Bệnh tim mạch chuyển hóa, những
báo động mới
Trước đây các bệnh lý tim mạch có nguyên nhân chủ yếu là nhiễm
khuẩn (một đặc trưng thường thấy ở các nước có điều kiện đời
sống thấp) như hẹp hở van tim, suy tim, viêm nội tâm mạc nhiễm
khuẩn… Nhưng hiện nay với sự thay đổi trong lối sống đã làm
bùng nổ các bệnh tim mạch không lây nhiễm như tăng huyết áp,
bệnh mạch vành. Cùng với đó là các bệnh chuyển hóa như rối loạn
mỡ máu, đái tháo đường đang tăng lên mạnh mẽ đã tác động trực
tiếp, gián tiếp đến các bệnh lý tim mạch.
Các bệnh lý tim mạch đang thay đổi
Nếu như cách đây 20 năm, bệnh lý tim mạch của chúng ta chủ yếu
là các bệnh van tim (hẹp hở van hai lá, hẹp hở van động mạch
chủ... ) biến chứng của bệnh thấp tim, một căn bệnh nhiễm khuẩn
thường gặp ở các nước đang phát triển, thì hiện nay chúng ta phải
đối mặt với sự bùng nổ của các bệnh thường gặp ở các nước phát
triển như bệnh tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, tai biến mạch
máu não, bệnh động mạch chủ... đưa bệnh lý tim mạch lên trong số
10 loại bệnh lý thường gặp nhất. Bên cạnh đó là sự bùng nổ của
các bệnh lý liên quan đến rối loạn chuyển hoá như rối loạn lipid
máu, đái tháo đường, hội chứng chuyển hoá, những bệnh liên quan
trực tiếp và là nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý tim mạch.
Chính vì vậy, gần đây đã xuất hiện một thuật ngữ mới “Các bệnh
tim mạch chuyển hoá” (cardiometabolic). Điều này đòi hỏi các bác
sĩ tim mạch phải có hiểu biết rộng hơn không chỉ trong lĩnh vực
tim mạch mà còn các bệnh về chuyển hoá.
Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tim
mạch
Trong đại đa số các trường hợp, THA xảy ra vào lúc nào người
bệnh thường không hay biết, và chỉ rõ khi đã có biểu hiện rõ rệt
trên lâm sàng như nhức đầu, mờ mắt, chóng mặt, đánh trống ngực,
hoặc nặng hơn nữa là tai biến mạch máu não, đau thắt ngực... Chẩn
đoán THA dựa vào đo huyết áp thường kỳ, đặc biệt từ lứa tuổi
trung niên, và ở những đối tượng cần được kiểm soát sức khỏe như
phụ nữ có thai, người cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường,
người bị đau ngực do thiếu máu cơ tim cục bộ. Mặc dù có nhiều cố
gắng trong chẩn đoán và điều trị nhưng tăng huyết áp vẫn là
nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do tim mạch trên toàn thế giới.
Phình động mạch chủ bụng.
Tử vong do bệnh mạch vành đang đứng hàng đầu tại Việt Nam
Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, trong số 10 nguyên nhân
gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam thì tử vong do bệnh động mạch
vành đứng thứ nhất, chiếm tỉ lệ 13%. Nhồi máu cơ tim (NMCT) là
thể bệnh nặng nhất trong các bệnh động mạch vành, đây là một
bệnh lý rất thường gặp và có liên quan nhiều đến sức khoẻ cộng
đồng ở các nước công nghiệp phát triển. Ở Việt Nam, trong thời
gian gần đây tỷ lệ nhồi máu cơ tim ngày càng có khuynh hướng
tăng lên rõ rệt. Mặc dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều
trị, nhưng nhồi máu cơ tim cấp vẫn là một loại bệnh nặng, diễn
biến phức tạp, có nhiều biến chứng nguy hiểm luôn đe doạ tính
mạng người bệnh, vì thế tỷ lệ tử vong vẫn còn cao.
Chảy máu não do tăng huyết áp
Tỉ lệ người bị đột quị tăng lên cùng tuổi tác và ảnh hưởng nghiêm
trọng đến nhiều người trong những “năm tháng hoàng kim” của họ.
Những bệnh này gây nhồi máu não (thiếu máu cục bộ) hay xuất
huyết não. Tỉ lệ mắc và tử vong do tai biến mạch máu não có thể
giảm đi nếu ta biết và điều trị tốt hơn các bệnh tim và động mạch
trong đó có tăng huyết áp. Tuy nhiên tỉ lệ mắc bệnh tăng huyết áp
ở nước ta đang gia tăng với tốc độ chóng mặt. Đặc biệt tỉ lệ bệnh
nhân được kiểm soát tốt, chỉ số huyết áp còn thấp, do vậy tỉ lệ bị
biến chứng còn khá cao, trong đó có tai biến mạch não. Tử vong
do bệnh tai biến mạch máu não đứng hàng thứ hai sau bệnh động
mạch vành.
Hầu hết bệnh nhân đái tháo đường tử vong do biến chứng tim
mạch
Đái tháo đường là một bệnh mạn tính tiến triển liên tục, với nhiều
biến chứng nguy hiểm đe doạ tính mạng người bệnh. Điều đáng
chú ý là những biến chứng gây tổn hại nghiêm trọng của bệnh đái
tháo đường týp 2 có thể xảy ra nhiều năm trước khi căn bệnh này
được chẩn đoán. Kiểm soát tốt đường huyết là điều hết sức quan
trọng để phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến đái tháo đường như
là bệnh về mắt (có thể gây mù), bệnh thận (suy thận, chạy thận
nhân tạo), tổn thương thần kinh, loét và hoại tử chi, bệnh tim
mạch, đột quỵ và bệnh mạch máu ngoại biên. Có tới 75% bệnh
nhân ĐTĐ bị tử vong là do nguyên nhân tim mạch, vì vậy phòng
ngừa tiên phát các biến chứng tim mạch là một trong những mục
tiêu điều trị chính ở các bệnh nhân ĐTĐ.