoạt động thường xuyên (thu trừ chi thường xuyên)

Giao dịch về tài sản phi tài chính

Là hoạt động mua sắm hình thành, khấu hao, bán hoặc thanh lý vốn cố định, bao gồm nhà, đất, tài sản cố định và các tài sản phi tài chính khác dùng để cung cấp dịch vụ của chính phủ

Chi ngân sách

Bao gồm chi cộng với các giao dịch về tài sản phi tài chính

Cho vay / vay nợ ròng (bội thu / bội chi) Là bội thu hoặc bội chi từ hoạt động thường xuyên và đầu tư (thu trừ chi tiêu)

Giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ

Là giao dịch nguồn qua cho vay / vay nợ ròng (bội thu / bội chi). Trong trường hợp bội chi:

Giảm ngân quỹ và các khoản đầu tư tài chính khác

Tăng nợ và các tài sản nợ khác

Phát sinh kinh tế khác

Là biến động kinh tế phát sinh giữa các đơn vị thể chế, không phải là giao dịch nhưng làm thay đổi về tài sản có và tài sản nợ. Đó là kết quả do thay đổi về giá hoặc thay đổi về lượng, không ảnh hưởng tới bội chi

Tài sản có

Lưu giữ giá trị kinh tế

Tài sản nợ

Làm giảm giá trị kinh tế trong tương lai

Giá trị ròng (còn gọi là tài sản ròng)

Là chênh lệch giữa tài sản có và tài sản nợ, qua đó thể hiện sức mạnh tài chính của Chính phủ

Khu vực và phạm vi bao phủ

Đơn vị thể chế

Là đơn vị kinh tế có khả năng sở hữu tài sản có, phát sinh tài sản nợ và tham gia các hoạt động kinh tế và các giao dịch với các đơn vị khác

Các loại đơn vị thể chế

Có 5 loại đơn vị [thể chế] hoạt động trong nền kinh tế: hộ gia đình, Chính phủ, doanh nghiệp hoạt động kinh tế phi tài chính, doanh nghiệp tài chính và các tổ chức hoạt động phi lợi nhuận

Thuật ngữ

Định nghĩa

Các khu vực trong nền kinh tế

Các đơn vị thể chế có thể được sắp xếp theo khu vực để hỗ trợ phân tích kinh tế:

Các đơn vị hộ gia đình được xếp vào khu vực hộ gia đình

Các đơn vị của Chính phủ được xếp vào khu vực Chính phủ

Các đơn vị doanh nghiệp phi tài chính được xếp vào khu vực doanh nghiệp phi tài chính

Các doanh nghiệp tài chính được xếp vào khu vực doanh nghiệp tài chính

Các đơn vị phi lợi nhuận được xếp vào khu vực tổ chức phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình, hoặc khu vực Chính phủ nếu tổ chức đó thuộc kiểm soát của Chính phủ

Đơn vị thường trú

Là đơn vị thể chế chủ yếu hoạt động trong phạm vi lãnh thổ địa lý của một quốc gia

Tổng khu vực công

Là toàn bộ các đơn vị thể chế có tư cách thường trú thuộc kiểm soát của Chính phủ

Khu vực chính phủ

Khu vực chính phủ bao gồm tất cả các đơn vị thuộc chính phủ và các đơn vị sự nghiệp phi lợi nhuận, phi thị trường, thường trú trong nước, thuộc kiểm soát của các đơn vị chính phủ.

Số dư, số phát sinh và các quy tắc hạch toán

Số dư và số phát sinh

Số dư thể hiện tình hình tài chính đầu kỳ và cuối kỳ còn số phát sinh nhằm giải thích biến động về số dư và được tách ra thành số giao dịch và số phát sinh kinh tế khác (theo đinh nghĩa ở trên)

Các cách điều chỉnh nhằm hạch toán bản chất kinh tế gốc rễ của giao dịch

a) Chuyển hướng - bản chất kinh tế gốc rễ của giao dịch đòi hỏi phải ghi nhận bên thứ ba khi hạch toán giao dịch đó

b) Chia nhỏ - giao dịch được chia tách thành nhiều phần để

phản ánh tốt hơn bản chất kinh tế gốc rễ

c) Phân định lại - đơn vị thể chế đóng vai trò đại diện cho một đơn vị khác cần được ghi nhận khi hạch toán sự kiện kinh tế phát sinh

GIỚI THIỆU CHUNG

THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ (GFS) LÀ GÌ

1. Thống kê tài chính chính phủ (GFS) là phương pháp trình bày các số liệu vĩ mô về tình hình tài khóa của chính phủ theo các tiêu thức và phân loại phù hợp với thông lệ quốc tế. Khung thống kê tài chính chính phủ là công cụ định lượng bằng cách đo lường tác động do chính sách kinh tế và các hoạt động khác của Chính phủ đối với nền kinh tế.

2. GFS sử dụng dữ liệu kế toán, nhưng không phải là hệ thống kế toán. Dữ liệu kế toán tập trung vào việc tìm hiểu nguồn lực có được sử dụng hợp lý không, còn trọng tâm kinh tế của GFS để giúp các chính phủ phân tích tài khóa Dữ liệu GFS cho phép đánh giá việc quản lý và các quyết định chính sách, tạo điều kiện cho các nhà phân tích đánh giá mức độ lành mạnh tài chính của Chính phủ theo theo cách thường áp dụng cho các khu vực khác của nền kinh tế.

3. Về mặt lý thuyết, nếu thị trường tư nhân phân bổ hàng hóa và dịch vụ một cách hiệu quả giữa các cá nhân và nếu phân phối thu nhập có thể chấp nhận trong xã hội thì hoạt động kinh tế của Chính phủ sẽ không còn hoặc còn rất ít. Tuy nhiên, “thất bại thị trường” diễn ra khi thị trường tư nhân không phân bổ hàng hóa và dịch vụ hiệu quả. Bên cạnh đó, phân phối thu nhập cũng không được chấp nhận trong xã hội. Vì vậy chính phủ có vai trò cung cấp hàng hóa và dịch vụ phi thị trường cũng như phân phối lại thu nhập. Chính phủ cũng có thể tham gia cung cấp hàng hóa và dịch vụ thị trường qua các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) nếu chính phủ nhận thấy có thất bại thị trường.

4. Trọng tâm chính của GFS là khu vực chính phủ chung để hỗ trợ so sánh giữa các quốc gia. Khu vực này được xác định là một nhóm các đơn vị có khả năng thực hiện chính sách công thông qua việc trực tiếp cung cấp hàng hóa và dịch vụ phi thị trường , tái phân phối thu nhập và của cải. Cả hai hoạt động trên đều chủ yếu dựa vào nguồn thu thuế bắt buộc từ các khu vực khác.

SỬ DỤNG KHUNG GFS TRONG PHÂN TÍCH VÀ HOẠCH ĐỊNH CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA

5. Khung GFS tập trung vào tác động kinh tế của chính phủ, đồng thời hỗ trợ phân tích tài khóa thông qua nhận dạng, đo lường, theo dõi và đánh giá tác động của chính sách kinh tế cùng các hoạt động khác của Chính phủ đến nền kinh tế.

6. Sơ đồ sau đây tổng hợp lại tác dụng của GFS.

• Tình hình tài chính (bảng cân đối tài sản)

Hoạt động của chính phủ

• Phân tích chi tiết về thu và chi

• Dữ liệu về dòng tiền và xu hướng

• Tính thanh khoản của tài sản tài chính

Tính thanh khoản

• Cơ cấu kỳ hạn của tài sản nợ

• Giá trị ròng cho thấy tác động dài hạn của các

chính sách của chính phủ

Tính bền vững

• Đánh giá toàn diện về tình hình tài chính

• Các chỉ tiêu chính để đánh giá tác động tài khóa

đến phần còn lại của nền kinh tế

Tác động tài khóa vĩ mô

• Dữ liệu có thể được sử dụng cùng các dữ liệu kinh tế vĩ mô khác

• Cả hai cấp, đánh giá cấp vĩ mô cũng như

Đánh giá chính sách

phân tích cho từng thành phần

• Số bội chi có thể so sánh quốc tế

Quy tắc tài khóa và giám

• Khung phân tích tổng hợp để đánh giá tổng thể

sát tài khóa

tình hình tài khóa

Quản lý Tài sản có & Tài

• Nợ của khu vực chính phủ hoặc của khu vực công

sản nợ

• Tiếp cận theo hướng bảng cân đối tài sản / giá trị ròng

Nguồn dữ liệu cho số liệu

• Cung cấp dữ liệu cần thiết cho hệ thống tài khoản

thống kê vĩ mô khác

quốc gia (SNA) và các hệ thống thống kê khác

7. GFS có thể trả lời cho các quyết định chính sách tài khóa như sau:

y Bội chi - GFS đưa ra chỉ tiêu được quốc tế chấp nhận về bội chi;

y Thu và chi - GFS đưa ra khung nhằm đo lường hoạt động thường xuyên của chính phủ làm tăng

hoặc giảm giá trị ròng (tài sản ròng) của chính phủ;

y Đầu tư - GFS cho biết mức đầu tư của Chính phủ;

y Nguồn bù đắp - Thể hiện bội chi được bù đắp bằng giảm tài sản tài chính hay tăng tài sản nợ; và

y Dư nợ - GFS đưa ra khung đo lường mức dư nợ của chính phủ, phù hợp với thống kê nợ của khu

vực công.

8. Khung GFS cung cấp thông tin chi tiết về hoạt động tài khóa của chính phủ và hỗ trợ phân tích tài

khóa thông qua các chỉ số đo lường kết quả hoạt động tài chính chính phủ.

Các chỉ số đo lường kết quả hoạt động tài chính chính phủ

Các chỉ số cân đối cơ bản:

- Cân đối hoạt động tổng thể và cân đối hoạt động ròng: cân đối hoạt động ròng tính bằng thu trừ chi. Cân đối hoạt động tổng thể đo bằng thu trừ chi không gồm khấu hao tài sản cố định;

- Cho vay/Vay ròng tính bằng cân đối hoạt động ròng trừ đi mua ròng tài sản phi tài chính không gồm khấu hao; Ngoài ra chỉ số này còn được tính bằng mua ròng tài sản tài chính trừ phát sinh ròng công nợ;

- Thặng dư/ thâm hụt tiền mặt: luồng tiền mặt ròng chảy vào từ các hoạt động thường xuyên của chính phủ trừ đi luồng ra ròng chảy ra từ hoạt động đầu tư tài sản phi tài chính.

Các chỉ số cân đối khác:

- Cân đối tài khoá tổng thể: cho vay/vay ròng được điều chỉnh thông qua sắp xếp lại tài sản và công nợ phục vụ mục đích chính sách công. Chú ý, kết quả của cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (gồm thanh lý tài sản cố định) sẽ được đưa vào mục tài sản tài chính; và các khoản trợ cấp dưới dạng các khoản vay được thể hiện vào mục chi;

- Cân đối tài khoá tổng thể có điều chỉnh: Cân đối tài khoá tổng thể (cho vay/vay ròng) được điều chỉnh loại trừ một vài khoản viện trợ thu, vài hoạt động trong ngành dầu khí và các giao dịch gây nhiễu trong phân tích tài khoá;

- Cân đối tổng thể cơ bản: Cân đối tài khoá tổng thể trừ chi trả lãi;

- Cân đối hoạt động cơ bản: Cân đối hoạt động ròng trừ chi trả lãi;

- Tổng tiết kiệm chính phủ: cân đối hoạt động tổng thể trừ các khoản phải thu chuyển giao vốn ròng, gồm viện trợ đầu tư ròng và thuế trên vốn;

Các chỉ báo kinh tế vĩ mô:

- Gánh nặng tài khoá tính bằng thuế cộng đóng góp bảo hiểm xã hội bắt buộc so GDP (%);

- Tổng chi đo lường bằng chi cộng mua ròng tài sản phi tài chính (loại trừ tài sản có giá, nếu có thể)

- Cơ cấu chi: chi tiết hoá tổng chi thông qua chi theo ngành/lĩnh vực (COFOG);

- Tiêu dùng cuối cùng của Chính phủ: tính xấp xỉ bằng bồi hoàn cho người lao động + mua sắm hàng hoá và dịch vụ + khấu hao tài sản cố định + bán hàng hoá và dịch vụ + phúc lợi xã hội trực tiếp cho hộ gia đình;

- Tổng đầu tư: tổng mua tài sản phi tài chính + tổng bán thanh lý tài sản phi tài chính (loại trừ tài sản có giá);

Các chỉ báo về tài sản và nợ chính phủ:

- Vị thế tài sản ròng: giá trị ròng đo bằng tổng tồn dư tài sản + công nợ;

- Vị thế tài sản tài chính ròng: tổng tồn dư tài sản tài chính + công nợ;

- Vị thế tổng nợ: tồn dư tất cả công nợ + cổ phần + các công cụ tài chính phái sinh;

- Nợ dự phòng: dư nợ bảo lãnh khu vực công (chính phủ) + giá trị hiện tại ròng của các nghĩa vụ an sinh xã hội.

Quá trình hình thành và sửa đổi, bổ sung GFS

9. Phương pháp thống kê tài chính chính phủ được IMF nghiên cứu, xây dựng và giới thiệu lần đầu tiên trong cuốn “Cẩm nang GFS 1986”. Nội dung của cuốn cẩm nang chú trọng vào biên soạn số liệu thống kê tài chính chính phủ tập trung vào các giao dịch tài chính liên quan đến thu thuế, chi tiêu, cho vay và trả nợ hơn là nói về việc sử dụng lao động, tiêu dùng hàng hóa dịch vụ và các chỉ tiêu đo lường trọng yếu khác.

10. Phương pháp thống kê tài chính chính phủ được IMF nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện và được giới thiệu trong cuốn Cẩm nang Thống kê tài chính chính phủ xuất bản lần thứ hai (còn gọi là Cẩm nang GFSM2001 đã chỉnh lý), nội dung mô tả một hệ thống số liệu thống kê kinh tế vĩ mô đặc thù, được thiết kế để hỗ trợ phân tích tài khóa; đưa ra những nguyên tắc về kế toán và kinh tế được sử dụng để tập hợp các số liệu thống kê, hướng dẫn cách thức trình bày những số liệu thống kê trong một khuôn khổ phân tích, bao gồm cả các khoản mục cân đối phù hợp.

11. Cẩm nang thống kê tài chính chính phủ năm 2014 (GFSM2014) là phiên bản mới nhất được chỉnh

sửa lần thứ 3, kế tục cuốn Cẩm nang thống kê tài chính chính phủ 2001 (GFSM2001).

12. Hiện nay có khoảng 140 quốc gia đã thực hiện phương pháp thống kê tài chính chính phủ, trong đó

có 135 quốc gia đang báo cáo theo GFS 2014.

y 18 trong số các quốc gia đó báo cáo dữ liệu theo bảng cân đối tài sản, có nghĩa là họ báo cáo theo cơ sở dồn tích. Như vậy, phần lớn các quốc gia vẫn báo cáo trên cơ sở tiền mặt hoặc tiền mặt sửa đổi

y 59 quốc gia báo cáo cho khu vực chính phủ chung (GGS)

y 10 quốc gia báo cáo cho khu vực chính phủ trong phạm vi ngân sách, chỉ bao gồm các đơn vị thể

chế hoạt động trong phạm vi ngân sách

y 42 quốc gia báo cáo cho khu vực chính quyền trung ương (chỉ bao gồm chính quyền trung ương)

y 6 quốc gia báo cáo cho toàn bộ khu vực công

y 7 quốc gia báo cáo cho khu vực chính phủ, cộng với các doanh nghiệp phi tài chính của Nhà nước

y 11 quốc gia báo cáo cho các khu vực khác.

Quan hệ của thống kê tài chính chính phủ (GFS) với các hệ thống thống kê quốc tế khác

13. GFS không phải là một hệ thống kế toán, nó chỉ sử dụng số liệu kế toán để trình bày dữ liệu này theo một khung thống kê được hài hòa với các khung thống kê khác, như Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) và Thống kê cán cân thanh toán. Để làm được điều đó, cần phải có một cấu trúc kế toán đồ chi tiết của quốc gia được ánh xạ với Khung GFS qua các bảng ánh xạ bắc cầu.

14. Sơ đồ dưới đây cho thấy dữ liệu kế toán là nguồn thông tin để lập báo cáo GFS được dùng để phân tích và hoạch định chính sách tài chính, đồng thời để lập các báo cáo của Chính phủ nhằm sử dụng trong phân tích, đảm bảo trách nhiệm giải trình.

Phân tích và hoạch định chính sách tài khóa: - Quốc hội - Các bộ ngành - Các tổ chức quốc tế - Các cơ quan đánh giá định mức tín nhiệm - Các nhà tài trợ - Các tổ chức học thuật - V.v.

Thống kê tài chính chính phủ (GFS): - Thu - Chi - Đầu tư về tài sản phi tài chính - Huy động - Bảng cân đối, bao gồm nợ - V.v.

Dữ liệu nguồn • Kế toán đồ • Mục lục ngân sách • Triển khai kế toán dồn tích • Cải cách kế toán • Quản lý nợ và ngân quỹ • Kiểm soát cam kết chi • Dự báo ngân quỹ • Quản lý nợ • PPP và bảo lãnh - v.v.

⁃ Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách ⁃ Báo cáo tài chính ⁃ Báo cáo quản trị ⁃ V.v.

Trách nhiệm giải trình: ⁃ Quốc hội ⁃ Bộ ngành ⁃ Xã hội dân sự

Mối quan hệ với các hệ thống thống kê quốc tế khác

15. Các chuẩn mực thống kê quốc tế đã được hài hòa với nhau. Sơ đồ sau đây cho thấy cấu trúc phân tích của GFS và Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) có thể so sánh với nhau. Ta có thể so sánh tương tự giữa GFS và Khung thống kê cán cân thanh toán. Điều này cho thấy GFS không phải là một hoạt động thống kê riêng lẻ mà là một bộ phận không thể thiếu trong báo cáo thống kê quốc tế của Việt Nam.

16. Hệ thống GFS được hài hòa với Hệ thống tài khoản quốc gia năm 2008 (SNA2008), là cơ sở lý thuyết để lập thống kê tài khoản kinh tế quốc dân. Cẩm nang về cán cân thanh toán phiên bản 6 (BPM6) là khung thống kê chuẩn cho các giao dịch và vị thế của một nền kinh tế với phần còn lại của thế giới. Cẩm nang Thống kê tài chính và tiền tệ (SFSM) là hướng dẫn tổng hợp thống kê cho khu vực doanh nghiệp tài chính. Những cuốn cẩm nang trên cũng đã được hài hòa với Hệ thống tài khoản quốc gia năm 2008 (SNA2008).

17. Sơ đồ dưới đây cho thấy sự nhất quán về các khái niệm giữa GFS và SNA:

y Tài sản phi tài chính, tài sản tài chính và tài sản nợ được xác định riêng rẽ;

y Phát sinh kinh tế được xác định riêng nhằm phân biệt với những biến động khác của các tổng mức

trên bảng cân đối tài sản;

y Về lý thuyết, cân đối hoạt động ròng của GFS khác với tiết kiệm của SNA qua giá trị của chuyển

giao đầu tư và thuế trên tài sản đầu tư; và

y Về lý thuyết, cho vay ròng / vay nợ ròng trong GFS tương tự như trong SNA.

18. Phân loại khu vực trong nền kinh tế, nhằm phân biệt ra khu vực chính phủ, cũng có sự nhất quán giữa GFS và SNA. Điểm khác biệt chính giữa GFS và SNA trong quy tắc kế toán là hợp nhất. Về nguyên tắc, GFS đòi hỏi phải loại trừ toàn bộ các số dư và phát sinh nội bộ giữa các đơn vị trong cùng khu vực và tiểu khu vực. Hợp nhất có thể áp dụng cho số liệu thống kê của nhóm đơn vị bất kỳ, bao gồm cả các tiểu khu vực trong khu vực chính phủ, toàn bộ khu vực công hoặc bất kỳ cách phân nhóm nào khác tùy thuộc vào mong muốn phân tích. Tuy nhiên, SNA về nguyên tắc lại không áp dụng hợp nhất.

19. GFS tập trung vào đo lường tác động của các sự kiện kinh tế về tài chính của chính phủ và tác động của các hoạt động của chính phủ đối với nền kinh tế qua thu thuế, chi tiêu, vay nợ và cho vay. Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) tập trung vào mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế và quá trình sản xuất, tạo thu nhập, phân phối, tiêu dùng hàng hóa dịch vụ, tích lũy trong nền kinh tế. Thống kê Cán cân thanh toán (BoP) nhằm tổng hợp về giao dịch kinh tế giữa đối tượng thường trú và không thường trú trong một giai đoạn cụ thể và thể hiện giá trị cả tài sản tài chính, tài sản nợ giữa đối tượng thường trú của nền kinh tế và đối tượng không thường trú tại một thời điểm báo cáo. Thống kê Tiền tệ tập trung vào đánh giá tình hình tiền tệ và tác động của quyết định chính sách tiền tệ đối với thị trường vốn và tiền tệ. Những khác biệt về trọng tâm nêu trên cho thấy ghi chép về các hoạt động của chính phủ trong GFS đôi khi khác với ghi chép về cùng các hoạt động đó ở các hệ thống thống kê kinh tế vĩ mô khác.

GFS và Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS)

20. Rất nhiều quy tắc kế toán, khái niệm và thủ tục áp dụng trong thống kê kinh tế vĩ mô dựa trên quy tắc và khái niệm kế toán của khu vực công. Ngoài ra, GFS cũng cần phải có một hệ thống kế toán vận hành tốt mới có dữ liệu để trình bày trên cơ sở GFS.

21. Một điều phải công nhận rằng bất kỳ khi nào có thể, số liệu kế toán và thống kê quốc tế cần phải hài hòa trong trình bày dữ liệu tài chính của chính phủ. Việc hài hòa giữa kế toán và GFS được thực hiện lần đầu tiên vào năm 2003 qua Tổ công tác về hài hòa kế toán khu vực công. Các cơ quan thống kê quốc tế và Hội đồng Chuẩn mực kế toán ông quốc tế (IPSASB) vẫn đang tiếp tục nỗ lực để hài hòa.

Sự khác biệt giữa GFS và IPSAS

22. Hội đồng Chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSASB) đã ban hành tài liệu tham vấn, Hướng dẫn báo cáo theo GFS và IPSAS năm 2012. Sự khác biệt về lý thuyết giữa GFS và IPSAS được thể hiện ở các mục dưới đây:

Mục tiêu

23. Trọng tâm của GFS là đánh giá tác động của khu vực chính phủ và khu vực công đối với nền kinh tế và ảnh hưởng của chính phủ tới các khu vực khác trong nền kinh tế. Ngược lại, IPSAS tập trung vào kết quả tài chính và trách nhiệm giải trình.

Đơn vị báo cáo

24. Trong GFS, các đơn vị thể chế được nhóm gộp theo lĩnh vực thể chế. Khu vực chính phủ là trọng tâm của báo cáo GFS và khu vực này không tính các doanh nghiệp hoạt động kinh tế nhằm cung cấp các hàng hóa và dịch vụ thị trường. Trong IPSAS, đơn vị báo cáo là một pháp nhân kinh tế bao gồm cả hoạt động của các đơn vị được kiểm soát. Vì vậy, nó có thể gộp khu vực chính phủ và các doanh nghiệp hoạt động kinh tế thành một đơn vị báo cáo, nghĩa là không thống nhất với các khái niệm của GFS.

Các tiêu chí ghi nhận

25. Khác biệt chính là GFS có thể không ghi nhận một số khoản khi đối tác không ghi nhận giao dịch. Vì vậy, các khoản như nợ bị nghi ngờ và các khoản bảo lãnh một lần trực tiếp không được đưa vào bảng cân đối của GFS mà chỉ được báo cáo là các khoản mục ghi nhớ.

Định giá (cách đo lường)

26. GFS sử dụng giá trị thị trường hiện tại cho các số dư và số phát sinh, còn IPSAS cho phép sử dụng nhiều phương thức định giá, bao gồm cả chi phí lịch sử. Tuy nhiên, IPSAS đang hướng tới giá trị hợp lý, nghĩa là mức giá mà tài sản có thể được trao đổi hoặc nợ được thanh toán, vì vậy nhìn chung cũng tương đương với giá trị thị trường.

Định giá lại và thay đổi khác về giá trị

27. GFS ghi chép toàn bộ thay đổi về giá và khối lượng theo khái niệm lưu chuyển kinh tế khác, còn IPSAS đưa một phần những thay đổi đó vào báo cáo tình hình hoạt động và các phần khác vào thay đổi về vốn chủ sở hữu.

Khác biệt về khái niệm và cách trình bày

28. Cả GFS và IPSAS đều có báo cáo tình hình hoạt động, bảng cân đối tài sản và báo cáo lưu chuyển tiền tệ, nhưng tên của các báo cáo có sự khác biệt. Ngoài ra cũng có những khác biệt khác như sau:

y IPSAS không có báo cáo tương đương với báo cáo về phát sinh kinh tế khác trong GFS, những dữ liệu đó hoặc được đưa vào báo cáo tình hình hoạt động hoặc báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu của IPSAS;

y GFS trình bày tài sản dưới dạng tài sản tài chính và phi tài chính, còn IPSAS trình bày tài sản dưới

dạng lưu động và cố định để hỗ trợ đo lường thanh khoản;

y Phân loại theo nội dung kinh tế và lĩnh vực của GFS hỗ trợ việc đánh giá tác động kinh tế qua các giao dịch của Chính phủ, cho phép trình bày những chỉ tiêu chính như bội chi, trong khi trọng tâm của IPSAS lại trình bày chi phí và kết quả;

y GFS yêu cầu dữ liệu tài chính phải được duy trì nhất quán theo thời gian trong một giai đoạn dài,

trong khi IPSAS chỉ yêu cầu trình bày năm trước đó trong các báo cáo tài chính.

29. Sau đây là so sánh về các tổng mức cụ thể:

y Thu + phát sinh kinh tế khác trong GFS = thu + dòng tiền vào được ghi nhận trực tiếp trong báo

cáo về thay đổi tài sản ròng / vốn chủ sở hữu của IPSAS;

y Chi + phát sinh kinh tế khác trong GFS = chi + dòng tiền ra được ghi nhận trực tiếp trong báo cáo

về thay đổi tài sản ròng / vốn chủ sở hữu của IPSAS;

y Cân đối hoạt động ròng trong GFS được tính toán tương tự như bội thu/bội chi của IPSAS nhưng

có khác biệt vì GFS loại trừ các số phát sinh kinh tế khác; và

y Tiêu dùng tài sản cố định tương đương với khấu hao nếu áp dụng giá trị hợp lý. Nếu chi phí lịch sử

được áp dụng, khấu hao sẽ khiến cho tiêu dùng tài sản cố định bị định giá thấp.

CHƯƠNG I. TỔNG QUAN VỀ GFS

30. Chương này được chia thành 5 phần nhằm trình bày tổng quan về khung GFS. Phần 1.1 mô tả những khái niệm nền tảng của khung GFS. Phần 1.2 giới thiệu về khung GFS qua một sơ đồ duy nhất, thể hiện sự tương đồng với kế toán nhưng chỉ ra cách xử lý khác biệt về giao dịch và phát sinh kinh tế khác. Phần 1.3 mô tả các cách phân loại được dùng để trình bày các giao dịch thu và chi, các giao dịch tài sản có và tài sản nợ và phát sinh kinh tế khác. Phần 1.4 liệt kê những báo cáo đầu ra của GFS. Phần 1.5 trình bày về thống kê nợ, cũng là một phần không thể thiếu của khung GFS.

1.1. Cấu trúc lý thuyết

Khu vực thể chế và đơn vị thể chế

31. Nền kinh tế được chia thành 5 khu vực thể chế khác nhau. Mọi đơn vị thể chế thường trú tại quốc gia

đều được xếp vào một trong những khu vực thể chế đó.

y Khu vực doanh nghiệp phi tài chính bao gồm các đơn vị thể chế thường trú trong nước chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ phi tài chính để cung cấp ra thị trường;

y Khu vực doanh nghiệp tài chính bao gồm các đơn vị doanh nghiệp thường trú trong nước chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ tài chính, bao gồm cả dịch vụ bảo hiểm và quỹ hưu trí cho các đơn vị thể chế khác;

y Khu vực hộ gia đình bao gồm mọi đơn vị thể nhân thường trú trong nước. Hộ gia đình là nơi cung cấp lao động, tiêu dùng cuối cùng và là các doanh nhân sản xuất ra hàng hóa và dịch vụ (tài chính) phi tài chính cho thị trường;

y Khu vực đơn vị thể chế phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình bao gồm tất cả các đơn vị tổ chức phi lợi nhuận, phi thi trường, thường trú trong nước, ngoài kiểm soát của Chính phủ. Họ cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho hộ gia đình miễn phí hoặc ở mức giá không có ý nghĩa về mặt kinh tế; và

y Khu vực chính phủ bao gồm các đơn vị thể chế thường trú trong nước chủ yếu hoạt động nhằm

thực hiện các chức năng của Chính phủ.

Phạm vi bao phủ của GFS

Đơn vị thể chế là pháp nhân kinh tế có năng lực tự thân sở hữu tài sản, phát sinh nghĩa vụ nợ, tham gia các hoạt động kinh tế và các giao dịch với các đơn vị khác. Mọi đơn vị thể chế thuộc kiểm soát của Chính phủ đều được xếp vào một khu vực cụ thể trong nền kinh tế

KHU VỰC HỘ GIA ĐÌNH KHU VỰC CHÍNH PHỦ KHU VỰC DOANH NGHIỆP TÀI CHÍNH KHU VỰC DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH KHU VỰC CÁC TỔ CHỨC PHI LỢI NHUẬN PHỤC VỤ HỘ GIA ĐÌNH

CÔNG CÔNG

CÔNG TƯ TƯ

TƯ TƯ

Khu vực công có cả các đơn vị thể chế hoạt động thương mại và phi thương mại

Khu vực công

Doanh nghiệp nhà nước

Chính phủ

Tài chính

Phi tài chính

Chính quyền trung ương

DNNN lĩnh vực tiền tệ *

Chính quyền cấp bang

DNNN ngoài lĩnh vực tiền tệ

Chính quyền cấp cơ sở

* Bao gồm cả ngân hàng trung ương

32. Các đơn vị thể chế của chính phủ được xếp theo khu vực chính phủ hoặc khu vực doanh nghiệp, riêng khu vực doanh nghiệp lại được tách ra thành doanh nghiệp (hoạt động) tài chính và phi tài chính. Hầu hết các bộ, cơ quan ban, ngành, các cơ quan thẩm quyền tư pháp, lập pháp và các đối tượng khác hình thành nên một chính phủ hoặc chính quyền lại không phải là một đơn vị thể thể, vì nhìn chung chúng không có thẩm quyền sở hữu tài sản hay phát sinh công nợ, hoặc tự tham gia vào các giao dịch. Nói cách khác, mọi đối tượng được tài trợ bằng NSNN do cơ quan lập pháp Nhà nước kiểm soát phải được gộp lại thành một đơn vị thể chế duy nhất.

33. Khu vực chính phủ bao gồm tất cả các đơn vị thuộc chính phủ và các đơn vị sự nghiệp phi lợi nhuận, phi thị trường, thường trú trong nước, thuộc kiểm soát của các đơn vị Chính phủ. Khu vực DNNN bao gồm toàn bộ các đơn vị doanh nghiệp thuộc kiểm soát của các đơn vị của Chính phủ hoặc các DNNN khác. Trong Chính phủ cũng có các đơn vị kinh tế nhà nước, có tư cách pháp nhân như doanh nghiệp, nhưng không thỏa mãn các tiêu chí thống kê để được gọi là doanh nghiệp. Để xác định đơn vị kinh tế nào của Nhà nước được coi là đơn vị thuộc Chính phủ hay DNNN, cần phân biệt giữa khái niệm đơn vị sản xuất mang tính thị trường và phi thị trường. Đơn vị sản xuất có tính chất thị trường là đơn vị thể chế cung ứng toàn bộ hoặc hầu hết sản phẩm đầu ra theo mức giá có ý nghĩa về mặt kinh tế. Đơn vị sản xuất có tính chất phi thị trường cung ứng toàn bộ hoặc hầu hết sản phẩm đầu ra miễn phí hoặc không có ý nghĩa về mặt kinh tế. Giá cả có ý nghĩa về mặt kinh tế là giá cả có tác động đáng kể đến khối lượng mà đơn vị sản xuất sẵn sàng cung ứng hoặc số lượng người mua muốn mua. Mức giá đó được hình thành khi:

y Người sản xuất có động cơ điều chỉnh lượng cung với mục tiêu thu lợi nhuận trong dài hạn hoặc,

ít nhất nhằm thu hồi vốn và các chi phí khác; và

y Người tiêu dùng được tự do mua hoặc không mua hoặc lựa chọn trên cơ sở giá.

34. Theo đó, doanh nghiệp của nhà nước cũng hành xử tương tự như doanh nghiệp khu vực tư nhân.

Sơ đồ dưới đây trình bày mối quan hệ giữa các đơn vị thể chế và các khu vực.

Khu vực chính phủ

Khu vực hộ gia đình

Khu vực doanh nghiệp tài chính

Khu vực doanh nghiệp phi tài chính

Khu vực tổ chức phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình

Các đơn vị hộ gia đình

Các đơn vị doanh nghiệp tài chính

Các đơn vị của chính phủ

Các đơn vị tổ chức phi lợi nhuận khác

Các đơn vị doanh nghiệp phi tài chính

Các đơn vị tổ chức phi lợi nhuận thuộc kiểm soát của Chính phủ

GFS chủ yếu được áp dụng cho Khu vực Chính phủ

35. GFS có thể áp dụng cho cả khu vực công tổng thể, khu vực chính phủ và khu vực doanh nghiệp công. Tuy nhiên, IMF và thông lệ so sánh quốc tế đặt trọng tâm vào khu vực chính phủ để hỗ trợ so sánh giữa các quốc gia. Một số chính phủ tham gia nhiều vào các hoạt động thị trường qua các doanh nghiệp kinh tế, qua đó có thể gây méo mó trong so sánh quốc tế. Áp dụng GFS cho tổng khu vực công sẽ hỗ trợ phân tích tài khóa trong nước nhưng hiện chưa có yêu cầu các quốc gia cần áp dụng cho toàn bộ các đơn vị thuộc khu vực công.

Chính phủ

Tùy trường hợp

Chính quyền trung ương

Chính quyền cấp bang

Chính quyền cấp cơ sở

Các quỹ an sinh xã hội

Chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách

Các đơn vị ngoài ngân sách

36. Khu vực chính phủ có thể được chia nhỏ thành các tiểu khu vực. Chính quyền trung ương có thể được tách ra thành ba tiểu khu vực khác nhau. Mỗi tiểu khu vực đó bao gồm (các) đơn vị thể chế thuộc chính quyền trung ương và các đơn vị sự nghiệp phi lợi nhuận, phi thị trường thuộc, kiểm soát của chính quyền trung ương. Các đơn vị chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách bao gồm các bộ ngành và các đơn vị khác hoạt động nhờ vào ngân sách tập trung của chính quyền trung ương. Tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, báo cáo về hoạt động tài chính của chính quyền trung ương chỉ giới hạn ở phạm vi trong ngân sách.

37. Các đơn vị của chính phủ có ngân sách riêng, nhưng không phản ánh trong ngân sách chung được gọi là đơn vị ngoài ngân sách. Các đơn vị này hoạt động dưới sự quản lý hoặc kiểm soát của chính quyền cấp trung ương, chính quyền cấp bang hoặc chính quyền cấp cơ sở. Các đơn vị ngoài ngân sách có thể có nguồn thu riêng, các nguồn thu riêng đó có thể được bổ sung bằng các khoản hỗ trợ (bổ sung) từ ngân sách chung hoặc từ các nguồn khác. Mặc dù ngân sách của các đơn vị này có thể vẫn do cơ quan lập pháp phê duyệt tương tự như với các đơn vị thuộc ngân sách, nhưng đơn vị ngoài ngân sách có quyền định đoạt về mức chi và cơ cấu chi. Các đơn vị này có thể được thành lập để thực hiện các chức năng nhất định của chính phủ, như xây dựng đường bộ, cung cấp các sản phẩm y tế và giáo dục phi thị trường. Mỗi quốc gia đều có cơ chế ngân sách rất khác nhau và sử dụng các tên gọi khác nhau cho các đơn vị này, nhưng chúng thường được hiểu chung là các “đơn vị ngoài ngân sách”. Vì các đơn vị ngoài ngân sách được hoạt động ngoài ngân sách tập trung và được độc lập về hoạt động và tài chính ở mức độ nào đó nên các đơn vị này thường nằm ngoài bào cáo tài chính của chính quyền trung ương.

38. Quỹ an sinh xã hội là một loại đơn vị ngoài ngân sách đặc thù của Chính phủ, chuyên trách về hoạt động của một hoặc một số chương trình an sinh xã hội. Để được gọi là quỹ an sinh xã hội, đơn vị đó phải đáp ứng các tiêu chí là một đơn vị thể chế, đồng thời:

y Được tổ chức và quản lý tách biệt so với những hoạt động khác của các đơn vị khác của Chính phủ;

y Nắm giữ tài sản có và tài sản tách riêng với các đơn vị khác của Chính phủ; và

y Tham gia vào các giao dịch tài chính với tư cách riêng.

39. Quỹ an sinh xã hội có thể được hạch toán như một bộ phận thuộc chính quyền trung ương, các quỹ tương tự do chính quyền cấp bang và chính quyền cấp cơ sở quản lý cũng có thể được hạch toán như một bộ phận của khu vực chính quyền tương ứng. Ngược lại, quỹ an sinh xã hội có thể được trình bày thành một tiểu khu vực riêng của Chính phủ như ở sơ đồ trên. Ngoài chính quyền trung ương, nhiều quốc gia còn có chính quyền cấp bang và chính quyền cấp cơ sở.

40. Chính quyền cấp bang (cấp tỉnh) bao gồm các đơn vị thể chế thực thi một số chức năng của chính phủ ở cấp dưới cấp chính quyền trung ương và trên cấp của các đơn vị thể chế ở cấp cơ sở. Chính quyền cấp bang có thể không tồn tại ở nhiều quốc gia, nhất là những quốc gia nhỏ. Tuy nhiên ở những quốc gia có diện tích địa lý lớn, đặc biệt là những quốc gia theo hiến pháp liên bang, chính quyền cấp bang có thể được giao rất nhiều thẩm quyền và trách nhiệm. Chính quyền cấp bang có thể bao gồm nhiều đơn vị thể chế và thường có thẩm quyền thu thuế đối với các đơn vị thể chế thường trú trên địa bàn hoặc có tham gia vào các giao dịch hoặc hoạt động kinh tế trên địa bàn quản lý (chỉ trong địa bàn thuộc thẩm quyền quản lý). Chính quyền cấp bang còn được quyền chi tiêu hoặc phân bổ một phần, hoặc có thể toàn bộ, nguồn thu từ thuế và các nguồn thu khác của bang cho các chính sách riêng của bang, trong phạm vi quy định pháp luật của quốc gia, mặc dù một số khoản bổ sung từ ngân sách trung ương có thể bị ràng buộc vào những mục đích cụ thể. Các chính quyền cấp bang có thể cũng kiểm soát doanh nghiệp, tương tự như chính quyền cấp trung ương.

41. Đơn vị chính quyền cấp cơ sở là những đơn vị thể chế có thẩm quyền hành pháp, lập pháp và tài khóa trên một địa bàn nhỏ nhất được phân chia vì mục đích quản lý hành chính và chính trị. Tiểu khu vực chính quyền cấp cơ sở bao gồm các chính quyền cấp cơ sở có những đơn vị thể chế riêng cùng với các đơn vị sự nghiệp phi lợi nhuận, phi thị trường thuộc kiểm soát của chính quyền cơ sở. Phạm vi thẩm quyền của cấp này thường hạn chế hơn nhiều so với chính quyền cấp trung ương hoặc cấp bang. Họ có thể được hoặc không được phép thu thuế đối với những đơn vị thể chế thường trú trên địa bàn. Chính quyền cấp cơ sở cũng phụ thuộc nhiều vào các khoản bổ sung (trợ cấp) từ chính quyền cấp trên, và đôi khi họ cũng đóng vai trò đại diện cho chính quyền cấp trung ương hoặc cấp khu vực.

Sơ đồ cây quyết định để xác định cách phân loại đơn vị theo khu vực

45. Sau khi được công nhận là đơn vị thuộc chính phủ, “phép thử thị trường” sẽ được áp dụng để xác đinh xem đơn vị đó được phân loại vào khu vực chính phủ hay vào khu vực doanh nghiệp kinh tế. Để xác định đơn vị thuộc khu vực chính phủ hay là doanh nghiệp kinh tế không chỉ đơn thuần chỉ kiểm tra một lần là xong mà đó là quá trình áp dụng phép thử thị trường một cách chủ quan đồng thời kiểm tra xem đơn vị đó có thực hiện nhiều chức năng của chính phủ không. Điều quan trọng là phải có sự nhất quán giữa tài Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA), GFS và các hệ thống thống kê khác. Và nếu phân loại khu vực không rõ, cần phải có một ủy ban gồm tất cả các bộ ngành tham gia cung cấp số liệu thống kê xem xét. Tuy nhiên, phân loại khu vực không nên bị thay đổi quá thường xuyên, và chỉ nên thay đổi sau khi hoạt động của đơn vị đó bị thay đổi đáng kể.

43. Ba phép thử đầu tiên trong sơ đồ cây quyết định nhằm xác định xem đơn vị đó có phải là của đơn vị

thuộc Chính phủ hay không.

y Chỉ có các đơn vị thường trú trong nước mới được đưa vào GFS. Vì vậy, những đơn vị hoạt động

chủ yếu trong lãnh thổ của quốc gia sẽ được coi là đơn vị thường trú tại quốc gia đó;

y Chỉ có những đơn vị có năng lực sở hữu tài sản, phát sinh nghĩa vụ nợ và tham gia vào các hoạt động kinh tế mới được coi là đơn vị thể chế riêng. Nếu không có các năng lực trên, chúng được coi là bộ phận của một đơn vị khác;

y Cuối cùng, đơn vị phải thuộc kiểm soát của Chính phủ mới được coi là đơn vị thuộc Chính phủ, nếu

không, đơn vị đó sẽ được xếp vào khu vực kinh tế khác.

không

PHẦN CÒN LẠI TRÊN THẾ GIỚI

Đơn vị đó có tư cách thường trú?

Có

không

Đơn vị đó có phải là đơn vị thể chế?

Phân loại đơn vị đó là một bộ phận của đơn vị kiểm soát nó

Có

không

Đơn vị đó có thuộc kiểm soát của Chính phủ?

