LUẬN VĂN:
Bình đẳng giới trong lao động và
việc làm ở nông thôn tỉnh
Bình Phước hiện nay
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bình đẳng giới một cách toàn diện, triệt để là lý tưởng mà nhân loại đã theo đuổi
hàng nhiều thế kỷ. Đầu thế kỷ XIX, nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tưởng Pháp S.
Phuriê đã nhận định: trình độ giải phóng phụ nữ là thước đo trình độ phát triển của xã hội.
Luận điểm này tiếp tục được khẳng định trong học thuyết Mác – Lênin ngay từ khi nó ra
đời và được phát triển ở trình độ mới cao hơn ở các giai đoạn tiếp theo. Những quan điểm
trên đã cổ vũ cho nhiều phong trào đấu tranh đòi quyền bình đẳng nam nữ, trở thành một
trong những mục tiêu phấn đấu của nhiều quốc gia, dân tộc trên thế giới trước đây và cho
tới hiện nay. Chính vì vậy từ giữa những năm 1980 đến nay, bình đẳng giới là vấn đề thu
hút sự quan tâm của các nhà khoa học cũng như quản lý trên thế giới và lĩnh vực này đã đạt
được nhiều thành quả đáng khích lệ. Trên bình diện xã hội, phụ nữ ngày càng được thu hút
vào các hoạt động của xã hội, trong phạm vi gia đình, người phụ nữ cũng đã nhận được sự
chia sẻ trách nhiệm của nam giới. Tuy nhiên, sự phân biệt đối xử, tư tưởng trọng nam kinh
nữ, áp lực công việc gia đình, những định kiến có tính chất bất công đối với phụ nữ vẫn
đang tồn tại ở những mức độ khác nhau trong nhiều quốc gia, khu vực. Đặc biệt đối với các
nước đang phát triển thì khoảng cách bất bình đẳng giới đang còn khá lớn, hạn chế khả
năng đóng góp của mỗi giới vào sự phát triển nói chung làm ảnh hưởng tới sự phát triển
bền vững.
Ở Việt Nam, tư tưởng về bình đẳng giới đã có ngay từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra
đời và được thể hiện trong văn kiện đầu tiên của Đảng. Trong Chính cương vắn tắt của Đảng,
Hồ Chí Minh đã long trọng tuyên bố thực hiện nguyên tắc “nam nữ bình quyền”. Hiến pháp đầu
tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã khẳng định: phụ nữ và nam giới được bình đẳng
với nhau trên mọi phương diện. Hơn 70 năm qua, tư tưởng bình đẳng giới tiếp tục được Đảng,
Nhà nước tích cực chỉ đạo triển khai thực hiện một cách triệt để. Nhờ vậy, vị trí, vai trò của
người phụ nữ Việt nam đã có những thay đổi cơ bản theo hướng ngày càng bình đẳng hơn với
nam giới. Theo báo cáo của Liên hiệp quốc, năm 2008, chỉ số phát triển con người (HDI) ở Việt
Nam khá cao, chiếm vị trí thứ 105 trong tổng số 177 nước. Bất bình đẳng giới về phát triển con
người càng lớn thì GDI (chỉ số phát triển giới) của nước đó càng thấp so với HDI. Ở Việt Nam,
giá trị GDI bằng 0,732 so với HDI là 0,733, (gần như nhau). Trong số 156 nước có hai giá trị
này, chỉ có 8 nước có tỷ số cao hơn Việt Nam [20, tr.1].
Phụ nữ Việt Nam nói chung, phụ nữ nông thôn nói riêng đã tham gia tích cực và có
đóng góp đáng kể trong chiến lược xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, ổn định xã hội.
