ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ----------------------------
LỘC BÍNH TÝ
Tên đề tài:
“THỰC HIỆN QUY TRÌNH CHĂM SÓC, NUÔI DƯỠNG VÀ
PHÒNG TRỊ BỆNH CHO LỢN NÁI SINH SẢN NUÔI TẠI CÔNG TY
CP KHAI THÁC KHOÁNG SẢN THIÊN THUẬN TƯỜNG -
TP. CẨM PHẢ - TỈNH QUẢNG NINH”
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Chuyên ngành: Thú y
Khoa: Chăn nuôi Thú y
Khóa học: 2014 - 2018
Thái Nguyên, năm 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ----------------------------
LỘC BÍNH TÝ
Tên đề tài:
“THỰC HIỆN QUY TRÌNH CHĂM SÓC, NUÔI DƯỠNG VÀ
PHÒNG TRỊ BỆNH CHO LỢN NÁI SINH SẢN NUÔI TẠI CÔNG TY
CP KHAI THÁC KHOÁNG SẢN THIÊN THUẬN TƯỜNG -
TP. CẨM PHẢ - TỈNH QUẢNG NINH”
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chính quy Thú y K46 - TY - N02 Chăn nuôi Thú y 2014 - 2018
Hệ đào tạo: Chuyên ngành: Lớp: Khoa: Khóa học: Giảng viên hướng dẫn: TS. Đặng Thị Mai Lan
Thái Nguyên, năm 2018
i
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian học tập, rèn luyện dưới mái trường Đại học Nông Lâm
Thái Nguyên cũng như thực tập tốt nghiệp, em nhận được sự giúp đỡ tận tình
của các thầy cô trong khoa Chăn nuôi Thú y đã trang bị cho em những kiến
thức cơ bản để em vững tin bước vào cuộc sống và công tác sau này. Nhân
dịp ngày hôm nay, em xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới:
Ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm Khoa
cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong khoa Chăn nuôi Thú y.
Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo hướng dẫn TS.
Đặng Thị Mai Lan đã tận tình hướng dẫn để em hoàn thành tốt khóa luận này.
Đồng thời, cho em được gửi lời cảm ơn tới Công ty Cổ phần khai thác
khoáng sản Thiên Thuận Tường - thành phố Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh đã
tạo điều kiện giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập.
Cuối cùng, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã
luôn động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi để em học tập và hoàn thành
tốt quá trình thực tập.
Em xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018
Sinh viên
Lộc Bính Tý
ii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Lịch sát trùng trại lợn nái ................................................................ 28
Bảng 3.2. Lịch tiêm phòng vaccine tại cơ sở .................................................. 29
Bảng 4.1. Cơ cấu đàn lợn của trại (2016 - 2018) ............................................ 34
Bảng 4.2. Kết quả chăm sóc, nuôi dưỡng lợn nái ........................................... 37
Bảng 4.3. Công tác phòng bệnh ...................................................................... 37
Bảng 4.4. Kết quả tiêm phòng tại cơ sở .......................................................... 38
Bảng 4.5. Kết quả chẩn đoán và phát hiện lợn mắc bệnh ............................... 39
Bảng 4.6. Kết quả điều trị lợn mắc bệnh ......................................................... 42
iii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
Cs : Cộng sự
G : Gam
Kg : Kilogam
Ml : Mililit
Nxb : Nhà xuất bản
STT : Số thứ tự
TS : Tiến sĩ
PGS.TS : Phó giáo sư Tiến sĩ
KTKSTTT : Khai thác khoáng sản Thiên Thuận Tường
LMLM : Lở mồm long móng
TTTN :Thực tập tốt nghiệp
MMA :Mastitis - metritis – agalactia
iv
MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................ iii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iv
Phần 1. MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1
1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu và yêu cầu của chuyên đề ........................................................... 2
1.2.1. Mục tiêu................................................................................................... 2
1.2.2. Yêu cầu .................................................................................................... 2
Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 3
2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập ...................................................................... 3
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................... 3
2.1.2. Điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng của cơ sở thực tập .............................. 4
2.1.3. Thuận lợi và khó khăn của trại ................................................................ 6
2.2. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 7
2.2.1. Đặc điểm sinh lý sinh sản của lợn nái ..................................................... 7
2.2.2. Một số bệnh thường gặp trên lợn nái sinh sản ...................................... 11
2.2.3. Những hiểu biết về phòng, trị bệnh cho vật nuôi .................................. 18
2.3. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước ............................................ 22