HỘ GIA ĐÌNH, TỔ CHỨC PLN PHỤC VỤ HGĐ, DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN

Có

Đơn vị khu vực công

44. Xác định một đơn vị thuộc Chính phủ không có hoạt động thương mại, để phân loại vào khu vực Chính phủ, hay hoạt động thương mại, để phân loại vào khu vực doanh nghiệp có thể là việc khó, vậy nên phần dưới đây của sơ đồ cây được sử dụng để hỗ trợ ra quyết định.

Đơn vị khu vực công

không

KHU VỰC CHÍNH PHỦ

Đơn vị đó có phải đơn vị sản xuất trên thị trường?

Có

DOANH NGHIỆP CỦA NHÀ NƯỚC

Có

không

DOANH NGHIỆP PHI TÀI CHÍNH CỦA NHÀ NƯỚC

Đơn vị đó có cung cấp các dịch vụ tài chính?

Có

DOANH NGHIỆP TÀI CHÍNH CỦA NHÀ NƯỚC

kiểm tra một lần là xong mà đó là quá trình áp dụng phép thử thị trường một cách chủ quan đồng thời kiểm tra xem đơn vị đó có thực hiện nhiều chức năng của chính phủ không. Điều quan trọng là phải có sự nhất quán giữa tài Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA), GFS và các hệ thống thống kê khác. Và nếu phân loại khu vực không rõ, cần phải có một ủy ban gồm tất cả các bộ ngành tham gia cung cấp số liệu thống kê xem xét. Tuy nhiên, phân loại khu vực không nên bị thay đổi quá thường xuyên, và chỉ nên thay đổi sau khi hoạt động của đơn vị đó bị thay đổi đáng kể.

46. Chẳng hạn, một đơn vị thuộc Chính phủ cung cấp nhà ở và hoạt động như sau:

y Vay nợ đáng kể từ Chính phủ bằng nguồn phát hành trái phiếu chính phủ;

y Chính phủ xác định tỷ lệ nhà ở cần cung cấp cho các hộ thu nhập thấp ở mức giá thấp hơn thị

trường; và

y Phần lớn nguồn thu dựa vào trợ cấp của Chính phủ.

47. Đơn vị đó có khả năng được phân loại là thuộc khu vực chính phủ vì nó hoạt động chủ yếu như một đơn vị thuộc Chính phủ (cung cấp hàng hóa và dịch vụ phi thị trường và tham gia vào tái phân phối thu nhập), sử dụng nguồn vay và trợ cấp từ tiền thuế của Chính phủ. Nếu đơn vị về nhà ở trên của Chính phủ có khả năng hoạt động như một doanh nghiệp nhà ở tư nhân, cung cấp nhà ở theo giá thị trường, với yêu cầu tối thiểu về trợ cấp nhà ở cho các hộ thu nhập thấp, thì đơn vị đó được phân loại là doanh nghiệp kinh tế của Chính phủ.

Số phát sinh và số dư

48. Số dư thể hiện tình hình tài chính đầu kỳ và cuối kỳ của Chính phủ. Tài sản có là phương tiện cất giữ giá trị kinh tế, còn tài sản nợ thể hiện giá trị kinh tế phải từ bỏ trong tương lai. Tài sản có được phân loại thành tài sản phi tài chính được sử dụng để tạo ra hàng hóa dịch vụ và tài sản tài chính bao gồm cả các khoản đầu tư tài chính. Chênh lệch giữa tài sản có và tài sản nợ là giá trị ròng.

49. Số phát sinh phản ánh các sự kiện kinh tế phát sinh trong kỳ. Chúng được phân loại thành các giao dịch và những lưu chuyển kinh tế khác. Giao dịch là sự chuyển giao hoặc trao đổi giá trị kinh tế thông qua thoả thuận chung, vì vậy giao dịch là những sự kiện kinh tế mà chính phủ có thể kiểm soát. Những lưu chuyển kinh tế khác là những biến động trong tài sản có và tài sản nợ mà chính phủ không thể kiểm soát, phát sinh do những biến động về giá trị (giá cả biến động) hoặc về lượng. Ví dụ, những biến động về giá trị các khoản đầu tư tài chính của chính phủ hoặc những tài sản phi tài chính của chính phủ bị hư hại do động đất sẽ được hạch toán là lưu chuyển kinh tế khác.

Các quy tắc hạch toán

50. Tương tự như kế toán trong lĩnh vực thương mại, GFS sử dụng phương pháp bút toán kép. Ví dụ này cũng minh họa về bút toán mua sắm tài sản phi tài chính theo ba cách khác nhau. Ví dụ dưới đây cho thấy ngay cả trong hệ thống ngân sách trên cơ sở tiền mặt ở Việt Nam, bút toán kép vẫn được sử dụng hiệu quả để ghi chép về mua sắm tài sản phi tài chính bằng cách hoặc là giảm tiền mặt hoặc là phát sinh một nghĩa vụ nợ hoặc nhận viện trợ nước ngoài. GFS không đặt ra yêu cầu phải có hệ thống bút toán kép mới mà chỉ yêu cầu sử dụng dữ liệu sẵn có từ hệ thống kế toán của quốc gia. Vấn đề ghi chép các giao dịch trên cơ sở tiền mặt được mô tả chi tiết hơn ở chương 3.

Mô tả Nợ Có

Nếu tài sản mua sắm/hình thành được thanh toán bằng tiền mặt:

Tài sản phi tài chính (máy móc, thiết bị) 3,500

Tiền mặt 3,500

Nếu tài sản được mua sắm/hình thành bằng vốn vay:

Tài sản phi tài chính (máy móc, thiết bị) 3,500

Vay nước ngoài 3,500

Nếu tài sản mua sắm/hình thành thực chất bằng viện trợ không hoàn lại của Chính phủ nước ngoài:

Tài sản phi tài chính (máy móc, thiết bị) 3,500

51. Số phát sinh phải được hạch toán tại thời điểm phát sinh sự kiện kinh tế. Những thông tin như vậy thường được cung cấp qua hệ thống kế toán dồn tích. Tuy nhiên nhiều quốc gia vẫn đang áp dụng kế toán trên cơ sở dòng tiền. Quốc gia vẫn có thể sử dụng số liệu kế toán trên cơ sở dòng tiền để báo cáo theo chuẩn GFS, nhưng sẽ không báo cáo được số liệu về các giao dịch phi tiền mặt. Trong quá trình chuyển sang kế toán dồn tích, số liệu về các giao dịch phi tiền mặt có thể được bổ sung. Chương 3 cho thấy ghi chép các giao dịch trên cơ sở tiền mặt thực chất là sử dụng bút toán kép để ghi chép tác động đến bội chi và nguồn bù đắp.

52. Số dư và số phát sinh cần được hạch toán theo giá trị thị trường hiện tại bất kỳ khi nào có thể. Khi tài sản có và tài sản nợ được giao dịch trên thị trường, ta có thể xác định được giá trị thị trường hiện tại. Nếu không, giá trị đó sẽ là giá trị ước tính và Cẩm nang GFS sẽ khuyến nghị về các phương pháp định giá thay thế như được trình bày ở phần sau. Tuy nhiên, khó có thể xác định giá trị thị trường cho toàn bộ số dư vì làm như vậy có lẽ quá tốn kém.

53. Nhìn chung các giao dịch được hạch toán gộp (không bù trừ) để làm cho các hoạt động tài chính của Chính phủ minh bạch hơn. Hạch toán ròng các giao dịch thường chỉ nên thực hiện cho các giao dịch chỉnh sửa: ví dụ hoàn lại số thuế nộp quá mức và thu hồi các khoản chi không đúng.

54. Nghĩa vụ nợ dự phòng và tài sản có dự phòng không được hạch toán là số dư đầu kỳ và cuối kỳ theo cách xử lý kế toán chuẩn. Cũng theo các nguyên lý kế toán, giao dịch giữa các đơn vị thể chế trong khu vực chính phủ cũng phải được loại trừ khi lập báo cáo tài chính. Quy trình này được gọi là hợp nhất báo cáo để loại bỏ sự trùng lặp về tài sản có, tài sản nợ, số thu, số chi và nhằm hỗ trợ phân tích tài chính. Ví dụ, tỷ lệ chi tiêu của chính phủ trên tổng sản phẩm trong nước (GDP) có thể bị thổi phồng nếu không thực hiện hợp nhất báo cáo.

Viện trợ không hoàn lại của chính phủ nước ngoài 3,500

Điều chỉnh để ghi chép đúng bản chất kinh tế của các giao dịch

55. GFS tập trung vào bản chất kinh tế gốc rễ của các giao dịch. Vì vậy, không giống như nguyên lý kế

toán, một số điều chỉnh dưới đây có thể được thực hiện khi ghi chép giao dịch:

Đổi hướng giao dịch được thực hiện khi bản chất kinh tế gốc rễ của một giao dịch đòi hỏi phải ghi nhận bên thứ ba trong ghi chép giao dịch đó. Ví dụ, các khoản đóng góp của Chính phủ vào chương trình bảo hiểm xã hội được ghi nhận là chi cho người lao động để người lao động đóng góp cho chương trình bảo hiểm xã hội đó. Vì vậy, thu chi của chương trình an sinh xã hội thuộc Chính phủ sẽ không bị loại trừ trong quá trình hợp nhất.

Khu vực chính phủ

Hộ gia đình

Chi trả [212]

Ngân sách

Người lao động

Qũy an sinh xã hội

Đóng góp xã hội [1211]

Chia nhỏ giao dịch được thực hiện khi một giao dịch được chia tách thành nhiều phần để phản ánh chính xác hơn bản chất kinh tế gốc rễ của giao dịch đó. Ví dụ, một tài sản có thể được bán thấp hơn giá trị thị trường và điều này được phản ánh thành hai giao dịch: một giao dịch thu phản ánh giá trị thị trường và một giao dịch chi phản ánh sự chuyển giao giá trị.

Phân định lại được thực hiện khi một đơn vị thể chế tham gia giao dịch trong vai trò đại diện cho một đơn vị khác. Ví dụ, khi một đơn vị thu thuế hộ cho một đơn vị khác, giao dịch đó sẽ được phân định lại cho đơn vị có thẩm quyền thu thuế.

Các phương pháp định giá trong GFS

56. Hệ thống GFS khuyến nghị toàn bộ các số dư và số giao dịch phát sinh cần được định giá theo giá thị trường hiện tại. Số giao dịch phát sinh cần được định giá theo giá hiện hành vào ngày ghi sổ, còn số dư cần được định giá theo giá hiện hành vào ngày lập bảng cân đối tài sản. Lưu chuyển tiền tệ phát sinh có thể được ghi chép theo giá thực tế vì giá trị được coi là giá trị thị trường hiện tại. Tài sản có và tài sản nợ cũng có thể xác định được giá trị thị trường hiện tại cho số dư, nếu được giao dịch trên các thị trường có hoạt động, nhất là đối với một số loại thương phẩm và tài sản tài chính phổ biến (chứng khóan nợ, cổ phiếu, cổ phần quỹ đầu tư, các công cụ tài chính phái sinh).

57. Số dư có nhiều nội dung không có giá trị thị trường hiện tại và buộc phải ước tính. Có một số cách để ước tính xấp xỉ giá trị thị trường cho tài sản phi tài chính như: giá thị trường của mặt hàng tương tự, hoặc giá trị thị trường của một tài sản mới được điều chỉnh về tiêu dùng tài sản cố định hoặc giá trị chiết khấu của lợi ích dự kiến trong tương lai, hoặc chi phí sản xuất, hoặc chi phí mua sắm gốc được điều chỉnh cho những thay đổi liên quan (ví dụ thay đổi về giá, tiêu dùng tài sản cố định), kể từ khi

mua về. Phương pháp sử dụng còn phụ thuộc vào loại tài sản. Định giá là vấn đề phức tạp, nhất là đối với tài sản phi tài chính, vì vậy cần thận trọng lựa chọn phương pháp định giá tốt nhất cho từng loại tài sản. Các quy tắc định giá có thể được xây dựng dần dần.

58. Tài sản tài chính và tài sản nợ không giao dịch trên thị trường đang có hoạt động thường được định giá theo giá trị danh nghĩa, gián tiếp thay thế cho giá trị thị trường. Giá trị danh nghĩa phản ánh giá trị của một tài sản có (tài sản nợ) tại một điểm thời gian cụ thể, có thể được tính toán dựa trên các điều khoản về tài sản đó (giá phát hành, kỳ hạn, lãi suất). Giá trị danh nghĩa đại diện cho số tiền mà bên nợ nợ chủ nợ vào thời điểm đó, bao gồm dư nợ gốc và lãi. Chính phủ cũng thường cho là cần phải ghi chép mệnh giá của tài sản tài chính và tài sản nợ. Mệnh giá là số tiền thực nhận hoặc được trả khi đáo hạn, và thường được in lên công cụ đó. Giá trị danh nghĩa và mệnh giá của tài sản tài chính và tài sản nợ là giá trị được biết đến ở một thời điểm cụ thể, còn giá trị thị trường phản ánh điều kiện của thị trường vào thời điểm đó, còn trước đó thì không thể dự liệu được là bao nhiêu.

1.2. SƠ ĐỒ KHUNG GFS

59. Sơ đồ phân tích ở trang sau trình bày tổng hợp toàn bộ hệ thống GFS

a) Giống như kế toán trong lĩnh vực thương mại, GFS dựa vào bảng cân đối tài sản, thể hiện giá trị

[tài sản] ròng của chính phủ

y Như đã nêu trên, tài sản có là phương tiện cất trữ giá trị kinh tế, còn tài sản nợ thể hiện giá trị

kinh tế phải từ bỏ trong tương lai.

y Tài sản phi tài chính cần được phân biệt với các tài sản tài chính vì đầu tư vào tài sản phi tài chính được tính vào bội chi/bội thu (cho vay / vay nợ ròng theo sơ đồ phân tích) còn tài sản tài chính dùng để bù đắp bội chi.

b) Những biến động phát sinh trong khoảng thời gian giữa đầu kỳ và cuối kỳ trên bảng cân đối làm

cho giá trị ròng của chính phủ tăng lên hay giảm đi.

c) Những biến động phát sinh đó được phân biệt thành “các giao dịch” là những gì thuộc kiểm soát

của chính phủ và “những phát sinh kinh tế khác” nằm ngoài kiểm soát của chính phủ.

d) Báo cáo kết quả hoạt động gồm các giao dịch sau

y Các giao dịch thu và chi (cân đối ròng từ hoạt động) tác động đến giá trị ròng

y Chỉ có các giao dịch thu, chi và các giao dịch về tài sản phi tài chính mới là những yếu tố quyết

định mức bội chi / bội thu (vay nợ hoặc cho vay ròng)

y Bội chi được bù đắp bằng các giao dịch về tài sản nợ, chủ yếu là vay nợ, hoặc giảm tài sản tài

chính, chẳng hạn giảm tiền mặt hoặc xử lý các khoản đầu tư tài chính.

y Nếu chính phủ bội thu, số bội thu có thể được dùng để giảm tài sản nợ, như vay nợ, hoặc tăng

tài sản đầu tư tài chính.

e) Báo cáo về phát sinh kinh tế khác thể hiện phát sinh khác làm thay đổi về giá trị ròng

y Như đã nêu trên, những phát sinh kinh tế khác là thay đổi về tài sản có và tài sản nợ ngoài kiểm

soát của chính phủ, bị phát sinh do biến động về giá cả hoặc khối lượng nắm giữ.

y Ví dụ về biến động giá của tài sản phi tài chính là khi giá nhà và đất được xác định lại trên thị

trường; ví dụ về biến động khối lượng khi là tòa nhà bị phá hủy do lũ lụt

y Ví dụ về biến động giá của tài sản tài chính là khi giá các khoản đầu tư tài chính được xác định lại trên thị trường; ví dụ về biến động khối lượng khi một khoản đầu tư tài chính bị xóa sổ

y Ví dụ về biến động giá của tài sản nợ là khi giá khoản nợ của chính phủ được xác định lại trên

thị trường; ví dụ về biến động khối lượng là khi khoản nợ chính phủ được xóa sổ

SỐ DƯ

SỐ PHÁT SINH SỐ PHÁT SINH KHÁC (lưu chuyển kinh tế khác)

SỐ GIAO DỊCH

BẢNG CÂN ĐỐI ĐẦU KỲ

Tăng giảm giá trị nắm giữ

Thay đổi khác về giá trị tài sản

SỐ DƯ BẢNG CÂN ĐỐI CUỐI KỲ

Thu trừ

Chi

THAY ĐỔI GIÁ TRỊ RÒNG (THAY ĐỔI GIÁ)

THAY ĐỔI GIÁ TRỊ RÒNG (THAY ĐỔI KHỐI LƯỢNG)

GIÁ TRỊ RÒNG

= CÂN ĐỐI HOẠT ĐỘNG RÒNG trừ Chi tiêu

Tài sản phi tài chính

= CHO VAY RÒNG / VAY NỢ RÒNG

Tài sản tài chính

Tài sản tài chính •tiền mặt •các tài sản tài chính khác

minus

Tài sản nợ

Thay đổi giá trị ròng

Ghi chú:

1. Thu có tính chất thường xuyên không bao gồm thu bán tài sản đầu tư, thuộc tài sản phi tài chính.

2. Chi có tính chất thường xuyên không bao gồm mua tài sản đầu tư, thuộc tài sản phi tài chính.

3. Chi có tính chất thường xuyên cộng đầu tư về tài sản phi tài chính bằng chi tiêu trong Khung GFS

1986 (chi thường xuyên và đầu tư), là số được dùng để tính bội chi.

4. Thu có tính chất thường xuyên trừ chi có tính chất thường xuyên trừ đầu tư về tài sản phi tài chính là

bội chi, được bù đắp bằng giảm tài sản tài chính hoặc tăng tài sản nợ.

1.3. CÁCH THỨC PHÂN TỔ

Phân loại thu theo GFS

60. Thu là giao dịch phát sinh làm tăng giá trị ròng. Trong hệ thống kế toán dồn tích, bút toán kép ghi tăng tài sản có hoặc giảm nợ phải trả, qua đó làm tăng giá trị ròng. Các đơn vị thuộc Chính phủ có 4 loại thu:

(i)

Thu phải nộp bắt buộc dưới hình thức thuế, trong đó tiền nộp không đem lại lợi ích kinh tế trực tiếp hoặc thụ hưởng hàng hóa dịch vụ không tương thích với lợi ích kinh tế nhận được;

(ii) Đóng góp xã hội được coi là thu của các chương trình bảo hiểm xã hội. Các khoản đóng góp có thể của đơn vị sử dụng lao động nộp thay cho người lao động, của người lao động, của người tự sản xuất kinh doanh hoặc người thất nghiệp tự nộp. Như đã nêu trên trong phần đổi hướng giao dịch, đóng góp của chính phủ cho các chương trình an sinh xã hội được ghi nhận là khoản chi cho người lao động để đóng góp cho các chương trình đó. Vì vậy, các khoản thu và nộp của Chính phủ cho các chương trình an sinh xã hội do Chính phủ quản lý không bị loại trừ khi hợp nhất báo cáo.

(iii) Thu bổ sung hoặc viện trợ là khoản thu chuyển giao một chiều của các đơn vị thuộc Chính phủ từ các các tổ chức quốc tế hoặc các đơn vị chính phủ khác thường trú hoặc không thường trú; và

(iv) Thu khác.

Bảng phân loại thu đầy đủ được trình bày dưới đây. Tuy nhiên, không phải tất cả các mã đều được dùng để ánh xạ với Kế toán đồ của Việt Nam (COA) vì mục tiêu lập báo cáo GFS chuẩn không đòi hỏi phải sử dụng mã ở cấp thấp nhất. Các nội dung chính của GFS được trình bày dưới đây, bao gồm mô tả của các mã được dùng để ánh xạ với Kế toán đồ của Việt Nam (COA).

Bảng 5.1 Tổng hợp phân loại thu

1 Thu Đóng góp xã hội [theo GFS] 12

11 Thuế Đóng góp an sinh xã hội [theo GFS] 121

111 Thuế thu nhập, lợi nhuận, lợi tức đầu tư Đóng góp của người lao động [theo GFS] 1211

1111 Phải nộp của cá nhân 2112 Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

1213 1112 Đóng góp của người tự sản xuất kinh doanh hoặc thất nghiệp [theo GFS] Phải nộp của doanh nghiệp và tổ chức kinh tế khác

1113 Thuế thu nhập, lợi nhuận, lợi tức đầu tư khác1 1214 Đóng góp chưa phân bổ

122 Thuế trên bảng lương và lực lượng lao động Đóng góp xã hội khác 112

1221 Thuế tài sản Đóng góp của người lao động [theo GFS] 113

1222 1131 Thuế bất động sản thu thường xuyên Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

Thuế tài sản ròng thu thường xuyên 1223 Đóng góp quy đổi [theo GFS] 1132

Thuế di sản, thừa kế, quà tặng 13 Thu bổ sung hoặc viện trợ 1133

1135 Thuế thu trên vốn Của Chính phủ nước ngoài 131

1136 Thuế thu thường xuyên khác trên tài sản Thường xuyên 1311

114 Thuế về hàng hóa và dịch vụ Đầu tư 1312

1141 Thuế phổ thông về hàng hóa và dịch vụ Của các tổ chức quốc tế 132

11411 Thuế giá trị gia tăng Thường xuyên 1321

11412 Thuế bán hàng Đầu tư 1322

11413 Của các đơn vị khác thuộc khu vực Chính phủ1 133 Thuế doanh số và thuế phổ thông khác về hàng hóa và dịch vụ

11414 Thuế giao dịch tài chính và đầu tư Thường xuyên 1331

1142 Thuế tiêu thụ đặc biệt Đầu tư 1332

1143 Lợi nhuận độc quyền tài khóa Thu khác 14

1144 Thuế thu trên dịch vụ cụ thể Thu nhập từ tài sản [theo GFS] 141

1145 1411 Thu lãi suất [theo GFS]1 Thuế sử dụng hàng hóa và giấy phép sử dụng hàng hóa hoặc thực hiện hoạt động

11451 Thuế xe cơ giới Thu cổ tức1 1412

11452 1413 Thuế khác về sử dụng hàng hóa, giấy phép sử dụng hàng hóa hoặc thực hiện hoạt động1 Rút thu nhập từ các đơn vị có tính chất doanh nghiệp

1146 Thuế khác về hàng hóa và dịch vụ 1414 Thu nhập từ tài sản qua giải ngân thu nhập từ đầu tư

115 Thuế giao dịch và thương mại quốc tế Tiền cho thuê 1415

1151 Thuế hải quan và thuế quan nhập khẩu khác 1416 Thu nhập tái đầu tư của đầu tư trực tiếp nước ngoài

1152 Thuế xuất khẩu Tiền bán hàng hóa và dịch vụ 142

1153 Lợi nhuận từ độc quyền xuất nhập khẩu Tiền bán của các cơ sở hoạt động thị trường 1421

1154 Lợi nhuận hối đoái Phí/lệ phí hành chính 1422

1155 Thuế hối đoái Tiền bán phát sinh của cơ sở phi thị trường 1423

1156 Thuế khác về giao dịch và thương mại quốc tế 1424 Tiền bán hàng hóa và dịch vụ quy đổi

116 Thuế khác Tiền phạt, phạt và tịch thu 143

1162 Phải nộp riêng cả doanh nghiệp Thu chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại 144

1162 1441 Phải nộp của tổ chức không phải doanh nghiệp và chưa xác định Chuyển giao hỗ trợ thường xuyên chưa phân loại

14411 Trợ cấp1

14412 Chuyển giao hỗ trợ thường xuyên khác chưa phân loại

1442 Chuyển giao hỗ trợ vốn đầu tư chưa phân loại

145

Phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi bảo hiểm phi nhân thọ và các chương trình bảo lãnh chuẩn

1451 Phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi thường xuyên1

1 Cho biết chi tiết bóc tách thêm có thể hữu ích về mặt phân tích và có thể được trình bày ở các bảng biểu chi tiết.

1452 Yêu cầu quyền lợi vốn đầu tư

Thuế (11)

61. Về nguyên tắc, lãi thu trên thuế nộp chậm hoặc tiền phạt áp dụng trong trường hợp cố ý trốn thuế nên được hạch toán là lãi suất (1411), hoặc tiền phạt và bồi thường (143) chứ không phải là thuế. Tuy nhiên, vì khó có thể bóc tách được tiền lãi, tiền phạt và các khoản phạt khác từ tiền thuế liên quan, nên trong thực tế chúng thường được gộp chung với loại thuế liên quan.

62. Hoàn thuế được thực hiện trong trường hợp ước tính thuế phải nộp quá cao hoặc hoàn trả lại số tiền nộp quá mức cho người nộp thuế. Hoàn thuế nhìn chung được hạch toán giảm cho nội dung thuế đã nộp.

63. Chi tiêu thuế là ưu đãi hoặc miễn giảm so với cấu trúc thuế “thông thường”, làm giảm số thực thu của Chính phủ. Chi tiêu thuế không được hạch toán là số phát sinh trong GFS. Tuy nhiên, vì các mục tiêu chính sách của Chính phủ có thể được thực hiện bằng cách khác thông qua trợ cấp hoặc chi tiêu trực tiếp khác, nên toàn bộ chi tiêu thuế cần được báo cáo trong các báo cáo bổ sung để đảm bảo minh bạch tài khóa.

64. Khấu trừ thuế là số tiền được khấu trừ trực tiếp từ nghĩa vụ thuế cho đối tượng thụ hưởng là các hộ gia đình hoặc doanh nghiệp sau khi tính toán nghĩa vụ thuế. Khấu trừ thuế có thể là khoản phải trả hoặc không phải trả. Khấu trừ thuế phải trả nghĩa là phải trả cho người thụ hưởng nếu số tiền khấu trừ cao hơn nghĩa vụ thuế. Trong hệ thống khấu trừ thuế phải trả, khấu trừ phải trả có thể được trao cho đối tượng hưởng lợi không phải là người nộp thuế hoặc người nộp thuế. Ngược lại khấu trừ thuế không phải trả (đôi khi còn gọi là thuế “bị bỏ phí”) chỉ hạn chế không quá quy mô nghĩa vụ thuế của người nộp thuế.

65. Miễn giảm thuế dưới hình thức khấu trừ thuế không phải nộp cần được hạch toán giảm ở nội dung thuế liên quan. Tuy nhiên, khi miễn giảm thuế đưới hình thức khấu trừ thuế phải trả, số này cần được hạch toán gộp: tổng số thuế thu được cần được hạch toán là thu từ thuế của Chính phủ và tổng số tiền chi trả khấu trừ thuế cần được hạch toán là chi tiêu.

66. Trong một số trường hợp, một đơn vị thuộc Chính phủ đứng ra thu thuế để chuyển giao một phần hoặc toàn bộ số thuế đó cho một đơn vị khác thuộc Chính phủ hoặc tổ chức quốc tế. Tùy theo cơ chế, số thuế được chuyển cho đơn vị thứ hai của Chính phủ có thể được giao lại là số thu từ thuế của đơn vị đó hoặc là số thu từ thuế của đơn vị thu và hỗ trợ của đơn vị đó cho đơn vị thứ hai của Chính phủ.

Thuế thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư (111)

67. Những sắc thuế này có thể xác định là số thực thu hoặc thu nhập và lợi nhuận ước tính, lợi tức đã hiện thực hóa và chưa hiện thực hóa. Những sắc thuế này có thể thu từ cá nhân và doanh nghiệp, đơn vị kinh tế, hoặc các đơn vị khác. Thuế thu nhập từ bất động sản hoặc ủy thác (khác với ủy thác doanh nghiệp) được xử lý là thuế thu của cá nhân, còn thuế thu nhập thu từ các tổ chức phi lợi nhuận và ủy thác kinh doanh được xử lý là thuế thu của doanh nghiệp.

Mã sử dụng để ánh xạ:

1111 Phải nộp của cá nhân

1112 Phải nộp của doanh nghiệp và đơn vị kinh tế khác

1113 Thuế thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư khác

Thuế thu trên tài sản (113)

68. Bao gồm thuế về sử dụng, sở hữu, hoặc chuyển giao của cải. Thuế thu trên tài sản được chia thành thuế thu thường xuyên trên bất động sản; thuế thu thường xuyên trên của cải ròng; thuế bất động sản, thừa kế và quà tặng; thuế thu trên giao dịch vốn và tài chính; thuế thu không thường xuyên khác trên tài sản; thuế thường xuyên khác trên tài sản.

Mã sử dụng để ánh xạ:

1131 Thuế thu thường xuyên trên bất động sản

Thuế thu trên hàng hóa và dịch vụ (114)

69. Bao gồm thuế về sản xuất, khai thác, bán, chuyển nhượng, cho thuê, hoặc cung cấp hàng hóa và dịch vụ. Thuế thu về hàng hóa và dịch vụ được chia thành thuế chung về hàng hóa và dịch vụ (thuế giá trị gia tăng, thuế bán hàng chung, thuế trên doanh số và thuế khác về hàng hóa và dịch vụ), thuế tiêu thụ đặc biệt, lợi nhuận từ độc quyền nhà nước, thuế trên các dịch vụ đặc biệt, thuế sử dụng hàng hóa hoặc giấy phép sử dụng hàng hóa và thực hiện hoạt động, và thuế khác về hàng hóa và dịch vụ.

70. Thuế tiêu thụ đặc biệt được thu trên các loại hàng hóa nhất định hoặc một số hàng hóa hạn chế, như đồ uống có cồn, hàng thuốc lá, dầu và các sản phẩm từ dầu. Lợi nhuận từ độc quyền nhà nước bao gồm phần lợi nhuận từ các cơ sở độc quyền nhà nước chuyển giao cho Chính phủ. Lợi nhuận chuyển giao cũng được coi là thuế vì được hình thành qua sử dụng thẩm quyền thu thuế của Chính phủ. Thuế trên các dịch vụ đặc biệt cũng tương tự như thuế tiêu thụ đặc biệt, nhưng chỉ áp dụng trên dịch vụ thay vì hàng hóa. Các loại dịch vụ tiêu biểu phải chịu thuế này bao gồm phí giao thông, phí bảo hiểm và dịch vụ ngân hàng. Bên cạnh đó là các sắc thuế đánh trên hoạt động cờ bạc và sổ số.

71. Thuế về sử dụng hàng hóa hoặc giấy phép sử dụng hàng hóa hoặc thực hiện hoạt động bao gồm các loại phí của Chính phủ: (a) không liên quan đến chi phí cung cấp dịch vụ, (b) trong đó người nộp không phải là người được thụ hưởng phúc lợi, (c) không có dịch vụ được cung cấp khi nộp. Nội dung này được tách ra thành thuế xe có động cơ và thuế khác. Thuế xe có động cơ bao gồm thuế sử dụng hoặc giấy phép sử dụng xe có động cơ, nhưng không phải thuế về sở hữu xe có động cơ, được coi là thuế thu trên tài sản, hoặc phí sử dụng hạ tầng (phí cầu, đường, hầm), được coi là bán dịch vụ.

Mã sử dụng để ánh xạ:

1141 Thuế chung về hàng hóa và dịch vụ

1142 Thuế tiêu thụ đặc biệt

1145 Thuế sử dụng hàng hóa hoặc giấy phép sử dụng hàng hóa hoặc thực hiện hoạt động

1146 Thuế khác về hàng hóa và dịch vụ

Thuế giao dịch và thương mại quốc tế (115)

72. Các sắc thuế này được chia thành thuế hải quan và thuế quan nhập khẩu khác, thuế xuất khẩu, lợi nhuận từ độc quyền xuất nhập khẩu, lợi nhuận từ tỷ giá và thuế tỷ giá, thuế khác về giao dịch và thương mại quốc tế. Thuế hải quan và thuế quan nhập khẩu khác, thuế xuất khẩu đều là thuế thu trên hàng hóa ra (vào) quốc gia cũng như thu trên dịch vụ do người không thường trú cung cấp cho người thường trú trong nước (hoặc người thường trú trong nước cung cấp cho người không thường trú). Những sắc thuế này không bao gồm thuế thu trên hàng nhập khẩu dưới hình thức thuế giá trị gia tăng hoặc thuế chung khác trên hàng hóa và dịch vụ, hoặc thuế tiêu thụ đặc biệt. Lợi nhuận từ độc quyền xuất nhập khẩu bao gồm phần lợi nhuận từ các cơ sở độc quyền đó được chuyển giao cho Chính phủ và được coi là thuế với cùng lý do như trong trường hợp độc quyền của nhà nước nêu trên. Lợi nhuận tỷ giá được chuyển giao cho Chính phủ do áp dụng chênh lệch giữa tỷ giá mua và tỷ giá bán cao hơn chi phí hành chính. Thuế tỷ giá bao gồm các sắc thuế thu trên mua bán ngoại tệ. Các sắc thuế khác về giao dịch và thương mại quốc tế bao gồm thuế lữ hành ra nước ngoài, bảo hiểm đầu tư nước ngoài, chuyển tiền ra nước ngoài, thuế khác không được phân loại trong các nội dung trên.

Mã sử dụng để ánh xạ:

1151 Thuế hải quan và thuế quan nhập khẩu khác

1152 Thuế xuất khẩu

Thuế khác (116)

73. Thuế khác bao gồm thu từ thuế chủ yếu đánh trên các cơ sở tính thu khác với các nội dung mô tả ở

các đầu mục trên.

Mã sử dụng để ánh xạ:

116 Thuế khác

Đóng góp xã hội (12)

74. Đóng góp xã hội bao gồm số thu làm nguồn đảm bảo phúc lợi bảo hiểm xã hội.

Đóng góp an sinh xã hội (121)

75. Là đóng góp vào các chương trình an sinh xã hội do các đơn vị của Chính phủ tổ chức và vận hành để đảm bảo lợi ích cho người đóng góp của chương trình. Những khoản đóng góp này được phân

loại theo nguồn đóng góp, có thể là đơn vị sử dụng lao động hoặc khu vực hộ gia đình (phân tách theo người lao động, người tự sản xuất kinh doanh hoặc người thất nghiệp).

Đóng góp xã hội khác (122)

76. Là các khoản đóng góp cho các chương trình bảo hiểm xã hội do đơn vị sử dụng lao động vận hành thay mặt cho người lao động của họ. Khác với các chương trình an sinh xã hội, các chương trình bảo hiểm xã hội cho người lao động có mức phúc lợi gắn kết trực tiếp với mức đóng góp. Các chương trình đó thường do các đơn vị thuộc khu vực Chính phủ vận hành cho người lao động của họ, nhưng cũng có thể được một đơn vị vận hành thay mặt cho người lao động của các cơ quan thuộc khu vực Chính phủ hoặc thậm chí là DNNN. Các khoản đóng góp đó có thể do người lao động hoặc đơn vị sử dụng lao động đóng nộp.

77. Trong hệ thống kế toán dồn tích, các khoản đóng góp cho chương trình lương hưu và hưu trí khác

trong tương lai không được hạch toán là thu mà là tài sản nợ cho dòng tiền tương lai.

Mã sử dụng để ánh xạ:

Không có mã nào được đưa vào bảng ánh xạ bắc cầu vì các quỹ an sinh xã hội là các đơn vị ngoài ngân sách hiện chưa được

tổng hợp vào dữ liệu của khu vực Chính phủ.

Bổ sung hoặc viện trợ (13)

78. Bổ sung hoặc viện trợ là số thu của chính phủ không đòi hỏi phải đổi lại bằng lợi ích kinh tế. Bổ sung hoặc viện trợ trước hết được phân loại theo loại đơn vị bổ sung hoặc viện trợ, sau đó phân loại xem đó là bổ sung hoặc viện trợ thường xuyên hay đầu tư. Các khoản thu bổ sung tự nguyện của một đơn vị chính phủ từ một đơn vị chính phủ khác (trong nước hoặc nước ngoài) hoặc từ một tổ chức quốc tế đều được phân loại chung là bổ sung hoặc viện trợ trong hệ thống GFS. Các khoản chuyển giao hỗ trợ tương tự từ các đơn vị thể chế khác được phân loại là chuyển giao hỗ trợ tự nguyện, không phải bổ sung hoặc viện trợ. Bổ sung hoặc viện trợ thường xuyên được dùng cho chi thường xuyên, còn bổ sung hoặc viện trợ đầu tư được dùng để mua sắm hình thành tài sản. Cần lưu ý rằng viện trợ hỗ trợ ngân sách thường được coi là viện trợ thường xuyên, còn viện trợ dự án thường được coi là viện trợ đầu tư. Nếu có nghi ngờ về tính chất của viện trợ, ta nên phân loại khoản đó là thường xuyên. Bổ sung hoặc viện trợ được hạch toán sau khi thỏa mãn toàn bộ các điều kiện và yêu cầu tiếp nhận và đơn vị tiếp nhận được quyền tiếp nhận vô điều kiện.

Mã sử dụng để ánh xạ:

131 Của chính phủ nước ngoài

132 Của các tổ chức quốc tế

133 Của các đơn vị khác thuộc khu vực chính phủ

Thu khác (14)

79. Thu khác được phân loại là thu trên tài sản, bán hàng hóa và dịch vụ, tiền phạt và bồi thường, bổ

sung tự nguyện khác trợ cấp, các khoản thu khác và không xác định.

Thu nhập từ tài sản (141)

80. Là thu nhập của các đơn vị thuộc Chính phủ khi họ giao tài sản phi tài chính và tài sản tài chính thuộc

sở hữu của mình cho các đơn vị khác sử dụng và khai thác.

y Lãi suất là số thu của chủ sở hữu tài sản tài chính cho phép bên nợ sử dụng vốn. Cổ tức là số thu

khi góp vốn cổ phần cho doanh nghiệp sử dụng.

y Cổ tức được trả từ thu nhập thường xuyên, có nguồn gốc từ các hoạt động tạo của cải vật chất thường xuyên. Số tiền được doanh nghiệp phân chia do cổ phần hóa hoặc bán tài sản khác và các khoản nộp lớn chỉ diễn ra một lần và có tính chất ngoại lệ nhờ tích lũy dự trữ hoặc lợi tức nắm giữ được hạch toán là rút vốn sở hữu (giao dịch tài sản tài chính) chứ không phải cổ tức.

y • Tiền cho thuê là số thu từ tài sản phi sản xuất, ví dụ như tài sản dưới lòng đất (khoáng sản hoặc trữ lượng dầu), khi một đơn vị thuộc chính phủ giao tài sản đó cho các đơn vị khác sử dụng và thường được gọi là tiền thuê mỏ. Các khoản chi trả cho quyền khai thác cũng được gọi là tiền cho thuê. Tiền cho thuê không nên bị nhầm với các khoản thu khác của chính phủ liên quan đến khai thác các tài sản dưới lòng đất và tương tự, như thuế khai mỏ, giấy phép kinh doanh hoặc các loại thuế khác (ví dụ thuế giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, v.v.). Tiền cho thuê cũng không nên bị nhầm với tiền cho thuê tài sản hình thành do sản xuất (ví dụ nhà xưởng và thiết bị), được hạch toán là tiền bán hàng hóa và dịch vụ.

Tiền bán hàng hóa và dịch vụ (142)

81. Chủ yếu gồm phí và lệ phí hành chính của các đơn vị thuộc Chính phủ và tiền cho thuê tài sản. Phí và lệ phí hành chính bao gồm các loại lệ phí cho giấy phép bắt buộc và các loại phí khác như viện phí ở các bệnh viện của Chính phủ, học phí ở các trường học của Chính phủ và phí vào công viên, bảo tàng. Một khó khăn phát sinh trong thực tế là làm thế nào để phân biệt giữa thuế và phí. Như đã nêu trên, thuế không đem lại lợi ích kinh tế trực tiếp hoặc người nộp thuế thụ hưởng hàng hóa dịch vụ không tương thích với lợi ích kinh tế nhận được; ngược lại, người nộp phí có quyền được hưởng lợi ích trực tiếp liên quan đến số nộp.

Tiền phạt (143)

82. Là các khoản chuyển giao bắt buộc do cơ quan pháp luật hoặc có tính chất pháp luật áp đặt cho các đơn vị do vị phạm pháp luật hoặc quy định hành chính. Tiền bồi thường là số tiền được gửi cho đơn vị Chính phủ chờ quyết định pháp luật hoặc hành chính đã được chuyển cho đơn vị sau khi giải quyết. Về nguyên tắc, tiền phạt được thu do chậm nộp thuế hoặc phát do trốn thuế cần được hạch toán trong mục này chứ không phải là thuế. Tuy nhiên, tiền phạt khó có thể bóc tách ra khỏi tiền thuế liên quan. Nội dung này không có cấp gồm 4 ký tự.

Chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại (144)

83. Thu chuyển giao hỗ trợ tự nguyện chưa phân loại (144) bao gồm các khoản chuyển giao hỗ trợ tự nguyện từ các nguồn không phải là chính quyền, Chính phủ và các tổ chức quốc tế. Các khoản thu này được phân loại thành thường xuyên hoặc đầu tư tùy theo mục đích sử dụng.

Mã sử dụng để ánh xạ:

1441 Chuyển giao hỗ trợ thường xuyên chưa phân loại

1442 Chuyển giao hỗ trợ đầu tư chưa phân loại

Phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi từ các chương trình bảo lãnh chuẩn hoặc bảo hiểm phi nhân thọ (145)

84. Bao gồm phí bảo hiểm phi nhân thọ phải thu của các chương trình bảo hiểm để đảm bảo quyền lợi bảo hiểm rủi ro; yêu cầu quyền lợi phải thu từ các chương trình bảo hiểm của đối tượng thụ hưởng; phí phải thu từ các chương trình bảo lãnh chuẩn. Các chương trình bảo hiểm, hưu trí và chương trình bảo lãnh chuẩn sẽ được giải thích chi tiết hơn trong phần về các mục tài sản tài chính và tài sản nợ.

