Bí kíp dạy trẻ 1-3 tuổi

Bí kíp dạy trẻ 1-3 tuổi

Ở lứa tuổi này trẻ hay bắt chước hành động, lời nói của người lớn. Vì vậy cha

mẹ cần tích cực giúp bé nhận biết thế giới xung quanh, làm gương cho con

bắt chước lời nói, hành động đẹp của mình.

Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh, giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia

TP HCM cho rằng, ở giai đoạn từ 1 đến 3 tuổi, sự phát triển của trẻ diễn ra

với tốc độ rất nhanh. Hệ thần kinh nhạy bén tạo điều kiện cho trẻ học hỏi

nhanh, song đồng thời các em cũng dễ bị tổn thương. Vì thế, những thay đổi

đột ngột trong cuộc sống, đặc biệt đối với trẻ những năm đầu đời rất nguy

hiểm.

Ở tuổi này trẻ hay bắt chước nên cha mẹ cần làm gương từ lời nói đến việc

làm để giúp trẻ hình thành nhân cách tốt..

Mặt khác, nhu cầu giao tiếp của trẻ với người lớn rất cao. Đặc điểm của các

em ở lứa tuổi này là thích bắt chước hành động, lời nói của người lớn. Vì vậy

cha mẹ cần tích cực cho trẻ nhận biết thế giới xung quanh, đồng thời làm

gương cho trẻ bởi các em có thể bắt chước lời nói, hành động, việc làm tốt

hay xấu của người lớn để định hình nên nhân cách về sau.

Bà Minh cho biết, tốc độ phát triển thì ở mỗi đứa trẻ có sự khác nhau, nên tùy

theo đặc điểm của con mình mà cha mẹ có những phương pháp giáo dục phù

hợp theo lứa tuổi. Sau đây là một số điều cơ bản cha mẹ cần giáo dục trẻ:

Đi theo tư thế đứng thẳng

Khi mới tập đi, khả năng điều khiển các cử động chưa hình thành nên trẻ luôn

bị mất thăng bằng, cảm giác căng thẳng, vấp ngã, bối rối, sợ hãi khi gặp các

vật cản trên đường. Vì vậy, người lớn cần dìu trẻ từng bước một và kịp thời

cổ vũ khi trẻ đi được vài bước cho đến lúc đi thành thạo.

Đi theo thế thẳng đứng là một bước tiến cơ bản nhằm làm cho trẻ độc lập về

mặt sinh học, đồng thời là một bước quan trọng trong việc "xã hội hóa" đứa

trẻ:

- Khi trẻ biết đi đứng trên đôi chân của mình thì sẽ giải phóng hai bàn tay

khỏi chức năng di chuyển. Từ đó bàn tay trở thành công cụ để nhận thức thế

giới xung quanh: Cầm, nắm, xúc cơm, viết, vẽ… Đây chức năng hoạt động

của con người.

- Ngẩng cao đầu, dây thanh của trẻ càng phát ra được nhiều âm tiết tinh vi.

- Giúp trẻ mở rộng tầm nhìn, phát triển khả năng định hướng trong không

gian.

- Mở rộng phạm vi hoạt động với đồ vật, tiếp xúc với nhiều đồ vật hơn, mở

rộng khả năng tìm hiểu những thuộc tính của đồ vật và kỹ năng sử dụng

chúng.

- Mở rộng giao tiếp với mọi người xung quanh giúp vốn kinh nghiệm riêng

của trẻ thêm phong phú, phát triển nhu cầu giao tiếp và kích thích khả năng

giao tiếp bằng ngôn ngữ ở trẻ.

Đặc điểm hoạt động với đồ vật

Thời kỳ trước tuổi mẫu giáo, trẻ đã thực hiện những hành động khá phức tạp

với các đồ vật, nhưng chưa nhằm vào việc khám phá chức năng và phương

thức sử dụng nó.

Đến tuổi đi nhà trẻ: đồ vật lúc này đối với trẻ không phải chỉ là cái để nghịch,

để chơi mà còn là để tìm hiểu chức năng nhất định và phương thức sử dụng

tương ứng. Ví dụ: chiếc thìa (muỗng) dùng dể xúc cơm và có cách cầm nhất

định, khác với cái chén... Do đó, trẻ hướng hoạt động của mình vào việc nắm

cách sử dụng đồ vật. Trẻ lĩnh hội những kiến thức về đồ vật, biết cách sử

dụng đồ vật giống như người lớn, trong đó người lớn giữ vai trò của người

hướng dẫn, người cộng tác, người hỗ trợ trong quá trình lĩnh hội này.

