Bệnh trắng gan, trắng mang
Trong vài năm gần đây, bệnh "trắng mang - trắng gan" gây thiệt hại nghiêm trọng trên cá
tra và chưa có thuốc điều trị hiệu quả. Một số nghiên cứu bước đầu của Cty Vemedim
nhằm đưa ra biện pháp phòng bệnh và giảm tỉ lệ chết bước đầu cho kết quả khả quan.
1. Biểu hiện bệnh
Vi cá mất màu, mang cá chuyển từ dần thành trắng nhạt Cá bơi lờ đờ cập bờ và thường
tập trung nơi có nước chảy, cá chết nhanh khi vớt khỏi ao. Mang cá bình thường có màu
đỏ thắm vì là nơi tập trung dày đặc của mạch máu để thực hiện quá trình vận chuyển và
trao đổi khí trong hô hấp. Sự mất màu và chuyển sang màu trắng nhạt ở mang là do hồng
cầu đã biến mất, sụt giảm nghiêm trọng hay không có huyết sắc tố.
2. Bệnh tích
Xoang bụng và tất cả nội quan đều có màu vàng rơm hay vàng nhạt. Túi mật sưng chứa
đầy dịch vàng trong. Tỳ tạng cá teo nhỏ, dạ dày và ruột không có thức ăn. Ngoài tỳ tạng
teo nhỏ, các nội quan khác không thể hiện thương tổn ngoài việc đổi màu vàng nhợt nhạt
biểu hiện của sự thiếu huyết sắc tố Hemoglobin.
3. Xác định tác nhân gây bệnh
Bằng các phương pháp chẩn đoán thường qui, thực hiện trên 1.000 mẫu cá tại các ao nuôi
có bệnh trắng mang- trắng gan. Kết quả cho thấy:
- Không phát hiện nội ký sinh (giun sán) trong tất cả mẫu cá xét nghiệm và chỉ khoảng
10% cá nhiễm sán lá mang (Gyrodactylus) với mật độ thấp 1-2 sán/cung mang. Đây cũng
là tỉ lệ nhiễm bình thường của cá trong điều kiện nuôi ao thâm canh
- Không phát hiện được vi khuẩn qua nuôi cấy phân lập bệnh phẩm (gan, thận) trên
Nutrient Agar (NA) và Tryptone Soya Agar (TSA).
- Quan sát tiêu bản vi thể mẫu gan, thận cá bệnh và cá khoẻ trong cùng một ao nuôi
không có sự khác biệt ở cá bệnh và cá khoẻ, trong khi đó biến đổi mô học là yếu tố quan
trọng trong bệnh nhiễm khuẩn.
- Công thức máu có sự thay đổi bất thường: Mật số hồng cầu giảm chỉ còn 1,05 x 105 tế
bào/mm3 (khoảng 5% so cá khoẻ), trong máu có sự hiện diện của những dạng hồng cầu
bất thường như hồng cầu tiền trưởng thành, hồng cầu không nhân và hồng cầu có nhân
phân thuỳ. Sự xuất hiện của những hồng cầu bất thường cho thấy có sự hư tổn ở cơ quan
tạo máu. Qua điều tra các trang trại từng nhiễm bệnh trắng mang trắng gan. Kết quả cho
thấy một số đặc điểm về dịch tễ học của bệnh như:
- Bệnh xảy ra chủ yếu trên cá giống và cá dưới 3 tháng tuổi (cá từ 1 - 3 phân) và thường
theo sau một bệnh nhiễm khuẩn: bệnh gan thận mủ, xuất huyết....
- Bệnh chết càng tăng khi sử dụng hoá chất xử lý nước, diệt ngoại ký sinh, nhất là
formol.
- Các thuốc kháng sinh điều trị không hiệu quả. Từ kết quả xét nghiệm và điều tra có thể
nhận thấy hiện tượng "trắng mang - trắng gan" không do một tác nhân gây bệnh rõ ràng
(vi khuẩn, virus hay ký sinh trùng) mà có thể là hậu quả kéo theo của một bệnh truyền
nhiễm và việc sử dụng kháng sinh liều cao, kéo dài, không đúng qui trình. Để định được
chính xác tác nhân gây bệnh còn chờ thời gian nghiên cứu chuyên sâu thêm.
Việc điều trị hiệu quả nhất là: thay nước và vớt cá chết liên tục nhằm giữ cho môi trường
sạch sẽ. Không lạm dụng xử lý nước bằng các loại hóa chất hoặc vôi vì sẽ ảnh hưởng đến
hoạt động hô hấp của cá (cần tránh khi cá đang yếu). Không cho cá ăn mồi 2 hoặc 3 ngày.
Sau đó cho ăn 1 lượng rất ít, với kích cỡ viên thức ăn nhỏ nhất có thể. Không bổ sung bất
cứ một loại thuốc nào, kể cả men tiêu hóa.