Mã sử dụng để ánh xạ:

Thu lãi suất [theo GFS] 1411

Thu cổ tức 1412

Rút thu nhập của các tổ chức có tính chất doanh nghiệp 1413

Tiền cho thuê 1415

Phí, lệ phí hành chính 1422

1423 Tiền bán phát sinh của các cơ sở phi thị trường

143 Tiền phạt và bồi thường

144 Thu chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại

Phân loại chi theo GFS

85. Chi là giao dịch làm giảm giá trị ròng. Trong hệ thống kế toán dồn tích, bút toán kép ghi giảm tài sản có hoặc tăng tài sản nợ, qua đó làm giảm giá trị ròng. Phân loại chi theo nội dung kinh tế nhằm xác định các mục chi phát sinh theo quy trình kinh tế liên quan. Các đơn vị thuộc khu vực chính phủ có bảy nội dung chi và nội dung về chi khác:

(i) Thù lao cho người lao động là số tiền phải trả bằng tiền mặt hoặc công cụ tài chính bất kỳ khác được sử dụng làm phương tiện thanh toán, cho người lao động để đổi lấy công sức làm việc. Tiền lương và tiền công trả bằng tiền mặt không bao gồm các khoản Chính phủ thanh toán bồi hoàn cho những chi phí do người lao động phát sinh nhằm thực hiện công việc, những chi phí đó được phân loại là chi hàng hóa và dịch vụ. Một số khoản phúc lợi xã hội của Chính phủ cho người lao động được hạch toán tách riêng khỏi tiền lương và tiền công;

(ii) Sử dụng hàng hóa, dịch vụ. Số này không bao gồm mua sắm tài sản phi tài chính được hạch toán là đầu tư chứ không phải chi (có tính chất thường xuyên), nhưng vẫn được đưa vào để tính bội thu / bội chi. Toàn bộ hàng hóa và dịch vụ mua về để chuyển giao cho các đơn vị thể chế khác, trừ hàng hóa dịch vụ do các đơn vị của Chính phủ tài trợ sản xuất, được hạch toán vào bổ sung hoặc viện trợ hoặc chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại;

(iii) Tiêu dùng tài sản cố định là ghi giảm giá trị hiện tại của tài sản cố định được đơn vị của Chính phủ sở hữu và sử dụng trong kỳ báo cáo do xuống cấp vật lý, hao mòn thông thường, hoặc hư hại phát sinh thông thường. Khái niệm này tương tự như tính hao mòn trong kế toán. Chỉ khi nào chuyển đổi sang kế toán dồn tích thì VIệt Nam mới có thể ghi chép chi phí này;

(iv) Chi trả lãi;

(v) Chi trợ cấp là các khoản chuyển giao hỗ trợ một chiều, không được đổi lại bằng lợi ích trực tiếp cho chính phủ, được chi trả cho các doanh nghiệp thương mại (khu vực công hoặc tư nhân) để hỗ trợ cho hoạt động của các doanh nghiệp đó. Trợ cấp có thể được thiết kế để tác động lên sản lượng, giá bán thành phẩm đầu ra, hoặc lợi nhuận của doanh nghiệp;

(vi) Chi bổ sung hoặc viện trợ là các khoản chuyển giao hỗ trợ một chiều, không được đổi lại bằng lợi ích trực tiếp cho Chính phủ, của các đơn vị chính quyền hoặc Chính phủ dành cho các chính quyền hoặc Chính phủ khác, thường trú hoặc không thường trú, hoặc các tổ chức quốc tế, mà không không đáp ứng được các tiêu chí để được xác định là thuế, trợ cấp, hoặc đóng góp xã hội; và

(vii) Chi phúc lợi xã hội là các khoản chuyển giao hỗ trợ thường xuyên một chiều, không được đổi lại bằng lợi ích trực tiếp cho Chính phủ, dành cho các hộ gia đình để đáp ứng nhu cầu phát sinh do rủi ro xã hội. Chẳng hạn, đó là chi trả trong trường hợp ốm đau, thất nghiệp, hưu trí, nhà ở, giáo dục, hoặc hoàn cảnh gia đình, bao gồm cả phúc lợi chi trả từ các chương trình an sinh xã hội của Chính phủ, trợ giúp xã hội bằng nguồn thuế, và phúc lợi xã hội chi trả cho người lao động của Chính phủ.

86. Danh mục phân loại chi đầy đủ được trình bày dưới đây. Tuy nhiên, không phải tất cả các mã đều được dùng để ánh xạ với Kế toán đồ của Việt Nam (COA) vì mục tiêu lập báo cáo GFS chuẩn không đòi hỏi phải sử dụng mã ở cấp thấp nhất. Các nội dung chính của GFS được trình bày dưới đây, bao gồm mô tả của các mã được dùng để ánh xạ với Kế toán đồ của Việt Nam (COA).

2 27 Chi Chi phúc lợi xã hội [theo GFS]1

21 271 Thù lao cho người lao động [theo GFS] Chi phúc lợi an sinh xã hội [theo GFS]

211 2711 Tiền lương và tiền công [theo GFS] Chi phúc lợi an sinh xã hội bằng tiền [theo GFS]

2712 2111 Chi phúc lợi an sinh xã hội bằng hiện vật [theo GFS] Tiền lương và tiền công bằng tiền [theo GFS]

272 Chi phúc lợi trợ giúp xã hội 2112 Tiền lương và tiền công bằng hiện vật [theo GFS]

2721 212 Chi phúc lợi trợ giúp xã hội bằng tiền [theo GFS] Đóng góp xã hội của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

2722 2121 Chi phúc lợi trợ giúp xã hội bằng hiện vật [theo GFS] Đóng góp xã hội thực tế của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

273 2122 Chi phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS] Đóng góp xã hội quy đổi của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ 2731 22 Chi phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động bằng tiền [theo GFS]

Tiêu dùng tài sản cố định [theo GFS]1 23 2732 Chi phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động bằng hiện vật [theo GFS]

Chi trả lãi [theo GFS]1 Chi khác 24 28

Chi về tài sản không phải lãi suất 281 241 Cho bên không thường trú trong nước [theo GFS]

2811 Chi cổ tức 242 Cho bên thường trú trong nước ngoài khu vực Chính phủ [theo GFS]

2812 243 Chi tiền rút thu nhập từ các tổ chức có tính chất doanh nghiệp Cho các đơn vị thuộc khu vực Chính phủ [theo GFS]

25 Chi trợ cấp1 2813 Chi về tài sản liên quan đến giải ngân thu nhập từ đầu tư

Cho các doanh nghiệp của nhà nước Chi tiền thuê 251 2814

251 2815 Cho các doanh nghiệp tư nhân Tái đầu tư thu nhập của đầu tư trực tiếp nước ngoài

253 282 Cho các khu vực khác Chi chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại

26 2821 Chi bổ sung hoặc viện trợ Chi chuyển giao hỗ trợ thường xuyên chưa phân loại

261 2822 Cho Chính phủ nước ngoài Chi chuyển giao hỗ trợ đầu tư chưa phân loại

283 2611 Thường xuyên

Chi trả phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi phải trả liên quan đến bảo hiểm phi nhân thọ và các chương trình bảo lãnh chuẩn hóa1

2612 2831 Đầu tư Chi trả phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi phải trả thường xuyên

262 3832 Cho các tổ chức quốc tế Yêu cầu quyền lợi vốn đầu tư

2621 Thường xuyên

2622 Đầu tư

263 Cho các đơn vị khác trong khu vực Chính phủ

2631 Thường xuyên

87. Phân loại chi theo nội dung kinh tế như trong danh mục trên nhằm xác định nội dung chi phát sinh theo quy trình kinh tế liên quan. Phân loại chi theo lĩnh vực, được bàn ở chương sau, nhằm cung cấp thông tin về mục đích phát sinh chi tiêu.

88. Các khoản hoàn tiền, thu hồi các khoản nộp thừa, phải thu các khoản chi sai và các giao dịch tương tự không phải là giao dịch làm tăng giá trị ròng. Đúng ra, đó là các bút toán điều chỉnh nhằm chỉnh sửa giá trị ròng bị hạch toán ghi giảm quá mức. Các giao địch đó được hạch toán giảm chi, trừ khi

2632 Đầu tư

có khoảng cách lớn về thời gian giữa số thu và số chi liên quan, lúc đó số thu đó được phân loại phù hợp hơn là thu.

89. Một số giao dịch có tính chất trao đổi tài sản có và / hoặc tài sản nợ không nên được hạch toán là chi. Tài sản phi tài chính được hình thành bằng cách mua hoặc đổi chác không tác động đến giá trị ròng, các giao địch đó không phải là giao dịch chi. Đó là giao dịch về tài sản phi tài chính, và vẫn được đưa vào tính toán bội chi.

Thù lao cho người lao động (21)

90. Thù lao cho người lao động là tổng thù lao, bằng tiền hoặc bằng hiện vật, phải trả cho người lao động của Chính phủ để đổi lấy công việc được thực hiện trong kỳ hạch toán, ngoại trừ công việc liên quan đến tự hình thành tài sản được đưa vào các giao dịch về tài sản phi tài chính. Thù lao cho người lao động được phân loại là tiền lương, tiền công hoặc đóng góp xã hội.

Tiền lương và tiền công (211)

91. Chỉ có tiền lương và tiền công chi trả cho người lao động của chính phủ để đổi lấy dịch vụ lao động mới được tính vào chi trả cho người lao động, chi trả cho người lao động vì các lý do khác được phân loại vào các nội dung chi khác (ví dụ chi trả bồi hoàn tiền công tác phí cho mục đích công việc, hoàn trả những chi phí được phát sinh thay mặt cho đơn vị sử dụng lao động, phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động, v.v. không được tính vào tiền lương và tiền công)

Đóng góp xã hội của đơn vị sử dụng lao động (212)

92. Đóng góp xã hội là các khoản chi trả của các đơn vị thuộc khu vực chính phủ cho các chương trình bảo hiểm xã hội thay mặt cho người lao động của họ. Mặc dù các khoản đóng góp xã hội trong thực tế được các đơn vị thuộc khu vực chính phủ nộp trực tiếp vào chương trình bảo hiểm xã hội, nhưng lại không bị loại trừ khi hợp nhất báo cáo vì các khoản này đã được đổi hướng giao dịch, nghĩa là được tính là đã chi trả cho người lao động để họ nộp vào chương trình bảo hiểm xã hội.

Mã sử dụng để ánh xạ:

2111 Lương và tiền công [theo GFS]

2121 Đóng góp xã hội của đơn vị sử dụng lao động [theo GFS]

Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ (22)

93. Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ bao gồm chi cho hàng hóa và dịch vụ được Chính phủ sử dụng thường xuyên ngoại trừ chi tự hình thành tài sản và các giao dịch khác về tài sản phi tài chính. Hàng hóa và dịch vụ được dùng để duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa tài sản cố định cũng được tính vào chi dùng hàng hóa và dịch vụ, nhưng nếu dùng cho cải tạo, tái thiết, mở rộng tài sản cố định hiện có thì được hạch toán là mua sắm hình thành tài sản phi tài chính. Tiêu chí chính để xác định cách phân loại chi tiêu cho phù hợp trong những trường hợp đó là xác định xem khoản chi đó có nhằm đảm bảo tài sản được dùng hết vòng đời dự kiến và duy trì được hiệu quả sử dụng ban đầu hoặc nhằm kéo dài vòng đời dự kiến và tăng hiệu quả sử dụng. Tiền thuê những tài sản được hình thành qua sản xuất

được phân loại là chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ, nhưng các khoản thanh toán để được sử dụng tài sản phi sản xuất như đất đai lại được phân loại là tiền thuê.

94. GFSM2014 thay đổi cách hạch toán chi cho hệ thống vũ khí và hàng lưu kho quân sự liên quan, cũng như chi nghiên cứu và phát triển. Chi cho các nội dung trên được hạch toán là chi (sử dụng hàng hóa và dịch vụ) tại GFSM2001, nhưng hiện nay lại được hạch toán là mua sắm hình thành tài sản cố định. Nội dung này không có phân loại cấp độ 4 ký tự.

Mã sử dụng để ánh xạ:

22 Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ

Tiêu dùng tài sản cố định (23)

95. Tiêu dùng tài sản cố định làm giảm giá trị hiện tại của tài sản cố định được các đơn vị thuộc Chính phủ sở hữu và sử dụng trong kỳ hạch toán, do hư hại vật lý, hao mòn thông thường hoặc hư hại phát sinh thông thường. Tiêu dùng tài sản cố định có thể khác nhiều so với số hao mòn được hạch toán trong kỳ kế toán. Mức tiêu dùng tài sản cố định được tính toán dựa trên giá bình quân trong kỳ và lợi ích dự kiến qua sử dụng tài sản; còn tính toán hao mòn thường dựa trên giá gốc được phân bổ theo thời gian bằng phương pháp tính khấu hao (ví dụ phương pháp khấu hao theo đường thẳng, khấu hao nhanh) của loại tài sản. Tuy nhiên, các hệ thống kế toán đang chuyển sang áp dụng giá trị hơp lý và vì vậy hao mòn kế toán có thể được dùng để gián tiếp tính ra mức tiêu dùng tài sản cố định.

Mã sử dụng để ánh xạ:

Không có mã nào được dùng trong bảng ánh xạ bắc cầu vì Việt Nam vẫn sử dụng hệ thống kế toán theo dòng tiền cho đến

khi lập được báo cáo tài chính nhà nước (BCTCNN) vào tháng 10 năm 2020.

Chi trả lãi (24)

96. Chi trả lãi là khoản chi phát sinh cho các đơn vị thuộc Chính phủ khi sử dụng vốn thuộc sở hữu của một đơn vị thể chế khác. Trong kế toán trên cơ sở dòng tiền, chi trả lãi được hạch toán khi chi trả, nhưng trong kế toán trên cơ sở dồn tích, chi trả lãi được dồn tích liên tục. Chi trả lãi được phân loại theo loại đơn vị được chi: gồm đơn vị không thường trú (241), đơn vị thường trú nhưng nằm ngoài khu vực chính phủ (242) và đơn vị khác thuộc khu vực chính phủ (243). Kế toán đồ của Việt Nam (COA) không xác định loại đơn vị được chi trả vì vậy chi trả lãi có mã là 24 thay vì dùng 241 cho đơn vị không thường trú, 242 cho đơn vị thường trú hoặc 243 cho đơn vị khác thuộc khu vực chính phủ.

Mã sử dụng để ánh xạ:

24 Chi trả lãi [theo GFS]

Chi trợ cấp (25)

97. Trợ cấp là các khoản hỗ trợ thường xuyên của các đơn vị thuộc Chính phủ cho các doanh nghiệp mà không được đổi lại bằng lợi ích kinh tế trực tiếp cho Chính phủ, trên cơ sở sản lượng hoặc khối lượng hoặc giá trị hàng hóa và dịch vụ tạo ra, bán ra, xuất khẩu hoặc nhập khẩu. Trợ cấp có thể được

thiết kế để tác động đến sản lượng, giá bán thành phẩm đầu ra, hoặc thù lao của doanh nghiệp. Trợ cấp cũng bao gồm các khoản hỗ trợ cho các DNNN hoặc các đơn vị kinh tế có tính chất ngân sách để bù lỗ phát sinh trong hoạt động sản xuất của các đơn vị đó trong kỳ kế toán hiện tại, vì họ phải áp dụng giá thấp hơn so với giá thành sản phẩm bình quân theo dụng ý chính sách kinh tế và xã hội của Chính phủ.

98. Trợ cấp được bóc tách thành trợ cấp cho doanh nghiệp của Nhà nước (251), doanh nghiệp khu vực tư nhân (252) và khác (253). Kế toán đồ của Việt Nam không có đủ chi tiết vì vậy trợ cấp được áp mã 25. Các khoản hỗ trợ cho các tổ chức phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình được hạch toán là phúc lợi xã hội hoặc chi khác, tùy theo lý do chi trả. Hầu hết các khoản hỗ trợ cho các đơn vị thuộc khu vực Chính phủ đều thuộc về bổ sung hoặc viện trợ.

Mã sử dụng để ánh xạ:

25 Trợ cấp

Chi bổ sung hoặc viện trợ (26)

99. Chi bổ sung hoặc viện trợ, như đã nêu trên là các khoản chuyển giao hỗ trợ tự nguyện một chiều của một đơn vị chính quyền hoặc chính phủ cho một đơn vị chính quyền hoặc chính phủ khác hoặc tổ chức quốc tế, mà không được đổi lại bằng lợi ích kinh tế trực tiếp cho chính phủ. Chi bổ sung hoặc viện trợ được bóc tách thành viện trợ cho chính phủ nước ngoài (261), cho các tổ chức quốc tế (262) và bổ sung cho các đơn vị chính quyền khác thuộc khu vực chính phủ (263). Nếu có thể, các mục trên cần được bóc tách chi tiết thêm thành thường xuyên và đầu tư. Bổ sung hoặc viện trợ thường xuyên được dùng cho chi thường xuyên, bổ sung hoặc viện trợ có tính chất đầu tư được dùng để mua sắm hình thành tài sản.

Mã sử dụng để ánh xạ:

2621 Chi viện trợ thường xuyên cho các tổ chức quốc tế

2631 Chi bổ sung thường xuyên cho các đơn vị khác thuộc Chính phủ

2632 Chi bổ sung đầu tư cho các đơn vị khác thuộc Chính phủ

Chi phúc lợi xã hội (27)

100. Chi phúc lợi xã hội là hình thức chuyển giao hỗ trợ thường xuyên bằng tiền hoặc hiện vật để bảo vệ toàn bộ hoặc một bộ phận lớn người dân khỏi những rủi ro xã hội. Rủi ro xã hội là sự kiện hoặc hoàn cảnh gây tác động bất lợi đến phúc lợi của hộ gia đình liên quan, theo cách làm tăng nhu cầu về nguồn lực hoặc giảm thu nhập của họ. Chi phúc lợi xã hội được phân loại theo cơ chế gồm chi phúc lợi an sinh xã hội (271), phúc lợi trợ giúp xã hội (272) và phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động (273). Phúc lợi bảo hiểm xã hội (phúc lợi an sinh xã hội 271 và phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động 273) đòi hỏi phải có đóng góp để đảm bảo quyền hưởng phúc lợi. Phúc lợi trợ giúp xã hội được đảm bảo bằng nguồn lực chung của chính phủ, không đòi hỏi đối tượng thụ hưởng phải đóng góp cho dù nhằm đảm bảo rủi ro như nhau.

101. Mặc dù Kế toán đồ của Việt Nam (COA) không thu thập dữ liệu về các quỹ an sinh xã hội, nhưng có

3 mã GFS được sử dụng trong bảng ánh xạ bắc cầu.

Mã sử dụng để ánh xạ:

2711 Chi phúc lợi an sinh xã hội bằng tiền [theo GFS]

2721 Chi phúc lợi trợ giúp xã hội bằng tiền

2731 Chi phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động bằng tiền [theo GFS]

Chi khác (28)

102. Chi khác được phân loại thành chi về tài sản ngoài trả lãi (281), các khoản chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại (282), phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi liên quan đến các chương trình bảo lãnh chuẩn và bảo hiểm phi nhân thọ (283).

Chi về tài sản không phải lãi suất (281)

103. Chi cổ tức và rút thu nhập từ các đơn vị có tính chất doanh nghiệp chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp nhà nước và các đơn vị có tính chất doanh nghiệp, vì các đơn vị thuộc khu vực chính phủ không có các nội dung chi đó. Cổ tức bao gồm mọi hình thức phân phối lợi nhuận của DNNN cho cổ đông hoặc chủ sở hữu, ngoại trừ phân phối vì lý do ngân sách, độc quyền xuất khẩu và nhập khẩu, vì số đó được hạch toán là thuế. Chi rút thu nhập từ các đơn vị có tính chất doanh nghiệp cũng tương tự như chi cổ tức.

104. Chi về tài sản cho người được bảo hiểm chỉ liên quan đến các doanh nghiệp bảo hiểm của nhà nước, đang giữ dự phòng cho rủi ro liên quan đến các đơn bảo hiểm nhân thọ, tiền phí bảo hiểm trả trước, dự phòng cho các đơn đòi hiện hành, được coi là tài sản người được bảo hiểm. Thu nhập về tài sản qua đầu tư dự phòng bảo hiểm cũng là tài sản của người được bảo hiểm vì vậy chi về tài sản được phản ánh nhằm ghi nhận tăng tài sản nợ. Tiền thuê, như đã nêu trên, là chi phát sinh liên quan đến thuê tài sản phi sản xuất.

105. Thu nhập tái đầu tư là tỷ lệ thu nhập giữ lại của nhà đầu tư trực tiếp trong doanh nghiệp đầu tư trực tiếp. DNNN có thể có nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài. Các nhà đầu tư nước ngoài không thường trú có thể được phân phối thu nhập dưới hình thức cổ tức hoặc rút thu nhập. Tuy nhiên, thống kê kinh tế vĩ mô cũng đòi hỏi phải ghi nhận thu nhập giữ lại của doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài tương tự như thu nhập được phân phối và trả cho nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài theo tỷ lệ sở hữu vốn tại doanh nghiệp, sau đó số này lại được họ tái đầu tư nhằm bổ sung vốn sở hữu.

Chi chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại (282)

106. Các khoản chuyển giao hỗ trợ và chi khác chưa phân loại. Các khoản này bao gồm chuyển giao hỗ trợ thường xuyên cho các tổ chức phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình, chuyển giao hỗ trợ vốn đầu tư cho các doanh nghiệp thị trường và các tổ chức phi chính phủ phục vụ hộ gia đình, chuyển giao thuế thường xuyên và và thuế vốn giữa các cấp chính quyền, chi khấu trừ thuế ròng, tiền phạt theo quy đinh pháp luật, chi học bổng và phúc lợi giáo dục khác, chuyển giao hỗ trợ vốn đầu tư cho các doanh nghiệp thị trường và tổ chức phi lợi nhuận phục vụ hộ gia đình, mua sắm hàng hóa và dịch

vụ từ các cơ sở sản xuất trên thị trường để phân phối trực tiếp cho hộ gia đình tiêu dùng cuối cùng thay cho chi trả phúc lợi xã hội, thanh toán bồi thường cho thương vong và thiệt hại do thiên tai.

Mã sử dụng để ánh xạ:

2821 Chuyển giao hỗ trợ thường xuyên chưa phân loại

2822 Chuyển giao hỗ trợ đầu tư chưa phân loại

Chi tiền phí, phí bảo hiểm và yêu cầu quyền lợi các chương trình bảo lãnh chuẩn và bảo hiểm phi nhân thọ (283)

107. Bao gồm phí bảo hiểm phi nhân thọ phải trả cho các doanh nghiệp/chương trình bảo hiểm để được bảo hiểm rủi ro, chi trả yêu cầu quyền lợi của các chương trình bảo hiểm cho các đối tượng thụ hưởng, phí phải trả cho các chương trình bảo lãnh chuẩn.

Mã sử dụng để ánh xạ:

282 Chi chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại

Phân loại những phát sinh kinh tế khác theo thống kê tài chính chính phủ (GFS)

108. Như đã nêu ở trên, phát sinh kinh tế khác là những biến động về tài sản có và tài sản nợ Chính phủ không thể kiểm soát. Có hai loại phát sinh kinh tế khác, tăng giảm giá trị do nắm giữ và thay đổi khác về khối lượng tài sản. Tăng giảm giá trị do nắm giữ là kết quả biến động giá còn thay đổi khác về khối lượng tài sản là kết quả biến động về khối lượng. Ví dụ về biến động giá bao gồm biến động về tỷ giá, lãi suất và giá cả của hàng hóa được giao dịch; còn ví dụ về biến động khối lượng là khi phát hiện ra trữ lượng mỏ hoặc dầu thô mới, trữ lượng bị cạn kiệt hoặc tài sản bị mất do chiến tranh hoặc thiên tai.

109. Thay đổi các nội dung trên bảng cân đối tài sản bao gồm:

y Giao dịch về tài sản có và tài sản nợ; và

y Phát sinh kinh tế khác về tài sản có và tài sản nợ

110. Phát sinh kinh tế khác luôn liên quan đến một loại tài sản có hoặc tài sản nợ cụ thể và được phân loại theo tài sản có hoặc tài sản nợ đó khi giá trị tăng lên hay giảm đi. Vì vậy thông tin về phát sinh kinh tế khác bổ sung cho thông tin về mua sắm / hình thành và thành lý / xử lý tài sản trong một kỳ cụ thể, để lý giải đầy đủ cho những thay đổi về giá trị của tài sản có và tài sản nợ từ kỳ này sang kỳ khác.

111. Phát sinh kinh tế khác là thay đổi không phát sinh bằng tiền, vì vậy không được ghi chép trong hệ thống sổ sách trên cơ sở tiền mặt. Chính vì vậy, hệ thống sổ sách trên cơ sở tiền mặt không cho phép đối chiếu đầy đủ giá trị của tài sản đầu kỳ và cuối kỳ. Điều cần lưu ý là trong phân đoạn 2 của Kế toán đồ của Việt Nam, Nhóm mục 54 - Chênh lệch giá và chênh lệch tỷ giá (tăng / giảm) được phân loại là phát sinh kinh tế khác (tăng giảm giá trị do nắm giữ).

Phân loại Tài sản có và Tài sản nợ theo thống kê tài chính chính phủ (GFS)

Các nội dung tài sản phi tài chính

112. Tài sản có (asset) lưu trữ giá trị kinh tế, còn tài sản nợ (liability) là nghĩa vụ đòi hỏi về giá trị kinh tế. Tài sản có được chia thành tài sản tài chính và tài sản phi tài chính. Tài sản tài chính là các công cụ tài chính cho phép người nắm giữ tài sản (chủ nợ) được nhận một hoặc nhiều khoản thanh toán từ bên kia (bên nợ) theo các điều khoản hợp đồng giữa hai bên. Tài sản phi tài chính gồm các tài sản khác. Tài sản phi tài chính được chia thành hai nhóm lớn: (a) tài sản được hình thành qua quá trình sản xuất và (b) tài sản phi sản xuất (không hình thành qua quá trình sản xuất).

113. Có 3 loại tài sản được hình thành qua sản xuất: tài sản cố định, hàng lưu kho và vật có giá trị. Tài sản cố định là tài sản hình thành qua sản xuất được sử dụng liên tục trong quá trình sản xuất trong trên một năm. Hàng lưu kho là tài sản hình thành qua sản xuất gồm hàng hóa và dịch vụ được hình thành trong giai đoạn hiện tại hoặc trước đó, được nắm giữ để bán, để sử dụng trong sản xuất hoặc sử dụng sau. Vật có giá trị là tài sản hình thành qua sản xuất có giá trị cao, chủ yếu được nắm giữ làm phương tiện cất trữ giá trị theo thời gian như kim loại quý, đá quý, đồ cổ, tác phẩm nghệ thuật và vật có giá trị khác.

114. Có hai loại tài sản phi sản xuất chính: tài nguyên và tài sản phi sản xuất vô hình. Tài nguyên là những tài sản phát sinh do tự nhiên và có giá trị kinh tế như đất đai; tài nguyên nước; phổ sóng điện từ, bao gồm nhiều tần số vô tuyến được dùng để truyền âm thanh, dữ liệu và hình ảnh; và tài nguyên khoáng sản. Tài sản phi sản xuất vô hình bao gồm hợp đồng, thỏa thuận thuê và giấy phép, tài sản marketing.

115. Các loại tài sản phi tài chính trong khung GFS được liệt kê dưới đây.

116. GFS ghi chép số dư đầu kỳ về tài sản phi tài chính, phát sinh về tài sản phi tài chính (giao dịch và phát sinh kinh tế khác) và số dư cuối kỳ về tài sản phi tài chính như minh họa trong sơ đồ dưới đây. Những nội dung liệt kê ở trên được sử dụng để ghi chép số dư và số phát sinh về tài sản phi tài chính.

Giao dịch

Giá trị đầu kỳ bảng cân đối

Phát sinh kinh tế khác

Giá trị cuối kỳ bảng cân đối

OEF

Số dư

Số phát sinh

Số dư

S = số dư; T = giao dịch; OEF = phát sinh kinh tế khác

Tài sản phi tài chính

Tài sản cố định

Công trình nhà và vật kiến trúc

Nhà ở

Công trình nhà không phải nhà ở

Công trình kiến trúc khác

Công trình cải tạo đất đai

Máy móc và thiết bị

Thiết bị giao thông

Máy móc và thiết bị khác thiết bị giao thông

Tài sản cố định khác

Tài nguyên sinh học nuôi trồng

Sản phẩm trí tuệ nhân tạo

Hệ thống vũ khí

Hàng lưu kho

Vật có giá trị

Tài sản phi sản xuất

Đất đai

Tài nguyên khoáng sản và năng lượng

Tài sản hình thành tự nhiên khác

Tài nguyên sinh học không nuôi trồng

Tài nguyên nước

Tài nguyên thiên nhiên khác

Tài sản phi sản xuất vô hình

Hợp đồng, thỏa thuận thuê, và giấy phép

117. Một số nội dung tài sản phi tài chính cần được thuyết minh thêm.

118. Các nội dung tài sản cố định cần được xác định bao gồm:

y Nhà ở - nhà chủ yếu được dùng để ở

y Công trình cải tạo đất đai - là những công trình đem lại cải thiện lớn về số lượng, chất lượng hoặc năng suất đất hoặc ngăn ngừa suy thóai như cải tạo đất và giải phóng mặt bằng đất. Công trình cải tạo đất cần phân biệt với đất là tài sản phi sản xuất tồn tại trước khi cải tạo. Đất chưa được cải tạo vẫn là tài sản phi sản xuất.

y Tài nguyên sinh học nuôi trồng. Tài nguyên vật nuôi đem lại sản phẩm nhiều lần, tài nguyên cây trồng đem lại sản phẩm nhiều lần, có quá trình phát triển tự nhiên và sinh sôi nảy nở thuộc kiểm soát, trách nhiệm và quản lý trực tiếp của các đơn vị thể chế.

Tài sản tiếp thị và lợi thế thương mại

y Quyền sở hữu trí tuệ - kết quả của nghiên cứu, phát triển, điều tra hoặc đổi mới sáng tạo đem lại kiến thức mà người phát triển có thể đưa ra thị trường hoặc sử dụng vì lợi ích của họ trong sản xuất vì việc sử dụng kiến thức đó được hạn chế bằng các phương tiện pháp luật hoặc bảo hộ khác. Nội dung này bao gồm:

ο Nghiên cứu và phát triển bao gồm bằng sáng chế;

ο Giá trị chi tiêu thăm dò dầu khí tự nhiên, và trữ lượng khác không phải dầu khí và giá trị sau

thăm dò; và

ο Cơ sở dữ liệu và phần mềm máy tính.

y Hệ thống vũ phí - bao gồm phương tiện di chuyển và các thiết bị khác, như tàu chiến, tàu ngầm,

máy bay, xe tăng, xe chở và thiết bị phóng tên lửa, v.v.

119. Hàng lưu kho bao gồm các mặt hàng sau:

y Các mặt hàng được lưu giữ tại đơn vị sản xuất để tiếp tục chế biến, bán, chuyển giao cho đơn vị

khác, hoặc sử dụng theo các cách khác;

y Sản phẩm được mua của đơn vị khác để đơn vị sử dụng trong sản xuất hàng hóa và dịch vụ thị

trường và phi thị trường, để bán lại mà không chế biến thêm; hoặc

y Các mặt hàng chiến lược là hàng hóa được lưu giữ cho các mục đích chiến lược hoặc khẩn cấp, hàng hóa lưu giữ của các tổ chức quản lý thị trường, các loại hàng hóa quan trọng đặc biệt khác của quốc gia như lương thực, vật tư quân sự và xăng dầu.

120. Tài sản phi sản xuất vô hình (6144) do xã hội hình thành thông qua kế toán và pháp lý. Những tài sản đó cho phép người sở hữu tham gia các hoạt động cụ thể nhất định hoặc được dùng để tạo ra các sản phẩm hoặc dịch vụ đặc thù đồng thời loại trừ các đơn vị khác sử dụng nếu không có sự cho phép của chủ sở hữu. Ví dụ bao gồm:

y Hợp đồng, thỏa thuận thuê và giấy phép;

y Giấy phép sử dụng tài nguyên;

y Giấy phép sử dụng tài nguyên; và

y Giấy phép thực hiện hoạt động cụ thể.

Tài sản phi tài chính không bao gồm bảo trì và sửa chữa

121. Công trình cải tạo lớn (như nâng cấp, tái thiết, mở rộng) đối với tài sản hiện có nhằm tăng năng lực hoạt động, kéo dài vòng đời phục vụ, hoặc cả hai, được phân loại vào mua sắm hình thành tài sản cố định. Mặt khác, bảo trì và sửa chữa tài sản cố định là một khoản chi có tính chất thường xuyên, được phân loại vào sử dụng hàng hóa và dịch vụ. Giá trị cải tạo được bổ sung vào giá trị tài sản cũ hiện có. Mặc dù phân biệt như trên không thể rành mạch, nhưng cải tạo lớn tài sản được phân biệt với bảo trì và sửa chữa qua các đặc điểm như sau:

y Quyết định nâng cấp, tái thiết, hoặc mở rộng tài sản là quyết định đầu tư có chủ ý, được thực hiện vào bất kỳ thời điểm nào, không phụ thuộc vào tình trạng của tài sản. Nâng cấp một con tàu, tòa

nhà hoặc công trình khác thường được thực hiện rất sớm trước khi vòng đợt phục vụ của chúng kết thúc; và

y Nâng cấp, tái thiết, hoặc mở rộng tài sản làm tăng hiệu quả hoặc năng lực của tài sản hiện có hoặc kéo dài đáng kể vòng đời phục vụ dự kiến trước đây của chúng. Mở rộng hoặc kéo dài một con đường, tòa nhà hoặc công trình tạo ra thay đổi lớn theo nghĩa đó, nhưng việc tân trang hoặc tái cấu trúc nội thất của một tòa nhà cũng có tính chất tương tự.

122. Bảo trì và sửa chữa được phân biệt qua hai đặc điểm sau:

y Đó là những hoạt động mà chủ sở hữu hoặc người sử dụng tài sản có nghĩa vụ phải thực hiện định kỳ để sử dụng tài sản đó trong suốt vòng đời dự kiến của tài sản. Đó là chi phí thường xuyên không thể tránh nếu muốn tiếp tục sử dụng tài sản cố định. Chủ sở hữu hoặc người sử dụng không thể tránh việc bảo trì và sửa chữa, nếu không vòng đời phục vụ dự kiến của tài sản sẽ bị rút ngắn.

y Các hoạt động này không làm thay đổi tài sản cố định hoặc hiệu suất của tài sản, mà chỉ nhằm duy trì tài sản ở tình trạng hoạt động tốt hoặc phục hồi như tình trạng cũ sau khi bị hỏng hóc. Những bộ phận bị hỏng được thay thế bằng bộ phận cùng chủng loại mà không làm thay đổi bản chất cơ bản của tài sản cố định đó.

Định giá tài sản phi tài chính

123. Số dư tài sản phi tài chính được định giá theo giá thị trường hiện tại như vừa được mua trên thị trường vào ngày báo cáo bảng cân đối tài sản, có xét đến độ tuổi, tình trạng và các yếu tố liên quan khác. Thường thì khi không có giá cả thị trường có thể quan sát đối với tài sản đã qua sử dụng, chi phí thay thế giảm trừ (chi phí thay thế trừ hao mòn) được sử dụng thay thế cho giá cả thị trường hiện tại của tài sản cố định. Chi phí thay thế tài sản là chi phí để thay thế tài sản hiện hành bằng một tài sản mới tương tự hoặc tài sản hiện đại tương đương.

124. Hàng lưu kho cần được định giá theo giá thị trường hiện tại vào ngày lập bảng cân đối tài sản chứ không phải giá mua sắm hình thành. Về nguyên tắc, giá thị trường hiện tại phải có đối với hầu hết hàng lưu kho, nhưng trong thực tế, giá trị hàng lưu kho thường được ước tính bằng cách điều chỉnh giá trị sổ sách hoặc giá trị mua sắm hình thành dựa theo chỉ số giá cả.

125. Vật có giá trị nhìn chung có thể định giá theo giá thị trường vì vật có giá trị thường có thị trường có tổ chức và giá trị định giá cần bao gồm các chi phí chuyển quyền sở hữu, như hoa hồng hoặc phí đại lý. Nếu không có thị trường thì sử dụng số tiền mà vật đó được bảo hiểm về cháy nổ, trộm cắp và những rủi ro khác.

126. Việc định giá tài sản phi sản xuất phụ thuộc vào nội dung. Đất đai được định giá theo giá cả hiện hành mà chủ sở hữu mới phải trả, loại trừ các chi phí chuyên giao quyền sở hữu. Theo quy ước, các chi phí chuyển giao quyền sở hữu đất đai được ghi chép vào nội dung cải tạo đất đai. Giá trị của tài nguyên khoáng sản và mỏ thường được ước tính là giá trị hiện tại của lợi nhuận ròng dự kiến qua khai thác thương mại, nhưng nếu quyền sở hữu các tài sản dưới lòng đất thay đổi thường xuyên trên thị trường thì áp dụng giá cả thị trường là phù hợp. Vì giá cả theo quan sát thường không có sẵn đối với tài nguyên nước nên chúng thường được định giá bằng giá trị hiện tại của lợi nhuận tương lai dự kiến. Giá trị của phổ sóng điện từ được xác định bằng giá trị hiện tại của lợi nhuận tương lai dự kiến.

127. Giá trị của tài sản phi sản xuất vô hình tùy thuộc vào nội dung. Hợp đồng, thỏa thuận thuê và giấy phép cần được định giá theo giá hiện tại nếu chúng được giao dịch thực chất trên thị trường. Tài sản marketing thường được định giá theo giá mua sắm hình thành ban đầu và khấu trừ phần qua sử dụng.

Định giá tài sản hạ tầng và di sản

128. Việc hình thành hoặc mua sắm tài sản hạ tầng thường đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn. Nhiều tài sản hạ tầng có thể có vòng đời sử dụng rất dài và chi phí lịch sử của chúng không liên quan nhiều đến giá trị thị trường hiện tại. Việc định giá tài sản hạ tầng mua sắm hình thành trong quá khứ nhưng chưa được ghi nhận trước đó làm nảy sinh một số vấn đề thực tiễn. Các vấn đề đó bao gồm, chẳng hạn, xác định tài sản, khẳng định tài sản đó đem lại lợi ích kinh tế trong tương lai (và vì vậy được ghi là tài sản), xác định chi phí lịch sử hoặc giá trị khác của những lợi ích kinh tế tương lai đó, và do có vòng đời kéo dài, xác định xem có nên định giá lại định kỳ tài sản đó hay không.

129. Tương tự, chi phí lịch sử của tài sản di sản hoặc tài sản cộng đồng có thể không liên quan nhiều đến giá trị thị trường của chúng. Vì vậy, việc ghi nhận những tài sản đó cũng đòi hỏi phải xử lý những vấn đề thực tiễn liên quan đến việc nhận dạng và đo lường những tài sản đó.

130. Do vòng đời kéo dài của hầu hết tài sản hạ tầng và di sản, chi phí lịch sử hoặc giá trị ban đầu có lẽ không còn phù hợp. Vì vậy, tài sản hạ tầng, di sản và của cộng đồng cần được định giá lại theo chi phí thay thế giảm trừ (theo định nghĩa nêu trên). Những khó khăn thực t iễn trong việc xác định và đo lường một cách đáng tin cậy giá trị hiện hành của một số tài sản hạ tầng, di sản và của cộng đồng có thể đồng nghĩa với việc những tài sản đó không còn được đưa vào bảng cân đối tài sản.

Các nội dung tài sản tài chính

131. Các nội dung tài sản tài chính trong GFS được liệt kê dưới đây. Một số nội dung có thể hiểu qua tên gọi: vàng tiền tệ, tiền tệ và tiền gửi, khoản cho vay, đầu tư về chứng khóan nợ và các khoản phải thu khác. Mặc dù không phải nội dung nào cũng phù hợp với Việt Nam, nhưng vẫn được giải thích ngắn gọn dưới đây.

132. Tương tự như tài sản phi tài chính, GFS ghi chép số dư đầu kỳ về tài sản tài chính, số phát sinh về tài sản tài chính (giao dịch và phát sinh kinh tế khác) và số dư cuối kỳ về tài sản tài chính trên bảng cân đối như minh họa ở sơ đồ dưới đây. Các nội dung được liệt kê dưới đây được sử dụng để ghi chép số dư và số phát sinh về tài sản tài chính.

Giao dịch

Giá trị đầu kỳ bảng cân đối

Phát sinh kinh tế khác

Giá trị cuối kỳ bảng cân đối

OEF

Số dư

Số phát sinh

Số dư

S = số dư; T = giao dịch; OEF = phát sinh kinh tế khác

Tài sản tài chính

Vàng tiền tệ và quyền rút vốn đặc biệt (SDR)

Vàng tiền tệ

Quyền rút vốn đặc biệt (SDR)

Tiền và tiền gửi

Chứng khóan nợ

Vốn vay

Cổ phần và cổ phiếu quỹ đầu tư

Cổ phần

Cổ phiếu hoặc đơn vị quỹ đầu tư

Chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn [GFS]

Dự trữ kỹ thuật bảo hiểm phi nhân thọ

Quyền lợi bảo hiểm nhân thọ và niên kim

Quyền lợi hưu trí [GFS]

Quyền lợi quỹ hưu trí đối với tổ chức quản lý hưu trí

Công cụ tài chính phát sinh và quyền chọn mua cổ phiếu của người lao động

Công cụ tài chính phái sinh

Quyền chọn mua cổ phiếu của người lao động

Tài khoản phải thu khác

Tạm ứng và tín dụng thương mại

Các khoản phải thu khác

Bên nợ trong nước

Tương tự các công cụ liệt kê ở trên, nhưng loại trừ vàng tiền tệ và SDR

Bên nợ nước ngoài

133. Quyền rút vốn đặc biệt (SDR) là tài sản dự trữ quốc tế do IMF tạo ra và phân bổ cho các thành viên

để bổ sung cho tài sản dự trữ.

134. Chính phủ Việt Nam có thể đầu tư vào các chứng khóan nợ do các tổ chức hoặc chính phủ khác phát

hành.

135. Cổ phần hoặc đơn vị quỹ đầu tư là hình thức cam kết đầu tư hợp tác, qua đó các nhà đầu tư chung vốn vào quỹ để đầu tư vào các tài sản tài chính hoặc phi tài chính. Các quỹ đó phát hành cổ phiếu (nếu áp dụng cơ cấu doanh nghiệp) hoặc đơn vị (nếu áp dụng cơ cấu tín thác).

136. Các chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn bao gồm những nội dung sau. Chính phủ Việt Nam có thể có những loại tài sản đó nếu là đối tượng hưởng lợi hoặc tham gia các chương trình đó.

Tương tự các công cụ liệt kê ở trên

y Dự trữ kỹ thuật bảo hiểm phi nhân thọ - là phí bảo hiểm phi nhân thọ do Chính phủ Việt Nam trả

trước và công ty bảo hiểm chưa thanh toán yêu cầu quyền lợi.

y Quyền lợi bảo hiểm nhân thọ và quyền lợi niên kim - là phí bảo hiểm nhân thọ do Chính phủ Việt

Nam trả trước và công ty bảo hiểm chưa thanh toán yêu cầu quyền lợi.

y Quyền lợi hưu trí [GFS] - Dự trữ trong các chương trình hưu trí của các đơn vị sử dụng lao động

thuộc Chính phủ. Phần này liên quan đến Quỹ Bảo hiểm Xã hội Việt Nam.

y Yêu cầu quyền lợi cho quỹ hưu trí đối với đơn vị quản lý hưu trí - Đơn vị sử dụng lao động có thể ký hợp đồng với bên thứ ba để quản lý quỹ hưu trí cho người lao động của mình và có thể yêu cầu quyền lợi tài chính đối với bên đó. Dự phòng cho yêu cầu quyền lợi của các chương trình bảo lãnh chuẩn

y Bảo lãnh chuẩn là những hình thức bảo lãnh được phát hành theo số lượng lớn, thường với số tiền khá nhỏ theo các dòng sản phẩm giống nhau. Chính phủ Việt Nam có thể có yêu cầu quyền lợi đối với bên bảo lãnh.