2.3.1. Tình hình cứu trong nước ...................................................................... 22
2.3.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ......................................................... 24
Phần 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH ....... 26
3.1. Đối tượng ................................................................................................. 26
3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 26
3.3. Nội dung thực hiện ................................................................................... 26
v
3.4. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp thực hiện ...................................... 26
3.4.1. Các chỉ tiêu theo dõi .............................................................................. 26
3.4.2. Phương pháp thực hiện.......................................................................... 26
3.4.3. Phương pháp xử lý số liệu ..................................................................... 33
Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 34
4.1. Tình hình chăn nuôi tại trại ...................................................................... 34
4.2. Kết quả thực hiện công tác chăm sóc, nuôi dưỡng đàn lợn tại trại .......... 35
4.2.1. Công tác chăn nuôi ................................................................................ 35
4.2.2. Công tác thú y ....................................................................................... 37
Phần 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ............................................................. 44
5.1. Kết luận .................................................................................................... 44
5.2. Đề nghị ..................................................................................................... 45
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 46
HÌNH ẢNH TRONG QUÁ TRÌNH THỰC TẬP TẠI CƠ SỞ
1
Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Việt Nam là một trong những nước có ngành chăn nuôi phát triển,đặc
biệt là chăn nuôi lợn. Ngành chăn nuôi không chỉ cung cấp thực phẩm hàng
ngày cho con người mà còn cung cấp phân bón cho ngành trồng trọt và phụ
phẩm cho ngành công nghiệp chế biến.
Với vị trí quan trọng hàng đầu trong việc cung cấp một lượng thực
phẩm lớn cho tiêu dùng của người dân, ngành chăn nuôi nói chung và chăn
nuôi lợn nói riêng đang được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm.
Bên cạnh đó, việc áp dụng phương thức chăn nuôi theo hướng công
nghiệp, quy mô chăn nuôi lớn, áp dụng các biện pháp kỹ thuật chăm sóc, nuôi
dưỡng tiên tiến, chế biến thức ăn chất lượng cao, các loại thức ăn thay thế, thức
ăn bổ sung, phối hợp khẩu phần ăn có đầy đủ các chất dinh dưỡng cũng thường
xuyên được cập nhật. Đặc biệt, công tác thú y luôn được chú ý đến.
Tuy nhiên với xu thế hội nhập hiện nay, ngành chăn nuôi dù đứng trước
nhiều cơ hội phát triển song cũng gặp khó khăn như: khí hậu thay đổi, dịch
bệnh xảy ra nhiều, gây ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi và con người, hơn
nữa là gây tổn thất nền kinh tế nước nhà. Nguyên nhân thường do: chế độ
chăm sóc, nuôi dưỡng, do virus, vi khuẩn, ký sinh trùng...
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn trên, em tiến hành chuyên đề:
“Thực hiện quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng trị bệnh cho
lợn nái sinh sản nuôi tại Công ty CP khai thác khoáng sản Thiên Thuận
Tường - thành phố Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh”.
2
1.2. Mục tiêu và yêu cầu của chuyên đề
1.2.1. Mục tiêu
- Nắm được tình hình chăn nuôi tại trại lợn của công ty CP khai thác
khoáng sản Thiên Thuận Tường - TP. Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh.
- Nắm được quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng cho đàn lợn nái nuôi tại trại.
- Phát hiện được các bệnh hay xảy ra đối với lợn nái sinh sản và đưa ra
phương pháp phòng trị bệnh hiệu quả nhất.
1.2.2. Yêu cầu
- Đánh giá tình hình chăn nuôi tại trại lợn của công ty CP khai thác
khoáng sản Thiên Thuận Tường - TP. Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh.
- Áp dụng quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng cho đàn lợn nái sinh sản
nuôi tại trại lợn của cơ sở.
- Xác định tình hình nhiễm bệnh trên đàn nái sinh sản và áp dụng các
biện pháp phòng, trị bệnh trên đàn lợn.
3
Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
2.1.1.1. Vị trí địa lý
Công ty cổ phần khai thác khoáng sản Thiên Thuận Tường đặt tại tổ 2 -
khu I - Phường Cửa Ông - TP. Cẩm Phả - Tỉnh Quảng Ninh có địa hình khá
phức tạp, phía Bắc là những dải núi cao. Độ cao trung bình 600m, thuộc cánh
cung bình phong Đông Triều - Móng Cái.