Trong quá trình chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường, việc hình
thành và phát triển nhiều thành phần kinh tế, việc thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa
nông nghiệp, nông thôn đã tạo ra những thuận lợi, mở ra những cơ hội cho sự phát triển của
lực lượng lao động nói chung, lao động nữ nói riêng, nhưng cũng đặt ra không ít khó khăn,
thách thức và yêu cầu mới đối với lực lượng này, làm cho khoảng cách bất bình đẳng giới
trong lao động và việc làm nông thôn có xu hướng gia tăng nhanh hơn so với ở thành thị. Do
vậy, thực hiện bình đẳng giới trong lao động và việc làm nói chung, ở nông thôn nói riêng
nhằm tạo điều kiện để phụ nữ được hưởng các quyền cơ bản của mình, tham gia và hưởng
thụ một cách bình đẳng và đầy đủ trong mọi khía cạnh của đời sống chính trị, kinh tế, văn
hóa, xã hội đang trở thành mục tiêu được quan tâm hàng đầu của Đảng và Nhà nước hiện
nay.
Bình Phước là một tỉnh miền núi, thuộc một trong 6 tỉnh của khu vực Đông Nam bộ. Đến
nay, Bình Phước vẫn là một tỉnh nông nghiệp với cơ cấu kinh tế năm 2008: nông nghiệp 53,17%,
công nghiệp 21,14%, dịch vụ 25,69% . Khi đất nước chuyển sang nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế cùng với sự hội nhập kinh tế thế giới đã tạo
cho nông thôn Bình Phước có bước khởi sắc. Cũng như nam giới, phụ nữ ở Bình Phước có nhiều
cơ hội tham gia xây dựng kinh tế làm giàu cho bản thân và gia đình. Tuy nhiên, lao động nữ ở
nông thôn tỉnh Bình Phước đang phải đối đầu với những thách thức mới, đó là lực lượng lao động
nữ nông thôn của tỉnh tăng lên không ngừng và luôn nhiều hơn lao động nam, trong khi việc làm
dành cho lao động nữ ở nông thôn của tỉnh lại hạn chế, khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường
lao động yếu hơn nam giới. Thực tế cho thấy, vấn đề bình đẳng giới nói chung, bình đẳng giới
trong lao động và việc làm ở nông thôn tỉnh Bình Phước hiện nay vẫn còn là vấn đề cần quan tâm
giải quyết.
Từ những lý do nêu trên, với cương vị là một cán bộ công tác tại Hội Liên hiệp phụ
nữ tỉnh Bình Phước, học viên mạnh dạn lựa chọn đề tài Bình đẳng giới trong lao động và
việc làm ở nông thôn tỉnh Bình Phước hiện nay làm luận văn tốt nghiệp hệ cao học,
nhằm góp phần đề xuất một số giải pháp tăng cường bình đẳng giới trong lao động và việc
làm cho khu vực nông thôn tỉnh Bình Phước hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Thúc đẩy bình đẳng giới là một trong những vấn đề có tính toàn cầu, là mối quan
tâm lớn của nhân loại nói chung và của mỗi quốc gia nói riêng. Trong giai đoạn hiện nay,
thúc đẩy bình đẳng giới là vấn đề hết sức quan trọng góp phần bảo đảm sự phát triển bền
vững. Thực tiễn cho thấy, vấn đề giải phóng phụ nữ từ lâu đã được các nhà tư tưởng và các
nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin quan tâm nghiên cứu và được đề cập rất sớm. Ở
Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản và Nhà nước ta ngay từ những ngày đầu
của cách mạng đã quan tâm đến vấn đề này, coi việc giải phóng phụ nữ, nâng cao vai trò,
vị trí của phụ nữ trong gia đình và ngoài xã hội, thực hiện bình đẳng nam nữ là một nội
dung của cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Cùng với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và tâm huyết của các nhà khoa học, một
số vấn đề lý luận và thực tiễn về vấn đề giới, bình đẳng giới đã được đặt ra để xem xét và
đề ra những biện pháp giải quyết. Những năm gần đây, nhiều trung tâm nghiên cứu khoa
học về gia đình và phụ nữ đã được thành lập, đã có nhiều công trình nghiên cứu góp phần
luận giải nhiều vấn đề thực tiễn đặt ra trong nghiên cứu về vai trò của phụ nữ trong gia
đình và ngoài xã hội, thực hiện bình đẳng giới trong lao động và việc làm ở nông thôn.
Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có liên quan đến giới và bình đẳng giới
tiêu biểu như:
- GS Lê Thi (1998) “Phụ nữ và bình đẳng giới trong đổi mới ở Việt Nam”, Nxb
Phụ nữ, Hà Nội, là một trong những công trình nghiên cứu chỉ rõ thực trạng đời sống lao
động nữ trong giai đoạn đổi mới của đất nước và những vấn đề cần quan tâm giải quyết.
- Đỗ Thị Bình, Lê Ngọc Lân (1996) “Phụ nữ nghèo nông thôn trong điều kiện kinh
tế thị trường”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. GS Lê Thi (1999): “Phụ nữ và bình đẳng
giới trong đổi mới ở Việt Nam”, “Việc làm, đời sống phụ nữ trong chuyển đổi kinh tế ở
Việt Nam”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. Từ nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, các nhà
khoa học đã làm rõ sự cần thiết phải tạo các điều kiện, cơ hội đề người phụ nữ nông thôn
được vươn lên, phát huy vai trò của mình trong công cuộc đổi mới hiện nay.
- Trung tâm Nghiên cứu gia đình và phụ nữ (1998-2000) “Điều tra cơ bản về gia
đình Việt Nam và vai trò của người phụ nữ trong gia đình thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa”. Đề tài này chỉ ra sự biến đổi các mối quan hệ cơ bản trong gia đình như quan
hệ cha mẹ, vợ chồng, con cái. Qua đó phân tích, làm rõ quan hệ bình đẳng giới trong gia
đình cũng có sự chuyển biến theo một cách rõ rệt. Nếu trước đây người mang lại thu nhập
chính cho gia đình đồng thời cũng là người có uy quyền tối cao khi đưa ra các quyết định
lớn trong gia đình là người đàn ông trong gia đình, thì ngày nay vị thế của người phụ nữ
được khẳng định hơn đối với các vấn đề này.
- TS Hoàng Bá Thịnh (2002) “Vai trò của người phụ nữ nông thôn trong công
nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. Trong đó tác giả
đã phân tích những đóng góp quan trọng của phụ nữ nông thôn đối với sự phát triển nông
nghiệp, nông thôn, qua đó kiến nghị một số giải pháp chủ yếu về phát triển chuyên môn -
kỹ thuật và nâng cao sức khỏe cho phụ nữ nông thôn.
- TS Trần Thị Thu (2003) Tạo việc làm cho lao động nữ trong thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa (phân tích tình hình tại Hà Nội), Nxb Lao động xã hội, Hà Nội. Cuốn
sách đã chỉ ra, trong thời kỳ đổi mới đất nước đã và đang tạo cơ hội tìm kiếm việc làm
cho lao động nữ trong các khu vực kinh tế với nhiều ngành nghề đa dạng và phong phú,
nhưng cũng đặt ra những khó khăn tìm kiếm việc làm, mà người chịu thiệt thòi là lao
động nữ.
- Vũ Tuấn Huy (2004) “Xu hướng gia đình ngày nay” (một vài đặc điểm từ nghiên
cứu thực nghiệm tại tỉnh Hải Dương). Công trình nghiên cứu này đã phân tích về sự biến
đổi gia đình ngày nay, cuốn sách cũng nhấn mạnh “Sự biến đổi cơ cấu kinh tế - xã hội,
các yếu tố thị trường, thay đổi công nghệ, di cư, sự biến đổi của định hướng giá trị đã tác
động đến sự hình thành hôn nhân, quan hệ giữa các thế hệ, phân công lao động trong gia
đình, số con và khoảng cách sinh con…”.