137. Hợp đồng tài chính phát sinh là công cụ tài chính gắn với một công cụ tài chính cụ thể khác, hoặc một chỉ số hoặc thương phẩm, qua đó những rủi ro tài chính cụ thể (ví dụ rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro giá cả thương phẩm và cổ phiếu, rủi ro tín dụng) có thể được giao dịch độc lập trên các thị trường tài chính. Chính phủ Việt Nam có thể có tài sản tài chính theo hợp đồng đó.

138. Quyền chọn mua cổ phiếu của người lao động là quyền chọn mua cổ phiếu của doanh nghiệp dành cho người lao động của doanh nghiệp đó, đây là một hình thức thù lao và vì vậy chỉ liên quan đến các doanh nghiệp của nhà nước (DNNN) ở Việt Nam.

Định giá tài sản tài chính

139. Vàng tiền tệ được định giá theo giá cả được xác định trên thị trường có tổ chức hoặc khi được giao dịch qua hợp đồng song phương giữa các ngân hàng trung ương còn SDR được IMF xác định hàng ngày trên cơ sở giỏ tiền tệ lựa chọn.

140. Tiền và tiền gửi cần được định giá theo giá trị danh nghĩa. Giá trị danh nghĩa phản ánh giá trị của tài sản có hoặc tài sản nợ ở một thời điểm cụ thể và thể hiện số tiền mà bên đi vay nợ chủ nợ vào thời điểm đó.

141. Thị trường tài chính cho biết giá trị của các chứng khóan nợ được nắm giữ trong nội dung về tài sản

có.

142. Vốn vay được ghi chép theo giá trị danh nghĩa (nghĩa là số tiền ứng trước cộng với lãi suất dồn tích

và chưa trả trừ đi các khoản đã hoàn trả).

143. Thị trường tài chính cho biết giá trị của cổ phiếu niêm yết (cổ phần). Đối với cổ phiếu (cổ phần) chưa niêm yết, ta có thể sử dụng giá của cổ phiếu tương tự được niêm yết hoặc lấy tài sản ròng của công ty chia cho số cổ phiếu phát hành. Cổ phiếu quỹ đầu tư được định giá theo cách tương tự như cổ phần.

144. Giá trị tài sản của Chính phủ Việt Nam dưới hình thức bảo hiểm, chương trình hưu trí, chương trình bảo lãnh chuẩn là số tiền phí đã trả trước cộng với ước tính về quyền lợi xác định nhưng chưa nhận được.

145. Thị trường tài chính cho biết giá trị của công cụ tài chính phái sinh. Quyền chọn cổ phiếu của người lao động cần được định giá theo giá trị hợp lý vào ngày trao quyền bằng giá trị thị trường của quyền chọn tương đương được giao dịch (nếu có) hoặc sử dụng mô hình định giá quyền chọn.

146. Tài khoản phải thu khác được định giá theo giá trị danh nghĩa.

Các nội dung tài sản nợ

147. Các nội dung tài sản nợ được liệt kê dưới đây. Các nội dung này tương tự như tài sản tài chính, ngoại trừ vàng tiền tệ không phải là tài sản nợ. Một số nội dung có thể được hiểu qua tên gọi: tiền và tiền gửi, vốn vay, chứng khóan nợ và các khoản phải trả khác. Mặc dù không phải nội dung nào cũng phù hợp với Việt Nam, nhưng vẫn được giải thích ngắn gọn dưới đây.

148. Tương tự như tài sản tài chính, GFS ghi chép số dư đầu kỳ về tài sản nợ, số phát sinh về tài sản nợ (giao dịch và (phát sinh) lưu chuyển kinh tế khác) và số dư cuối kỳ về tài sản nợ trên bảng cân đối như minh họa ở sơ đồ dưới đây. Các nội dung được liệt kê dưới đây được sử dụng để ghi chép số dư và số phát sinh về tài sản nợ.

Giao dịch

Giá trị đầu kỳ bảng cân đối

Phát sinh kinh tế khác

Giá trị cuối kỳ bảng cân đối

OEF

Số dư

Số phát sinh

Số dư

S = số dư; T = giao dịch; OEF = phát sinh kinh tế khác

Tài sản nợ

Quyền rút vốn đặc biệt (SDR)

Tiền và tiền gửi

Chứng khóan nợ

Khoản vay

Cổ phần và cổ phiếu quỹ đầu tư

Cổ phần

Cổ phiếu hoặc đơn vị quỹ đầu tư

Chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn [GFS]

Dự trữ kỹ thuật bảo hiểm phi nhân thọ

Quyền lợi niên kim và bảo hiểm nhân thọ

Quyền lợi hưu trí [GFS)

Quyền lợi hưu trí đối với tổ chức quản lý hưu trí

Dự phòng yêu cầu quyền lợi theo các chương trình bảo lãnh chuẩn

Công cụ tài chính phái sinh và quyền chọn mua cổ phiếu của người lao động

Công cụ tài chính phái sinh

Quyền chọn cổ phiếu của người lao động

Phải trả khác

Tạm ứng và tín dụng thương mại

Phải trả khác

Chủ nợ trong nước

Tương tự các công cụ liệt kê ở trên, nhưng loại trừ SDR

Chủ nợ nước ngoài

149. Khu vực chính phủ thường không phát hành cổ phiếu. Chính phủ Việt Nam có thể phát hành cổ phiếu quỹ đầu tư, là hình thức cam kết đầu tư hợp tác, trong đó các nhà đầu tư chung vốn vào quỹ để đầu tư vào các tài sản tài chính hoặc phi tài chính qua cơ cấu quỹ tín thác.

150. Các chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn bao gồm những nội dung sau. Chính phủ Việt

Nam nếu đang quản lý các chương trình như vậy có thể có những loại tài sản nợ như vậy.

y Dự trữ kỹ thuật bảo hiểm phi nhân thọ - là phí bảo hiểm phi nhân thọ đã trả trước và chương trình

do Chính phủ quản lý chưa thanh toán cho yêu cầu quyền lợi.

y Quyền lợi niên kim và bảo hiểm nhân thọ - phí bảo hiểm nhân thọ đã trả trước và chương trình do

Chính phủ quản lý chưa thanh toán cho yêu cầu quyền lợi.

y Quyền lợi hưu trí [GFS] - các nghĩa vụ trong các chương trình hưu trí của các đơn vị sử dụng lao

động thuộc Chính phủ. Phần này liên quan đến Quỹ Bảo hiểm Xã hội của Việt Nam.

Tương tự các công cụ liệt kê ở trên

y Yêu cầu quyền lợi cho quỹ hưu trí đối với đơn vị quản lý hưu trí - Chính phủ Việt Nam có thể ký kết hợp đồng với bên thứ ba để quản lý quỹ hưu trícho người lao động của mình và vì vậy có nghĩa vụ tài chính với bên đó.

y Dự phòng yêu cầu quyền lợi trong chương trình bảo lãnh chuẩn - Bảo lãnh chuẩn là các hình thức bảo lãnh phát hành với số lượng lớn, thường với số tiền tương đối nhỏ theo các sản phẩm tương tự nhau. Chính phủ Việt Nam có thể phát hành những khoản bảo lãnh đó và vì vậy có nghĩa vụ nợ.

151. Hợp đồng tài chính phái sinh là công cụ tài chính gắn với một công cụ tài chính cụ thể khác, một chỉ số hoặc thương phẩm, qua đó những rủi ro tài chính cụ thể (ví dụ rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá rủi ro cổ phiếu hoặc giá thương phẩm, và rủi ro tín dụng) có thể được giao dịch độc lập trên thị trường tài chính. Chính phủ Việt Nam có thể có tài sản nợ là nghĩa vụ theo các hợp đồng đó.

152. Quyền chọn mua cổ phiếu của người lao động là quyền chọn mua cổ phiếu của doanh nghiệp dành cho người lao động của doanh nghiệp đó dưới hình thức thù lao và vì vậy chỉ liên quan đến DNNN của Việt Nam.

Định giá tài sản nợ

153. Vì các nội dung tài sản tài chính và tài sản nợ là như nhau, ngoại trừ vàng tiền tệ không phải là tài sản nợ, nên các phương pháp định giá được liệt kê ở trên trong mục về định giá tài sản tài chính cũng áp dụng cho tài sản nợ.

Mã tài sản có và tài sản nợ được sử dụng trên các bảng ánh xạ

154. Trong hệ thống kế toán trên cơ sở tiền mặt, một số nội dung tài sản có và tài sản nợ đã được ánh xạ vào Kế toán đồ của Việt Nam. Các giao dịch về tài sản phi tài chính đã được áp mã cho mua sắm hình thành (mua sắm) và xử lý (bán). Trong thống kê GFS, các giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ được ghi chép trên cơ sở phát sinh ròng (tiền mua trừ đi tiền bán).

Các mã tài sản có và tài sản nợ được sử dụng để ánh xạ ở Phân đoạn 3

3111A Giao dịch - Mua sắm / hình thành: Nhà và công trình kiến trúc

3111B Giao dịch - Thanh lý / xử lý: Nhà và công trình kiến trúc

3112A Giao dịch - Mua sắm / hình thành: Máy móc và thiết bị

3112B Giao dịch - Thanh lý / xử lý: Máy móc và thiết bị

3113A Giao dịch - Mua sắm / hình thành: Tài sản cố định khác

3113B Giao dịch - Thanh lý / xử lý: Tài sản cố định khác

312A Giao dịch - Mua sắm / hình thành: Hàng lưu kho

312B Giao dịch - Thanh lý / xử lý: Hàng lưu kho

3144A Giao dịch - Mua sắm / hình thành: Tài sản phi sản xuất vô hình

3144B Giao dịch - Thanh lý / xử lý: Tài sản phi sản xuất vô hình

3212 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Tiền và tiền gửi

3213 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Chứng khóan nợ

3214 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Vốn vay

3215 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Cổ phần và cổ phiếu quỹ đầu tư

3216 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn hóa

3218 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Phải thu khác

3223 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Nước ngoài - Chứng khóan nợ

3224 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Nước ngoài - Vốn vay

3225 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Nước ngoài - Cổ phiếu và cổ phần quỹ đầu tư

3313 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Trong nước - Chứng khóan nợ

3314 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Trong nước - Vốn vay

3318 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Trong nước - Phải trả khác

3323 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Trong nước - Chứng khóan nợ

Các mã tài sản có và tài sản nợ được sử dụng để ánh xạ ở Phân đoạn 2:

3324 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Ngoại tệ - Vốn vay

313 Giao dịch - Vật có giá trị [313A - 313B]

3212 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Tiền và tiền gửi

3214 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Vốn vay

3216 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Chương trình bảo hiểm, hưu trí và bảo lãnh chuẩn

3218 Giao dịch - Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Phải thu khác

3313 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Trong nước - Chứng khóan nợ

3323 Giao dịch - Phát sinh ròng tài sản nợ: Nước ngoài - Chứng khóan nợ

Phân loại theo lĩnh vực, chức năng của Chính phủ

155. Phân loại chi tiêu theo lĩnh vực ở GFSM2001 là phân loại lĩnh vực chức năng của chính phủ (COFOG) của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) do Liên Hợp Quốc công bố. Để đồng bộ cách phân loại đó với hệ thống mã GFS, ký tự 7 được bổ sung làm tiền tố cho các mã của Liên Hợp Quốc. GFSM2001 áp dụng khái niệm chi tiêu đó (chi và mua sắm, hình thành ròng tài sản phi tài chính). Toàn bộ chi tiêu của một lĩnh vực cụ thể được gộp vào một nội dung của COFOG cho dù nội dung kinh tế là gì. COFOG cho phép xem xét xu hướng chi tiêu của chính phủ trong các lĩnh vực, chức năng cụ thể theo thời gian và so sánh giữa các quốc gia.

156. Về nguyên tắc, mỗi giao dịch đều nên được phân loại, nhưng làm như vậy là không thể hoặc quá tốn kém. Bên cạnh đó là khả năng thiếu nhất quán khi chọn lĩnh vực trong trường hợp các đơn vị của chính phủ tự gán lĩnh vực chức năng cho các giao dịch của họ. Thay vào đó, mỗi đơn vị của chính phủ được gán riêng một mã lĩnh vực chức năng. Nếu một đơn vị tham gia vào giao dịch có thể được phân loại trên một lĩnh vực chức năng, đơn vị chi tiêu đó có thể được gán vào một lĩnh vực chức năng. Tại một số quốc gia, người ta thiết kế ra phân loại theo chương trình để gắn chương trình cho một lĩnh vực chức năng.

157. GFSM1986 áp dụng phiên bản COFOG trước đó. Thay đổi chính giữa phiên bản GFSM1986 với GFSM2001 là (i) nhóm gộp một vài nội dung thuộc lĩnh vực kinh tế, (b) tạo ra nội dung mới về bảo vệ môi trường, và (c) đưa nghiên cứu và phát triển vào nội dung sát nhất với mục đích nghiên cứu và phát triển. Phân loại COFOG không có gì thay đổi giữa bản GFSM2001 và bản GFSM2014.

158. Phân loại chéo chi tiêu giữa nội dung kinh tế và lĩnh vực chức năng có thể hữu ích về mặt phân tích

và được khuyến nghị nên áp dụng nếu có đủ thông tin để tổng hợp.

159. Sau đây là danh mục đầy đủ các nội dung của phân loại COFOG.

Tổng chi tiêu Tiện ích cộng đồng và nhà ở 7 706

Quản lý nhà nước và sự nghiệp chung Phát triển nhà ở 701 7061

7062 Phát triển cộng đồng 7011 Bộ máy hành pháp và lập pháp, sự nghiệp tài chính và tài khóa, sự nghiệp đối ngoại

Viện trợ kinh tế cho nước ngoài Cấp nước 7012 7063

Sự nghiệp chung Chiếu sáng đường phố 7013 7064

7014 Nghiên cứu cơ bản 7065 Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp tiện ích cộng đồng và nhà ở

Nghiên cứu phát triển sự nghiệp chung về Tiện ích cộng đồng và nhà ở chưa phân loại 7015 7066

Sự nghiệp chung chưa phân loại Y tế 7016 707

Các giao dịch về nợ công Sản phẩm, thiết bị và máy móc y tế 7017 7071

7072 Dịch vụ ngoại trú 7018 Bổ sung, điều chuyển ngân sách chung giữa các cấp chính quyền

Quốc phòng Dịch vụ nội trú 702 7073

Quốc phòng quân đội Dịch vụ y tế công cộng 7021 7074

Quốc phòng dân sự (toàn dân) Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp y tế 7022 7075

Viện trợ quân đội nước ngoài Y tế chưa phân loại 7023 7076

Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp quốc phòng 708 Giải trí, văn hóa và tôn giáo 7024

Quốc phòng chưa phân loại Sự nghiệp giải trí và thể thao 7025 7081

An toàn và trật tự xã hội Sự nghiệp văn hóa 703 7082

Sự nghiệp cảnh sát Sự nghiệp xuất bản và phát thanh 7031 7083

Sự nghiệp phòng cháy chữa cháy Sự nghiệp tôn giáo và cộng đồng khác 7032 7084

7033 Tòa án luật pháp 7085 Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp giải trí, văn hóa và tôn giáo

7034 Nhà giam 7086 Giải trí, văn hóa và tôn giáo chưa phân loại

709 Giáo dục 7035 Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp an toàn trật tự xã hội

An toàn và trật tư xã hội chưa phân loại Giáo dục tiền tiểu học và tiểu học 7036 7091

Sự nghiệp kinh tế Giáo dục trung học 704 7092

7093 Giáo dục phổ thông sau trung học 7041 Sự nghiệp chung về kinh tế, thương mại và lao động

Nông, lâm, ngư nghiệp và săn bắn Giáo dục sau phổ thông 7042 7094

Nhiên liệu và năng lượng Giáo dục không xác định theo cấp học 7043 7095

Khai khoáng, chế tạo chế biến và xây dựng Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp giáo dục 7044 7096

Giao thông Giáo dục chưa phân loại 7045 7097

Bảo đảm xã hội 710 7046 Truyền thông

Ốm đau và khuyết tật 7101 7047 Các ngành công nghiệp khác

7102 Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp kinh tế Người cao tuổi 7048

Thân nhân còn sống 7103 7049 Sự nghiệp kinh tế chưa phân loại

Gia đình và trẻ em 7104 705 Bảo vệ môi trường

Thất nghiệp 7105 7051 Quản lý rác thải

Nhà ở 7106 7052 Quản lý nước thải

7107 Thiếu hòa nhập xã hội chưa phân loại 7053 Giảm ô nhiễm

7108 7054 Bảo vệ cảnh quan và đa dạng sinh học Nghiên cứu & phát triển sự nghiệp đảm bảo xã hội

7109 Đảm bảo xã hội chưa phân loại 7055 Nghiên cứu và phát triển sự nghiệp bảo vệ môi trường

7056 Bảo vệ môi trường chưa phân loại

Các vấn đề khác về phân loại

Phân loại phúc lợi xã hội

160. Các giao dịch về an sinh xã hội được báo cáo theo cách sau trong hệ thống GFS.

Trợ giúp xã hội

161. Như đã nêu trên, trợ giúp xã hội được đảm bảo bằng tiền thuế chung của Chính phủ và không đòi hỏi phải đóng góp vào quỹ. Trong một số trường hợp, Chính phủ cung cấp hàng hóa thay vì chi tiền. Chính phủ Việt Nam hạch toán trợ giúp xã hội như dưới đây. Phúc lợi bằng tiền được hạch toán vào 27, chi Phúc lợi xã hội và giảm tiền. Nếu hỗ trợ bằng hiện vật như gạo thay vì tiền, thì hạch toán hai giao dịch: mua gạo và giảm tiền đồng thời phân phối phúc lợi bằng gạo và giảm hàng lưu kho.

Chi phúc lợi trợ giúp xã hội bằng tiền

Ghi nợ 272 Phúc lợi trợ giúp xã hội Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Chi phúc lợi trợ giúp xã hội bằng hàng hóa và dịch vụ do Chính phủ đứng ra mua

Ghi nợ 312A mua sắm hàng hóa Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Quỹ an sinh xã hội

162. Quỹ an sinh xã hội là các quỹ liên quan đến đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động vào quỹ và chi trả phúc lợi xã hội từ quỹ. Việc hạch toán các giao dịch an sinh xã hội như dưới đây. Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động cho Quỹ được hạch toán là thù lao cho người lao động đồng thời làm giảm tiền. Thu đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động được hạch toán là thu an sinh xã hội và tăng tiền. Chi trả phúc lợi từ Quỹ được hạch toán là chi phúc lợi xã hội và giảm tiền.

Ghi nợ 272 Phúc lợi trợ giúp xã hội Ghi có 312B Xử lý hàng hóa

Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động cho Quỹ an sinh xã hội

Ghi nợ 212 Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Quỹ an sinh xã hội thu tiền đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động

Ghi nợ 3212 Tiền và tiền gửi Ghi có 121 Đóng góp an sinh xã hội

Quỹ an sinh xã hội chi trả phúc lợi

163. Như đã nêu trên, đóng góp của Chính phủ vào chương trình phúc lợi xã hội cho lao động không bị loại trừ khi hợp nhất báo cáo vì các khoản thanh toán đó được ghi nhận là chi trả cho người lao động để nộp vào quỹ. Sơ đồ minh họa được lặp lại dưới đây.

Ghi nợ 271 Chi phúc lợi an sinh xã hội Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Khu vực chính phủ

Hộ gia đình

Chi trả [212]

Ngân sách

Người lao động

Qũy an sinh xã hội

Đóng góp xã hội [1211]

Phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động

164. Phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động cũng bao hàm đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động. Các chương trình này được tách thành chương trình hưu trí và ngoài hưu hưu trí vì chương trình hưu trí được phân loại riêng biệt trong GFS.

165. Chương trình ngoài hưu trí được phân loại tương tự như với các quỹ an sinh xã hội, ngoại trừ khoản chi 273 là chi phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động và khoản thu 122 là đóng góp an sinh xã hội khác theo các cơ chế đó.

166. Đối với chương trình hưu trí, Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA) đòi hỏi áp dụng hạch toán dồn tích cho dù quốc gia đã áp dụng kế toán dồn tích hay chưa. Vì vậy, quỹ phát sinh nợ khi nhận đóng góp và giảm nợ khi chi tiền lương hưu. Tuy nhiên, cách xử lý trên chỉ áp dụng trong trường hợp thống kê tài chính chính phủ chủ yếu gồm các quỹ an sinh xã hội chủ yếu nhằm cung cấp chế độ hưu trí.

167. Đối với phúc lợi ngoài hưu trí, đóng góp của đơn vị sử dụng lao động vào Quỹ được hạch toán là thù lao cho người lao động và giảm tiền mặt, Thu đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động được hạch toán là thu an sinh xã hội và tăng tiền. Chi trả phúc lợi từ quỹ được hạch toán là phúc lợi xã hội và giảm tiền.

Ngoài lương hưu

Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động cho Quỹ an sinh xã hội

Ghi nợ 212 Đóng góp của đơn vị sử dụng lao động Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Quỹ an sinh xã hội thu tiền đóng góp của đơn vị sử dụng lao động và người lao động

Ghi nợ 3212 Tiền và tiền gửi Ghi có 122 Đóng góp an sinh xã hội khác

Quỹ an sinh xã hội chi trả phúc lợi

Ghi nợ 273 Phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động Ghi có 3212 Tiền và tiền gửi

Giao dịch trên dòng và dưới dòng

168. Sơ đồ dưới đây nhằm phân biệt giữa các giao dịch dùng để tính bội chi và các giao dịch là nguồn bù đắp bội chi. GFS trình bày cân đối số dữ liệu tài khóa, trong đó thu trừ đi chi tiêu (gồm chi thường xuyên và chi đầu tư) ra được số bội chi, đồng thời thể hiện biến động về tài sản tài chính và tài sản nợ dùng để bù đắp bội chi.

Thu 100

Các giao dịch trên dòng dùng để tính bội chi

Trừ chi 85

Trừ đầu tư ròng

= Bội chi 20

Các giao dịch dưới dòng là nguồn bù đắp bội chi

Thay đổi TS tài chính -10

Thay đổi TS nợ 10

1.4. BÁO CÁO GFS

169. Báo cáo theo chuẩn GFS có thể được lập ngay sau khi ánh xạ được COA của quốc gia với cách phân loại của GFS. Các báo cáo chính của GFS trình bày các nội dung của khung phân tích như sau:

Báo cáo hoạt động của Chính phủ

170. Báo cáo hoạt động phản ánh những giao dịch tiền mặt và phi tiền mặt của chính phủ trong một kỳ kế toán. Phát sinh trong hoạt động đóng góp làm thay đổi số dư tài sản có và tài sản nợ. Báo cáo này được minh họa ở cột 2 của sơ đồ phân tích trên. Cho vay / vay nợ ròng chính là bội thu / bội chi ngân sách.

a) Thu và chi được trình bày theo các nội dung kinh tế lớn

b) Thu trừ chi bằng cân đối ròng cho hoạt động (NOB)

c) Chi cộng đầu tư vào tài sản phi tài chính bằng chi tiêu

d) Cân đối ròng cho hoạt động (NOB) trừ đầu tư vào tài sản phi tài chính bằng cho vay / vay nợ ròng

(bội thu / bội chi)

e) Các giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ nhằm bù đắp số thâm hụt hoặc đầu tư số bội thu

f ) Hệ thống báo cáo NSNN của Việt Nam chưa thể cung cấp các nội dung phi tiền mặt của báo cáo này do chưa áp dụng kế toán dồn tích, nhưng vẫn có thể ra được báo cáo lưu chuyển tiền tệ, báo cáo này có cấu trúc tương tự như báo cáo hoạt động, và chỉ trình bày thông tin lưu chuyển tiền tệ trong báo cáo này. Dữ liệu lấy từ BCTCNN có thể được sử dụng để lập báo cáo này.

Các giao dịch tác động đến giá trị ròng

1 Thu

11 Thuế

12 Đóng góp xã hội [theo GFS]

13 Bổ sung hoặc viện trợ

14 Thu khác

2 Chi

21 Thù lao cho người lao động [theo GFS]

22 Sử dụng hàng hóa dịch vụ

23 Tiêu dùng tài sản cố định [theo GFS]

24 Chi trả lãi

25 Chi trợ cấp

26 Chi bổ sung và viện trợ

27 Chi phúc lợi xã hội [theo GFS]

28 Chi khác

GOB Cân đối hoạt động gộp (1-2+23)

NOB Cân đối hoạt động ròng (1 -2)

Các giao dịch tác động đến giá trị ròng

Các giao dịch về tài sản phi tài chính

Mua sắm ròng tài sản phi tài chính 31

Tài sản cố định 311

Hàng lưu kho 312

Vật có giá trị 313

Tài sản phi sản xuất 314

Cho vay ròng (+)/ Vay nợ ròng (-) [theo GFS] NLB (1-2-31 = 32-33)

Giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ (huy động nguồn)

Mua sắm ròng tài sản tài chính 32

Trong nước 321

Ngoài nước 322

Phát sinh ròng tài sản nợ 33

Trong nước 331

Ghi chú: (1) Cân đối hoạt động ròng bằng thu trừ chi. Cân đối hoạt động gộp bằng thu trừ chi (không bao gồm tiêu dùng tài sản cố định).

332 Ngoài nước

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

171. Báo cáo dòng tiền hoặc báo cáo lưu chuyển tiền tệ thông tin về hoạt động ngân quỹ của Chính phủ trong một kỳ kế toán, góp phần làm thay đổi số dư tài sản có và tài sản nợ. Báo cáo này thể hiện các giao dịch ngân quỹ ở cột 2 của sơ đồ phân tích trên, là số liệu được gộp với các giao dịch phi tiền mặt trong báo cáo về hoạt động của chính phủ. Thâm hụt hoặc thặng dư ngân quỹ chính là phần ngân quỹ tương đương của bội thu / bội chi ngân sách trong báo cáo hoạt động.

a) Báo cáo này có cấu trúc tương tự Báo cáo hoạt động nhưng chỉ ghi nhận các giao dịch ngân quỹ.

b) Dòng tiền thu trừ dòng tiền chi bằng lưu chuyển tiền tệ thuần qua hoạt động

c) Dòng tiền chi (ra) cộng dòng tiền đầu tư cho tài sản phi tài chính bằng dòng tiền chi tiêu

d) Lưu chuyển tiền tệ thuần qua hoạt động trừ dòng tiền đầu tư cho tài sản phi tài chính bằng

thặng dư hoặc thâm hụt ngân quỹ ròng

e) Dòng tiền từ các giao dịch tài sản tài chính và tài sản nợ nhằm bù đắp cho số thâm hụt hoặc đầu

tư số thặng dư

f ) Vì NSNN áp dụng hệ thống kế toán dòng tiền với các thông tin về vay nợ và đầu tư vào tài sản tài chính, nên có thể lập được báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo GFS. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ có thể được lập bằng cách sử dụng Kế toán đồ được ánh xạ với phân loại theo nội dung kinh tế của GFS.

Dòng tiền từ các hoạt động nghiệp vụ:

C1 Dòng tiền thu

C1 Thuế

C12 Đóng góp xã hội

C13 Bổ sung hoặc viện trợ

C14 Thực thu khác

C2 Dòng tiền chi

C21 Thù lao cho người lao động [theo GFS]

C22 Sử dụng hàng hóa dịch vụ

C24 Chi trả lãi

C25 Chi trợ cấp

C26 Chi bổ sung và viện trợ

C27 Chi phúc lợi xã hội [theo GFS]

C28 Thực chi khác

Dòng tiền từ các hoạt động nghiệp vụ = C1 – C2

C31 Dòng tiền ròng từ đầu tư tài sản phi tài chính

C311 Tài sản cố định

C312 Hàng lưu kho

C313 Vật có giá trị

C314 Tài sản phi sản xuất

C2M Dòng tiền chi tiêu (C2+C31)

CSD Thặng dư ngân quỹ (+) / Thâm hụt ngân quỹ (-) (C1-C2-C31 =C 1-C2M = C32-C33)

Dòng tiền từ các giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ (huy động nguồn)

C32 Mua sắm ròng tài sản tài chính khác ngoài ngân quỹ

C321 Trong nước

C322 Ngoài nước

C33 Phát sinh ròng tài sản nợ

C331 Trong nước

C332 Ngoài nước

NFB Dòng tiền ròng từ các hoạt động tài chính (C33-C32)

NCB Thay đổi ròng số dư ngân quỹ (CSD+NFB)

Báo cáo về phát sinh kinh tế khác

172. Báo cáo về phát sinh kinh tế khác nhằm trình bày những phát sinh khác làm thay đổi số dư tài sản có và tài sản nợ trong một kỳ kế toán, và chỉ có thể lập được trong hệ thống dồn tích có ghi chép về biến động phi tiền mặt trong giá trị tài sản có và tài sản nợ. Báo cáo này được minh họa ở cột 3 của sơ đồ phân tích trên.

a) Báo cáo này phản ánh những thay đổi về giá trị ròng, nhưng không phải do các giao dịch của

Chính phủ.

b) Báo cáo phân biệt phát sinh kinh tế khác thành hai nội dung chính, bao gồm: phát sinh làm

thay đổi tăng hoặc giảm giá trị nắm giữ và thay đổi về khối lượng.

c) Ngân sách Nhà nước của Việt Nam chưa thể cung cấp đầy đủ các nội dung của báo cáo này nếu

chưa áp dụng kế toán dồn tích.

Thay đổi về giá trị ròng do những phát sinh kinh tế khác (4+5) 9

Thay đổi về giá trị ròng do tăng giảm giá trị nắm giữ 4

41 Tài sản phi tài chính

411 Tài sản cố định

412 Hàng lưu kho

413 Vật có giá trị

414 Tài sản phi sản xuất

42 Tài sản tài chính

43 Tài sản nợ

Thay đổi về giá trị ròng do những thay đổi khác về khối lượng tài sản có và tài sản nợ 5

51 Tài sản phi tài chính

511 Tài sản cố định

512 Hàng lưu kho

513 Vật có giá trị

514 Tài sản phi sản xuất

52 Tài sản tài chính

53 Tài sản nợ

Bảng cân đối tài sản

173. Bảng cân đối tài sản trình bày tài sản có và tài sản nợ thể hiện tình hình tài chính đầu kỳ và cuối kỳ của Chính phủ và chỉ có thể được lập trong hệ thống dồn tích có ghi chép về biến động phi dòng tiền, ảnh hưởng đến giá trị tài sản có và tài sản nợ. Báo cáo này được minh họa ở cột 1 và cột 4 trong sơ đồ phân tích trên.

a) Báo cáo phân biệt tài sản có thành hai nội dung chính, gồm: tài sản tài chính và tài sản phi tài

chính, đồng thời trình bày cả tài sản nợ.

b) Tài sản có và tài sản nợ lại được phân tách tiếp theo công cụ hay lĩnh vực của bên đối tác

Cân đối đầu kỳ Cân đối cuối kỳ

6 Giá trị ròng (61+62-63)

61 Tài sản phi tài chính

611 Tài sản cố định

612 Hàng lưu kho

613 Vật có giá trị

614 Tài sản phi sản xuất

62 Tài sản tài chính

621 Trong nước 1

622 Nước ngoài

63 Tài sản nợ

631 Trong nước 1

632 Nước ngoài

1.5. NỢ CỦA KHU VỰC CÔNG

174. Chỉ tiêu nợ gộp của khu vực công trong GFS bao gồm mọi tài sản nợ là các công cụ nợ. Công cụ nợ là yêu cầu quyền lợi tài chính, đòi hỏi bên nợ phải thanh toán tiền gốc và/hoặc tiền lãi cho chủ nợ tại một thời điểm trong tương lai. Mức độ đầy đủ trong báo cáo nợ của quốc gia được xác định qua phạm vi bao phủ đối với các tiểu khu vực thuộc khu vực công và phạm vi bao phủ đối với các công cụ nợ.

Phạm vi bao phủ về khu vực thể chế

175. Như đã bàn ở Chương 1, khu vực chính phủ bao gồm một số tiểu khu vực như sau:

y Cấp chính quyền đầu tiên là GL1; bao gồm chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách, bao

gồm các cơ quan trung ương hoạt động bằng quỹ ngân sách chung.

y Cấp GL2 bằng cấp GL1 cộng với các đơn vị ngoài ngân sách và các quỹ bảo hiểm, vì vậy gọi chung

là khu vực chính quyền trung ương;

y Cấp GL3 bằng cấp GL2 cộng với chính quyền cấp bang và cấp cơ sở, vì vậy bao gồm khu vực chính

phủ.

GI.3 - Khu vực Chính phủ

GI.2 - Chính quyền trung ương

Chính quyền cấp bang: Số lượng bang hoặc tỉnh

GI.1 - Chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách: Cơ quan tư pháp, Cơ quan lập pháp, Bộ ngành, Chủ tịch nước, Chính phủ

Các đơn vị/ Quỹ ngoài ngân sách

Chính quyền cấp cơ sở: Số lượng đô thị

Các Quỹ an sinh xã hội1 An sinh xã hội cấp quốc gia

1 Tại một số quốc gia, các Quỹ an sinh xã hội không thuộc khu vực chính quyền trung ương về mặt pháp lý. Tuy nhiên, để so sánh trong Niên giám Thống kê Tài chính Chính phủ, các quỹ này được đưa ra ngoài GL1 và đưa vào trong GL2.

176. Nợ khu vực công còn bao gồm nợ của các doanh nghiệp của chính phủ. Phạm vi toàn diện theo khu vực về nợ của khu vực công cần bao gồm cả nợ của khu vực chính phủ (GL3) và nợ của các DNNN. Các cấp độ Gl ở sơ đồ trên liên quan trực tiếp đến sơ đồ về khu vực thể chế trong Chương 1. Khu vực chính quyền trung ương ở Việt Nam bao gồm khu vực chính quyền trung ương trong ngân sách (các cơ quan hành chính nhà nước và các đơn vị sự nghiệp), 30 loại quỹ ngoài ngân sách thuộc kiểm soát của chính quyền trung ương và các quỹ an sinh xã hội. Khu vực chính quyền địa phương ở Việt Nam được coi là chính quyền địa phương trong GFS. Khu vực chính quyền địa phương cũng bao gồm khoảng 30 loại quỹ ngoài ngân sách thuộc kiểm soát của chính quyền địa phương.

Chính phủ

Tùy trường hợp

Chính quyền trung ương

Chính quyền cấp bang

Chính quyền cấp cơ sở

Các quỹ an sinh xã hội

Chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách

Các đơn vị ngoài ngân sách

Phạm vi bao phủ về công cụ nợ

177. Phạm vi đầy đủ của các nội dung về tài sản nợ trên bảng cân đối tài sản được coi là nợ cũng quan trọng. Tài sản nợ là các nghĩa vụ đem lại lợi ích kinh tế cho các đơn vị đang nắm giữ đòi hỏi tài chính tương ứng. Các tiêu chí để xác định tài sản nợ là nợ là các khoản thanh toán trả lãi và/hoặc gốc trong tương lai của bên nợ cho chủ nợ. Nợ gộp bao gồm sáu công cụ khác nhau:

a. Chứng khóan nợ là những công cụ tài chính có thể chuyển nhượng, thường bao gồm lịch trả gốc và trả lãi. Một số hình thức phổ biến về chứng khóan nợ là tín phiếu, thương phiếu và trái phiếu.

b. Vốn vay là những công cụ tài chính được tạo ra khi một chủ nợ trực tiếp cho bên nợ vay vốn để

đổi lấy chứng từ không thể chuyển nhượng làm bằng chứng cho tài sản đó.

c. Các khoản phải trả khác. Đó thường là các khoản tín dụng thương mại, ứng trước và các nội

dung khác đã trả hoặc đã nhận.

d. Quyền rút vốn đặc biệt (SDRs) là tài sản dự trữ quốc tế do IMF tạo ra và phân bổ cho các quốc gia thành viên để bổ sung cho các tài sản dự trữ hiện hữu. Định nghĩa về nợ gộp bao gồm cả SDR. Tuy nhiên, ở nhiều quốc gia, SDR do ngân hàng trung ương nắm giữ và không được tính vào nợ của khu vực Chính phủ.

e. Tiền và tiền gửi. Tiền bao gồm tiền giấy và tiền xu với giá trị danh nghĩa cố định và được ngân hàng trung ương hoặc chính phủ phát hành, hoặc uỷ quyền phát hành. Mặc dù các tiểu khu vực trong khu vực chính phủ đều nắm giữ tiền nhưng thường chỉ ngân hàng trung ương mới phát hành tiền. Tiền gửi là mọi quyền đòi, thể hiện qua bằng chứng gửi tiền, đối với các tổ chức nhận tiền gửi (bao gồm cả ngân hàng trung ương) và trong một số trường hợp, đối với cả Chính phủ và các đơn vị thể chế khác.

f. Dự trữ, quyền hưởng phúc lợi và dự phòng là các tài sản nợ khác của những đơn vị thuộc khu vực công có vai trò là đơn vị bảo hiểm, quỹ hưu trí, hoặc đơn vị phát hành bảo lãnh chuẩn hóa, và tài sản tương ứng của đương đơn hoặc người hưởng lợi.

Mức độ đầy đủ của báo cáo nợ

178. Để đánh giá mức độ đầy đủ của báo cáo nợ công, cần phải xem xét kết hợp cả phạm vi bao phủ về

khu vực và về công cụ nợ theo ma trận dưới đây.

Doanh nghiệp tài chính của nhà nước1

Doanh nghiệp phi tài chính của nhà nước1

í

Chính quyền cấp bang

GL5

Chính quyền cấp cơ sở

GL4

Quỹ an sinh xã hội

GL3

ủ h p h n h c c ự v u h k u ấ c

Đơn vị ngoài ngân sách

GL2

ơ C

GL1

Chính quyền TW thuộc phạm vi ngân sách

i

,

ợ n K C

R D S * *

y a v n ố V

ả r t i ả h P

.

ử g n ề i t ,

g n ò h p D

,

L Q

i

n ề T

D1

ữ r t .

D *

D2

D3

D4

Bổ sung công cụ nợ

1. Hiện chưa đưa vào niên giám GFS * Bảo hiểm, hưu trí, bảo lãnh chuẩn hóa ** Quyền rút vốn đặc biệt

179. Phạm vi bao phủ khu vực ở cấp đầu tiên là chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách (GL1).

Ở khu vực cấp đó, có bốn phạm vi bao phủ về công cụ nợ:

y D1 bao gồm các công cụ nợ có tính lãi thông thường như vốn vay và chứng khóan nợ phát hành;

y D2 bằng D1 cộng thêm tiền gửi;

y D3 bằng D2 cộng thêm các khoản phải trả; và

y D4 bằng D3 cộng thêm các công cụ nợ khác

180. Các nội dung công cụ nợ thuộc phạm vi bao phủ từ D1 đến D4 có thể áp dụng cho các tiểu khu vực khác thuộc khu vực chính phủ (GL2 và GL3). Ngoài ra, chúng cũng có thể áp dụng cho GL4, bao gồm khu vực chính phủ, các doanh nghiệp phi tài chính của nhà nước và GL5 là GL4 cộng thêm các doanh nghiệp tài chính của Nhà nước.

181. Phạm vi bao phủ toàn diện nhất về nợ khu vực công là GL5 và D4. Hầu hết quốc gia chưa đạt phạm vi bao phủ toàn diện như vậy mà chỉ báo cáo nợ công ở cấp độ thấp hơn trong phạm vi ma trận nói trên.

182. Như đã nêu trên, Việt Nam không tính nợ của DNNN khi tổng hợp nợ công. Khi công bố dữ liệu nợ công hoặc cung cấp dữ liệu nợ cho các tổ chức quốc tế, ta cần ghi chú dữ liệu bao gồm những nội dung nào trong ma trận ở trên.

Các cơ sở dữ liệu thống kê nợ quốc tế

183. Thống kê nợ nước ngoài hàng quý của Ngân hàng Thế giới (QEDS). Trong một nỗ lực nhằm hỗ trợ phân tích và so sánh tình hình nợ nước ngoài của các quốc gia, IMF và Ngân hàng Thế giới đã triển khai một cơ sở dữ liệu trực tuyến vào ngày 18/11/2004 để tăng cường tiếp cận số liệu thống kê nợ nước ngoài hàng quý cập nhật và có thể so sánh cho 55 quốc gia. Cơ sở dữ liệu này được cập nhật 3 tháng một lần, tổng hợp lại toàn bộ số liệu thống kê nợ nước ngoài thường được công bố bởi các quốc gia đăng ký tham gia Chuẩn mực công bố dữ liệu đặc biệt (SDDS) của IMF. Cơ sở dữ liệu này do Ngân hàng Thế giới quản lý, Việt Nam không đóng góp vào cơ sở dữ liệu QEDS.

184. Cơ sở dữ liệu nợ công hàng quý (QPSD), do Ngân hàng Thế giới và IMF phối hợp xây dựng, nhằm tổng hợp dữ liệu nợ công chi tiết của một số quốc gia lựa chọn. Cơ sở dữ liệu QPSD bao gồm các bảng biểu theo quốc gia và so sánh các quốc gia, các nội dung nợ công cụ thể. Dữ liệu đại diện cho các khu vực theo thông tin có khu vực chính phủ, hoặc chính quyền trung ương; hoặc khu vực chính phủ trong phạm vi ngân sách; doanh nghiệp phi tài chính và doanh nghiệp tài chính của Nhà nước và một bảng trình bày tổng nợ công. Việt Nam không đóng góp vào cơ sở dữ liệu QPSD.

CHƯƠNG II: THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM

2.1. KHU VỰC CHÍNH PHỦ CỦA VIỆT NAM

185. Cẩm nang GFS2014 xác định khu vực chính phủ bao gồm tất cả các đơn vị thuộc Chính phủ và các đơn vị sự nghiệp phi lợi nhuận, phi thị trường, thường trú trong nước, thuộc kiểm soát của các đơn vị chính phủ. Việc xác định khu vực chính phủ của Việt Nam nhằm phục vụ cho công tác thống kê tài chính chính phủ hay thống kê số liệu vĩ mô về tình hình NSNN theo các tiêu thức và phân loại phù hợp với thông lệ quốc tế.

186. Đặc thù hệ thống chính trị của Việt Nam là một chỉnh thể thống nhất bao gồm: Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (gồm cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và 5 đoàn thể chính trị - xã hội (Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam). Xét ở khía cạnh tài chính, NSNN phải đảm bảo kinh phí hoạt động của toàn bộ hệ thống này.