Phía Đông giáp sông Mông Dương - Huyện Vân Đồn
Phía Tây giáp phường Cẩm Phú, xã Dương Huy
Phía Nam giáp biển
Phía Bắc giáp phường Mông Dương
2.1.1.2. Hiện trạng
Khu đất dự kiến xây dựng nhà máy hiện là đất đồi núi, cần san gạt mặt
bằng, đường giao thông để thuận tiện cho công tác vận chuyển nguyên liệu
vào và thành phẩm ra khỏi khu vực sản xuất.
2.1.1.3. Điều kiện khí hậu, thủy văn
Cơ sở thực tập nằm trên địa bàn thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa.
Nhiệt độ trung bình 22,7 - 24,10C; Lượng mưa trung bình 1.297=1910.5mm;
Độ ẩm trung bình 81,3%; Số giờ nắng trong năm từ 1530 - 1776 giờ.
Gió chủ đạo là gió Đông Nam và Đông Bắc. Hàng năm có gió bão,
mưa to, gió mạnh.
Hướng cấp nước: Giải pháp cấp nước của nhà máy là giếng khoan với
lưu lượng 10m3/h và xử lý nước đạt tiêu chuẩn công nghiệp thực phẩm để
cung cấp cho nhà máy.
4
Hướng thoát nước: Nước mưa được thoát theo dốc san nền. Nước thải
sản xuất - sinh hoạt được xử lý đạt tiêu chuẩn nước thải phục vụ thủy lợi dẫn
đến hồ Sinh học và thoát ra kênh thủy lợi.
Cấp điện: Nhà máy được cấp điện từ đường dây 35KV ở phía Tây
Nam, cách nhà máy khoảng 150m.
2.1.1.4. Điều kiện địa hình
Khu đất được lựa chọn là dạng đồi núi thấp, bị chia cắt bởi nhiều khe
và sông nhỏ. Địa hình cao hơn ở phía Tây và phía Bắc, thấp hơn ở phía Đông
và Nam. Độ dốc không lớn lắm bình quân 15o- 20o thích hợp với việc canh tác
nhiều loại cây ăn quả và lấy gỗ. Thung lũng trung tâm và các tụ thuỷ thuận lợi
cho việc đắp ao đầm nuôi trồng thuỷ sản.
2.1.2. Điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng của cơ sở thực tập
* Quá trình thành lập và phát triển của Công ty
Trang trại sản xuất lợn hướng nạc của ông Trần Hòa nằm trên địa phận
phường Cửa Ông - thành phố Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh. Trại được thành
lập năm 2007. Là trại lợn tư nhân do ông Trần Hòa làm Chủ đầu tư và là
Giám đốc công ty.
* Cơ sở vật chất của trang trại
- Trại lợn của công ty cổ phần KTKSTT có khoảng 6 ha đất để xây
dựng trang trại, nhà điều hành, nhà ở cho công nhân, bếp ăn và các công trình
phụ phục vụ cho công nhân và các hoạt động khác của trại.
- Khu nhà ở của công nhân được xây ở đầu hướng gió; nhà ở được lợp
ngói đỏ; có hai dãy nhà ở, một dãy nhà năm phòng và một dãy nhà ba phòng.
- Khu nhà ăn xây dựng khang trang, sạch sẽ. Khu nấu ăn được trang bị
tủ lạnh, bếp ga để thuận tiện cho việc bảo quản và chế biến thức ăn.
- Trong khu chăn nuôi được quy hoạch bố trí xây dựng hệ thống
chuồng trại cho khoảng 500 nái bao gồm: 3 chuồng đẻ mỗi chuồng có 50 ô
5
kích thước 2,4m × 1,6m/ô; 2 chuồng bầu có 250 ô kích thước 2,4m ×
0,65m/ô; một chuồng đực giống + nái hậu bị có 20 ô kích thước 5m × 6m; sáu
chuồng thương phẩm mỗi chuồng có 20 ô kích thước 5m × 6m và một chuồng
úm có 20 ô kích thước 5m × 6m. Cùng một số công trình phụ phục vụ cho
chăn nuôi như: Kho thức ăn, phòng sát trùng, phòng pha tinh, kho thuốc.