Hoạt động với đồ vật (là một loại hoạt động có đối tượng) trở thành hình thức

hoạt động chủ đạo trong suốt giai đoạn nhà trẻ. Nhờ có hoạt động này mà

chức năng của các đồ vật lần đầu tiên được bộc lộ ra trước trẻ và đồ vật xung

quanh trở thành đối tượng thu hút sự chú ý của trẻ, khiến trẻ hăng hái tìm

kiếm, tháo lắp suốt ngày. Chính nhờ vậy mà tâm lý của trẻ phát triển mạnh,

đặc biệt là trí tuệ.

Khi lĩnh hội những hành động sử dụng đồ vật sinh hoạt hàng ngày thì đồng

thời trẻ cũng lĩnh hội được những qui tắc hành vi trong xã hội. Về điểm này,

thái độ của người lớn rất quan trọng trong việc nắm vững quy tắc hành vi xã

hội để dạy cho trẻ.

3 kỹ năng giáo dục trí tuệ trẻ từ 0 đến 6 tuổi

Giáo dục qua thị giác là dùng các hình ảnh trực quan sinh động để trẻ quan

sát. Giáo dục qua thính giác là cho bé nghe âm thanh vui tươi. Giáo dục qua

hành vi là cho con bắt chước những hành động của cha mẹ.

Giáo sư - tiến sĩ Vũ Gia Hiền, cố vấn chuyên môn Hội quán các bà mẹ TP

HCM ví trí não của trẻ thuở ban đầu như miếng bọt biển thấm hút mọi thứ

xung quanh, như chiếc đĩa CD lần đầu thu tín hiệu. Vì vậy, cha mẹ hoặc

người nuôi dạy cần phải có kỹ năng phát các tín hiệu tốt lành, có tính nhân

văn để bé tiếp nhận. Để làm được điều ấy phụ thuộc vào tình yêu thương thật

sự dành cho trẻ, chứ không phải là trình độ học thức của người nuôi dạy.

"Chỉ những ai học làm người suốt đời mới có thể có kỹ năng giáo dục rèn

luyện trẻ nên người", theo ông Hiền.

"Dạy con từ thuở còn thơ", ở giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi cha mẹ cần tạo cho trẻ

một môi trường trí tuệ trung thực, trong sáng để phát triển lành mạnh. Ảnh:

Thi Ngoan.

Ở độ tuổi từ 0 đến 6, trẻ chưa biết biểu lộ mong muốn bằng hành vi nên

người lớn thường cho rằng bé không biết gì. Thực ra, theo nghiên cứu, ở giai

đoạn này trẻ tiếp nhận mọi thứ rất nhạy, vì thế bé rất cần một môi trường trí

tuệ trung thực, trong sáng để phát triển lành mạnh.

Về điểm này giáo sư Gia Hiền cho rằng, chính lối sống trung thực, trong

sáng, tử tế của những người xung quanh là cơ sở để giáo dục đứa trẻ nên

người. Xuất phát từ quan niệm đó, người xưa thường không cho kẻ lạ hoặc

người không đáng tin cậy thăm trẻ sơ sinh. Thậm chí nhiều gia đình không

cho người lạ vào phòng bé trong tháng đầu tiên và kiêng kỵ việc khen nịnh

trẻ trong vòng một năm. Bởi, họ cho rằng “vía dữ” có thể ảnh hưởng tiêu cực

đến trẻ. Quan niệm về vía dữ ấy nghe có vẻ duy tâm nhưng theo các nhà

nghiên cứu, trẻ nhỏ có thể nhận tín hiệu qua sóng não, nên tâm lý của người

lớn có thể tác động đến bé. Theo đó, người có tâm xấu sẽ tạo ra sóng dữ; trái

lại, người có tâm tốt sẽ tạo ra sóng lành.