187. Đối chiếu với định nghĩa khu vực chính phủ của GFS, mục đích của việc xác định khu vực chính phủ và đặc thù hệ thống chính trị của Việt Nam, có thể hiểu khu vực Chính phủ theo nghĩa rộng (hay còn gọi là khu vực nhà nước) của Việt Nam bao gồm các đơn vị thể chế thường trú thuộc sự quản lý hoặc kiểm soát của các cơ quan Nhà nước các cấp chính quyền, hoạt động chủ yếu nhằm thực hiện các chức năng hoạch định chính sách, đường lối phát triển kinh tế - xã hội, quản lý và thực thi các chính sách của Nhà nước. Khu vực này bao gồm tất cả các đơn vị thuộc cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp, cơ quan của Đảng, tổ chức chính trị - xã hội; các đơn vị sự nghiệp công lập và các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

188. Các cấp chính quyền ở Việt Nam bao gồm: chính quyền trung ương, chính quyền cấp tỉnh, chính quyền cấp huyện, chính quyền cấp xã; trong đó chính quyền cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã hợp chung thành chính quyền địa phương. Chính quyền mỗi cấp bao gồm các cơ quan nhà nước được thành lập để thực thi các nhiệm vụ của mình theo quy định của pháp luật.

189. Các đơn vị sự nghiệp công lập là các đơn vị do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước trong các lĩnh vực như giáo dục, đào tạo, y tế, nghiên cứu khoa học, văn hóa, thể dục thể thao, du lịch, lao động - thương binh và xã hội, thông tin truyền thông và các lĩnh vực sự nghiệp khác được pháp luật quy định. Theo phân loại hiện hành theo mức độ tự chủ tài chính thì các đơn vị sự nghiệp được chia làm 4 loại: (i) đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; (ii) đơn vị tự bảo đảm chi

thường xuyên; (ii) đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; (iv) đơn vị được Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên.

190. Các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là các quỹ do cơ quan có thẩm quyền quyết định thành lập, hoạt động độc lập với NSNN, nguồn thu, nhiệm vụ chi của quỹ để thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Hiện nay, có khoảng hơn 40 loại quỹ tài chính Nhà nước được thành lập ở cả trung ương và địa phương. Các quỹ này do Quốc hội hoặc Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thành lập, có phạm vi chi tiêu ở nhiều lĩnh vực khác nhau.

191. Các đơn vị kinh tế phi thị trường, phi lợi nhuận: Trong các bộ, cơ quan trung ương, địa phương có các đơn vị kinh tế nhà nước, có tư cách pháp nhân như doanh nghiệp, nhưng không thỏa mãn các tiêu chí thống kê để được gọi là doanh nghiệp. Các đơn vị kinh tế nhà nước này được xác định thuộc phạm vi khu vực Chính phủ nếu sản phẩm đơn vị sản xuất ra mang tính phi thị trường và phi lợi nhuận. Để xác định các đơn vị kinh tế có phải thuộc khu vực Chính phủ hay không cần phải áp dụng phép thử (xem ở mục sau).

Các doanh nghiệp nhà nước

192. Khái niệm DNNN được thay đổi qua các giai đoạn khác nhau:

y Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì DNNN là doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ

100% vốn điều lệ.

y Theo Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp thì

doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ bao gồm:

ο Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ là công ty mẹ của tập đoàn kinh tế nhà nước, công ty mẹ của tổng công ty nhà nước, công ty mẹ trong nhóm công ty mẹ - công ty con;

ο Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên độc lập do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

y Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 03/6/2017 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII về tiếp tục đổi mới, cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả DNNN xác định: “DNNN là doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và giữ cổ phần, góp vốn chi phối, tổ chức và hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn”.

y Luật Doanh nghiệp năm 2020 quy định DNNN bao gồm các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết, được tổ chức quản lý dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần.

193. Trong phạm vi thống kê tài chính Chính phủ, các DNNN được xác định là các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn góp; được tổ chức và hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn. Điều này cũng phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2020.

194. Cùng với tiến trình thực hiện đổi mới quản lý kinh tế theo hướng nhất quán chuyển sang kinh tế thị

trường, Việt Nam đã thực hiện đổi mới quản lý DNNN:

a. Doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước 100% hoặc cổ phần có thể hoạt động thương mại trong các lĩnh vực kinh doanh không bị nhà nước cấm. Luật pháp đã bãi bỏ việc can thiệp và kiểm soát hành chính trong hoạt động kinh doanh và quản lý doanh nghiệp.

b. Nhà nước thực hiện đầu tư vốn vào các doanh nghiệp để đảm bảo mục tiêu nhất định theo từng thời kỳ và doanh nghiệp có trách nhiệm bảo toàn và phát triển vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp theo quy định của pháp luật.

c. Khi hoạt động trên thị trường, DNNN được đối xử công bằng như các thành phần kinh tế khác.

- DNNN hoạt động theo tiêu chí thương mại, tự quyết định giá sản phẩm trên thị trường, thực hiện chế độ hạch toán kinh tế, tính đúng, tính đủ chi phí hoạt động sản xuất, kinh doanh, tự trang trải mọi khoản chi phí kinh doanh bằng các khoản thu của doanh nghiệp và tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất kinh doanh của mình (tự bù đắp lỗ bằng kết quả kinh doanh những năm sau của doanh nghiệp, nhà nước xóa bỏ, không cấp từ NSNN để xử lý lỗ của doanh nghiệp).

- Đối với DNNN có hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ công ích, nhà nước thực hiện chế độ đặt hàng, đấu thầu cung cấp dịch vụ sản phẩm công ích đối với doanh nghiệp. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp có hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ công ích (điện, chiếu sáng đô thị, cấp nước…) đã thực hiện chuyển sang công ty cổ phần, hoạt động theo tiêu chí thương mại, hạch toán theo cơ chế thị trường.

Khu vực công của Việt Nam

195. Áp dụng các khái niệm về phạm vi bao phủ và phân loại khu vực trên cho Việt Nam, ta có thể dùng

sơ đồ sau để trình bày tổng khu vực công và các tiểu khu vực trong đó.

Khu vực công ở Việt Nam

DNNN

Các đơn vị sự nghiệp công

Cơ quan hành chính Nhà nước

Quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách

Các hoạt động được ngân sách hỗ trợ

Trung ương, tỉnh, huyện và xã

2.2. PHẠM VI THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ CỦA VIỆT NAM

196. Hiện nay, thống kê tài chính chính phủ Việt Nam mới chỉ tập trung vào thống kê số liệu NSNN. NSNN gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, trong đó ngân sách địa phương gồm ngân sách của các cấp chính quyền địa phương (tỉnh, huyện, xã). Mỗi cấp ngân sách được phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi riêng để đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước, bao gồm hoạt động các cơ quan hành chính nhà nước, các đơn vị sự nghiệp và các đơn vị/tổ chức do NSNN bảo đảm hoặc hỗ trợ (các cơ quan đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội). Việc lồng ghép ngân sách của cả 4 cấp ngân sách tạo điều kiện cho việc tổng hợp thông tin và công tác quản lý ngân sách được toàn diện và thống nhất trong cả nước. Tuy nhiên, với việc tổng hợp thông tin của cả 4 cấp để xem xét thông qua dự toán và phê chuẩn quyết toán gây mất thời gian, trùng lắp thẩm quyền và ảnh hưởng tới chất lượng của lập dự toán, cũng như ý nghĩa của số liệu quyết toán sau khi được Quốc hội thông qua (18 tháng sau khi kết thúc năm).

197. Phạm vi thống kê tài chính chính phủ Việt Nam chưa bao gồm các hoạt động ngoài ngân sách: các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách (trừ phần NSNN hỗ trợ) và các đơn vị sự nghiệp tự chủ (phần thu chi để lại cho đơn vị theo quy định của pháp luật).

2.3. NGUYÊN TẮC HẠCH TOÁN KẾ TOÁN

Các chế độ kế toán

198. Các đơn vị thuộc khu vực công của Việt Nam hiện đang thực hiện chế độ kế toán do Bộ Tài chính quy

định riêng cho từng lĩnh vực hoạt động.

STT Số hiệu văn bản Ngày ban hành Nội dung

1 Thông tư số 107/2017/TT-BTC 10/10/2017 Hướng dẫn chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp

2 Thông tư số 102/2018/TT-BTC 14/11/2018 Hướng dẫn kế toán bảo hiểm xã hội

3 Thông tư số 108/2018/TT-BTC 15/11/2018 Hướng dẫn kế toán dự trữ quốc gia

199. Các chế độ kế toán trên một mặt đáp ứng các yêu cầu quản lý đặc thù của ngành, đơn vị, mặt khác phải tuân thủ các nguyên tắc đã được ban hành theo Chế độ kế toán HCSN, trong đó yêu cầu các đơn vị phải lập 4 báo cáo tài chính, gồm có: (i) báo cáo tình hình tài chính; (2) báo cáo kết quả hoạt động; (3) báo cáo lưu chuyển tiền tệ; và (4) thuyết minh báo cáo tài chính.

4 Thông tư số 91/2010/TT-BTC 17/06/2010 Chế độ kế toán nghiệp vụ thu chi thi hành án

200. Ngoài ra, còn các chế độ kế toán khác cho các đơn vị đặc thù riêng như:

STT Số hiệu văn bản Ngày ban hành Nội dung

1 Thông tư số 74/2018/TT-BTC 16/8/2018

Hướng dẫn chế độ kế toán đối với các khoản vay, trả nợ của Chính phủ, chính quyền địa phương; thống kê, theo dõi các khoản nợ cho vay lại và bảo lãnh Chính phủ

2 Thông tư số 109/2018/TT-BTC 15/11/2018 Hướng dẫn kế toán Quỹ Tích lũy trả nợ

3 Quyết định số 1544/QĐ-BTC 7/7/2014 Về việc áp dụng thí điểm chế độ kế toán Thuế nội địa áp dụng cho các đơn vị thuộc Tổng cục Thuế

4 Thông tư số 112/2018/TT-BTC 15/11/2018

Về việc sửa đổi, bổ sung một số điều tại Thông tư số 174/2015/TT-BTC ngày 10/11/2015 của Bộ trưởng Bộ Tài chính hướng dẫn kế toán nghiệp vụ thu thuế và thu khác đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu áp dụng cho các đơn vị thuộc Tổng cục Hải quan

5 12/12/2005 Quyết định số 94/2005/QĐ- BTC

201. Ngoài các chế độ kế toán nêu trên, Bộ Tài chính đã ban hành 2 Thông tư hướng dẫn tổng hợp báo

cáo tài chính của đơn vị cấp trên và hướng dẫn lập BCTCNN:

y Thông tư 99/2018/TT-BTC ngày 01/11/2018 hướng dẫn lập báo cáo tài chính tổng hợp của đơn vị kế toán nhà nước là đơn vị kế toán cấp trên, yêu cầu các đơn vị kế toán cấp trên phải thực hiện tổng hợp báo cáo tài chính, bao gồm: (1) Báo cáo tình hình tài chính tổng hợp; (2) Báo cáo kết quả hoạt động tổng hợp; (3) Báo cáo lưu chuyển tiền tệ tổng hợp; (4) Thuyết minh báo cáo tài chính tổng hợp. Các đơn vị cấp trên, khi tổng hợp BCTC phải loại bỏ các giao dịch nội bộ trong đơn vị lập BCTC tổng hợp như sau:

- Đối với Báo cáo tình hình tài chính: loại trừ giao dịch phải thu- phải trả; Đầu tư- Nhận đầu tư;

góp vốn- nhận vốn góp;

- Đối với Báo cáo kết quả hoạt động: Loại trừ doanh thu- chi phí; và

- Đối với Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: Loại trừ dòng tiền luân chuyển trong nội bộ.

y Thông tư 133/2018/TT-BTC ngày 28/12/2018 hướng dẫn lập BCTCNN trong đó cũng quy định 4 mẫu biểu báo cáo gồm (1) Báo cáo tình hình tài chính nhà nước; (2) Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước; (3) Báo cáo lưu chuyển tiền tệ; (4) Thuyết minh BCTCNN.

202. Ngoài NSNN được hạch toán trên cơ sở dòng tiền, các đơn vị trong khu vực công (cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập, các quỹ tài chính ngoài ngân sách...) đã xác định nguyên tắc hạch toán trên cơ sở dồn tích, đối với hạch toán nợ phải thu, nợ phải trả, doanh thu, chi phí được hướng

Về việc ban hành chế độ kế toán ngân sách và tài chính xã áp dụng cho Ngân sách cấp xã, phường, thị trấn vừa là một đơn vị dự toán vừa là cấp ngân sách thấp nhất hệ thống NSNN

dẫn theo từng giao dịch phát sinh theo nguyên tắc của chuẩn mực công quốc tế phù hợp với điều kiện Việt Nam. Ví dụ, việc ghi nhận doanh thu trên cơ sở số phải thu, ghi nhận khoản phải trả vào chi phí. Như vậy, doanh thu và chi phí sẽ được phản ánh lên báo cáo kết quả hoạt động của đơn vị và là số liệu dồn tích.

Lộ trình ban hành chuẩn mực kế toán công Việt Nam

y Ngày 31/7/2019, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 1299/QĐ-BTC về việc phê duyệt Đề án công bố chuẩn mực kế toán công Việt Nam, theo đó dự kiến sẽ ban hành các chuẩn mực kế toán công giai đoạn 2020-2024 thành 4 đợt, mỗi đợt kéo dài 1 năm từ tháng 01/2020 đến tháng 12/2023; các đợt còn lại: Thời gian thực hiện từ tháng 01/2024. Đề án cũng đưa ra cụ thể mức độ áp dụng, mô hình công bố và lộ trình cụ thể để công bố chuẩn mực kế toán công tại Việt Nam.

y Hiện nay, Bộ Tài chính đang triển khai các nội dung Đề án. Ngày 01/01/2019, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 1933/QĐ-BTC về việc thành lập Ban Soạn thảo và Tổ Biên tập Hệ thống chuẩn mực kế toán công Việt Nam có sự phối hợp tham gia của nhiều Bộ, Ngành, các trường đại học, các hội nghề nghiệp. Trong đó Bộ Tài chính đứng ra làm đầu mối, có trách nhiệm chủ trì, nghiên cứu, soạn thảo và ban hành chuẩn mực kế toán.

Về khoảng cách hiện nay giữa các chế độ kế toán và IPSAS:

y Chuẩn mực kế toán công quốc tế là các hướng dẫn dựa trên nguyên tắc, các đơn vị sẽ vận dụng

các nguyên tắc để hạch toán theo điều kiện cụ thể của đơn vị mình;

y IPSAS chủ yếu ghi nhận theo giá trị hợp lý, trong khi đó các chế độ kế toán Việt Nam hướng dẫn kế

toán theo các giao dịch và ghi nhận theo nguyên tắc giá gốc.

Về cơ sở hạch toán:

y Đối với kế toán thu chi ngân sách hạch toán theo cơ sở tiền mặt có điều chỉnh phù hợp với quy định của Luật NSNN về thu chi NSNN, làm căn cứ lập báo cáo thu chi NSNN theo từng năm tài khóa.

y Đối với tài chính do các đơn vị ghi chép và báo cáo, việc hạch toán trên cơ sở dồn tích đã được áp dụng. Việc xác định thu, chi phí trên cơ sở dồn tích đối với các tài khoản trong bảng, việc hạch toán khấu hao tài sản cố định hằng năm tính vào chi phí trong kỳ theo quy định tại IPSAS 17 so với trước đây khi mua sắm tài sản cố định ghi nhận toàn bộ giá trị tài sản vào chi phí trong kỳ, hạch toán hao mòn tài sản cố định hằng năm ghi giảm nguồn hình thành tài sản cố định. Vì vậy, hiện nay thông tin tài chính phản ánh chính xác hơn tình hình hoạt động hành chính, sự nghiệp của đơn vị. Về ghi nhận nguồn vốn, đã có quy định tương đồng với chuẩn mực kế toán công quốc tế, thực hiện bù trừ giữa thu và chi, số chênh lệch mới ghi tăng nguồn vốn (trước đây quy định số thu được ghi thẳng tăng nguồn vốn).

2.4. BÁO CÁO TÀI CHÍNH NHÀ NƯỚC

Các khái niệm cơ bản về BCTCNN

203. BCTCNN là một công cụ hữu hiệu giúp cho công tác quản lý tài chính của Nhà nước ngày càng minh bạch, hiệu quả. Đồng thời, giúp cho cơ quan, đơn vị và người dân có thể kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả hoạt động tài chính của Nhà nước trong từng năm tài chính.

204. Ngày 14/3/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 25/2017/NĐ-CP, có hiệu lực thi hành từ 01/01/2018 quy định về nội dung BCTCNN; việc tổ chức thực hiện lập, công khai BCTCNN; trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, địa phương trong việc cung cấp thông tin phục vụ việc lập BCTCNN.

205. Theo Nghị định nói trên, BCTCNN bao gồm: Báo cáo tình hình tài chính nhà nước, Báo cáo kết quả

hoạt động tài chính nhà nước, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, Thuyết minh BCTCNN.

y Báo cáo tình hình TCNN là báo cáo tài chính tổng hợp, dùng để phản ánh toàn bộ thông tin về tài sản; nợ phải trả; nguồn vốn của Nhà nước trên phạm vi toàn quốc hoặc phạm vi tỉnh tại thời điểm kết thúc kỳ báo cáo. Cụ thể:

Tài sản của Nhà nước gồm tài sản Nhà nước giao cho các đơn vị quản lý, sử dụng; tiền và các khoản có giá trị như tiền; các khoản phải thu; hàng tồn kho; đầu tư tài chính; cho vay; tài sản cố định (hữu hình và vô hình); tài sản dở dang; tài sản khác.

- Nợ phải trả của Nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản nợ của Chính phủ, nợ của chính quyền

địa phương và các khoản phải trả khác của các đơn vị của Chính phủ theo quy định.

- Nguồn vốn của Nhà nước gồm nguồn vốn hình thành tài sản, thặng dư (hoặc thâm hụt) lũy kế

từ hoạt động tài chính nhà nước, nguồn vốn khác của Nhà nước.

y Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước là báo cáo tài chính tổng hợp, dùng để phản ánh tình hình thu nhập, chi phí và kết quả hoạt động tài chính của Nhà nước (chênh lệch giữa thu nhập và chi phí).

y Báo cáo lưu chuyển tiền tệ là báo cáo tài chính tổng hợp, phản ánh tình hình lưu chuyển tiền tệ, bao gồm các luồng tiền thu vào, các luồng tiền chi ra từ các hoạt động chủ yếu, hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính trong kỳ báo cáo; số dư tiền và tương đương tiền tại thời điểm kết thúc kỳ báo cáo của Nhà nước.

y Thuyết minh BCTCNN sẽ mô tả kỹ hơn kèm theo các phân tích, đánh giá về tình hình tài chính nhà nước, kết quả hoạt động tài chính nhà nước và lưu chuyển tiền tệ nhà nước; thuyết minh, giải trình về chênh lệch thông tin trọng yếu giữa BCTCNN và Báo cáo quyết toán NSNN.

Khung pháp lý quy định về lập và công bố BCTCNN

206. Đến nay, Bộ Tài chính cơ bản hoàn thiện khung pháp lý quy định về lập và công bố BCTCNN, cụ thể

như sau:

y Luật Kế toán 2015 (Điều 30, Điều 73) bổ sung quy định về BCTCNN;

y Nghị định số 25/2017/NĐ-CP ngày 14/3/2017 của Chính phủ về BCTCNN: quy định đối tượng, nội dung, lập và công khai, trách nhiệm của các đơn vị trong việc cung cấp thông tin để lập BCTCNN; và

y Thông tư số 133/2018/TT-BTC ngày 28/12/2018 của Bộ Tài chính về hướng dẫn lập BCTCNN: hướng dẫn biểu mẫu, quy trình lập, gửi Báo cáo cung cấp thông tin để lập BCTCNN; các chỉ tiêu cụ thể của BCTCNN; kiểm tra việc lập BCTCNN.

207. Ngoài ra, Bộ Tài chính ban hành các văn bản hướng dẫn chế độ kế toán để đảm bảo việc cung cấp

thông tin đầu vào để lập BCTCNN như:

y Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 về hướng dẫn chế độ kế toán hành chính, sự

nghiệp;

y Thông tư số 99/2018/TT-BTC ngày 01/11/2018 về việc hướng dẫn lập Báo cáo tài chính tổng hợp

của đơn vị kế toán nhà nước là đơn vị kế toán cấp trên;...) và

y Các văn bản hướng dẫn cụ thể về gửi Báo cáo cung cấp thông tin tài chính để triển khai lập BCTCNN năm 2018 và hướng dẫn các kho bạc nhà nước (KBNN) triển khai lập BCTCNN năm 2018.

2.5. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN

Mô tả hệ thống CNTT:

208. Ở cấp quốc gia, hiện nay, các đơn vị thuộc đối tượng cung cấp thông tin đầu vào cho Tổng Kế toán nhà nước sử dụng đang thực hiện kế toán và lập báo cáo tài chính riêng rẽ tại các phần mềm kế toán khác nhau. Để lập BCTCNN, các đơn vị gửi báo cáo cung cấp thông tin tài chính qua Cổng thông tin điện tử hệ thống Tổng kế toán (dưới dạng file XML hoặc PDF), hoặc bản giấy (trong trường hợp đơn vị không gửi được file điện tử). Các thông tin đầu vào sẽ được chuyển tự động (hoặc nhập thủ công trong trường hợp đơn vị gửi file giấy) đến hệ thống Tổng Kế toán nhà nước để hợp nhất BCTCNN. Các chức năng của Cổng và hệ thống Tổng KTNN như sau:

y Cổng thông tin điện tử hệ thống Tổng kế toán: Tại đây, các đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin phục vụ việc lập BCTCNN có thể tạo tài khoản, truy cập và gửi file báo cáo cho Hệ thống Tổng Kế toán nhà nước. Đồng thời, tra cứu được thông tin về các báo cáo đã gửi (thời gian gửi, trạng thái…)

y Hệ thống Tổng Kế toán nhà nước: Tại đây, KBNN các cấp thực hiện chức năng tiếp nhận, tổng hợp,

lập Báo cáo tổng hợp thông tin tài chính huyện/ BCTCNN tỉnh/ BCTCNN toàn quốc.

209. Ở cấp địa phương, Thông tư 133/2018/TT-BTC quy định chi tiết các nội dung cần cung cấp để lập Báo cáo tổng hợp thông tin tài chính huyện/ BCTCNN tỉnh/ BCTCNN toàn quốc theo quy trình sau:

y Các đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin để lập Báo cáo tổng hợp thông tin tài chính huyện/ BCTCNN tỉnh/ BCTCNN toàn quốc sẽ gửi báo cáo tương ứng với từng loại hình đơn vị dưới dạng bản mềm (file điện tử), được phê duyệt, ký số theo quy định của pháp luật và gửi qua Cổng thông tin điện tử KBNN.

y Trường hợp đơn vị không đáp ứng đủ các điều kiện đăng ký giao dịch điện tử với KBNN theo quy định, đơn vị có thể gửi dưới hình thức báo cáo giấy (kèm file điện tử) cho KBNN cấp tương ứng để nhập thủ công vào Hệ thống Tổng Kế toán nhà nước.

y KBNN các cấp tương ứng tiến hành tiếp nhận báo cáo của các đơn vị cung cấp thông tin trên Hệ thống Tổng Kế toán nhà nước, sau đó, sẽ tiến hành tổng hợp, lập báo cáo Tổng hợp thông tin tài chính huyện/ BCTCNN tỉnh/ BCTCNN toàn quốc theo quy định.

2.6. CÁC PHƯƠNG THỨC PHÂN LOẠI NGÂN SÁCH

Phân loại theo hệ thống mục lục NSNN

210. Hệ thống Mục lục NSNN là bảng phân loại các khoản thu, chi NSNN theo hệ thống tổ chức nhà nước, ngành kinh tế và các mục đích kinh tế - xã hội do Nhà nước thực hiện, giúp cho các đơn vị, đối tượng thụ hưởng ngân sách thực hiện hạch toán thống nhất, nhằm đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý ngân sách của các đơn vị dự toán ngân sách các cấp, đối tượng nộp thuế và các cơ quan tài chính, cơ quan KBNN, cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý, thu nộp NSNN các cấp thực hiện tốt công tác lập dự toán, phân bổ giao dự toán, chấp hành dự toán và kế toán, quyết toán thu, chi NSNN.

211. Mục lục NSNN được phân thành: chương; loại, khoản; mục, tiểu mục; chương trình, mục tiêu và dự

án quốc gia; nguồn NSNN; cấp NSNN.

y Chương dùng để phân loại thu, chi NSNN dựa trên cơ sở hệ thống tổ chức của các cơ quan, tổ chức trực thuộc một cấp chính quyền (gọi chung là cơ quan chủ quản) được tổ chức quản lý ngân sách riêng.

y Loại dùng để phân loại các khoản chi NSNN theo các lĩnh vực chi ngân sách được quy định tại Luật NSNN năm 2015. Khoản là phân loại chi tiết của Loại, dùng để phân loại các khoản chi NSNN theo ngành kinh tế quốc dân được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

y Mục dùng để phân loại các khoản thu, chi NSNN căn cứ nội dung kinh tế theo các chính sách, chế độ thu, chi NSNN. Tiểu mục là phân loại chi tiết của Mục , dùng để phân loại các khoản thu, chi NSNN chi tiết theo các đối tượng quản lý trong từng Mục.

y Chương trình, mục tiêu và dự án quốc gia được phân loại dựa trên cơ sở nhiệm vụ chi NSNN cho

các chương trình, mục tiêu, dự án quốc gia và các nhiệm vụ chi cần theo dõi riêng.

y Phân loại theo nguồn NSNN được dựa vào nguồn gốc hình thành nguồn NSNN. Nguồn gốc hình thành nguồn NSNN được phân loại theo nguồn chi từ vốn trong nước và nguồn chi từ vốn ngoài nước để phục vụ yêu cầu kiểm soát chi theo dự toán.

212. Các thông tin về thu, chi NSNN theo mục lục NSNN đủ chi tiết để biên soạn các báo cáo thu, chi

NSNN theo GFS.

213. Nhờ có Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc (TABMIS) hiện đại, nên các thông tin về quản lý ngân sách của các cấp ngân sách đã được KBNN hạch toán chi tiết theo mục lục NSNN và cập nhật theo ngày, tháng, quý và năm. Hệ thống thông tin TABMIS cho phép cung cấp thông tin theo nhiều yêu cầu khác nhau, phục vụ cho quản lý và điều hành ngân sách.

Phân loại thu chi ngân sách theo quy định tại Luật NSNN, các văn bản hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Tài chính

214. Nghị quyết số 343/2017/NQ-UBTVQH14 ngày 19/1/2017 và Nghị định số 31/2017/NĐ-CP ngày 23/3/2017 quy định hệ thống các chỉ tiêu, biểu mẫu về lập dự toán, phân bổ dự toán và quyết toán NSNN, ngân sách trung ương và ngân sách địa phương các cấp. Thông tư số 342/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 hướng dẫn Nghị định số 163/2016/NĐ-CP quy định chi tiết hệ thống chỉ tiêu, biểu mẫu báo tình hình thực hiện dự toán ngân sách của NSNN, ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Theo đó, các cơ quan, đơn vị, các cấp ngân sách phải thực hiện báo cáo thống nhất theo hệ thống chỉ tiêu biểu mẫu đã được quy định tại các văn bản trên.

215. Thu NSNN được phân tổ theo 2 cách:

a. Phân loại theo nguồn gốc hình thành:

Thu NSNN được phân thành: (i) Thu nội địa, chi tiết theo các thành phần kinh tế, thu từ nhà đất và một số khoản thu khác phát sinh từ hoạt động sản xuất - kinh doanh trong nước; (ii) Thu từ dầu thô; (iii) Thu cân đối ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu; (iv) Thu viện trợ không hoàn lại.

- Việc phân loại theo nguồn thu giúp đánh giá được mức độ huy động các nguồn thu vào NSNN, từ đó có chính sách, biện pháp khai thác các nguồn thu hợp lý giữa các lĩnh vực, giữa trong nước và ngoài nước trong từng thời kỳ. Việc phân loại thu ngân sách theo thành phần kinh tế cũng là một nội dung cần thiết trong giai đoạn hiện nay, giúp Chính phủ có thông tin phục vụ cho công tác quản lý, điều hành cũng như việc xây dựng chính sách phát triển đối với các thành phần kinh tế.

b. Phân loại theo nội dung kinh tế:

Thu NSNN được phân thành (i) Thu từ thuế (chi tiết theo từng sắc thuế); (ii) Thu từ phí, lệ phí; (iii) Thu ngoài thuế, phí, lệ phí (thu hồi vốn, thu cổ tức, lợi nhuận, lợi nhuận sau thuế, chênh lệch thu chi của Ngân hàng nhà nước; các khoản thu từ nhà, đất (thu tiền thuê đất, thuê mặt nước, thu tiền sử dụng đất, thu tiền cho thuê và bán nhà thuộc sở hữu nhà nước; thu cấp quyền khai thác khoáng sản; thu khác); (iv) Thu viện trợ.

- Việc phân loại theo nội dung kinh tế nhằm xác định quy mô và cơ cấu các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí và thu khác, phục vụ việc xây dựng các chính sách thuế, phí, lệ phí và các chính sách thu khác cho phù hợp; đồng thời giúp đánh giá tính bền vững, hợp lý về cơ cấu thu ngân sách.

216. So với nguyên lý của GFS2014, phân loại thu theo sắc thuế của Việt Nam về cơ bản đã có đủ thông tin để lập báo cáo thu GFS. Ngoài ra, có một số khoản thu của Việt Nam không phải là thu theo GFS do không tác động tới giá trị ròng, gồm có:

a. Các khoản thu từ bán/thanh lý tài sản phi tài chính (bán tiền nhà và thanh lý nhà thuộc sở hữu nhà nước, bán và thanh lý tài sản cố định...): theo phạm vi GFS2014, đây là các giao dịch về tài sản phi tài chính chứ không phải là thu ngân sách (ví dụ, khi bán 1 căn nhà thuộc sở hữu Nhà nước thì trong bảng cân đối tài sản, hình thái tài sản sẽ chuyển từ tài sản phi tài chính (TSCĐ) là căn nhà sang hình thái tài sản tài chính tức số tiền thu được do bán nhà -> Không tác động tới giá trị ròng).

b. Các khoản thu hồi vốn của Nhà nước đầu tư tại các DNNN, các tổ chức kinh tế: Trong thực tế, số thu này được đưa vào NSNN từ năm 2016 để đầu tư cơ sở hạ tầng xã hội. Tuy nhiên, theo GFS2014, khoản tiền Nhà nước đầu tư tại các DN được coi là tài sản tài chính. Khi Nhà nước thu hồi về thì nó vẫn là tài sản tài chính (chỉ thay đổi hình thái tài sản, có thể là từ cổ phiếu sang tiền mặt). Về nguyên tắc, tài sản tài chính được dùng để bù đắp bội chi NSNN, không phải là số thu ngân sách như cách hạch toán của Việt Nam.

c. Thu chuyển nguồn: Luật NSNN cho phép các đơn vị sử dụng ngân sách, các chủ đầu tư, các cấp ngân sách được chuyển nguồn để thực hiện và hạch toán, quyết toán vào ngân sách năm sau đối với một số khoản chi đặc thù sau: (i) Chi đầu tư phát triển thực hiện chuyển nguồn sang năm sau theo quy định của Luật đầu tư công; (ii) Chi mua sắm trang thiết bị đã đầy đủ hồ sơ, hợp đồng mua sắm trang thiết bị ký trước ngày 31 tháng 12 năm thực hiện dự toán; (iii) Nguồn thực hiện chính sách tiền lương; (iv) Kinh phí được giao tự chủ của các đơn vị sự nghiệp và các cơ quan nhà nước; (v) Các khoản dự toán được cấp có thẩm quyền bổ sung sau ngày 30 tháng 9 năm thực hiện dự toán; (vi) Kinh phí nghiên cứu khoa học; (vii) Các khoản tăng thu, tiết kiệm chi đã được cấp có thẩm quyền cho phép chuyển sang năm sau để chi. Toàn bộ số chi chuyển nguồn này được hạch toán vào thu chuyển nguồn của năm sau, dẫn đến tính trùng nguồn thu 2 lần, đồng thời chưa phản ánh đúng bản chất các hoạt động kinh tế phát sinh trong năm. Thu chuyển nguồn bản chất là giao dịch nguồn để tính toán, so sánh với dự toán đầu năm đã được cấp có thẩm quyền quyết định. Vì vậy theo phân loại GFS2014 cần loại trừ số thu chuyển nguồn để phản ánh đúng bản chất số bội chi ngân sách thực tế trong năm.

217. Chi NSNN được phân loại thành:

a. Phân loại theo đơn vị hành chính: Chi NSNN được phân loại theo các bộ, cơ quan trung ương (đối với ngân sách trung ương); các sở, ban (đối với ngân sách cấp tỉnh), các phòng, ban (đối với ngân sách cấp huyện) và ngân sách cấp xã.

b. Phân loại theo nội dung kinh tế (tính chất chi): Chi NSNN được phân thành chi đầu tư phát triển (bao gồm chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi đầu tư phát triển khác), chi thường xuyên, chi dự trữ quốc gia, chi trả nợ lãi, chi viện trợ, chi cho vay theo quy định của pháp luật, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, chi chuyển nguồn sang năm sau, chi bổ sung cân đối, bổ sung có mục tiêu cho ngân sách cấp dưới.

c. Phân loại theo chức năng, lĩnh vực chi: Chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên được chi tiết theo 13 lĩnh vực/chức năng: quốc phòng; an ninh, trật tự và an toàn xã hội; giáo dục, đào tạo và dạy nghề; khoa học công nghệ; y tế, dân số và gia đình; văn hóa thông tin; phát thanh, truyền hình, thông tấn; thể dục thể thao; bảo vệ môi trường; các hoạt động kinh tế; hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chính trị và các tổ chức chính trị - xã hội, hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; chi bảo đảm xã hội.

218. So với nguyên lý của GFS2014, phân loại chi NSNN theo quy định của Luật NSNN và các văn bản

hướng dẫn Luật NSNN có những điểm khác biệt cơ bản sau:

a) Phân loai chi theo nội dung kinh tế (tính chất chi) của Việt nam mới chỉ ở mức độ tổng hợp, mà chưa chi tiết theo nội dung kinh tế của từng khoản chi. Ví dụ, chi thường xuyên chưa phân loại chi tiết theo chi lương, chi mua hàng hóa dịch vụ, vv. Điều này cũng làm hạn chế khi phân tích, đánh giá hiệu quả, hiệu suất chi ngân sách.

b) Phân loại chi theo lĩnh vực đối với chi đầu tư và chi thường xuyên về cơ bản đã phù hợp với phân loại chi theo chức năng COFOG (ở cấp độ tổng hợp), trừ lĩnh vực Khoa học và công nghệ không có mã tương đương trong COFOG (chi nghiên cứu và phát triển được phân loại ở cấp độ 2 của COFOG).

c) Phân loại chi theo nội theo dung kinh tế và theo chức năng của GFS2014 được thể hiện trên 2 biểu riêng biệt, còn Việt Nam thể hiện ở dạng hỗn hợp, vừa nội dung kinh tế và theo chức năng dẫn tới khó hiểu, khó phân tích đánh giá.

d) Có một số khoản chi của Việt Nam không phải là chi theo GFS do không có tác động tới giá trị

ròng:

a. Chi đầu tư xây dựng cơ bản không phải là chi theo GFS2014 mà là giao dịch về tài sản phi

tài chính (mua tài sản phi tài chính) vì các giao dịch này không làm thay đổi giá trị ròng (giá

trị tài sản được chuyển từ tiền sang tài sản phi tài chính).

b. Chi cho vay cũng không được gọi là chi vì không làm thay đổi giá trị ròng -> được chuyển

thành giao dịch trên bảng cân đối tài sản (mua sắm ròng tài sản tài chính).

c. Chi chuyển nguồn (như đã trình bày ở trên) cũng chỉ là giao dịch nguồn, chưa phải là một

khoản chi nên không làm thay đổi giá trị ròng và cũng cần được loại ra trong tổng chi NSNN.

Mối quan hệ giữa cách phân loại của Việt Nam và Cẩm nang GFS năm 2001/2014

Có 3 phiên bản Cẩm nang thống kê tài chính chính phủ: Bản gốc trên cơ sở dòng tiền (GFSM1986), bản cẩm nang đầu tiên theo cơ sở dồn tích (GFSM2001) và bản cẩm nang sửa đổi theo cơ sở dồn tích (GFSM2014). Các phiên bản năm 2001 và 2014 như nhau về lý thuyết.

Sơ đồ dưới đây trình bày mối quan hệ giữa cách phân loại các giao dịch tài chính của Việt Nam (dựa trên GFSM1986 và GFSM2001/GFSM2014)

Tổng quan chung về mối quan hệ giữa các hệ thống phân loại của Việt Nam và GFSM2001/2014

Việt Nam

GFSM 2001/2014

Thu

Tổng thu và viện trợ

Loại trừ bán nhà thuộc sở hữu Nhà nước, thu hồi vốn NSNN đầu tư tại các tổ chức kinh tế

Thu bán nhà thuộc sở hữu Nhà nước

Thu chuyển nguồn

Thu hồi vốn NSNN đầu tư tại các tổ chức kinh tế

Chi (có tính chất thường xuyên)

Chi thường xuyên + Chi đầu tư phát triển khác

Tổng chi

Chi đầu tư XDCB

Mua ròng hình thành ròng tài sản phi tài chính

Chi chuyển nguồn

Mua sắm ròng tài sản tài chính

Tổng thay đổi về tiền mặt, tiền gửi, chứng khoán nắm giữ cho mục đích thanh khoản

Huy động nợ

Tổng vay nợ ròng

Phát sinh ròng tài sản nợ

Theo dõi nguồn

219. Nhìn chung, các nội dung sửa đổi được tóm lược dưới đây:

y Bán tài sản phi tài chính được tái phân loại từ thu thành giao dịch trên bảng cân đối tài sản (mua

sắm hình thành ròng tài sản phi tài chính) nhưng vẫn làm giảm bội chi.

y Mua tài sản phi tài chính được tái phân loại từ chi tiêu thành giao dịch trên bảng cân đối tài sản

(mua sắm hình thành ròng tài sản phi tài chính) nhưng vẫn làm tăng bội chi.

y ‘Cho vay trừ đi hoàn trả’ được tái phân loại từ điều chỉnh trên dòng để tính bội chi thành giao dịch

trên bảng cân đối tài sản (mua sắm ròng tài sản tài chính).

y Vì vậy thu chỉ giới hạn ở các giao dịch thường xuyên làm tăng giá trị ròng, trong đó thu đầu tư

được phân loại là giao dịch trên bảng cân đối tài sản.

y Chi tiêu chỉ giới hạn ở các giao dịch thường xuyên làm giảm giá trị ròng, trong đó chi đầu tư được

phân loại là giao dịch trên bảng cân đối tài sản.

y Bội chi được xác định là thu trừ chi trừ bán/mua sắm tài sản phi tài chính, vì vậy các giao dịch đầu

tư vẫn đóng góp cho bội chi.

220. Các giao dịch nguồn bù đắp bội chi, tài sản tài chính và tài sản nợ, được tách ra khỏi các giao dịch

trên dòng dùng để tính bội chi (thu và chi thường xuyên / đầu tư).

2.7. ÁP DỤNG PHÂN LOẠI THEO LĨNH VỰC, CHỨC NĂNG Ở VIỆT NAM

221. Phân loại theo lĩnh vực của Việt Nam nhìn chung có sự gắn kết với Phân loại COFOG ở cấp độ tổng hợp như trình bày ở bảng dưới đây, ngoại trừ lĩnh vực Khoa học và Công nghệ không có mã tương đương trong COFOG. Như đã nói ở Chương 1, do các lĩnh vực chức năng đều có hoạt động chi nghiên cứu và phát triển (Reseach and Development), nên phân loại COFOG trong phiên bản GFS2001 đã chuyển lĩnh vực nghiên cứu và phát triển thành nội dung “Chi nghiên cứu và phát triển” và được đánh mã chức năng cấp 2 (thay vì mã cấp 1 như trước đây).

1 Quốc phòng 702 Quốc phòng

2 An ninh và trật tư xã hội 703 An toàn và trật tự xã hội

3 Giáo dục - Đào tạo và Dạy nghề 709 Giáo dục

4 Khoa học và Công nghệ Không có mục tổng hợp tương đương tại COFOG

5 Y tế, Dân số và Gia đình 707 Y tế

6 Văn hóa và Thông tin 708 Giải trí, văn hóa và tôn giáo

7 Phát thanh, Truyền hình và Thông tấn

8 Thể dục và Thể thao

9 Bảo vệ môi trường 705 Bảo vệ môi trường

10 Sự nghiệp kinh tế 704 Sự nghiệp kinh tế

701 Quản lý nhà nước và sự nghiệp chung 11 Quản lý Nhà nước, Hoạt động của Đảng và các Tổ chức Quần chúng

12 Đảm bảo xã hội 710 Đảm bảo xã hội

13 Tài chính và khác 701 Quản lý nhà nước và sự nghiệp chung

14 Chuyển giao, chuyển nguồn 7018 Bổ sung điều chuyển ngân sách chung giữa các cấp chính quyền

222. Ngoài ra, có một số khoản chi đặc thù của Việt Nam có trọng tâm, mục tiêu riêng, đang được thể hiện trong lĩnh vực “Chi hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, đảng, đoàn thể”, nhưng không có nội dung tương đương trong COFOG (kể cả cấp tổng hợp và cấp 2, cấp 3), vì không phù hợp về định nghĩa cho lĩnh vực (mục tiêu kinh tế xã hội).

Hỗ trợ các các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp

Nội này dung không thể gắn với loại và tiểu loại nào trong COFOG Đây không phải là mục đích (mục tiêu kinh tế xã hội) mà chỉ là tổng hợp các chương trình hỗ trợ Bao gồm hỗ trợ hoạt động của các tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp (Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, Hội Khuyến học Việt Nam, Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam, Hội Điện ảnh Việt Nam,…); Tổ chức xã hội (Hội chữ thập đỏ, Hội người mù, Hội người cao tuổi,…); Tổ chức xã hội - nghề nghiệp (Tổng Hội y học Việt Nam, Hội Đông y Việt Nam); Tổ chức nghề nghiệp và đoàn thể khác.

