Bệnh zona
Bệnh zona là gì?
Bệnh zona, theo từ chuyên môn là Herpes zoster, là mẫn đỏ da gây ra do virút
cùng loại vi-rút thuỷ đậu. Vi-rút gây bệnh này có tên là Varicella zoster. Sau khi bị
bệnh thuỷ đậu, vi-rút sống trong dây thần kinh, nguyên nhân tại sao vẫn chưa có lời
giải đáp.
Trong một số hoàn cảnh nào đó như xúc động, stress, suy giảm miễn dịch
(AIDS, hoá trị liệu ) hay ung thư, vi rút sẽ hoạt động trở lại gây bệnh zona. Tuy nhiên,
trong đa số các trường hợp, nguyên nhân hoạt động trở lại của virút vẫn chưa có căn
cứ. Vi rút này gây ra bệnh thuỷ đậu và bệnh zona, không giống với virút gây mụn
nước ở cơ quan sinh dục và ở miệng.
Bệnh zona khởi phát và tiến triển như thế nào?
Trước khi thấy được những mẫn đỏ, bệnh nhân có thể có cảm giác đau rát và
nhạy cảm vùng da trước đó vài ngày đến 1 tuần. Bệnh zona khởi đầu là những mụn rộp
(mụn nước) trên nền da màu đỏ, những mụn nước mới tiếp tục hình thành từ 3-5 ngày.
Mụn nước này thường đi theo đường dây thần kinh của tuỷ sống.
Toàn bộ dây thần kinh liên quan có thể bị, hay những vùng khác không có liên
quan đến phân bố dây thần kinh cũng có thể bị. Thường thì bệnh zona chỉ ăn theo một
dây thần kinh, hiếm khi bị nhiều hơn một dây thần kinh.
Cuối cùng thì các mụn nước này vỡ ra và bắt đầu chảy nước, bề mặt bên trên
khô đi và hoá sẹo. Quá trình này có thể kéo dài 3-4 tuần từ khi bắt đầu bị bệnh đến khi
khỏi. Thỉnh thoảng, đau vẫn còn mặc dù không bao giờ nhìn thấy mụn nước, làm dễ
lầm lẫn với nguyên nhân đau tại chỗ.
Bệnh zona có lây không ?
Vâng. Bệnh zona có thể lây truyền từ người bị nhiễm sang trẻ em hay người lớn
mà những người này trước đây không mắc bệnh thuỷ đậu. Thay vì bị zona, nhưng
những người này lại mắc bệnh thuỷ đậu. Một khi những người này đã mắc bệnh thuỷ
đậu thì họ sẽ không bị nhiễm zona từ người khác.
Tuy nhiên, một khi đã bị nhiễm zona, thì họ lại có khả năng bị zona sau này
trong cuộc đời. Khi tất cả những mụn nước đã khô, thì không còn khả năng lây được
nữa.
Điều trị zona như thế nào ? Tôi sẽ chăm sóc sức khoẻ của mình như thế
nào ?
Có một số cách điều trị zona. Thuốc kháng vi-rút như acyclovir (Zovirax) hay
famciclovir (Famvir) có thể làm rút ngắn thời gian bị mẫn đỏ da, nếu bắt đầu dùng
sớm trong vòng 48 giờ khi xuất hiện mẫn đỏ. Phối hợp thêm thuốc nhóm steroid cũng
có thể hạn chế và rút ngắn thời gian bị đau do zona. Tuy nhiên, lợi ích của 2 loại thuốc
này vẫn còn hạn chế.
Ngoài thuốc kháng vi-rút, thuốc giảm đau cũng cần thiết để kiểm soát triệu
chứng. Vùng da bị bệnh cần phải được giữ sạch sẽ và khô ráo. Người bệnh vẫn có thể
được tắm rữa, kỳ cọ bằng xà phòng và nước nơi bị zona mà không bị cấm. Dung dịch
aluminum acetate (Burows hay Domeboro"s, có bán ở nhà thuốc) có thể được sử dụng
giúp làm khô bề mặt da bị zona và nơi rĩ dịch.