Trí của mỗi đứa trẻ khác nhau. Cho đến nay, người ta chưa thể giải thích

năng khiếu của con người ở đâu mà có, và đâu là nguyên nhân khiến trí của

người này khác người kia. Nhiều cha mẹ thấy con của người khác tài giỏi nên

cũng ao ước con mình tài giỏi như thế. Họ tìm mọi cách để rèn luyện con

mình cho bằng con người ta mà không nhận ra việc nhồi nhét ấy chẳng những

không mang lại hiệu quả mà còn làm cản trở sự phát triển tâm sinh lý bình

thường của trẻ.

Về vấn đề này, giáo sư Gia Hiền có lời khuyên: "Điều quan trọng là hãy dạy

trẻ nên người, còn tài thì tùy thuộc vào trí của trẻ. Trước hết, cần dạy cách

làm người và ứng xử trong việc làm người đối với từng trẻ một. Sau đó, cung

cấp thông tin, tín hiệu phù hợp với khả năng tiếp nhận của trẻ, đồng thời theo

dõi xem phần giáo dục nào có thể biến thành trí tuệ để điều chỉnh kỹ năng

giáo dục trẻ hợp lý và hiệu quả".

Về cơ bản, trí tuệ của một con người được phân làm 3 cấp độ:

Cấp độ 1: Hiểu sự vật từ đơn giản đến phức tạp, có ngôn ngữ (có chữ), biết

kỹ năng sống và lao động.

Cấp độ 2: Phát hiện ra các mối liên hệ của con người trong xã hội, tìm ra các

mối liên hệ và phát triển của sự vật (đồ dùng, dụng cụ học tập…). Từ đó tạo

ra nhận thức chủ quan mà thành trí tuệ cá nhân, thành kết quả lao động, sáng

tạo, phát triển cuộc sống và xã hội.

Cấp độ 3: Đỉnh cao của trí tuệ là khả năng thấu hiểu giá trị làm người, giá trị

vạn vật, biến hiểu biết thành trí thức, kết hợp được cảm xúc và trí tuệ trong

sáng tạo, có thể sáng tạo ra khoa học kỹ thuật, làm cho sự vật có ý nghĩa đối

với đời sống con người, làm cho đời sống con người đạt tới chân-thiện–mỹ.

Các bậc phụ huynh có thể vận dụng tri thức "Ba cấp độ trí tuệ" trên để giáo

dục trẻ về cách làm người và làm việc. Ba cấp độ trí tuệ phổ biến này không

tách rời nhau và việc dạy trẻ chứa cả ba cấp độ ấy từ thấp đến cao. Theo đúc

kết của các nhà tâm lý, tương ứng với 3 cấp độ trí tuệ có 3 kỹ năng giáo dục

trí tuệ cho trẻ mà cha mẹ có thể vận dụng như sau:

- Kỹ năng giáo dục qua thị giác: Là dùng các hình ảnh trực quan sinh động để

trẻ quan sát. Phụ huynh có thể dán hoặc treo những bức tranh đẹp, ảnh đẹp

hoặc bình hoa, tượng thiên thần, con vật đẹp để thu hút sự chú ý của trẻ.

- Kỹ năng giáo dục qua thính giác: Cho bé trẻ nghe các âm thanh được chọn

lọc và có tính giáo dục, nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ, kể truyện cổ tích, cho

bé nghe những bản nhạc êm dịu, hát ru ngủ, hát cho trẻ nghe bằng giọng điệu

vui nhộn, dí dỏm…

- Kỹ năng giáo dục qua hành vi: Trẻ bắt chước hành động của người lớn rất

giỏi. Vì thế cha mẹ có thể tập cho bé cử động chân tay hoặc múa những động

tác đơn giản. Kỹ năng giáo dục qua hành vi này có sự kết hợp của kỹ năng

giáo dục qua thị giác và thính giác. Cha mẹ cần tác động để trẻ không chỉ

hiểu mà phải thực hiện được các hành vi được dạy và rèn luyện.

"Giáo dục cho trẻ hiểu không khó bằng giáo dục cho trẻ làm được việc theo

yêu cầu đặt ra. Vì vậy, không nên khen khi trẻ tỏ ra hiểu (nói) mà chỉ khen

khi trẻ làm và làm được việc", giáo sư Gia Hiền khuyên.