Hoạt động khác

223. Bên cạnh đó còn có sự khác biệt do cách phân loại lĩnh vực chi của Việt nam được áp dụng cho tất cả các khoản chi trả còn COFOG chỉ phân loại cho chi tiêu theo GFS (chi thường xuyên và chi đầu tư ròng về tài sản phi tài chính). Bảng sau đây liệt kê các nội dung phân loại theo lĩnh vực của Việt Nam được áp dụng để phân loại các khoản chi trả không phải là lĩnh vực theo chức năng của nhà nước và/hoặc chi tiêu theo GFS được phân loại theo COFOG.

Bao gồm chi bồi thường cho người bị oan sai, đóng niêm liễn cho các tổ chức quốc tế.

Nội dung này không thể gắn với nội dung nào trong COFOG Chương trình tín dụng chính sách của Nhà nước Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Ngoài ra, đây không phải là chi tiêu theo GFS và không thể phân loại theo COFOG.

Đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp Nội dung này không thể gắn với nội dung nào trong COFOG Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Ngoài ra, đây không phải là chi tiêu theo GFS và không thể phân loại theo COFOG.

Đầu tư phát triển khác Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Nội dung này không thể gắn với loại nào trong COFOG

Vay và trả nợ

không thể gắn với nội dung nào trong COFOG Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Ngoài ra, đây không phải là chi tiêu theo GFS và không thể phân loại theo COFOG.

Bổ sung quỹ dự trữ tài chính không thể gắn với nội dung nào trong COFOG Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Ngoài ra, đây không phải là chi tiêu theo GFS và không thể phân loại theo COFOG.

Đây là phân loại theo nội dung kinh tế chứ không theo mục đích. Nguồn thực hiện chính sách tiền lương

Là một mục trong dự thảo ngân sách trình Quốc hội, Hội đồng Nhân dân để quyết định về nguồn vốn dành cho tăng lương khi tăng lương cơ bản.

So sánh với phân loại ngành/lĩnh vực đầu tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư

224. Luật NSNN năm 2015 đã quy định cả chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên đều được phân loại chi tiết theo 13 lĩnh vực chi để có thể xác định được tổng nguồn lực của Nhà nước đầu tư cho một lĩnh vực cụ thể. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2016-2020, việc phân bổ dự toán chi đầu tư đang được thực hiện theo Quyết định số 40/2015/QĐ-TTg ngày 14/9/2015 của Thủ tướng Chính phủ ban hành nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển nguồn vốn NSNN giai đoạn 2016-2020, trong đó vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN được phân theo 20 ngành, lĩnh vực hoàn toàn khác biệt so với 13 lĩnh vực chi của Luật NSNN.

225. Ngày 14/9/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 26/2020/QĐ-TTg quy định chi tiết thi hành một số điều của Nghị quyết số 973/2020/UBTVQH14 ngày 08/7/2020 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn NSNN giai đoạn 2021-2025 trong đó ngành, lĩnh vực sử dụng vốn đầu tư công nguồn NSNN được phân loại theo 13 lĩnh vực theo quy định của Luật NSNN năm 2015.

2.8. TÀI SẢN PHI TÀI CHÍNH

Bối cảnh

226. Phân loại thống kê tài chính của Việt Nam (dựa trên Cẩm nang GFS1986) phản ánh tài sản cố định (phần đầu tư mới) trong mục chi đầu tư ngân sách, chưa phản ánh yếu tố khấu hao tài sản cố định theo từng thời kỳ; các giao dịch về bán thanh lý tài sản cố định được đưa vào giao dịch về thu ngân sách. Hàng tồn kho, tài sản có giá trị và tài sản phi sản xuất được các cơ quan thống kê Nhà nước thống kê riêng lẻ. Vì vậy, để thực hiện GFS2014, cần thu thập thông tin từ rất nhiều nguồn khác nhau.

227. Theo Luật quản lý và sử dụng tài sản Nhà nước năm 2008, cơ sở dữ liệu đăng ký tài sản quốc gia hiện đã tổng hợp được 6 loại tài sản, bao gồm: (1) đất dành cho công sở và cơ sở sự nghiệp; (2) nhà công sở và cơ sở sự nghiệp; (3) xe ô-tô các loại; (4) tài sản khác có nguyên gia từ 500 triệu VND trở lên; (5) công trình nước sạch nông thôn tập trung; (6) tài sản hạ tầng đường bộ.

228. Ngày 21/06/2017, Quốc hội ban Luật quản lý và sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018), trong đó phạm vi cơ sở dữ liệu đăng ký tài sản quốc gia cần được nâng cấp và mở rộng để bao trùm toàn bộ các loại tài sản theo quy định của Luật. Theo đó, cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công sẽ bao gồm 06 cơ sở dữ liệu hợp phần: (1) cơ sở dữ liệu về công sản tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị hành chính, sự nghiệp; (2) cơ sở dữ liệu về tài sản hạ tầng; (3) cơ sở dữ liệu về tài sản công tại các DNNN; (4) cơ sở dữ liệu về tài sản được xác định thuộc sở hữu nhà nước; (5) cơ sở dữ liệu đất đai; và (6) cơ sở dữ liệu về tài nguyên.

Phân loại tài sản theo các cơ sở dữ liệu thành phần của hệ thống đăng ký công sản

229. Các loại tài sản công tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị được kê khai trong Cơ sở dữ liệu được phân loại theo quy định tại Điều 4 Thông tư 45/2018/TT-BTC ngày 07/5/2018 về quản lý, tính hao mòn, khấu hao tài sản cố định tại các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, cơ quan Đảng Cộng sản Việt Nam, các tổ chức có sử dụng NSNN (gọi tắt là cơ quan, tổ chức, đơn vị) và tài sản cố định do Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý không tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

230. Tài sản là công trình nước sạch nông thôn tập trung được quản lý theo quy định tại Thông tư 149/2015/TT-BTC ngày 23/9/2015 quy định quản lý, sử dụng và khai thác Phần mềm quản lý tài sản là công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung.

231. Tài sản là hạ tầng giao thông đường bộ được quy định tại Nghị định số 33/2019/NĐ-CP ngày 23/04/2019 của Chính phủ quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

232. Tài sản kết cấu hạ tầng hàng hải, hàng không, đường thủy nội nội địa, đường sắt quốc gia được quy định lần lượt tại các Nghị định 43/2018/NĐ-CP ngày 12/03/2018, Nghị định 44/2018/NĐ-CP ngày 13/3/2018, Nghị định 45/2018/NĐ-CP ngày 13/3/2018, Nghị định 46/2018/NĐ-CP ngày 14/3/2018.

233. Các phân hệ còn lại do các Bộ, cơ quan địa phương tự triển khai và thực hiện đồng bộ vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công theo quy định tại Thông tư 67/2018/TT-BTC ngày 06/8/2018 về việc hướng dẫn việc quản lý, vận hành, trao đổi và khai thác thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công

Nhập dữ liệu vào các cơ sở dữ liệu đăng ký

234. Mỗi cơ quan, tổ chức, đơn vị được cung cấp một tài khoản đăng nhập để nhập thông tin về tài sản công của đơn vị. Cơ quan, tổ chức, đơn vị cần cung cấp đầy đủ các thông tin về tài sản đó. Ví dụ: Tài sản là đất được quản lý theo các chỉ tiêu như sau

1. Cơ quan quản lý cấp trên;

2. Đơn vị được giao quản lý, sử dụng tài sản công;

3. Tên tài sản;

4. Loại tài sản (đất trụ sở, đất phục vụ hoạt động sự nghiệp…)

5. Địa chỉ khuôn viên đất;

6. Nguồn gốc (giao mới, tiếp nhận…)

7. Ngày kê khai tài sản;

8. Ngày đưa vào sử dụng;

9. Diện tích khuôn viên đất (m2);

10. Giá trị quyền sử dụng đất;

11. Hiện trạng sử dụng đất (trụ sở làm việc, hoạt động sự nghiệp, sử dụng khác...)

12. Hồ sơ tài sản (giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyết định giao đất...)

235. Như vậy, việc nhập vào Cơ sở dữ liệu chi tiết theo từng loại tài sản và đơn vị có thể khai thác từng loại

tài sản trong Cơ sở dữ liệu

Báo cáo theo dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công

236. Theo quy định tại Điều 130 Nghị định 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, hằng năm, cơ quan, tổ chức, đơn vị được giao quản lý, sử dụng tài sản lập báo cáo tình hình quản lý, sử dụng tài sản công của năm trước và báo cáo đột xuất theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thời hạn cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp được giao quản lý, sử dụng tài sản lập báo cáo gửi cơ quan cấp trên trước ngày 31 tháng 01.

237. Cơ quan, tổ chức, đơn vị thực hiện việc báo cáo theo 02 biểu mẫu quy định tại Thông tư số 144/2017/ TT-BTC ngày 29/12/2017 của Bộ Tài chính hướng dẫn Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, bao gồm:

y Báo cáo tổng hợp chung hiện trạng sử dụng tài sản công theo Mẫu số 08a-Đk/TSC; và

y Báo cáo tổng hợp tình hình tăng, giảm tài sản công theo Mẫu số 08b-ĐK/TSC).

238. Bộ Tài chính tổng hợp tình hình quản lý, sử dụng tài sản công trong phạm vi cả nước báo cáo Chính

phủ để báo cáo Quốc hội theo yêu cầu.

239. Ngoài ra, theo quy định tại Điều 130 Nghị định 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017, Bộ Tài chính thực hiện việc công khai tài sản công của cả nước. Các Biểu mẫu công khai theo quy định tại khoản 3 Điều 11 Thông tư số 144/20170TT-BTC ngày 29/12/2017, bao gồm:

y Công khai tình hình đầu tư, xây dựng, mua sắm, giao, thuê tài sản công theo Mẫu số 11a-CK/TSC;

y Công khai tình hình quản lý, sử dụng tài sản công thực hiện theo Mẫu số 11b-CK/TSC;

y Công khai tình hình xử lý tài sản công thực hiện theo Mẫu số 11c-CK/TSC;

y Công khai tình hình khai thác nguồn lực tài chính từ tài sản công thực hiện theo Mẫu số 11d-CK/

TSC.

Định giá tài sản được thu thập trong Cơ sở dữ liệu đăng ký tài sản

240. Giá trị của tài sản nhập vào Cơ sở dữ liệu là nguyên giá và giá trị còn lại của tài sản. Mỗi loại tài sản có một cách xác định nguyên giá khác nhau và được quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể như sau

241. Nguyên giá tài sản cố định tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị được quy định tại Thông tư số 45/2018/ TT-BTC ngày 07/5/2018 của Bộ Tài chính về hướng dẫn chế độ quản lý, tính hao mòn, khấu hao tài sản cố định tại cơ quan, tổ chức, đơn vị và tài sản cố định do nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý không tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

242. Nguyên giá tài sản hạ tầng giao thông đường bộ được quy định tại khoản 3 Điều 8 Nghị định 33/2019/NĐ-CP ngày 23/4/2019 quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.

243. Nguyên giá tài sản hạ tầng hàng hải được quy định tại khoản 3, Điều 8 Nghị định 43/2018/NĐ-CP ngày 12/03/2018 quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng hải (có hiệu lực thi hành từ ngày 12/3/2018).

244. Nguyên giá tài sản hạ tầng hàng không được quy định tại khoản 3, Điều 7 Nghị định 44/2018/NĐ-CP ngày 13/3/2018 quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không (có hiệu lực thi hành từ ngày 13/3/2018).

245. Nguyên giá của tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường thủy nội địa được quy định tại khoản 3 Điều 7 Nghị định 45/2018/NĐ-CP ngày 13/3/2018 quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu giao thông đường thủy nội địa (có hiệu lực thi hành từ ngày 13/3/2018).

246. Nguyên giá, giá trị còn lại của tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia được quy định tại khoản 3 Điều 8 Nghị định 46/2018/NĐ-CP ngày 14/3/2018 quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt (có hiệu lực từ ngày 14/3/2018).

247. Giá trị quyền sử dụng đất để tính vào giá trị tài sản công tại cơ quan, tổ chức, đơn vị được quy định tại Điều 102 Nghị định 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, cụ thể như sau:

y Đối với cơ quan, tổ chức, đơn vị được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất sử dụng ổn định lâu dài thì giá trị quyền sử dụng đất được xác định bằng diện tích đất nhân (x) với giá đất theo quy định tại khoản 2 Điều 101 Nghị định 151/2017/ NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ.

y Đối với cơ quan, tổ chức, đơn vị được Nhà nước cho thuê đất mà tiền thuê đất đã trả có nguồn gốc từ NSNN hoặc được miễn nộp tiền thuê đất cho cả thời gian thuê, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất thuê thì giá trị quyền sử dụng đất được xác định theo công thức:

(Giá đất xác định theo quy định tại khoản 2

248. Đối với tài sản là tài nguyên thiên nhiên khác, cơ quan chuyên ngành quản lý đất đai, tài nguyên thiên nhiên thực hiện báo cáo theo quy định của pháp luật chuyên ngành.. Tại khoản 1 Điều 120 Nghị định số 151/2017/NĐ-CP của Chính phủ, tài nguyên được thống kê về hiện vật, không theo dõi về mặt giá trị trong sổ kế toán và được ghi nhận thông tin phù hợp với tính chất, đặc điểm của tài sản.

Điều 1 Nghị định151/NĐ-CP ngày 26/12/2017 (đồng) ) = x x Thời hạn thuê đất (năm) Diện tích đất thuê (m2) 70 năm Giá trị quyền sử dụng (đồng)

249. Những nội dung quy định về xác định nguyên giá, giá trị đối với các loại tài sản trên là để các cơ quan, tổ chức, đơn vị hạch toán về mặt giá trị và số lượng trên sổ sách kế toán. Tuy nhiên, khi đưa tài sản công vào các hoạt động cho thuê, liên doanh, liên kết, góp vốn, bán..., cơ quan, tổ chức, đơn vị phải thực hiện xác định giá trị tài sản khi cho thuê, liên doanh, liên kết... phù hợp với giá trị thực tế của tài sản trên thị trường và được trích khấu hao theo quy định.

Những vấn đề cần phải tiếp tục xử lý trong quá trình hoàn thiện và nâng cao chất lượng Báo cáo TCNN (liên quan đến tài sản công)

250. Cập nhật đầy đủ các dữ liệu về tài sản trong cơ sở dữ liệu, đặc biệt là hạ tầng kinh tế và hạ tầng xã

hội, thương hiệu…

251. Xử lý vấn đề “giá tài sản” để đảm bảo nguyên tắc giá thị trường, do hiện nay phần lớn tài sản đang được hạch toán theo giá hình thành, chỉ khi thực hiện các giao dịch có tính chuyển đổi sở hữu (bán, chuyển nhượng, thanh lý, liên doanh – liên kết) mới đánh giá theo thị trường.

2.9. TÀI SẢN TÀI CHÍNH VÀ TÀI SẢN NỢ

Bối cảnh

252. Giao dịch tài sản tài chính và công nợ thể hiện trong phần nguồn bù đắp/vay nợ của Chính phủ. Hiện nay, các thông tin về tài sản tài chính và công nợ của Việt Nam được nằm rải rác ở rất nhiều tài khoản do nhiều cơ quan/đơn vị quản lý (KBNN, Ngân hàng nhà nước, các ngân hàng thương mại nhà nước,...). Vì vậy, để thực hiện GFS2014, Việt Nam cần xây dựng một bộ tài khoản tài chính gồm tài sản tài chính và công nợ, chú trọng vào phần giao dịch, số dư đầu và cuối kỳ.

253. KBNN (thuộc Bộ Tài chính) được giao quản lý quỹ ngân sách, kiểm soát tất cả các khoản thu - chi

ngân sách và huy động vốn trên thị trường trong nước cho NSNN và đầu tư phát triển.

254. Trách nhiệm điều phối tổng thể về quản lý nợ công được giao cho Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Cục QLN&TCĐN). Cục QLN&TCĐN thực hiện đăng nhập toàn bộ số liệu nợ vào hệ thống quản lý nợ và phân tích tài chính (DMFAS) và cung cấp thông tin đầy đủ về dư nợ, bảo lãnh cũng như chi phí trả nợ. Thông tin nhìn chung đầy đủ và được cập nhật. Cục QLN&TCĐN chịu trách nhiệm phát hành thư bảo lãnh của Chính phủ đối với các khoản trong nước và vay nước ngoài của các đối tượng được cấp bảo lãnh theo quy định tại Luật Quản lý nợ công. Vụ Tài chính Ngân hàng chịu trách nhiệm về các giải pháp (như khuôn khổ pháp lý, điều hành lãi suất, các cơ chế về thuế, phí, cơ chế đăng ký, lưu ký, niêm yết, giao dịch trái phiếu,…) để phát triển thị trường trái phiếu trong nước, bao gồm cả trái phiếu chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương và trái phiếu doanh nghiệp. Các địa phương không được phép bảo lãnh vay cho các DNNN địa phương. Vụ NSNN chịu trách nhiệm và theo dõi các khoản vay nợ của ngân sách trung ương từ quỹ tài chính tạm thời nhàn rỗi khác (Quỹ Tích lũy trả nợ, Quỹ Dự trữ Tài chính của Nhà nước, tồn ngân kho bạc…)

Các loại tài sản tài chính và tài sản nợ

255. Chế độ kế toán NSNN và hoạt động nghiệp vụ KBNN đang theo dõi loại tài sản tài chính theo hai loại

là tài sản và tài sản nợ, trong đó:

- Các loại tài sản tài chính (được theo dõi chi tiết theo tài khoản tự nhiên ở phân đoạn mã thứ 2 trong tổ hợp tài khoản COA) gồm tiền mặt, tiền gửi ngân hàng (tài khoản thanh toán, tài khoản chuyên thu, tiền gửi có kỳ hạn,…); cho vay ngắn hạn, cho vay dài hạn; kim loại quý, đá quý; loại tài sản này được theo dõi ở tài khoản kế toán. Ngoài ra, có một số tài sản không có trong bảng cân đối như tài sản, ngoại tệ, giấy tờ, kim loại quý, đá quý giữ hộ hoặc đang chờ xử lý.

- Các loại tài sản nợ là các khoản vay của NSNN (gồm vay của ngân sách trung ương vàngân sách địa phương), việc theo dõi chi tiết tài sản nợ trên hệ thống TABMIS phải kết hợp nhiều đoạn mã mới xác định được nội dung chi (theo dõi chi tiết theo tài khoản, mã cấp ngân sách và mã tiểu mục, vv).

256. Dưới góc độ quản lý ngân quỹ nhà nước, ngân quỹ nhà nước tạm thời nhàn rỗi được sử dụng để tạm

ứng, cho vay đối với ngân sách cấp trung ương và ngân sách cấp tỉnh theo quy định.

257. Dữ liệu bù đắp bội chi (bù đắp thâm hụt), hệ thống TABMIS chỉ theo dõi tổng thể về tổng vay NSNN mà không theo dõi được chi tiết theo các phương án điều hành và nguồn gốc các khoản vay (cơ quan đi vay có trách nhiệm theo dõi).

Nợ của khu vực công

Bối cảnh về nợ của khu vực công

258. Theo Luật Quản lý nợ công hiện hành, nợ công của Việt Nam bao gồm nợ của Chính phủ, nợ được Chính phủ bảo lãnh và nợ của chính quyền địa phương, không bao gồm nợ của các DNNN (ngoại trừ nợ của DNNN được Chính phủ bảo lãnh, đã nằm trong phần nợ được Chính phủ bảo lãnh).

259. Vì vậy, định nghĩa về nợ công của Việt Nam có sự khác biệt với thông lệ quốc tế - bao gồm cả nợ của

DNNN, nợ của Quỹ an sinh xã hội và nợ của các đơn vị ngoài ngân sách.

260. Đối với nợ của khu vực công, KBN đang thực hiện chức năng quản lý nợ trong nước thông qua phát hành trái phiếu chính phủ. Nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý, KBN đã xây dựng chương trình ứng dụng quản lý trái phiếu chính phủ phát hành tại KBNN Trung ương và để đáp ứng mục tiêu quản lý tổng thể nợ chính phủ, KBNN sẽ phối hợp với Cục QLN&TCĐN xây dựng giao diện kết xuất dữ liệu từ hệ thống quản lý trái phiếu nhà nước của KBNN vào hệ thống quản lý và phân tích nợ (DMFAS) khi Cục QLN&TCĐN tiến hành nâng cấp hệ thống DMFAS.

261. Cục QLN&TCĐN không truy cập vào dữ liệu vay của KBNN, chỉ theo dõi dữ liệu vay nước ngoài của Chính phủ trong DMFAS. Cục có thực hiện ghi chép về vay lại của trung ương cho địa phương và đã loại trừ trong thống kê nợ của khu vực công.

Nhiệm vụ tổng hợp và quản lý nợ công

262. Nợ của chính phủ do Cục QLN&TCĐN tổng hợp, bao gồm:

y Nợ do Chính phủ phát hành công cụ nợ (Cục QLN&TCĐN và Vụ Tài chính ngân hàng theo dõi);

y Nợ do Chính phủ ký kết thỏa thuận vay trong nước, nước ngoài (Cục QLN&TCĐN theo dõi);

y Nợ của ngân sách trung ương vay từ quỹ dự trữ tài chính của Nhà nước, ngân quỹ nhà nước, quỹ

tài chính nhà nước ngoài ngân sách (Vụ NSNN theo dõi).

263. Nợ được Chính phủ bảo lãnh do Cục QLN&TCĐN tổng hợp bao gồm:

y Nợ của doanh nghiệp được Chính phủ bảo lãnh (Cục QLN&TCĐN theo dõi)

y Nợ của ngân hàng chính sách của Nhà nước được Chính phủ bảo lãnh (Cục QLN&TCĐN theo dõi).

264. Nợ chính quyền địa phương (Vụ NSNN tổng hợp chung) bao gồm:

y Nợ do phát hành trái phiếu chính quyền địa phương (Vụ Tài chính ngân hàng theo dõi);

y Nợ do vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài (Cục QLN&TCĐN theo dõi);

y Nợ của ngân sách địa phương vay từ ngân hàng chính sách của Nhà nước, quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh, ngân quỹ nhà nước và vay khác theo quy định của pháp luật về NSNN (Vụ NSNN theo dõi).

265. Hàng quý, Cục QLN gửi Ngân hàng Thế giới báo cáo Form F1 và hàng năm gửi Ngân hàng Thế giới

báo cáo Form F1 và F2 trong DMFAS.

Cách thức xác định nợ nước ngoài cho vay lại để tránh trùng lặp

266. Về việc theo dõi số nợ nước ngoài vay về cho vay lại, Cục QLN&TCĐN theo dõi chi tiết theo từng địa phương. Ngoài ra, cơ quan tài chính địa phương theo dõi số liệu vay từ NSNN trong đó bao gồm số liệu vay từ nguồn nợ vay về cho vay lại. Trên cơ sở thông tin do Cục QLN&TCĐN, cơ quan tài chính địa phương và Vụ NSNN cung cấp, KBNN sẽ loại trừ thông tin trùng lắp.

267. Từ năm 2019, theo quy định tại Thông tư số 74/2018/TT-BTC ngày 16/8/2018 của Bộ Tài chính, KBNN sẽ có đầy đủ các thông tin liên quan đến nợ công nêu trên. Do đó, toàn bộ các thông tin này sẽ được lấy từ KBNN và cũng thực hiện loại trừ theo cách tương tự.

Quy trình kiểm tra dữ liệu nợ giữa Cục QLN và KBNN

268. Theo quy định tại Nghị định số 25/2017/NĐ-CP, các đơn vị chịu trách nhiệm về tính chính xác của số liệu về báo cáo cung cấp thông tin tài chính để lập BCTCNN. Trong trường hợp có sự chênh lệch, sai sót các đơn vị sẽ có trách nhiệm giải trình và hoàn thiện theo yêu cầu của KBNN.

Định giá tài sản tài chính

y Hiện nhìn chung không có vấn đề gì về định giá tài sản tài chính như tiền cho vay, tiền gửi, và đầu

tư khác.

Định giá tài sản nợ

y Hiện nhìn chung không có vấn đề gì về định giá nợ, như vốn vay nhận được, chứng khóan phát

hành.

Cách thức chuyển đổi số liệu ngân sách của Việt Nam sang GFS2014 trong điều kiện hiện nay

Tổng hợp số liệu GFS từ báo cáo quyết toán NSNN

269. Trong đợt công tác về GFS năm 2015, đoàn IMF đã sử dụng bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) để chuyển đổi số liệu quyết toán NSNN của Việt Nam đã được Quốc hội phê chuẩn và công khai (từ năm 2003 đến năm 2013) sang hệ thống GFS2014 và đưa vào Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) hàng năm, công khai trên Trang website của IMF. Dưới đây là một trích đoạn từ bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA). Dữ liệu báo cáo NSNN theo quý cũng có thể được sử dụng để lập báo cáo GFS hàng quý

3 1 0 2

m ă N

1 3 2 2 7

1 6 5 6 4

9 8 0 4 5 6

0 0 0 2 2 8

9 8 0 4 5 6

5 2 7 9 9 1

4 9 4 7 2 1

0 9 0 2 6 6 7

2 1 0 2

m ă N

4 4 5 1 9

9 5 9 4 4

2 4 4 7 1 6

3 8 1 5 3 7

2 1 0 8 7 6

2 4 4 7 1 6

8 9 7 5 1 2

4 5 2 4 2 1

1 1 0 2

m ă N

8 8 9 8 7

9 6 4 8 3

5 4 6 7 0 6

4 0 8 1 2 7

6 7 4 5 5 6

5 4 6 7 0 6

8 5 0 6 9 1

0 7 0 7 1 1

0 1 0 2

m ă N

9 7 0 7 4

6 7 2 6 2

7 3 0 3 8 4

8 2 4 8 8 5

0 3 4 8 8 5

8 9 9 4 2 5

7 3 0 3 8 4

5 5 6 8 4 1

6 7 5 1 0 1

9 0 0 2

m ă N

5 4 1 5 4

9 1 0 7 6

8 1 3 4 1

8 8 3 6 5 4

2 9 8 8 0 4

1 0 2 3 7 3

4 6 1 2 1 1

9 0 0 2 3 7 3

8 0 0 2

m ă N

3 0 1 5 6

6 3 1 2 7

0 4 9 2 1

9 1 0 3 6 3

6 6 8 0 3 4

8 6 5 8 8 3

9 1 0 3 6 3

9 3 2 7 3 1

7 0 0 2

m ă N

5 1 4 7

8 5 1 9 5

4 9 3 5 4

1 0 0 8 2 3

4 2 8 0 9 2

4 9 5 8 6 2

2 5 5 4 0 1

9 3 9 5 8 6 2

1 0 0 8 2 3

6 0 0 2

m ă N

9 7 1 5

6 9 7 9 9

3 5 4 9 5

3 4 3 0 4

1 3 3 6 3 2

8 9 5 9 7 2

1 3 3 6 3 2

8 9 5 9 7 2

2 9 2 4 5 2

5 0 0 2

m ă N

4 3 2 4

7 4 8 5 7

9 0 7 6 4

8 3 1 9 2

6 8 6 8 3 2

5 2 7 1 9 1

6 8 6 8 3 2

8 3 4 9 1 2

2 3 5 2 7 1 9 1

4 0 0 2

m ă N

1 2 5 3

7 8 9 6 5

1 3 3 2 3

6 5 6 4 2

9 7 5 5 5 1

4 1 6 8 9 1

7 9 1 0 8 1

9 7 5 5 5 1

3 0 0 2

m ă N

1 5 9 2

0 1 4 7 4

3 9 6 6 2

7 1 7 0 2

8 4 9 7 2 1

6 5 0 8 5 1

7 4 9 7 2 1

6 5 0 8 5 1

2 2 8 5 4 1

ã M

2 1 1 1

1 1 1 1

1 0 0 2 M S F G

à v

ả h P

S F G

p ệ h g n

i ạ o

l

p ậ h n u h t

h n a o d

ế u h T

a ủ c

n â h P ợ r t ỗ H

c ụ m h n a d ừ t ã m n ọ h c a ự L

2 1 1 1

c á h k ế t h n k c ứ h c ổ t c á c

p ộ n

1 1 1 1

n â h n á c a ủ c p ộ n

á c

ý k

n ệ v

p ậ h n

à v

p ậ h n

u h t

ạ o

u ầ d

u h t

n â h P

a g c ố u q a ủ c u ệ h

g n ổ T

ợ r t

n ê y u x g n ờ ư h t u h T

ế u h t ừ t u h T

ế u h T

p ệ h g n h n a o d

ô h t u ầ D

à o g N

ế u h T

n â h n

n ố v g n ụ d ử s u h T

270. Bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) có thể được sử dụng để lập báo cáo GFS cho năm 2013 trở lại đây nhằm cung cấp thông tin hàng năm cho Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) của IMF. Khi biểu mẫu báo cáo quyết toán thay đổi thì phân loại theo nội dung kinh tế ở bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) cũng cần được sửa đổi theo. Vì vậy, bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) được xây dựng để làm công cụ tổng hợp hữu ích nhằm lập báo cáo GFS cho Việt Nam nhất quán với báo cáo quyết toán NSNN (SBB). Sử dụng bảng này cũng có thể chuyển đổi số liệu thu chi NSNN hàng quý.

271. Các chỉ tiêu thu, chi và bội chi trong các bảng trên đều nhất quán với số liệu báo cáo theo Điều IV của IMF. Mặc dù số liệu báo cáo quyết toán NSNN công khai cung cấp đủ thông tin chi tiết về thu, nhưng tương đối hạn chế về phân loại chi thường xuyên theo nội dung kinh tế nên khi phân tổ lại theo chuẩn GFS2014 còn thiếu nhiều dữ liệu.

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Chính quyền trung ương thuộc phạm vi ngân sách

Tỷ

TIỀN

TỪ

DÒNG HOẠT ĐỘNG

Dòng tiền thu

120,596.0

143,009.0

175,389.0

212,829.3

262,063.0

296,745.9

397,663.0

415,197.9

536,866.0

667,579.0

687,980.0

781,954.0

Thu

106,322.0

127,170.0

154,922.0

190,999.3

235,537.0

267,710.8

362,008.0

372,047.9

481,711.0

617,368.0

615,867.0

683,514.0

Đóng góp xã hội

0.0

Viện trợ

2,250.0

2,969.0

2,877.0

3,789.0

7,897.0

6,012.0

9,413.0

7,908.0

11,868.0

12,103.0

10,267.0

11,124.0

Thu khác

12,024.0

12,870.0

17,590.0

18,041.0

18,629.0

23,023.1

26,242.0

35,242.0

43,287.0

38,108.0

61,846.0

87,316.0

Dòng tiền chi

107,720.0

125,607.0

156,250.0

187,332.0

237,620.3

301,751.0

338,993.1

413,966.0

510,945.0

659,230.0

772,863.4

Chi trả cho người lao động

Chi mua hàng hóa dịch vụ

Chi trả lãi

5,330.0

6,395.0

7,217.0

6,621.0

7,965.0

12,660.0

16,730.0

20,490.1

25,400.0

29,786.0

39,884.0

54,084.0

Trợ cấp

Bổ sung

Phúc lợi xã hội

Chi trả khác

Dòng tiền ròng từ hoạt động (1-2)

35,289.0

49,782.0

56,579.3

74,731.0

59,125.6

95,912.0

76,204.8

122,900.0

156,634.0

28,750.0

9,090.6

DÒNG TIỀN TỪ GIAO DỊCH VỀ TÀI SẢN TÀI CHÍNH

Tài sản phi tài chính

45,165.0

46,206.0

57,383.0

63,669.0

67,526.8

77,200.0

129,448.0

120,787.0

141,258.0

207,513.0

212,314.0

Tài sản cố định

Hàng lưu kho

Vật có giá trị

Tài sản phi sản xuất

135,490.0

152,885.0

171,813.0

213,633.0

251,001.0

305,147.1

378,951.0

468,441.1

534,753.0

652,203.0

866,743.0

985,177.4

Dòng tiền chi tiêu (2+31)

-9,876.0

3,576.0

-803.7

11,062.0

-8,401.2

18,712.0

-53,243.2

2,113.0

15,376.0

-178,763.0

-203,223.4

Bội thu tiền mặt (+) / Bội chi tiền mặt (-) (1-2-31)

Tổng hợp số liệu GFS từ Hệ thống TABMIS

272. Năm 2012, Đoàn công tác về GFS của IMF đã xây dựng Bảng ánh xạ từ hệ thống mục lục NSNN (ban hành tại Quyết định số 33/2008/QĐ-BTC) sang hệ thống GFS2001 và tiếp tục được Đoàn công tác năm 2017 cập nhật, bổ sung từ hệ thống mục lục NSNN mới (ban hành tại Thông tư số 342/2016/ TT-BTC) sang hệ thống GFS2014. Các bảng ánh xạ bắc cầu trên đã bao trùm đầy đủ các tài khoản hiện được sử dụng trong TABMIS và về nguyên tắc có thể dùng để chuyển đổi dữ liệu trích xuất sang bảng biểu GFS2014 để báo cáo dữ liệu hàng quý và hàng năm cho IMF. Dưới đây là một trích đoạn trong bảng ánh xạ từ hệ thống mục lục NSNN của Việt Nam sang hệ thống GFS2014:

Tiêu đề Mã GFS Tiêu đề GFS Phân loại kinh tế 2014 Mã Nhóm, Tiểu nhóm, Mục, Tiểu mục

Nhóm 0110 THU THUẾ, PHÍ VÀ LỆ PHÍ

Tiểu nhóm 0111 thuế Thuế thu nhập và thu thu nhập sau nhập

Mục 1000 Thuế thu nhập cá nhân thuế thu nhập

Tiểu mục 1001 A1111 nộp bởi cá nhân Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công

A1111 nộp bởi cá nhân Tiểu mục 1002

Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công của người lao động nước ngoài ở Việt Nam Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công của người lao động nước ngoài ở Việt Nam

A1111 nộp bởi cá nhân Tiểu mục 1003

Thuế thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của cá nhân Thuế thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của cá nhân

Tiểu mục 1004 A1111 nộp bởi cá nhân Thuế thu nhập từ đầu tư vốn của cá nhân Thuế thu nhập từ đầu tư vốn của cá nhân

273. Bảng ánh xạ nhằm đối chiếu với phân đoạn 3 của Kế toán đồ, các mục và tiểu mục được ánh xạ với phân loại theo nội dung kinh tế của GFS. Tuy nhiên, không phải tất cả các biến động về đầu tư tài chính, tài khoản ngân quỹ và huy động vốn nào cũng được ghi chép vào các mã mục và tiểu mục, còn bảng Báo cáo lưu chuyển tiền tệ vẫn chưa được lập. Báo cáo này chỉ có thể cân đối khi giao dịch tạo bội chi khớp nối với giao dịch bù đắp bội chi như được trình bày ở sơ đồ dưới đây. Mức bội chi 20 được bù đắp theo hướng giảm tài sản tài chính, như tiền gửi và tiền mặt ở mức 10, và phát sinh tăng nợ, chẳng hạn trái phiếu Chính phủ, bằng 10.

Tiểu mục 1005 từ A1111 nộp bởi cá nhân Thuế thu nhập chuyển nhượng vốn Thuế thu nhập từ chuyển nhượng vốn

Thu 100

Các giao dịch trên dòng dùng để tính bội chi

Trừ chi 85

Trừ đầu tư ròng

= Bội chi 20

Các giao dịch dưới dòng là nguồn bù đắp bội chi

Thay đổi TS tài chính -10

Thay đổi TS nợ 10

274. Các tài khoản phân đoạn 2 bao gồm các giao dịch tạo nguồn bù đắp, như biến động về tiền mặt, tiền gửi và các khoản đầu tư tài chính khác không nằm trong phân đoạn 3. Chính vì vậy, những tài khoản này đã được Đoàn công tác GFS năm 2017 ánh xạ với phân loại theo nội dung kinh tế của GFSM2014 để hỗ trợ ghi chép trong bảng báo cáo lưu chuyển tiền tệ cân đối. Ngoài ra, Đoàn công tác cũng đã cập nhật bảng ánh xạ theo phân đoạn 2 với GFSM2014.

275. Bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) có thể được sử dụng để lập báo cáo GFS nhất quán với dữ liệu trong TABMIS theo Kế toán đồ (COA) của TABMIS để cung cấp dữ liệu hàng quý và hàng năm cho IMF. Khi cấu trúc Kế toán đồ (COA) của TABMIS thay đổi thì phân loại theo nội dung kinh tế trên bảng chuyển đổi cũng cần được sửa đổi theo. Vì vậy, Bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) được xây dựng để làm công cụ tổng hợp hữu ích nhằm lập báo cáo GFS cho Việt Nam từ dữ liệu của TABMIS.

276. Nếu hệ thống TABMIS có khả năng nắm bắt nhất quán số liệu có thể đối chiếu với số liệu quyết toán NSNN được Quốc hội phê chuẩn, hệ thống này sẽ giúp Chính phủ lập được các báo cáo GFS chi tiết hơn, vì TABMIS cung cấp số liệu chi thường xuyên chi tiết hơn, như chi lương và tiền công, chi hàng hóa dịch vụ, chi trả lãi, chi trợ cấp và hỗ trợ, chi phúc lợi xã hội và chi khác. Tuy nhiên, dữ liệu TABMIS chưa phải là số liệu quyết toán NSNN. Các đơn vị dự toán, các cấp ngân sách sử dụng dữ liệu TABMIS để lập báo cáo quyết toán ngân sách gửi cơ quan tài chính cấp trên thẩm định, gửi cơ quan kiểm toán nhà nước và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Không phải tất cả những điều chỉnh từ các cơ quan trên đều được điều chỉnh trong TABMIS. Do đó, sử dụng bảng ánh xạ để tổng hợp số liệu từ hệ thống TABMIS vào Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) của IMF thì KBNN cần thuyết minh được những khác biệt từ số liệu thực hiện ngân sách của hệ thống TABMIS so với số liệu quyết toán, để đảm bảo tính nhất quán giữa số liệu quyết toán NSNN hàng năm đã được Quốc hội phê chuẩn và công khai với số liệu GFS.

Mã MLNS Nội dung kinh tế theo MLNS Nội dung kinh tế theo GFS Số liệu 2012 Mã GFSM2001 Mã tiếng Anh

0110 0110 THU THUẾ, PHÍ VÀ LỆ PHÍ RECURRENT REVENUES

0111 THUẾ 531,784 Income tax and tax on after- income tax income

1000 1000 Thuế thu nhập cá nhân 44,959 Personal income tax

1001 1111 1001 35,743 Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công Personal tax on income income from salaries and wages

1002 0 1111 1002 tax for Regular income foreign workers in Vietnam Thuế thu nhập từ tiền lương, tiền công của người lao động nước ngoài ở Việt Nam.

2,523 1111 1003 1003

Thuế thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của cá nhân tax on income Personal income personal from production and business activities

1004 949 1111 1004 Thuế thu nhập từ đầu tư vốn của cá nhân income from tax on personal Personal income capital investment

Báo cáo theo GFSM2014 bằng cách sử dụng Báo cáo tài chính hàng năm

277. Điều 29, Luật Kế toán 2015 quy định toàn bộ các đơn vị của Chính phủ phải lập báo cáo tài chính từ năm 2018 gồm: bảng cân đối tài chính, báo cáo tình hình hoạt động, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và báo cáo thuyết minh theo IPSAS. Để triển khai nội dung này, Bộ Tài chính đã ban hành một số thông tư như: Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 về hướng dẫn chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, Thông tư số 102/2018/TT-BTC ngày 14/11/2018 về hướng dẫn kế toán Bảo hiểm xã hội, Thông tư số 103/2018/TT-BTC ngày 15/11/2018 về hướng dẫn kế toán dự trữ quốc gia, Thông tư số 99/2018/TT-BTC ngày 01/01/2018 hướng dẫn lập báo cáo tài chính tổng hợp của đơn vị kế toán nhà nước là đơn vị kế toán cấp trên,…Dữ liệu sẽ được thu thập từ các đơn vị qua phần mềm do xây dựng hoặc các biểu mẫu thu thập dữ liệu. BCTCNN hợp nhất của khu vực công sẽ được lập và báo cáo Quốc hội vào giữa năm 2020.

278. Yêu cầu lập báo cáo tài chính hàng năm là một cơ hội đặc biệt để chuyển báo cáo GFS từ dữ liệu trên cơ sở tiền mặt dựa trên báo cáo quyết toán NSNN (SBB) và TABMIS sang báo cáo trên cơ sở dồn tích, tạo điều kiện cung cấp dữ liệu dồn tích tuân thủ theo GFS như thu, chi, cân đối tài sản và phát sinh kinh tế khác.

1005 126 1111 1005 income Thuế thu nhập từ chuyển nhượng vốn income tax from capital Personal on transfers

2.10. CÁC BƯỚC ĐỂ TIẾP TỤC PHÁT TRIỂN BÁO CÁO THEO GFSM2014

Bước 1 - Xây dựng Cẩm nang GFS của Việt Nam và các bảng ánh xạ

279. Cẩm nang GFS của Việt Nam và các bảng ánh xạ là nền tảng để báo cáo theo GFS. Cẩm nang trình bày tổng hợp đầy đủ các khái niệm về GFS ở chương 1, mô tả chi tiết về báo cáo theo GFS của Chính phủ Việt Nam ở chương 2 và hướng dẫn kỹ thuật về báo cáo theo ở chương 3. Luật NSNN năm 2015, Luật Quản lý nợ công, Luật Quản lý và sử dụng tài sản công, Luật Kế toán,… đã quy định về những cải cách quản lý tài chính công liên quan đến phân loại ngân sách, chuẩn mực kế toán, kế toán đồ, quản lý nợ công và quản lý công sản. Khung GFS chỉ ra mối quan hệ liên quan giữa và hỗ trợ triển khai những cải cách đó.

Bước 2 - Báo cáo thường xuyên số liệu GFS trên cơ sở tiền mặt hàng quý và hàng năm

280. Trọng tâm lập báo cáo GFS ban đầu là lập báo GFS định kỳ bằng số liệu NSNN trước khi mở rộng sang phạm vi toàn bộ khu vực chính phủ. Số liệu trên trang điện tử của IMF cho Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) từ năm 2003 đến năm 2013 dựa trên số liệu quyết toán ngân sách hàng năm do Bộ Tài chính (Vụ NSNN) công bố. Số liệu này được tổng hợp bằng Công cụ hỗ trợ phân loại (CA) như được bàn ở chương 2. Bảng báo cáo GFS được cung cấp là báo cáo về nguồn và sử dụng vì Việt Nam hiện đang thực hiện báo cáo trên cơ sở dòng tiền và bảng này tương đương với Báo cáo về hoạt động của Chính phủ trên cơ sở dồn tích (nội dung về các báo cáo GFS được bàn ở Chương 1).