Biến chứng của bệnh zona là gì?
Thường thì bệnh zona được chữa khỏi, và bệnh zona cũng có một số vấn đề.
Tuy nhiên, nếu vì lý do nào đó, mụn nước có thể bị nhiễm thêm một loại vi trùng sẽ
gây ra viêm mô tế bào, đây là bệnh nhiễm trùng da. Nếu nhiễm trùng da xảy ra, vùng
da trở nên đỏ hơn, nóng, sưng bóng lên và rất đau.
Bạn cũng có thể thấy vệt màu đỏ xung quanh vết thương. Nếu bạn nhận thấy
bất kỳ triệu chứng nào trong số đó, bạn hãy liên hệ đến bác sĩ của bạn để được chăm
sóc. Kháng sinh có thể được sử dụng để điều trị trong những trường hợp này.
Một biến chứng nữa cũng làm cho người bệnh lo lắng là khi bị zona ở mặt, đặc
biệt ở trán và mũi. Trong những trường hợp này, zona có thể làm giảm thị lực. Nếu
bạn bị zona ở trán hay ở mũi thì bạn cũng cần được chăm sóc y tế.
Đau dây thần kinh sau bệnh zona là gì ? Và cần phải làm gì khi bị như
vậy?
Đau dây thần kinh sau zona là đau khu trú ở vùng có liên quan đến bệnh zona,
cơn đau này có thể kéo dài cả tháng.
Biến chứng thường gặp nhất của bệnh zona là đau dây thần kinh sau bệnh zona
Đau dây thần kinh sau zona thường kéo dài cả tháng, thậm chí ngay sau khi bệnh zona
đã khỏi mà đau thì vẫn còn. Ở những người trên 50 tuổi, bị zona lần đầu, thường bệnh
zona gây đau nhiều hơn, người bệnh dễ bị suy sụp hơn. Rõ ràng là điều trị zona bằng
steroid và thuốc kháng vi-rút có thể rút ngắn thời gian và tai biến đau dây thần kinh
sau zona. Tuy nhiên, chỉ giảm đi đôi chút.
Đau dây thần kinh sau zona có thể được điều trị bằng nhiều loại thuốc như:
thuốc chống trầm cảm 3 vòng amitriptyline (Elavil), và các thuốc khác như thuốc
chống động kinh gabapentin (Neurontin), carbamazipine (Tegretol), được dùng để
giảm đau dây thần kinh do zona.
Cuối cùng, kem capsaicin (Zostrix), là một chất được chiết xuất từ trái ớt, có
thể được dùng để thoa lên vùng da bị zona để làm giảm đau, sau khi các mụn nước đã
khô. Châm cứu và kích thích điện thần kinh vùng da bị bệnh cũng giúp ích được cho
vài bệnh nhân. Lidocain dạng dán da cũng có thể giúp giảm đau dây thần kinh do
zona.
Việc chọn lựa thuốc nào là tốt nhất cho bạn, cần phải thảo luận với thầy thuốc
của bạn.
Tóm lược bệnh zona
Bệnh zona do vi-rút cùng loại với virút gây bệnh thuỷ đậu, bệnh lây sang người
mà người đó trước đây không mắc bệnh thuỷ đậu.
Bệnh zona còn được gọi là Herpes zoster, bệnh này không liên quan gì đến
bệnh nhiễm herpes sinh dục.
Bệnh zona có thể gây đau kéo dài, ngay cả sau khi hết mẫn đỏ da.
Steroids và thuốc kháng virút có thể giúp ngăn ngừa đau lâu dài sau nhiễm
zona, nếu bắt đầu điều trị trong vòng 2 ngày đầu sau khi xuất hiện mẫn đỏ da.