281. Số liệu chi tiết về thu ngân sách hiện đã đủ để lập báo cáo GFS nhưng số liệu chi ngân sách chưa thể hiện theo các nội dung kinh tế theo chuẩn GFS vì các báo cáo chi của Việt Nam mới chỉ được phân loại theo những nội dung kinh tế ở mức độ tổng hợp cao (như đã trình bày trong phần phân loại chi ở trên). Nếu có thể, dữ liệu Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) cho các năm đó nên được cập nhật bằng các bảng ánh xạ theo phân đoạn 3 áp dụng cho TABMIS bổ sung bằng các nguồn dữ liệu khác. Nếu không thể thì dữ liệu Niên giám thống kê tài chính chính phủ (GFSY) từ năm 2014 cần được lập bằng bảng ánh xạ áp dụng cho TABMIS bổ sung bằng các nguồn dữ liệu khác. IMF cũng khuyến khích các quốc gia cung cấp dữ liệu GFS hàng quý (với tần suất cao hơn) và phương pháp luận cho báo cáo năm cũng có thể áp dụng để tổng hợp số liệu hàng quý.

Bước 3 - Thuyết minh khác biệt giữa bội chi của Việt Nam và bội chi theo GFS

282. Luật NSNN năm 2015 đã xử lý được cơ bản những điểm khác biệt về phạm vi và cách tính bội chi NSNN so với chuẩn GFS2014 như: loại bỏ chi trả nợ gốc trong tổng chi NSNN; bội chi bao gồm cả nguồn phát hành trái phiếu chính phủ để đầu tư cho các công trình trọng điểm quốc gia thuộc lĩnh vực giao thông, nông nghiệp, giáo dục, y tế (trước đây để ngoài cân đối NSNN). Thu nhiên, vẫn còn

có sự khác biệt về phạm vi thu, chi NSNN theo quy định của Việt Nam so với GFS2014 (như đã phân tích ở trên). Từ đó bội chi NSNN theo cách tính của Việt Nam vẫn còn có sự chênh lệch so với bội chi theo GFS mà Đoàn Điều khoản IV của IMF tính toán và công bố hàng năm. Hiện nay báo cáo công khai NSNN công bố số bội chi theo cách tính của Việt Nam và theo GFS nhưng chưa thuyết minh được khác biệt.

283. Các bảng ánh xạ giúp Bộ Tài chính xác định bội chi theo GFSM2014, như được trình bày trong chương 2 ở trên, điểm khác biệt với phân loại ngân sách của Việt Nam là nội dung bán tài sản phi tài chính được tách ra ra khỏi thu và mua tài sản phi tài chính được tách ra khỏi chi tiêu, nhưng các giao dịch đó vẫn được đưa vào tính bội chi. Đồng thời, cho vay ròng và trả nợ vay được ghi chép dưới dạng giao dịch trên bảng cân đối tài sản và không đưa vào tính bội chi. Điều này cần được phản ánh trong tính toán bội chi theo GFS trong báo cáo quyết toán NSNN công khai. Sự khác biệt giữa bội chi theo cách tính của Chính phủ Việt Nam và theo GFSM2014 cũng cần được giải trình trong báo cáo công khai quyết toán NSNN hàng năm.

284. Báo cáo GFS trên cơ sở dồn tích cho toàn bộ khu vực chính phủ có thể lập được sau khi BCTCNN được thực hiện. Báo cáo GFS trên cơ sở dồn tích sẽ khác với báo cáo NSNN trên cơ sở tiền mặt hiện nay về bội chi ngân sách và cần được thuyết minh. Khác biệt sẽ được thể hiện nếu dữ liệu về các DNNN phi thị trường, các đơn vị sự nhiệp phi thị trường và các quỹ ngoài ngân sách phi thị trường được đưa vào BCTCNN Nhà nước như sẽ bàn ở chương 3.

285. Bội chi theo GFS trên cơ sở dồn tích cũng khác với bội chi trong BCTCNN vì đó là chỉ tiêu kế toán và không được đưa vào khái niệm GFS khi đo lường thu, chi tiêu và những khác biệt đó cần được thuyết minh.

Bước 4 - Mở rộng phạm vi dữ liệu GFS

286. Số liệu quyết toán NSNN được tổng hợp từ các cấp ngân sách (ngân sách trung ương và ngân sách các cấp chính quyền địa phương) và cần được mở rộng ra toàn bộ khu vực chính phủ. Điều này có thể thực hiện bằng cách tổng hợp số liệu về các quỹ ngoài ngân sách. Như đã nêu ở chương 2, chỉ một số quỹ của trung ương mới có nguồn thu tự có đáng kể để đảm bảo chi tiêu (các quỹ khác chủ yếu dùng nguồn ngân sách hỗ trợ trực tiếp). Các quỹ đó bao gồm:

ο Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc;

ο Quỹ bảo hiểm y tế;

ο Quỹ bảo hiểm thất nghiệp;

ο Quỹ tín dụng hỗ trợ tạo việc làm

ο Quỹ Hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp;

ο Quỹ tích lũy trả nợ;

ο Quỹ đầu tư phát triển địa phương.

287. Cả 7 quỹ trên chiếm khoảng 95% tổng chi tiêu của các quỹ tài chính Nhà nước. Như khuyến nghị ở chương 2, bất kỳ quỹ nào trong 7 quỹ trên do các đơn vị kinh tế phi thị trường quản lý đều cần được đưa vào các bảng báo cáo GFS. Dữ liệu thu thập bằng cách trích xuất từ các báo cáo năm và đưa vào

100

phân loại GFS bằng cách sử dụng Công cụ hỗ trợ phân loại như được bàn ở chương 2. Ngoài ra, ta có thể lập biểu mẫu thu thập dữ liệu chuẩn và gửi cho các đơn vị quản lý các quỹ đó, sao cho mỗi tài khoản đều được ánh xạ theo phân loại theo nội dung kinh tế của GFS. Chương 3 cũng bàn về cách thức tổng hợp dữ liệu từ các đơn vị sự nghiệp phi thị trường có nguồn thu riêng đủ lớn để đảm bảo chi tiêu vì số liệu này hiện vẫn chưa được vào khu vực Chính phủ trong phạm vi ngân sách. Các phương pháp thu thập số liệu áp dụng cho các quỹ ngoài ngân sách cũng có thể được dùng để thu thập số liệu về các đơn vị sự nghiệp.

Bước 5 - Bổ sung số liệu về nguồn huy động vào báo cáo theo GFS

288. Bảng ánh xạ từ hệ thống mục lục NSNN sang GFSM2014, ánh xạ với phân đoạn 3 của Kế toán đồ của quốc gia, các mục và tiểu mục phân loại theo nội dung kinh tế, với phân loại theo nội dung kinh tế của GFS. Tuy nhiên, như đã nêu ở chương 2, không phải toàn bộ các biến động về đầu tư tài chính, ngân quỹ và nguồn huy động đều được hạch toán trong các mã mục và tiểu mục và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cân đối chưa được lập. Vì vậy, các tài khoản phân đoạn 2, bao gồm các giao dịch nguồn, như biến động về tiền và tiền gửi cùng các khoản đầu tư tài chính khác chưa thể hiện ở phân đoạn 3 cũng sẽ được ánh xạ vào nội dung kinh tế theo GFSM2014.

289. Tuy nhiên, các nguồn dữ liệu khác về tài sản tài chính và tài sản nợ có thể cần thu thập để bổ sung cho dữ liệu từ phân đoạn 2 nhằm hỗ trợ lập Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cân đối, sao cho bội chi (thu trừ chi) khớp với các giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ.

290. Dữ liệu tài sản tài chính bổ sung bao gồm biến động về khoản vay, cổ phần, tiền gửi và tài khoản ngân hàng chưa được ghi chép ở phân đoạn 2 và 3. Còn dữ liệu bổ sung về tài sản nợ bao gồm biến động về chứng khóan và khoản vay cho Chính phủ Việt Nam và các hình thức vay nợ khác chưa được ghi chép trong phân đoạn 2 và 3.

291. Dữ liệu nguồn dưới dòng (biến động về tài sản tài chính và tài sản nợ) cũng như dữ liệu thu và chi tiêu trên dòng cần được khớp với nhau, vì vậy kỳ kế toán và phạm vi khu vực phải nhất quán như đã bàn ở chương 2. Nếu dữ liệu không khớp thì Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cũng không khớp và sẽ có chênh lệch giữa dữ liệu trên dòng (thu trừ chi tiêu cho hoạt động trừ đầu tư ròng về tài sản phi tài chính) với dữ liệu giao dịch dưới dòng (biến động về tài sản tài chính và tài sản nợ).

292. Vấn đề thường gặp ở các quốc gia khác là dữ liệu nguồn có phạm vi khu vực rộng hơn. Chẳng hạn biến động về tài khoản ngân hàng có thể bao gồm cả tài khoản của các DNNN chứ không chỉ của các đơn vị sử dụng ngân sách, vì vậy Báo cáo lưu chuyển tiền tệ bị mất cân đối.

Bước 6 - Lập báo cáo GFS hàng năm trên cơ sở dồn tích

293. Mở rộng phạm vi dữ liệu GFS trên cơ sở tiền mặt như được bàn ở bước 3. BCTCNN là cơ hội để chuyển từ báo cáo GFS cho khu vực chính phủ trong phạm vi ngân sách, bao gồm các Bộ, cơ quan trung ương và chính quyền địa phương sang báo cáo cho khu vực chính phủ trên cơ sở dồn tích, bao gồm cả các đơn vị kinh tế phi thị trường, các đơn vị sự nghiệp phi thị trường và các quỹ ngoài ngân sách phi thị trường như quỹ bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế. Dữ liệu dồn tích cho năm 2018 được thu thập và xử lý trong năm 2019 để trình lên Quốc hội trong năm 2020 (BCTCNN). Các đơn vị

101

chi tiêu nộp báo cáo hoạt động kế toán, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và bảng cân đối tài sản lên các đơn vị chủ quản. Các đơn vị chủ quản tổng hợp báo cáo của các đơn vị cấp dưới sau đó nộp báo cáo tổng hợp lên KBNN. Biểu mẫu thu thập dữ liệu chuẩn gửi cho các đơn vị để thu thập dữ liệu có thể được ánh xạ với phân loại theo nội dung kinh tế của GFS để lập báo cáo GFS trên cơ sở dồn tích.

Bước 7 - Bắt đầu báo cáo dữ liệu về (phát sinh) lưu chuyển kinh tế khác

294. Lập báo cáo GFS trên cơ sở dồn tích cho phép báo cáo về những phát sinh phát sinh kinh tế khác (OEF) vì biến động về tài sản có và tài sản nợ giữa kỳ trước và kỳ này có thể bao gồm biến động do thay đổi về giá cả và thay đổi về số lượng không do giao dịch gây ra.

295. Lợi tức và lỗ tỷ giá đối với nợ nước ngoài sẽ được ghi nhận dưới dạng phát sinh lưu chuyển kinh tế khác (OEF). Tuy nhiên, trừ khi tài sản được hạch toán theo giá trị thị trường, nếu không phát sinh lưu chuyển kinh tế khác (OEF) sẽ không được hạch toán ghi giảm.

Như đã bàn ở chương 1, phát sinh lưu chuyển kinh tế khác (OEF) là những thay đổi về tài sản có và tài sản nợ là phát sinh thay đổi về giá và khối lượng mà chính phủ không thể kiểm soát. Vì phát sinh lưu chuyển kinh tế khác không thuộc kiểm soát của Chính phủ Việt Nam nên chúng không được đưa vào tính bội chi, vì vậy không làm thay đổi bội chi theo GFS.

102

CHƯƠNG III: HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT ĐỂ CHUYỂN ĐỔI SANG BÁO CÁO THEO GFS2014

3.1. CÁC VẤN ĐỀ VỀ PHẠM VI BAO PHỦ VÀ PHÂN ĐỊNH KHU VỰC

296. Sau đây là các vấn đề cần được cân nhắc để xác định khu vực:

y Các tiêu chí xác định xem DNNN được xử lý là thuộc kiểm soát của Chính phủ hay là đầu tư thiểu

số của Chính phủ;

y Các tiêu chí xác định xem DNNN là đơn vị phi thị trường hay không để đưa vào khu vực Chính phủ;

y Các tiêu chí xác định xem các đơn vị sự nghiệp bất kỳ có phải là đơn vị thị trường hay không để

loại ra khỏi khu vực Chính phủ; và

y Các tiêu chí xác định xem quỹ ngoài ngân sách nào cần đưa vào khu vực Chính phủ.

Vì GFS phân loại dựa trên các đơn vị có tư cách thường trú, sau khi một DNNN, đơn vị sự nghiệp hoặc quỹ ngoài ngân sách được phân loại là phi thị trường thì toàn bộ hoạt động của chúng được đưa vào khu vực Chính phủ.

Các tiêu chí xác định xem DNNN có thuộc kiểm soát của Chính phủ hay không

297. Các tiêu chí sau đây được dùng để xác định yếu tố kiểm soát như được nêu ở Chương 1. Kiểm soát nghĩa là khả năng quyết định các chính sách về tài chính và hoạt động của một doanh nghiệp. Do các cơ chế về doanh nghiệp có thể khác biệt giữa các quốc gia, GFSM2014 liệt kê ra một loạt các tiêu chí để xác định yếu tố kiểm soát.

298. Luật Doanh nghiệp năm 2014, Luật Quản lý và Sử dụng vốn đầu tư của Nhà nước quy định tất cả các DNNN đều phải hoạt động thương mại và Chính phủ sẽ mua dịch vụ của các DNNN thông qua các quy trình đấu thầu mua sắm. Cụ thể, các DNNN thuộc kiểm soát nêu trên đều là các đơn vị hoạt động thị trường vì đã thỏa mãn cả bảy phép thử về hoạt động thị trường như được nêu ở phần dưới chương này: DNNN tự xác định giá cả, được bán hàng cho khách hàng bất kỳ, được hoạt động trên thị trường cạnh tranh, không nhận vốn của Chính phủ (trừ tiền chi trả để thực hiện các nhiệm vụ công ích), trả cổ tức cho Chính phủ (nhưng được phép giữ lại một phần thu nhập cho các mục dích đầu tư)), hoạt động độc lập với chính phủ và không được bảo hộ đáng kể. Vì vậy, khu vực công của Việt Nam được mô tả như sau:

103

Khu vực công bao gồm mọi đơn vị thuộc kiểm soát của Chính phủ Việt Nam là các đơn vị hoạt động phi thị trường (khu vực chính phủ) và các đơn vị hoạt động thị trường (DNNN).

Khu vực công

Khu vực chính phủ

DNNN

Phi tài chính

Tài chính

Chính quyền TW

Chính quyền cấp tỉnh

Chính quyền cấp cơ sở

299. Một số doanh nghiệp đã được cổ phần hóa hoặc thóai vốn, nhưng vẫn được Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối hoặc kiểm soát phần nào đầu ra. Để xác định xem Chính phủ Việt Nam có kiểm soát các đơn vị đó không, ta áp dụng các phép thử dưới đây. Không nhất thiết phải qua được kết tất cả các phép thử mới có thể xác định được yếu tố kiểm soát. Chẳng hạn, nếu Chính phủ nắm giữ “cổ phiếu vàng”, thì không cần phải áp dụng phép thử nào khác để xác định yếu tố kiểm soát. Vì vậy, vấn đề là việc xác định xem Chính phủ có kiểm soát một doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa hoặc thóai vốn hay không vẫn phải dựa trên nhận định.

Sở hữu của Chính phủ chiếm đa số quyền lợi bỏ phiếu Các doanh nghiệp thuộc kiểm soát của Chính phủ Chính phủ kiểm soát hội đồng hoặc ban quản trị khác

Chính phủ kiểm soát các ban chính, cổ phiếu vàng và quyền chọn

Chính phủ kiểm soát việc bổ nhiệm và miễn nhiệm nhân sự chủ chốt

Chính phủ là khách hàng chủ yếu của đơn vị đó

Chính phủ quy định và kiểm soát hoạt động của đơn vị đó

Kiểm soát của Chính phủ gắn với vay nợ từ Chính phủ.

104

300. Tiêu chí 1, nắm giữ cổ phần đa số trong DNNN là cách để kiểm soát, qua đó xác định được mức độ kiểm soát của Chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên, nếu Chính phủ nắm giữ cổ phần từ 50% trở xuống trong DNNN thì 6 tiêu chí còn lại cần được áp dụng để xác định mức độ kiểm soát.

301. Khả năng bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm phần lớn hội đồng hoặc ban quản trị theo quy định pháp luật, hợp đồng hoặc cơ chế hiện hành khác (Tiêu chí 2) cũng thể hiện sự kiểm soát của Chính phủ. Ngay cả quyền phủ quyết đối với đề xuất bổ nhiệm cũng là hình thức kiểm soát nếu gây ảnh hưởng đến lựa chọn đưa ra. Nếu có một ban khác chịu trách nhiệm bổ nhiệm các giám đốc, ta cần xác định xem ban đó có thuộc kiểm soát thực chất của Chính phủ hay không.

302. Các tiểu ban thuộc hội đồng hoặc ban quản trị có quyền quyết định về những chính sách lớn về hoạt động và tài chính của đơn vị và thành viên của khu vực công chiếm đa số trong các tiểu ban đó cũng là hình thức kiểm soát của Chính phủ Việt Nam. Chính phủ có thể sở hữu “cổ phiếu vàng”, nhất là ở các doanh nghiệp đã cổ phần hóa. Nếu, thẩm quyền theo cổ phiếu vàng bao gồm khả năng quyết định về chính sách chung của doanh nghiệp đó, đó cũng là hình thức kiểm soát của Chính phủ Việt Nam. Cả hai phép thử trên đều nằm trong Tiêu chí 3.

303. Nếu hội đồng hoặc ban quản trị yếu, cách thức bổ nhiệm cán bộ lãnh đao chủ chốt như tổng giám đốc, chủ tịch, giám đốc tài chính có thể thể hiện quyền kiểm soát của Chính phủ (Tiêu chí 4).

304. Nếu toàn bộ doanh thu của doanh nghiệp đến từ khách hàng duy nhất của khu vực công hoặc nhóm khách hàng thuộc khu vực công, điều đó có nghĩa là Chính phủ có kiểm soát (Tiêu chí 5). Sự hiện diện của thiểu số khách hàng khu vực tư nhân và/hoặc cạnh tranh mở với đơn vị sản xuất tư nhân trong cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho khu vực công thường hàm ý về yếu tố doanh nghiệp được ra quyết định độc lập, vậy doanh nghiệp đó không được coi là bị kiểm soát. Nhìn chung, nếu có bằng chứng rõ ràng là doanh nghiệp đó có thể lựa chọn không làm ăn với khách hàng ngoài khu vực công do chịu ảnh hưởng của khu vực công, thì điều đó nghĩa là doanh nghiệp đó có bị kiểm soát.

305. Ranh giới giữa quy định quản lý nhà nước áp dụng cho tất cả các đơn vị và vị thế kiểm soát một doanh nghiệp đơn lẻ của Chính phủ có thể khó nhận định (Tiêu chí 6). Ở một số lĩnh vực nhất định, các quy định quản lý nhà nước có thể tồn tại, như định giá, nhưng doanh nghiệp không chịu kiểm soát về chính sách chung của doanh nghiệp. Khả năng lựa chọn gia nhập hay tiếp tục hoạt động trong một môi trường có quản lý nhà nước chặt chẽ cho thấy doanh nghiệp đó không bị vào kiểm soát. Nếu một đơn vị có quyền tự quyết đơn phương về việc tiếp nhận vốn, tương tác thương mại hoặc làm ăn với một đơn vị thuộc khu vực công, đơn vị đó có khả năng tự xác định chính sách cho doanh nghiệp mình và không thuộc kiểm soát của Chính phủ.

306. Các tổ chức cho vay thường áp đặt kiểm soát trong các điều kiện cho vay. Nếu Chính phủ áp đặt các biện pháp kiểm soát thông qua cho vay hoặc cấp bảo lãnh nhiều hơn mức độ thông thường mà một đơn vị lành mạnh ở khu vực tư nhân đi vay của ngân hàng, điều đó thể hiện sự kiểm soát của Chính phủ (Tiêu chí 7). Tương tự, kiểm soát chỉ được thể hiện nếu Chính phủ đang chuẩn bị cho vay đối với doanh nghiệp đó.

105

Các tiêu chí xác định xem DNNN có phải là đơn vị phi thị trường không

307. Đối với các DNNN đã được cổ phần hóa hoặc thóai vốn nhưng vẫn thuộc kiểm soát của Chính phủ, có bảy phép thử được sử dụng để xác định xem DNNN đó có phải là đơn vị thị trường không, để phân loại đó là doanh nghiệp kinh tế hay là đơn vị phi thị trường cần được phân loại vào khu vực chính phủ. Ba phép thử đầu là phép thử chính và nếu chưa xác định được khu vực sau ba phép thử đó, thì các phép thử bổ sung sẽ được áp dụng để xác định khu vực.

3 phép thử chính

Đơn vị thị trường - xác định giá cả • Giá cả tính cho hàng hóa và dịch vụ do đơn vị cung cấp phải có ý nghĩa kinh tế, nếu không đơn vị đó không thể gọi là đơn vị có hoạt động thị trường (tham khảo GFSM2014)

¾ Mục 2.65 Đơn vị sản xuất theo cơ chế thị trường là đơn vị thể chế cung cấp toàn bộ hoặc hầu hết sản phẩm đầu ra cho các bên khác theo giá cả có ý nghĩa kinh tế. Đơn vị sản xuất phi thị trường cung cấp toàn bộ hoặc hầu hết sản phẩm đầu ra cho các bên khác miễn phí hoặc theo giá cả không có ý nghĩa kinh tế.

¾ Mục 2.66 Giá cả được coi là có ý nghĩa kinh tế nếu doanh số đảm bảo cho phần lớn chi phí của bên sản xuất và khách hàng được tự do lựa chọn mua hay không mua, và mua bao nhiêu, trên cơ sở giá cả công bố

¾ Mục 2.68 Giả định đặt ra là giá cả có ý nghĩa kinh tế khi đơn vị sản xuất là doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên nếu có sự kiểm soát của khu vực công, giá cả của đơn vị đó có thể bị sửa đổi theo các mục đích chính sách công.

¾ Mục 2.69 Mặc dù không có mối quan hệ số liệu mang tính áp đặt nào giữa giá trị doanh số (trừ thuế và trợ cấp cho sản phẩm) với chi phí sản xuất, ta có thể cho rằng giá trị doanh số của doanh nghiệp công bình quân ít nhất bằng một nửa chi phí sản xuất trong một giai đoạn nhiều năm kéo dài.

• Nếu mạng lưới khách hàng do Chính phủ áp đặt thì chỉ tiêu về thị trường này có thể Đơn vị thị trường - khách hàng không được thỏa mãn

• Nếu khách hàng duy nhất là Chính phủ thì đơn vị này không thể được coi là đơn vị hoạt động theo cơ chế thị trường (tham khảo GFSM2014)

¾ Mục 2.72 Câu hỏi phát sinh là đơn vị thuộc sở hữu của Chính phủ cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho Chính phủ nên được coi là đơn vị sản xuất thị trường hay phi thị trường. Đơn vị sản xuất ra những hàng hóa và dịch vụ đó không phải là đơn vị sản xuất thị trường nếu là đơn vị chuyên trách cung cấp các dịch vụ phụ trợ (tham khảo mục 2.45). Các đơn vị đó, nhìn chung không thỏa mãn các tiêu chí là đơn vị thể chế.

Đơn vị thị trường - cạnh tranh • Nếu pháp luật hạn chế hoặc kiềm chế các đơn vị khác cung cấp dịch vụ tương tự, thì đơn vị đó không thể là đơn vị hoạt động theo cơ chế thị trường (tham khảo GFSM2014)

¾ Mục 2.72 …….. Tương tự, giả định thường đặt ra là đơn vị sản xuất đó không phải là đơn vị thị trường nếu cung cấp hàng hóa và dịch vụ mà không phải cạnh tranh với các đơn vị sản xuất tư nhân, và nếu lựa chọn nhà cung cấp cho Chính phủ không dựa trên giá. Điều này luôn đúng cho dù đơn vị cung cấp đó có phải là đơn vị cung cấp duy nhất hay không và Chính phủ có phải là khách hàng duy nhất của nhà cung cấp đó hay không.

106

4 phép thử bổ sung

Đơn vị thị trường - nguồn vốn

Nếu đơn vị đó chủ yếu tự đảm bảo nguồn vốn thì có khả năng chỉ tiêu về thị trường được thỏa mãn. Tuy nhiên, nếu Chính phủ đảm bảo nguồn vốn quan trọng, như các dòng tín dụng (vốn vay) và trợ cấp hoạt động thì chỉ tiêu về thị trường này có thể không được thỏa mãn.

Đơn vị thị trường - lợi nhuận

Đơn vị hoạt động theo cơ chế thị trường phải là nguồn lợi tức tài chính tiềm năng cho chủ sở hữu (Chính phủ) và điều này cần được phản ánh qua lợi nhuận trên vốn sở hữu xấp xỉ bằng tỷ lệ lạm phát, nếu không chỉ tiêu về thị trường này có thể không được thỏa mãn.

Định hướng của Chính phủ

Đơn vị đó cần hoạt động độc lập với Chính phủ trong các quyết định hàng ngày, nếu không chỉ tiêu về thị trường này có thể không được thỏa mãn. Tuy nhiên, là chủ sở hữu, Chính phủ là người xác định nhiệm vụ cho hoạt động của các đơn vị đó.

Bảo hộ của Chính phủ Được Chính phủ bảo hộ ở mức lớn, như thông qua bảo lãnh, có thể có nghĩa là chỉ tiêu về thị trường này có thể không được thỏa mãn.

Các tiêu chí xác định xem đơn vị sự nghiệp bất kỳ có phải là đơn vị thị trường hay không

308. Các đơn vị sự nghiệp chủ yếu cung cấp dịch vụ trong các lĩnh vực giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao và du lịch, thông tin, truyền thông và thông tấn, khoa học và công nghệ, sự nghiệp kinh tế và các sự nghiệp khác. Mặc dù ngân sách từ trước đến nay vẫn đảm bảo nguồn, nhưng những cải cách gần đây đang chuyển các đơn vị sự nghiệp sang cơ chế tự chủ về tài chính nhiều hơn. Nhìn chung các đơn vị sự nghiệp cần được coi là cánh tay nối dài của ngân sách nhằm thực hiện các chức năng của khu vực chính phủ và cần được đưa vào BCTCNN theo GFS. Tuy nhiên, khi các đơn vị sự nghiệp trở nên tự chủ hơn về tài chính, ta cần xác định xem đơn vị bất kỳ có phải là đơn vị thị trường (hoạt động theo cơ chế thị trường) hay không để phân loại đơn vị đó vào doanh nghiệp kinh tế, nằm ngoài khu vực chính phủ.

309. Đối với các đơn vị sự nghiệp có nguồn thu từ phí ở mức lớn, ta cần áp dụng ba tiêu chí chính nhằm

xác định đơn vị thị trường nêu trên. Đơn vị sự nghiệp cần được coi là đơn vị thị trường nếu:

y Đơn vị đó tính giá hàng hóa và dịch vụ trên thị trường tương tự như doanh nghiệp ở khu vực tư

nhân;

y Khách hàng được lựa chọn mua hàng hóa và dịch vụ do đơn vị sự nghiệp đó cung cấp; và

y Không có hạn chế về cạnh tranh trên thị trường hoạt động của đơn vị sự nghiệp đó.

310. Nếu các phép thử chính vẫn chưa xác định đơn vị sự nghiệp đó là đơn vị thị trường thì áp dụng thêm

4 phép thử bổ sung.

311. Sơ đồ dưới đây cho thấy các đơn vị sự nghiệp được phân thành 4 loại về mức độ tự chủ tài chính. Theo số liệu thống kê năm 2017, chỉ có khoảng 0,3% đơn vị sự nghiệp có khả năng tự đảm bảo hoàn toàn, thuộc loại 1 và chỉ có khoảng 10% tự đảm bảo được chi thường xuyên thuộc loại 2. Chính vì vậy, phần lớn các đơn vị sự nghiệp vẫn phải phụ thuộc nhiều vào nguồn ngân sách. Ngoài ra, hiện

107

chưa rõ các đơn vị sự nghiệp có phải là đơn vị thể chế tách riêng khỏi cơ quan chủ quản hay không. Nếu không phải thì các đơn vị đó phải được phân loại vào khu vực chính phủ là khu vực của các cơ quan chủ quản. Trên cơ sở đó, các đơn vị sự nghiệp sẽ được phân loại vào khu vực chính phủ cho đến khi các đơn vị đó có khả năng tự chủ hoàn toàn và được coi là đơn vị thể chế riêng biệt. GFS không đòi hỏi phải đánh giá lại hàng năm về phân loại khu vực cho các đơn vị. Phân loại khu vực chỉ cần rà soát lại nếu có thay đổi lớn về hoạt động của đơn vị, có thể dẫn đến phân loại khu vực khác đi.

312. Các đơn vị sự nghiệp có thể thành lập các bộ phận trực thuộc hoạt động trên thị trường theo hướng tự chủ. Tuy nhiên, hiện cũng chưa rõ là các bộ phận đó có phải là đơn vị thể chế riêng biệt hay không. Vì vậy, các bộ phận trực thuộc đó vẫn cần được phân loại vào khu vực chính phủ.

Đơn vị SNCL loại 2: Tự bảo đảm chi thường xuyên

Đơn vị SNCL loại 1: Tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư

Đơn vị SNCL loại 3: Tự bảo đảm một phần chi thường xuyên

Đơn vị SNCL loại 4: Do NSNN bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động

Các tiêu chí xác định xem các quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách có thuộc khu vực Chính phủ hay không

313. Báo cáo đánh giá chi tiêu công và trách nhiệm giải trình tài chính (PEFA) 2012 liệt kê ra 30 loại quỹ tài chính Nhà nước được thành lập cả ở trung ương và địa phương. Các quỹ này do Quốc hội hoặc Chính phủ Việt Nam thành lập và có phạm vi chi tiêu ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Các tiêu chí nhằm xác định xem quỹ có thuộc kiểm soát của chính quyền (trung ương hoặc địa phương) hay không có thể bao gồm:

y Ai thành lập quỹ;

y Ai quản lý quỹ;

y Nhiệm vụ của quỹ; và

y Chính quyền nào hỗ trợ ngân sách cho quỹ.

314. Theo PEFA, chỉ một số quỹ nhất định ở trung ương có nguồn thu riêng đáng kể để đảm bảo cho chi

tiêu của quỹ (các quỹ khác chủ yếu phụ thuộc nguồn ngân sách trực tiếp), bao gồm:

1) Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc;

2) Quỹ bảo hiểm y tế;

3) Quỹ bảo hiểm thất nghiệp;

108

4) Quỹ tín dụng hỗ trợ tạo việc làm

5) Quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp;

6) Quỹ tích luỹ trả nợ;

7) Quỹ đầu tư phát triển địa phương.

315. Cả 7 quỹ trên chiếm trên 95% tổng chi tiêu của các quỹ tài chính nNhà nước. Vì vậy, để cải thiện về phạm vi của khu vực chính phủ và phản ánh được chi tiêu từ nguồn thu riêng, ta cần xác định xem 7 quỹ trên là đơn vị kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường hay phi thị trường. Tương tự như với các DNNN và đơn vị sự nghiệp, có ba phép thử chính về đơn vị thị trường cần được áp dụng và nếu vẫn chưa xác định được thì cần áp dụng thêm 4 phép thử bổ sung đối với các quỹ tài chính nhà nước. Nếu bất kỳ quỹ nào trong số 7 quỹ chính trên được coi là đơn vị phi thị trường thì quỹ đó cần được đưa vào phạm vi BCTCNNBáo cáo tài chính nhà nước theo GFS.

Các tiêu chí xác định xem các hoạt động được ngân sách hỗ trợ có thuộc kiểm soát của Chính phủ hay không

316. Đối với các hoạt động được ngân sách hỗ trợ, xác định yếu tố kiểm soát có thể khó và cẩm nang GFS

đưa ra các phép thử sau về mức độ kiểm soát các tổ chức phi lợi nhuận.

Chính phủ bổ nhiệm cán bộ Các tổ chức phi lợi nhuận thuộc kiểm soát của Chính phủ

Chính phủ quyết định những nội dung quan trọng trong chính sách hoặc chương trình chung

Chính phủ có thỏa thuận hợp đồng quan trọng với đơn vị đó

Chính phủ cung cấp tài chính ở mức độ lớn

317. Ngân sách đang hỗ trợ cho các tổ chức sau: Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, Mặt trận tổ quốc và Hội cựu chiến binh; cùng một số tổ chức phi lợi nhuận quy mô nhỏ khác. Vì các tổ chức nhỏ không đáng kể nên việc đưa các tổ chức đó vào khu vực Chính phủ không đem lại nhiều lợi ích. Sau khi áp dụng các phép thử trên, nếu 5 tổ chức lớn được ngân sách hỗ trợ được xác định là thuộc kiểm soát của Chính phủ thì các tổ chức đó cần được đưa vào khu vực Chính phủ. Tuy nhiên, khả năng đưa các tổ chức đó vào khu vực Chính phủ ở thời điểm hiện nay không lớn do khó khăn về thu thập dữ liệu.

Chính phủ phải chịu rủi ro tài chính ở mức lớn qua hoạt động của đơn vị đó

109

3.2. SẮP XẾP CÁC ĐƠN VỊ THUỘC KHU VỰC CÔNG Ở VIỆT NAM THEO KHU VỰC TRONG GFS

318. Cách sắp xếp các đơn vị thuộc khu vực công ở Việt Nam vào khu vực Chính phủ và khu vực doanh

nghiệp kinh tế được trình bày ở sơ đồ sau.

Khu vực công ở Việt Nam

Chính phủ

Doanh nghiệp hoạt động kinh tế (tài chính & phi tài chính)

Các đơn vị sự nghiệp công

Quỹ tài chính Nhà nước ngoài ngân sách

Cơ quan hành chính Nhà nước

Các hoạt động được ngân sách hỗ trợ

DNNN 100% và các doanh nghiệp kinh doanh được kiểm soát

Trung ương, tỉnh, huyện và xã

3.3. LỢI ÍCH CỦA VIỆC MỞ RỘNG PHẠM VI BAO PHỦ CỦA KHU VỰC CHÍNH PHỦ

319. Mở rộng phạm vi bao phủ của khu vực chính phủ, để đưa vào cả các đơn vị sự nghiệp và quỹ tài chính nhà nước đem lại một số lợi ích. Mặc dù phần hỗ trợ cho các đơn vị sự nghiệp và quỹ đã được thể hiện trong NSNN, nhưng hiện mới chỉ được trình bày bằng một dòng riêng. Việc đưa các tổ chức đó vào báo cáo cho khu vực chính phủ cho phép ta báo cáo về lương và các khoản chi thường xuyên khác cũng như chi đầu tư. Dĩ nhiên, phần ngân sách hỗ trợ cần được loại trừ trong quá trình hợp nhất cho khu vực chính phủ. Ngoài ra, nếu các đơn vị phi thị trường thuộc kiểm soát được đưa vào vào khu vực chính phủ nghĩa là số chi từ nguồn tự thu của các đơn vị đó hiện nằm ngoài số liệu thống kê sẽ được đưa vào số liệu thống kê.

110

320. Mở rộng phạm vi bao phủ của khu vực Chính phủ cũng đồng nghĩa với việc sẽ loại bỏ được chênh lệch giữa chỉ tiêu về bội chi trên dòng và chỉ tiêu nguồn bù đắp dưới dòng. Các quốc gia đang phát triển thường có chênh lệch lớn giữa chỉ tiêu về bội chi được tính bằng dữ liệu thu chi và chỉ tiêu bội chi được tính bằng biến động về tài sản có và tài sản nợ khi khu vực Chính phủ phạm vi bao phủ. Sơ đồ dưới đây cho thấy tình trạng bất cân đối giữa các chỉ tiêu về bội chi.

Thu 100

Các giao dịch trên dòng hạch toán ra bội chi bằng 20

Trừ chi 85

Trừ đầu tư ròng 35

Vậy bội chi bằng 20 hay 35?

Các giao dịch dưới dòng hạch toán ra bội chi bằng 35

Thay đổi về tài sản tài chính -15

Thay đổi về tài sản nợ 20

3.4. NGUỒN DỮ LIỆU CHO BÁO CÁO THEO GFS

321. Bước đầu tiên để tổng hợp dữ liệu GFS là phải thiết lập một cơ sở dữ liệu bao gồm toàn bộ các đơn vị kinh tế thuộc kiểm soát của Chính phủ, sau đó sắp xếp từng đơn vị vào từng khu vực thể chế gồm: khu vực Chính phủ, doanh nghiệp phi tài chính của nhà nước hoặc doanh nghiệp tài chính của nhà nước. Tiếp theo là xác định nguồn dữ liệu cho từng khu vực.

Khu vực công của Việt Nam

Chính phủ

Các doanh nghiệp hoạt động kinh tế

Ngoài ngân sách, bao gồm các quỹ an sinh xã hội, lấy từ các báo cáo năm

Dữ liệu ngân sách, gồm cả ngân sách địa phương, lấy từ quyết toán và TABMIS

Dữ liệu doanh nghiệp phi tài chính của nhà nước lấy từ báo cáo năm của các DNNN

Dữ liệu doanh nghiệp tài chính của nhà nước lấy từ báo cáo năm của các DNNN

111

Thu thập dữ liệu cho khu vực Chính phủ

322. Hiện nay, báo cáo tình hình thực hiện NSNNngân sách nhà nước được lập hàng tháng và báo cáo quyết toán NSNNngân sách nhà nước đều là số liệu đã qua kiểm toán. Dữ liệu ngân sách trong các báo cáo GFS có thể được cải thiện nếu có thể dùng được dữ liệu từ TABMIS. Mặc dù TABMIS là nguồn dữ liệu chính để tổng hợp báo cáo tình hình thực hiện ngân sách và báo cáo quyết toán NSNNngân sách nhà nước, nhưng TABMIS chưa phản ánh đầy đủ những thay đổi trong dữ liệu quyết toán năm sau kiểm toán. Các khoản thu, chi trong quan hệ với các doanh nghiệp kinh tế và các đơn vị ngoài ngân sách được đưa vào dữ liệu ngân sách, nhưng chi từ nguồn tự thu của các đơn vị ngoài ngân sách hiện chưa được đưa vào báo cáo GFS dựa trên báo cáo ngân sách nên phạm vi bao phủ của báo cáo GFS cần được mở rộng.

323. Các đơn vị ngoài ngân sách hoạt động ngoài phạm vi NSNNngân sách nhà nước, nhưng vẫn có thể tiếp nhận vốn ngân sách và được coi là một bộ phận của khu vực chính phủ với chức năng chính của họ là cung cấp các dịch vụ của chính phủ. Hiện nay, tiểu khu vực này chưa được đưa vào báo cáo GFS nhưng khi phạm vi bao phủ được mở rộng thành khu vực chính phủ, ta cần thu thập dữ liệu từ các đơn vị sau:

y Có 7 quỹ tài chính nhà nước lớn (được liệt kê ở trên) chiếm trên 95% tổng chi tiêu của các quỹ; và

y Các đơn vị sự nghiệp có số thu riêng và chi tiêu quan trọng. Hiện có khoảng 57.000 đơn vị sự nghiệp nhưng chỉ nên tổng hợp một số ít các đơn vị có số thu và số chi quan trọng thuộc loại 1 và loại 2 (tham khảo sơ đồ ở trên).

324. Như đã nêu trên, khả năng đưa các hoạt động được ngân sách hỗ trợ vào khu vực chính phủ ở thời

điểm này là thấp do khó khăn về thu thập dữ liệu.

325. Nguồn dữ liệu về 7 quỹ tài chính nhà nước lớn có thể là báo cáo năm của họ. Các báo cáo năm có thể được ánh xạ theo cách phân loại của GFS nhưng làm cách này mất thời gian và đòi hỏi phải cập nhật liên tục. Cách khác là cung cấp biểu mẫu chuẩn để thu thập dữ liệu cho từng mục được ánh xạ vào phân loại GFS. Biểu mẫu này cần thu thập dữ liệu GFS ở cấp độ tổng hợp để có thể đưa vào báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo GFS được công khai cùng với dữ liệu NSNN ngân sách nhà nước. Biểu mẫu khuyến nghị được cung cấp dưới đây. Phần mô tả là để hỗ trợ các bên cung cấp dữ liệu ánh xạ các tài khoản của họ theo các mục tổng hợp của GFS.

112

DÒNG TIỀN TỪ HOẠT ĐỘNG: Mô tả

1 Thu ngân quỹ từ hoạt động chuyên môn nghiệp vụ

11 Thuế Các khoản thu bắt buộc phải nộp mà không được đổi lại bằng lợi ích kinh tế trực tiếp hoặc số tiền phải nộp cho hàng hóa và dịch vụ rõ ràng không tương xứng theo tỷ lệ với lợi ích kinh tế nhận được

12 Đóng góp xã hội

Các khoản đóng góp xã hội được thu bởi các chương trình bảo hiểm xã hội. Đó có thể là đóng góp của chủ lao động thay mặt cho người lao động, đóng góp của người lao động, hoặc đóng góp do người tự lao động hoặc thất nghiệp tự đóng.

Bổ sung và viện trợ 13 Bổ sung và viện trợ là các khoản chuyển giao mà các đơn vị chính quyền nhận được từ các đơn vị chính quyền khác có hoặc không có tư cách thường trú hoặc từ các tổ chức quốc tế

Thu khác Bao gồm cả thu nhập từ đầu tư 14

2 Chi ngân quỹ từ hoạt động chuyên môn nghiệp vụ

21 Chi trả cho người lao động

Chi trả cho người lao động là tổng mức thù lao bằng tiền mặt hoặc bằng hiện vật, phải trả cho người lao động của Chính phủ để đối lấy công việc được thực hiện trong một kỳ kế toán, ngoại trừ công việc liên quan đến đầu tư hình thành tài sản, được tính vào giao dịch về tài sản phi tài chính

22 Chi mua hàng hóa và dịch vụ Hàng hóa dịch vụ sử dụng bao gồm các hàng hóa và dịch vụ được Chính phủ sử dụng thường xuyên, ngoại trừ để đầu tư hình thành tài sản và các giao dịch khác về tài sản phi tài chính

24 Chi trả lãi Chi trả lãi là khoản chi phát sinh của các đơn vị chính quyền khi sử dụng vốn của đơn vị thể chế khác. Nếu hạch toán trên cơ sở dòng tiền (tiền mặt), chi trả lãi được hạch toán khi chi ra

25 Chi trợ cấp

Chi trợ cấp là khoản chuyển giao thường xuyên của đơn vị chính quyền cho các doanh nghiệp nhưng chính quyền không nhận lại lợi ích kinh tế trực tiếp, trên cơ sở mức độ hoạt động sản xuất hoặc số lượng hoặc giá trị hàng hóa và dịch vụ được tạo ra, bán, xuất khẩu hoặc nhập khẩu

26 Chi bổ sung hoặc viện trợ

Chi bổ sung hoặc viện trợ là các khoản chuyển giao tự nguyện từ một đơn vị chính quyền đến một đơn vị chính quyền khác hoặc tổ chức quốc tế, nhưng chính quyền đó không nhận lại lợi ích kinh tế trực tiếp

27 Chi phúc lợi xã hội

Chi phúc lợi xã hội là các khoản chuyển giao thường xuyên bằng tiền mặt hoặc hiện vật để đảm bảo cho toàn bộ người dân hoặc các bộ phận người dân tránh được những rủi ro xã hội. Rủi ro xã hội là sự kiện hoặc tình huống có thể ảnh hưởng bất lợi đến phúc lợi của các hộ gia đình liên quan, bằng cách tạo ra nhu cầu bổ sung về nguồn lực của họ hoặc làm giảm thu nhập của họ.

28 Chi trả khác

DÒNG TIỀN TỪ ĐẦU TƯ VÀO TÀI SẢN PHI TÀI CHÍNH:

31A Mua sắm/hình thành tài sản phi tài chính

113

DÒNG TIỀN TỪ HOẠT ĐỘNG: Mô tả

311A Tài sản cố định Tài sản cố định là tài sản được tạo ra và được sử dụng liên tục hoặc lặp đi lặp lại trong các quy trình sản xuất trong khoản thời gian trên một năm.

312A Hàng lưu kho

Hàng lưu kho là tài sản được tạo ra bao gồm hàng hóa và dịch vụ, có thể tồn tại trong giai đoạn hiện tại hoặc trước đó, được lưu giữ để bán, sử dụng trong sản xuất hoặc các mục đích sử dụng khác ở một thời điểm sau đó.

313A Vật có giá trị

Vật có giá trị là tài sản được tạo ra có giá trị đáng kể, được lưu giữ chủ yếu làm vật lưu trữ giá trị theo thời gian như kim loại hoặc đá quý, đồ cổ hoặc các tác phẩm nghệ thuật khác, và các vật có giá trị khác.

314A Tài sản phi sản xuất

Có hai loại tài sản phi sản xuất chính: tài nguyên thiên nhiên và tài sản vô hình phi sản xuất. Tài nguyên bao gồm những tài sản phát sinh trong tự nhiên có giá trị kinh tế như đất đai. Tài sản vô hình phi sản xuất bao gồm các hợp đồng, giấy phép, quyền thuê mua và các tài sản marketing.

31B Bán tài sản phi tài chính

311B Tài sản cố định như trên

312B Hàng lưu kho như trên

313B Vật có giá trị như trên

314B Tài sản phi sản xuất như trên

Bao gồm tiền mặt, tiền gửi và các khoản đầu tư tài chính 32 Mua sắm/hình thành ròng tài sản tài chính ngoài tiền mặt

321 Trong nước

322 Nước ngoài

33 Phát sinh ròng tài sản nợ Bao gồm nợ, như vốn vay, thấu chi, tiền gửi và phát hành chứng khóan

331 Trong nước

326. Các đơn vị sự nghiệp lớn có lẽ chưa công bố báo cáo năm, vì vậy phương án thay thế là dùng biểu

mẫu để thu thập dữ liệu.

332 Nước ngoài

Thu thập dữ liệu của các DNNN

327. Như đã nêu trên, trọng tâm báo cáo GFS là khu vực Chính phủ. Tuy nhiên, GFS có thể được áp dụng cho toàn bộ khu vực công. Vì vậy nguồn dữ liệu về các DNNN và các doanh nghiệp của Nhà nước sau cổ phần và thóai vốn nhưng vẫn thuộc kiểm soát của Chính phủ Việt Nam cũng sẽ là báo cáo năm hoặc áp dụng phương án thay thế là dùng biểu mẫu để thu thập dữ liệu.

Thu thập dữ liệu qua BCTCNN theo Thông tư 107 và Nghị định 25

328. Toàn bộ các đơn vị thuộc chính phủ đều phải tổng hợp báo cáo tài chính (bắt đầu thực hiện từ năm 2018), bao gồm báo cáo hoạt động, bảng cân đối tài sản, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và thuyết minh. Hiện đang có đề án lớn về lập BCTCNN hợp nhất tuân thủ theo IPSAS cho năm 2018 từ báo cáo của

114

các đơn vị để trình lên Quốc hội vào tháng 6/2020. BCTCNN là cơ hội để có thêm dữ liệu GFS, bao gồm số dư về tài sản có và tài sản nợ, ngoài dữ liệu tiền mặt hiện có tại TABMIS.

329. Thông tư 107 ban hành hướng dẫn chung về kế toán dồn tích trong khu vực công. Điều 2 quy định thông tư áp dụng cho các đơn vị quản lý, ngoại trừ chi tiêu từ nguồn thu tự có của các đơn vị thuộc khu vực công và các quy định về kế toán doanh nghiệp và tài chính doanh nghiệp sẽ được áp dụng. Hiện chưa rõ quy định trên chỉ loại trừ các DNNN hay còn áp dụng cho cả các quỹ tài chính nhà nước. Như đã nêu trên, Quỹ bảo hiểm xã hội và Quỹ bảo hiểm y tế chiếm khoảng 95% tổng chi của các quỹ tài chính Nhà nước, được phân loại vào khu vực chính phủ và sẽ được đưa vào BCTCNN nếu báo cáo tài chính có phạm vi bao trùm khu vực chính phủ. Điều 4 quy định các tài khoản trên bảng cân đối tài sản bao gồm từ loại 1 đến loại 9 và cần áp dụng hạch toán bút toán kép (bút toán kép), còn các tài khoản ngoài bảng cân đối bao gồm từ loại không và hạch toán theo bút toán đơn. Hiện chưa rõ tại sao lại không áp dụng bút toán kép cho thống nhất. Các phụ lục của Thông tư 107 mô tả chi tiết về các tài khoản để hạch toán trên bảng cân đối tài sản, báo cáo lỗ lãi và báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

330. Nghị định 25 ban hành các biểu mẫu tổng hợp cho báo cáo lỗ lãi, cũng như bảng cân đối tài sản và báo cáo dòng tiền. Biểu mẫu báo cáo lỗ và lãi tổng hợp được so sánh với các tài khoản thu chi dưới đây trong báo cáo về hoạt động của Chính phủ của GFS được công bố và để xác định xem báo cáo tài chính chính phủ có cung cấp đủ thông tin chi tiết hay không.

331. Hầu hết các nội dung trong GFS đều được cung cấp, nhưng bên cạnh đó còn có một số vấn đề như

a) Thu từ dầu thô và khí tự nhiên được phân loại vào các nội dung khác nhau trên bảng ánh xạ, tùy

thuộc vào bản chất kinh tế của số thu.

b) Các nội dung cần đưa vào GFS gồm 12 đóng góp xã hội 25 trợ cấp, 26 viện trợ không hoàn lại, và 27 phúc lợi xã hội không thể lấy được từ biểu mẫu tổng hợp mặc dù lẽ ra dữ liệu nguồn phải có đầy đủ.

c) Báo cáo lỗ lãi không bao gồm đầu tư về tài sản phi tài chính để tính được cho vay / vay nợ ròng

theo GFS. Dữ liệu này cần lấy từ báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

332. Thông tin trên bảng cân đối tài sản theo quy định tại Thông tư 107 và được tổng hợp trong bảng cân đối tài sản tổng hợp của Nghị định 25 có lẽ quá chi tiết và cần được ánh xạ theo các tài khoản của GFS.

333. Vậy tóm lại là nội dung thu thập dữ liệu theo quy định chi tiết tại Thông tư 107 có lẽ là đủ để tạo điều

kiện tổng hợp dữ liệu GFS dồn tích.

115

BÁO CÁO THU TÀI CHÍNH TỔNG HỢP CỦA NHÀ NƯỚC Báo cáo hoạt động của Chính phủ Nội dung GFS còn thiếu

(của năm kết thúc vào 31/12/20X2)

Stt Nội dung

12 Đóng góp xã hội I. THU

1. Thu NSNN

1.1 Thu từ thuế 11 Thuế

1.2 Thu từ phí và lệ phí 14 Thu khác

1.3 Thu dầu thô và khí tự nhiên Không có nội dung trong GFS- xem bảng ánh xạ

14 Thu khác 1.4 Thu về đầu tư và góp vốn của Nhà nước

13 Bổ sung/Viện trợ 1.5 Thu viện trợ không hoàn lại

1.6 14 Thu khác Thu khác

2. Thu ngoài NSNNc 14 Thu khác

2.1 Thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ

from other 2.2 Revenue activities

TỔNG THU (1+2)

CHI II.

1. Chi NSNN 25 Trợ cấp

1.1 26 Bổ sung/Viện trợ Chi con người và liên quan 21 Chi con người

27 1.2 Chi mua hàng hóa dịch vụ 22 Chi phúc lợi xã hội Chi mua hàng hóa và dịch vụ

1.3 Khấu hao và hao mòn Tiêu dùng tài sản cố định 23

1.4 Chi tài chính Chi trả lãi 24

1.5 Chi khác Chi khác 28

2. Chi các nguồn vốn khác

2.1 Chi con người và liên quan 21 Chi con người

2.2 Chi mua hàng hóa dịch vụ 22 Chi mua hàng hóa và dịch vụ

2.3 Chi khấu hao và hao mòn Tiêu dùng tài sản cố định 23

2.4 Chi tài chính Chi trả lãi 24

2.5 Chi tiêu khác Chi khác 28

TỔNG CHI (1+2)

116

334. Nghị định 25 quy định BCTCNN được tổng hợp cho toàn quốc, đồng thời ban hành quy trình thu thập dữ liệu lập BCTCNN, trong đó KBNN sẽ giúp Bộ Tài chính tổng hợp BCTCNN cho toàn quốc để trình Chính phủ báo cáo lên Quốc hội. KBNN cấp tỉnh tổng hợp BCTCNN cấp tỉnh (tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương) dưới sự chỉ đạo của KBNN. Quy định về lập báo cáo hợp nhất cấp trung gian để hỗ trợ lập BCTCNN là cách tiếp cận hợp lý và đã được áp dụng thành công tại In-đô-nê-xia.

3.5. HỢP NHẤT THEO GFS

Khu vực Chính phủ

335. Khi tổng hợp GFS cho từng khu vực con trong khu vực Chính phủ (khu vực công), các số liệu thống kê đó sẽ phải được tổng hợp và hợp nhất. Đối với Việt Nam, các khu vực con là chính quyền trung ương và địa phương (bao gồm cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã). Tổng hợp chỉ đơn giản là cộng lại toàn bộ các nội dung dữ liệu ở các khu vực con. Hợp nhất là phương pháp trình bày thống kê chung cho các đơn vị nhóm lại với nhau thành một đơn vị duy nhất, trong đó toàn bộ giao dịch và số dư nghịch đảo giữa các đơn vị cần được loại trừ cho để hợp nhất cho khu vực hoặc khu vực con. Tuy nhiên, như đã nêu trên, các khoản chi trả của Chính phủ cho các quỹ an sinh xã hội sẽ không được hợp nhất vì đó được coi là các khoản chi trả cho các hộ gia đình là người phải nộp quỹ. Hợp nhất thường là bước cuối cùng trong việc tổ chức và trình bày dữ liệu của Chính phủ theo các quy tắc kế toán của GFSM. Lý do chính cần phải trình bày hợp nhất cho GFS là vì nó sẽ hỗ trợ việc phân tích dữ liệu.

336. Hợp nhất đòi hỏi phải loại trừ các giao dịch hoặc số dư bị tính trùng giữa các đơn vị được hợp nhất, để tạo ra số tổng hợp không bị ảnh hưởng bởi các giao dịch trong nội bộ. Với cùng mức hoạt động, nếu không hợp nhất, một quốc gia sử dụng hệ thống ngân sách tập trung nhất thể để thực hiện giao dịch sẽ trình bày số liệu tổng hợp không được hợp nhất thấp hơn so với quốc gia thực hiện cùng mức hoạt động, nhưng sử dụng cơ chế phân cấp để điều chuyển vốn từ ngân sách. Bảng dưới đây cho thấy nhu cầu cần phải hợp nhất.

Quốc gia A Quốc gia B

TW ĐP Cộng Hợp nhất GGS ĐP Cộng Hợp nhất GGS TW

Thu 100 10 110 -10 100 90 190 -90 100 100

Chi 120 10 130 -10 120 90 210 -90 120 120

(GGS là khu vực Chính phủ)

337. Chính quyền trung ương của quốc gia A chi trực tiếp 110 đồng và bổ sung 10 đồng cho chính quyền địa phương, còn chính quyền trung ương của quốc gia B chi trực tiếp 30 đồng và bổ sung 90 đồng cho chính quyền địa phương. Nếu hợp nhất thì cân đối hoạt động không bị tác động, nhưng có tác động lớn đến thu và chi. Nếu không hợp nhất, thu và chi của quốc gia B cao hơn nhiều so với quốc gia A, nhưng nếu loại bỏ các khoản bổ sung từ ngân sách trung ương cho địa phương thì thu, chi và cân đối hoạt động là như nhau ở cả hai quốc gia. Điều này được minh họa lại trong sơ đồ sau.

T-C -20 0 -20 0 -20 0 -20 0 -20 -20

117

Quốc gia A

Chi ra bên ngoài 120

TW bổ sung 10 tr.$ cho ĐP

Thu từ bên ngoài 100

DRAFT

ĐP

Quốc gia B

Chi ra bên ngoài 120

TW bổ sung 90 tr.$cho ĐP

Thu từ bên ngoài 100

ĐP

Hợp nhất – Toàn bộ khu vực Chính phủ

338. Khái niệm hợp nhất cũng liên quan đến báo cáo cho toàn bộ khu vực chính phủ. Dữ liệu của toàn bộ khu vực chính phủ được kết hợp với dữ liệu của doanh nghiệp của nhà nước, các giao dịch giữa từng khu vực được loại trừ và báo cáo GFS cho toàn bộ khu vực chính phủ được lập như được thể hiện ở sơ đồ dưới đây.

339. Tương tự như đối với khu vực chính phủ, hợp nhất không tác động đến giá trị ròng hoặc cân đối hoạt động ròng nhưng tác động lớn đến các tổng mức thành phần về thu, chi, tài sản có và tài sản nợ, đồng thời hỗ trợ phân tích kinh tế.

Hợp nhất - các vấn đề thực tiễn

340. Hợp nhất cần tập trung vào các giao dịch lớn và không nên dành nguồn lực để thu thập dữ liệu về các giao dịch nhỏ hoặc số dư nhỏ giữa các đơn vị của chính phủ. Có lẽ cần phải xác định ra một ngưỡng giá trị để xác định việc thu thập dữ liệu nhằm hợp nhất dưới ngưỡng đó là không cần thiết. Để hỗ trợ hợp nhất, hệ thống kế toán cần phải xác định ra được các số dư và số giao dịch giữa các đơn vị. Các số giao dịch phát sinh lớn cần được loại trừ là các khoản bổ sung, hỗ trợ và lãi suát giữa các cấp ngân sách, còn các số dư lớn cần hợp nhất là vốn vay và chứng khóan của chính phủ.

341. Việc loại trừ số giao dịch và số dư giữa các đơn vị có thể khó thực hiện nếu sổ sách tài chính giữa hai bên không thống nhất với nhau. Trong những trường hợp đó, ta có thể sử dụng các cách tiếp cận khác nhau để thực hiện hợp nhất dữ liệu cho phù hợp.

(a) Quy tắc một vế. Nếu có bằng chứng thuyết phục từ một bên cho thấy có giao dịch diễn ra, ta có thể quy giao dịch đó cho bên còn lại kể cả khi bên đối tác không ghi chép. Khi điều chỉnh về dữ liệu

118

cho một đơn vị không thể xác định được giao dịch một cách trực tiếp, sổ sách của đơn vị đó cần được chỉnh sửa lại cho đầy đủ.

(b) Quy tắc từ trên xuống. Thông thường, quyết toán NSNNhoặc quyết toán của ngân sách trung ương thường đầy đủ, kịp thời, chi tiết và chính xác hơn, so với chẳng hạn quyết toán của một địa phương (hoặc thậm chí là quỹ ngoài ngân sách). Nếu có bằng chứng rõ ràng cho thấy ngân sách trung ương đã thực hiện bổ sung (hoặc một giao dịch khác) cho một dịa phương, thì giao dịch đó, cả về thời điểm và giá trị, có thể được quy cho chính quyền địa phương đó. Tương tự, người ta thường dựa vào bên thực hiện giao dịch để có số liệu kế toán đáng tin cậy hơn.

(c) Quy tắc chủ nợ luôn đúng. Đối với các giao dịch về tài sản tài chính và tài sản nợ, thường thì chủ nợ được cho là bên lưu giữ hồ sơ sổ sách đáng tin cậy nhất. Đối với vốn vay, đơn vị chủ nợ thường duy trì hồ sơ sổ sách đầy đủ nhất. Đối với chứng khóan, đặc biệt là chứng khóan ghi danh, chỉ có chủ nợ mới có thể có thông tin cần thiết để hợp nhất. Chẳng hạn, khi chính quyền trung ương phát hành chứng khóan, chính quyền địa phương có thể mua một phần, và chính quyền địa phương không có thông tin trực tiếp về người nắm giữ chứng khóan đó, nhất là khi chứng khóan được mua trên thị trường thứ cấp. Chính vì vậy, cần phải dựa vào hồ sơ sổ sách của chính quyền địa phương là chủ nợ.

3.6. HẠCH TOÁN CÁC GIAO DỊCH BẰNG DÒNG TIỀN THEO GFS

342. Đặc trưng căn bản của hệ thống GFSs là hệ thống này áp dụng kế toán bút toán kép. Mỗi bút toán vào các tài khoản luôn có một bút toán đối ứng với giá trị tương đương. Các bút toán đó thường được gọi là ghi nợ và ghi có. Các đơn vị sử dụng ngân sách lập báo cáo dồn tích trên hệ thống kế toán dồn tích dựa trên hạch toán bút toán kép. Mặc dù số liệu dự toán và quyết toán ngân sách trên cơ sở tiền mặt, Việt Nam thực chất đã áp dụng hạch toán bút toán kép trong phân đoạn 2 và 3 của Kế toán đồ của quốc gia nhằm hạch toán tác động của bội chi và nguồn bù đắp. Các ví dụ sau đây trình bày bút toán kép của các giao dịch tiền mặt theo phân loại nội dung kinh tế của GFS.

Thu

Mã GFS Mô tả Ghi nợ Ghi có

Thuế

Thuế thu nhập cá nhân (tăng thuế và tiền)

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 225

225 1111 Thuế đánh trên thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư cá nhân phải nộp

Thuế thu nhập doanh nghiệp (tăng thuế và tiền)

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 875

875 1112 Thuế thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác phải nộp

Cá nhân nộp thuế nhà hàng năm (tăng thuế và tiền)

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 400

1131 Thuế tài sản, thuế thường xuyên về động sản 400

119

Mã GFS Mô tả Ghi nợ Ghi có

Doanh nghiệp nộp thuế trên doanh số (tăng thuế và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 520 3212

Thuế chung về hàng hóa và dịch vụ 520 1141

Hoàn thuế sử dụng xe ô-tô hàng năm đã nộp vượt (giảm thuế và tiền)

Lưu ý GFS không hạch toán hoàn thuế là chi tiêu

35 1145 Thuế sử dụng hàng hóa và quyền sử dụng hàng hóa hoặc thực hiện dịch vụ

Tiền và tiền gửi nội tệ 35 3212

Nhà nhập khẩu nộp thuế nhập khẩu hàng hóa (tăng thuế và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 330 3212

Thuế hải quan và thuế quan nhập khẩu khác 330 1151

Thu đóng góp XH

Các ví dụ được cung cấp trong phần về phân lợi phúc lợi xã hội

Thu từ bổ sung và viện trợ

Chính phủ nước ngoài chi viện trợ cho Chính phủ (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 10,000 3212

Viện trợ của Chính phủ nước ngoài 10,000 131

Chính quyền địa phương nhận bổ sung từ chính quyền trung ương (chi ngân sách trung ương và thu ngân sách địa phương)

Tiền và tiền gửi nội tệ 3212 2,500

133 Bổ sung từ các đơn vị khác thuộc Chính phủ 2,500

Thu khác

Chính quyền trung ương thu lãi vốn vay cho địa phương (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 80 3212

Lãi suất, thu nhập từ tài sản 80 1411

Chính phủ thu lợi nhuận phân phối do góp vốn cổ phần (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 140 3212

Cổ tức, thu nhập từ tài sản 140 1412

Chính phủ thu tiền thuê giếng dầu (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 15,000 3212

Tiền thuế, thu nhập từ tài sản 15,000 1415

Chính phủ thu phí cấp hộ chiếu (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 90 3212

Thu bán hàng hóa dịch vụ, phí hành chính 90 1422

Chính phủ thu tiền phạt vi phạm giao thông (tăng thu và tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 260 3212

Tiền phạt và tịch thu 260 143

120

Chi, tài sản có và tài sản nợ

Mã GFS Mô tả Ghi có Ghi nợ

Chi

Thù lao cho người lao động (tăng chi, giảm tiền)

Chính phủ trả thù lao cho người lao động

Lương và tiền công 211 5,000

Tiền và tiền gửi nội tệ 3212 5,000

Sử dụng hàng hóa và dịch vụ (tăng chi, giảm tiền)

Chính phủ thanh toán tiền vật tư văn phòng.

Sử dụng hàng hóa và dịch vụ 22 185

Tiền và tiền gửi nội tệ 3212 185

Chính phủ thanh toán tiền bảo trì đường bộ (tăng chi, giảm tiền)

Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ 22 270

Tiền và tiền gửi nội tệ 3212 270

Chi trả lãi

Chính phủ chi trả lãi tín phiếu kho bạc (tăng chi, giảm tiền)

243 Chi trả lãi 140

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 140

Chi trợ cấp

Chính phủ chi trả cho doanh nghiệp để giữ giá gạo ở mức thấp (tăng chi, giảm tiền)

25 Chi trợ cấp 200

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 200

Chi bổ sung hoặc viện trợ

Chính quyền trung ương bổ sung ngân sách cho địa phương (tăng chi, giảm tiền)

263 Bổ sung cho các đơn vị khác thuộc Chính phủ 1,250

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 1,250

Chi phúc lợi xã hội

Chính phủ chi thanh toán tiền mua sữa cho bà mẹ (tăng chi, giảm tiền)

272 Phúc lợi trợ giúp xã hội 860

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 860

Chi khác

Chính phủ chi hỗ trợ cho một tổ chức phi lợi nhuận (tăng chi, giảm tiền)

282 Chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại 190

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 190

Chính phủ chi hỗ trợ cho học sinh giỏi (tăng chi, giảm tiền)

282 Chuyển giao hỗ trợ chưa phân loại 370

3212 Tiền và tiền gửi nội tệ 370

Tài sản phi tài chính

121

Mã GFS Mô tả Ghi có Ghi nợ

Chính phủ thanh toán tiền lương, hàng hóa và dịch vụ để xây đường (tăng tài sản phi tài chính, giảm tiền)

Mua sắm, hình thành: Nhà và công trình kiến trúc 3,100 3111A

Tiền và tiền gửi nội tệ 3,100 3212

Nếu Chính phủ tự xây dựng tài sản phi tài chính, các khoản thanh toán chi trả liên quan đến việc xây dựng không được ghi là chi (có tính chất thường xuyên), mà là mua sắm/hình thành tài sản

Chính phủ bán một tòa nhà (thu và tăng tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 1,925 3212

Thanh lý/xử lý: Nhà và công trình kiến trúc 1,925 3111B

Chính phủ mua 100 tấn gạo cho trường hợp khẩn cấp (tăng tài sản phi tài chính, giảm tiền)

Mua sắm/hình thành: Hàng lưu kho 80 312A

Tiền và tiền gửi nội tệ 80 3212

Chính phủ mua một tòa công sở bằng vốn vay (tăng tài sản phi tài chính, tăng tài sản nợ)

Mua sắm/hình thành: Nhà và công trình kiến trúc 7,500 3111A

Vốn vay bên ngoài 7,500 3324

Tài sản tài chính và tài sản nợ

Chính phủ phát hành tín phiếu kho bạc một năm và phát sinh phí bảo lãnh phát hành

Hạch toán phát hành chứng khóan (tăng tiền và tăng tài sản nợ)

Tiền và tiền gửi nội tệ 13,000 3212

Phát sinh nợ ròng: Trong nước - chứng khóan nợ 13,000 3313

Hạch toán phí hoa hồng phải trả cho bên bảo lãnh phát hành (tăng chi và giảm tiền)

Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ 650 22

Tiền và tiền gửi nội tệ 650 3212

Chính phủ vay một ngân hàng quốc tế (tăng tài sản nợ và tăng tiền)

Tiền và tiền gửi nội tệ 25,000 3212

Phát sinh nợ ròng: Nước ngoài - vốn vay 25,000 3324

Chính phủ mua cổ phiếu của một doanh nghiệp trong nước (tăng đầu tư tài chính và giảm tiền)

3,500 3215 Mua ròng tài sản tài chính: Trong nước - Cổ phiếu và cổ phần quỹ đầu tư

Tiền và tiền gửi nội tệ 3,500 3212

122

3.7. CÔNG CỤ HỖ TRỢ PHÂN LOẠI THEO GFS (CA)

343. Để hỗ trợ tổng hợp số liệu GFS, IMF đã xây dựng một công cụ hỗ trợ phân loại (Classification Assistant - CA). Bảng excel này có các cột cụ thể để nhập các mã của quốc gia và mô tả cho từng mục, sau đó cung cấp danh mục kéo thả các mã và mô tả của GFSM2014. Đề nghị tham khảo bảng dưới đây.

344. Người tổng hợp cần chọn mã GFSM2014 phù hợp cho từng nội dung. Điều quan trọng là phân loại mỗi nội dung cho phù hợp và các cán bộ tham gia phải có kiến thức về các nội dung khác nhau (ví dụ thu, chi, tài sản tài chính, v.v.). Sau khi hoàn thành bảng ánh xạ bắc cầu (ánh xạ Kế toán đồ của quốc gia với các nội dung kinh tế của GFS), ta có thể sử dụng bảng này để lập dữ liệu báo cáo GFS cho IMF.

345. Công cụ hỗ trợ phân loại có các cột để điền dữ liệu bên cạnh từng nội dung sau khi hoàn thành bảng ánh xạ bắc cầu. Sau đó, công cụ này sẽ tự động gán các nội dung của dữ liệu nguồn cho một kỳ cụ thể vào bảng GFSM2014 phù hợp.

346. Trong trang đầu của bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA), chọn phương pháp hạch toán. Nếu chọn cơ sở tiền mặt (C), thì báo cáo về nguồn và sử dụng tiền mặt được tạo ra trên bảng tính. Nếu chọn cơ sở dồn tích (A), thì báo cáo tình hình hoạt động của Chính phủ được tạo ra. Các bảng bổ sung sẽ được tạo ra tùy theo dữ liệu nguồn, bao gồm bảng chi tiết về thu, bảng chi tiết về chi và bảng cân đối tài sản.

347. Sau đây là trích xuất từ bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA), trình bày các bảng về lưu chuyển tiền tệ, chi tiết về thu, chi tiết về chi, chi tiết về tài sản có và tài sản nợ sử dụng dữ liệu mẫu trích xuất từ TABMIS.

123

BÁO CÁO NGUỒN VÀ SỬ DỤNG TIỀN Năm 2012

Phương pháp hạch toán: Dòng tiền

DÒNG TIỀN TỪ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN NGHIỆP VỤ

1 Thu tiền mặt từ hoạt động 1,115,126.0

11 Thu từ thuế 685,231.6

12 Thu đóng góp xã hội

13 Thu bổ sung và viện trợ 242,320.2

14 Thu khác 187,574.2

Chi trả tiền mặt cho hoạt động chuyên môn nghiệp vụ 2 1,025,895.0

21 Chi trả cho người lao động 265,559.3

22 Chi mua hàng hóa và dịchv ụ 206,048.4

24 Chi trả lãi 39,884.0

25 Chi trợ cấp 23,151.1

26 Chi bổ sung viện trợ 239,827.5

27 Chi phúc lợi xã hội 106,503.1

28 Chi khác 144,921.5

Dòng tiền ròng từ hoạt động (1 - 2 - AD Jz) IO 89,231.0

DÒNG TIỀN TỪ ĐẦU TƯ CHO TÀI SẢN PHI TÀI CHÍNH (Tài sản phi tài chính - NFA):

Mua sắm tài sản phi tài chính 31S 320,029.9

311A Tài sản cố định 317,705.0

312A Cổ phần chiến lược 1,680.4

313A Vật có giá trị

314A Tài sản phi sản xuất 644.5

31B Bán tài sản phi tài chính 2,249.3

311B Tài sản cố định 2,181.2

312B Cổ phần chiến lược -

213B Vật có giá trị

314B Tài sản phi sản xuất 68.1

31 Dòng tiền ròng ra: Đầu tư vào tài sản phi tài chính (NFA) (31 = 31.1 - 31.2) 317,780.6

C2M Dòng tiền chi tiêu (2+ 31) 1,343,675.6

CSD Bội thu tiền mặt ( (+) / Bội chi tiền mặt (-) (1 - 2 - 31) (228,549.6)

DÒNG TIỀN TỪ CÁC HOẠT ĐỘNG NGUỒN BÙ ĐẮP

32x Mua sắm ròng tài sản tài chính khác tiền mặt 336,981.3

321x Trong nước 288,290.7

322x Nước ngoài 48,690.7

33 Phát sinh nợ ròng 564,891.4

331 Trong nước 482,675.9

124

BÁO CÁO NGUỒN VÀ SỬ DỤNG TIỀN Năm 2012

Nước ngoài 331 82,215.5

Dòng tiền ròng từ hoạt động nguồn bù đắp ( - 32x +33) NFB 227,910.1

Thay đổi ròng về dư tiền mặt (3212 + 3222) NB (639.5)

THU Năm 2012

Phương pháp hạch toán: C Dòng tiền

1 THU 1,115,126.0

11 Thu từ thuế 685,231.6

111 Thuế thu nhập, lợi nhuận và lợi tức đầu tư 270,973.4

1111 Phải trả của cá nhân 44,959.0

1112 Phải trả của doanh nghiệp 226,007.8

1113 Khác 6.6

112 Thuế thu từ lương và lực lượng lao động

113 Thuế tài sản 46,599.0

114 Thuế thu trên hàng hóa và dịch vụ 308,938.7

1141 Thuế chung về hàng hóa và dịch vụ 183,741.9

11411 Thuế GTGT

11412 Thuế bán hàng

11413 Doanh số & thuế chung khác về HH&DV

11414 Thuế giao dịch vốn và tài chính

142 Thuế TTĐB 91,833.4

1143 Lợi nhuận độc quyền tài khóa

1144 Thuế dịch vụ đặc biệt 7,750.6

1145 Thuế sử dụng và quyền sử dụng hàng hóa 18,210.4

11451 Thuế xe ô-tô

11452 Khác

1146 Thuế khác về hàng hóa và dịch vụ 7,402.3

115 Thuế giao dịch và thương mại quóc tế 58,720.5

116 Thuế khác

12 Thu đóng góp xã hội

121 Đóng góp an sinh xã hội

122 Đóng góp xã hội khác

13 Bổ sung hoặc viện trợ 242,320.2

131 Viện trợ của Chính phủ nước ngoài

1311 Thường xuyên

1312 Đầu tư

132 Viện trợ của các tổ chức quốc tế 4,157.7

133 Thường xuyên

125

THU Năm 2012

1331 Đầu tư

Bổ sung từ các đơn vị khác của Chính phủ 238,162.6 1332

Thường xuyên

Đầu tư

14 Thu khác 187,574.2

141 Thu nhập từ tài sản 22,276.1

142 Thu bán hàng hóa và dịch vụ 101,682.8

143 Thu phạt và tịch thu 9,331.6

144 Hỗ trợ chưa phân loại 6,149.8

145 Thu bảo hiểm và các chương trình bảo lãnh chuẩn 48,133.8

CHI Năm 2012

Phương pháp hạch toán: Dòng tiền

2 CHI 1,025,895.0

21 Thù lao cho người lao động 265,559.3

211 Lương và tiền công 235,246.1

212 Chi đóng góp xã hội 30,313.3

2121 Chi đóng góp xã hội thực tế của đơn vị sử dụng lao động

2122 Chi đóng góp xã hội danh nghĩa của đơn vị sử dụng lao động

22 Chi sử dụng hàng hóa và dịch vụ 206,048.4

23 Tiêu dùng tài sản cố định

24 Chi trả lãi 39,884.0

241 Cho bên không thường trú trong nước 8,755.0

241 Cho bên thường trú trong nước ngoài khu vực Chính phủ 31,129.0

243 Cho các đơn vị khác thuộc Chính phủ

25 Trợ cấp 23,151.1

251 Cho các doanh nghiệp thuộc nhà nước

252 Cho các doanh nghiệp tư nhân

26 Bổ sung và viện trợ 239,827.5

261 Cho Chính phủ nước ngoài

2611 Thường xuyên

2612 Đầu tư

262 Cho các tổ chức quốc tế

2621 Thường xuyên

2622 Đầu tư

263 Cho các đơn vị khác thuộc Chính phủ 239,827.5

126

CHI Năm 2012

2631 Thường xuyên

2632 Đầu tư

27 Chi phúc lợi xã hội 106,503.1

271 Phúc lợi an sinh xã hội 39,793.8

272 Phúc lợi trợ giúp/ đảm bảo xã hội 58,161.2

273 Phúc lợi xã hội của đơn vị sử dụng lao động 8,548.1

28 Chi khác 144,921.5

281 Chi khác về tài sản ngoài lãi suất 9.4

2811 Cổ tức

2812 Rút thu nhập từ các doanh nghiệp có tính chất nhà nước

2813 Chi về tài sản nhằm chi trả thu nhập đầu tư

2814 Tiền thuê 9.4

2815 Thu nhập tái đầu tư cho đầu tư trực tiếp nước ngoài

282 Bổ sung hỗ trợ chưa phân loại 144,912.1

2821 Thường xuyên

2822 Đầu tư

283 Phí bảo hiểm, phí và quyền lợi phải trả liên quan đến bảo hiểm và chương trình bảo lãnh chuẩn

2831 Phí bảo hiểm, phí và quyền lợi phải trả thường xuyên

28311 Phí bảo hiểm

28312 Phí cho các chương trình bảo lãnh chuẩn hóa

28313 Quyền lợi phải trả

2832 Quyền lợi phải trả về đầu tư

GIAO DỊCH VỀ TÀI SẢN CÓ VÀ TÀI SẢN NỢ Năm 2012

Phương pháp hạch toán: Dòng tiền

3 THAY ĐỔI GIÁ TRỊ RÒNG: GIAO DỊCH 90311.9

31 Mua và hình thành ròng tài sản phi tài chính d/ 317780.6

311 Tài sản cố định 315523.8

311A Mua và hình thành: Tài sản cố định 317705

311B Thanh lý: Tài sản cố định 2181.2

311C Tiêu dùng tài sản cố định (CFC)

3111 Công trình và nhà xưởng 279677.1

3111A Mua và hình thành: Công trình và nhà xưởng 281414

3111B Thanh lý: Công trình và nhà xưởng 1737

3111C Tiêu dùng tài sản cố định công trình và nhà xưởng

3112 Máy móc và thiết bị 358835

3112A Mua và hình thành: Máy móc và thiết bị 36291

127

GIAO DỊCH VỀ TÀI SẢN CÓ VÀ TÀI SẢN NỢ Năm 2012

3112B Thanh lý: Máy móc và thiết bị 407.5

3112C Tiêu dùng tài sản cố định máy móc và thiết bị

3113 Tài sản cố định khác -36.8

3113A Mua và hình thành: Tài sản cố định khác

3113B Thanh lý: Tài sản cố định khác 36.8

3113C Tiêu dùng tài sản cố định khác

3114 Hệ thống vũ khí

3114A Mua và hình thành: Hệ thống vũ khí

3114B Thanh lý: Hệ thống vũ khí

3114C Tiêu dùng tài sản cố định hệ thống vũ khí

312 Hàng lưu kho 1689.4

312A Mua sắm hàng lưu kho 1689.4

312B Thanh lý hàng lưu kho

313 Vật có giá trị

313A Mua sắm vật có giá trị

313B Thanh lý vật có giá trị

314 Tài sản phi sản xuất 567.4

314A Mua sắm tài sản phi sản xuất 644.5

314B Thanh lý tài sản phi sản xuất 68.1

3141 Đất đai

3141A Mua sắm đất đai

3141B Thanh lý đất đai

3142 Tài nguyên khoáng sản

3142A Mua sắm tài nguyên khoáng sản

3142B Thanh lý tài nguyên khoáng sản

3143 Tài sản tự nhiên khác

3143A Mua sắm tài sản tự nhiên khác

3143B Thanh lý tài sản tự nhiên khác

3144 Tài sản phi sản xuất vô hình 567.4

3144A Mua sắm tài sản phi sản xuất vô hình 644.5

3144B Thanh lý tài sản phi sản xuất vô hình 68.1

128

3.8. TẢI DỮ LIỆU GFS LÊN HỆ THỐNG CỦA IMF

348. Dữ liệu GFS được tải lên Hệ thống trao đổi số liệu tích hợp (ICS) của IMF. Hệ thống này cũng được sử dụng để tải các số liệu khác phải nộp lên IMF, như Hệ thống tài khoản thống kê quốc gia và Cán cân Thanh toán. Địa chỉ tại: https://www-ics.imf.org/Public/index.cshtml#/.

349. Những cán bộ được phân công sẽ được cung cấp tên truy cập và mật khẩu để truy cập vào hệ thống:

350. Số liệu GFS hàng năm (Niên giám thống kê tài chính Chính phủ (GFSY)) và theo tần suất cao hơn (hàng tháng hoặc quý) có thể được tải vào hệ thống trên thông qua ICS. Mẫu biểu có thể được tải về từ hệ thống của IMF, sau đó số liệu GFS được nhập vào vào mẫu biểu đó để tải lên hệ thống của IMF.

351. Những báo cáo GFS hàng năm được tổng hợp bằng số liệu quyết toán NSNN qua bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) có thể được sao chép vào biểu mẫu niên giám GFS hàng năm tải về từ hệ thống ICS. Tương tự, các báo cáo GFS hàng quý, thậm chí tháng, được tổng hợp bằng số liệu quyết toán NSNN qua bảng công cụ hỗ trợ phân loại (CA) cũng có thể được tải lên cho IMF bằng cách sử dụng các mẫu biểu cho tần suất báo cáo cao hơn. Các mẫu biểu ICS và và bảng công cụ phân loại (CA) điều có định dạng nhất quán với nhau.

129

PHỤ LỤC

PHỤ LỤC I

DANH SÁCH TỔ CÔNG TÁC TRIỂN KHAI VỀ THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ (GFS)

(ban hành kèm theo Quyết định số 2542/QĐ-BTC ngày 11/12/2017 của Bộ trưởng Bộ Tài chính)

Chức vụ trong Tổ TT Họ và tên Chức vụ, đơn vị công tác

Ông Nguyễn Minh Tân Phó Vụ trưởng, Vụ NSNN Tổ trưởng 1

Ông Nguyễn Văn Hào Phó Cục trưởng, Cục Kế toán nhà nước, KBNN Tổ phó 2

Bà Trần Thị Kim Hiền Trưởng phòng, Vụ NSNN Tổ phó 3

Bà Nguyễn Thị Thoa Phó Cục trưởng, Cục Quản lý công sản Thành viên 4

Ông Vũ Hoàng Nam Phó Cục trưởng, Cục QLN&TCĐN Thành viên 5

Ông Hoàng Xuân Nam Phó Cục trưởng, Cục Tin học và thống kê tài chính Thành viên 6

Bà Toán Thị Ngoan Trưởng phòng, Vụ Chế độ kế toán và kiểm toán Thành viên 7

Bà Đinh Thị Mai Anh Phó trưởng phòng, Vụ NSNN Thành viên 8

Bà Trần Thị Thu Hương Phó trưởng phòng, Vụ Chế độ kế toán và kiểm toán Thành viên 9

Bà Nguyễn Thu Hà Phó trưởng phòng, Cục Tin học và thống kê tài chính Thành viên 10

Ông Lương Đình Mạnh Phó trưởng phòng, Cục Kế toán nhà nước, KBNN Thành viên 11

12 Bà Nguyễn Thị Phương Hảo Thành viên Phó Giám đốc Trung tâm khai thác dữ liệu quốc gia về tài sản nhà nước và dịch vụ về tài sản, Cục Quản lý công sản

Bà Nguyễn Thị Huệ Minh Chuyên viên, Cục QLN&TCĐN Thành viên 13

Bà Lâm Thị Hồng Hạnh Chuyên viên, Cục Kế toán nhà nước, KBNN Thành viên 14

Bà Nguyễn Thị Minh Tâm Chuyên viên, Vụ NSNN Thành viên 15

Thành viên Tiến sĩ Nguyễn Minh Thu 16 Phó trưởng Bộ môn Thống kê Kinh tế xã hội, Khoa Thống kê, Trường Đại học Kinh tế quốc dân

Thành viên 17 Tiến sĩ Nguyễn Quỳnh Hoa Giảng viên Bộ môn Kinh tế phát triển, Khoa Kế hoạch và phát triển, Trường Đại học Kinh tế quốc dân

Thành viên Tiến sĩ Ngô Thanh Hoàng 18 Phó trưởng ban Quản lý khoa học kiêm Trưởng bộ môn Kế toán công, Học viện tài chính

Thành viên Thạc sĩ Nguyễn Thế Anh 19 Giảng viên Bộ môn Thống kê và phân tích dự báo, Khoa Hệ thống thông tin kinh tế, Học viện tài chính

130

PHỤ LỤC II

DANH SÁCH CHUYÊN GIA QUỐC TẾ THAM GIA SOẠN THẢO CẨM NANG THỐNG KÊ TÀI CHÍNH CHÍNH PHỦ VIỆT NAM1

Họ và tên Chức vụ Đơn vị công tác

Ông Anthony Olliffe Chuyên gia GFS

Bà Nguyễn Phương Anh Chuyên gia quản trị công Ngân hàng Thế giới

Ông Rifaat Basanti Chuyên gia kinh tế cao cấp IMF

Ông Tobias Wickens Chuyên gia kinh tế cao cấp IMF

ĐKKHXB-CXB số: 5495-2020/CXBIPH/2-140/TN và Quyết định xuất bản số: 2024/QĐ-NXBTN ngày 23/12/2020

1 Đặng Thị Thu Hương và Đinh Thị Hằng Anh (Ngân hàng Thế giới) hỗ trợ xuất bản và biên soạn.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh Chuyên gia kinh tế Văn phòng đại diện IMF tại Việt Nam