- Hệ thống chuồng xây dựng khép kín hoàn toàn. Phía đầu chuồng là hệ
thống giàn mát, cuối chuồng có ba quạt thông gió đối với các chuồng đẻ; bốn
quạt đối với các chuồng bầu, các chuồng thương phẩm, chuồng nái hậu bị +
đực giống và chuồng úm. Hai bên tường có dãy cửa sổ lắp kính; mỗi cửa sổ
có diện tích 1,2m²; cách nền 1,2m; mỗi cửa sổ cách nhau 0,8m. Trên trần
được lắp hệ thống chống nóng bằng thép. Ngoài ra, mỗi chuồng thương phẩm
còn được trang bị hệ thống cho ăn siro tự động hiện đại nhất hiện nay, với
100% thiết bị và dây chuyền nhập khẩu từ Đan Mạch.
- Phòng pha tinh của trại được trang bị các dụng cụ hiện đại như: Máy
đếm hiển mật độ tinh trùng, kính vi, thiết bị cảm ứng nhiệt, tủ lạnh, các dụng
cụ đóng liều tinh, nồi hấp cách thủy dụng cụ và một số thiết bị khác.
- Trong khu chăn nuôi, đường đi lại giữa các ô chuồng, các khu khác
đều được đổ bê tông và có các hố sát trùng.
- Hệ thống nước trong trại chăn nuôi cho lợn uống là nước giếng mua
từ bên ngoài về (do trại xây dựng gần biển nên không thể khoan giếng lấy
nước ngọt được). Nước tắm cho lợn, nước xả gầm, rửa chuồng được bơm từ
ao chứa nước trong trang trại lên bể chứa và theo hệ thống ống nước dẫn tới
các chuồng khác nhau.
* Cơ sở hạ tầng của trại
- Trại xây dựng gồm 2 khu tách biệt:
+ Khu nhà ở của công nhân được xây rộng rãi với nhà ăn, nhà tắm, nhà
vệ sinh sạch sẽ đầy đủ tiện nghi.
6
+ Khu chăn nuôi có hệ thống chuồng được xây dựng khép kín và tự động
hoàn toàn. Trang thiết bị trong chuồng hiện đại, được nhập từ Đan Mạch.
- Trại có một nhà kho là nơi chứa thức ăn cho lợn và một kho thuốc là
nơi cất giữ và bảo quản các loại thuốc, vaccine, dụng cụ kỹ thuật để phục vụ
công tác chăm sóc, điều trị cho đàn lợn của trại.
* Cơ cấu tổ chức của trang trại
Cơ cấu tổ chức của trại được tổ chức như sau:
01: Chủ trại là Giám đốc công ty.
01: Trưởng trại,
01: Kỹ thuật trại,
02: Kế toán,
10: công nhân và 2 sinh viên thực tập,
02: bảo vệ chịu trách nhiệm bảo vệ tài sản chung của trại.
Với đội ngũ công nhân trên, trại phân ra làm các tổ khác nhau như tổ
chuồng đẻ, tổ chuồng nái chửa, tổ chuồng thương phẩm. Mỗi tổ thực hiện
công việc hàng ngày một cách nghiêm túc, đúng quy định của trại.
2.1.3. Thuận lợi và khó khăn của trại
* Thuận lợi
- Trại được xây dựng ở vị trí cách xa khu dân cư, thuận tiện đường
giao thông.
- Đội ngũ quản lý, cán bộ kỹ thuật có trình độ chuyên môn cao, có tinh
thần trách nhiệm cao trong công việc.
- Công nhân có tay nghề cao, năng động, nhiệt tình và có trách nhiệm
với công việc.
- Trại được xây dựng theo mô hình công nghiệp, trang thiết bị hiện đại,
do đó rất phù hợp với điều kiện chăn nuôi lợn công nghiệp hiện nay.
* Khó khăn
7
- Dịch bệnh diễn biến phức tạp nên chi phí dành cho phòng và chữa
bệnh cao.
- Giá thức ăn chăn nuôi mỗi ngày một tăng khiến chi phí thức ăn tăng
cao gây ảnh hưởng tới chăn nuôi của trang trại.
- Lợn giống nhập ngoại nên khả năng thích nghi với khí hậu Việt Nam
kém, đòi hỏi kỹ thuật chăm sóc đặc biệt.
- Trên thị trường giá thịt lợn giảm sâu không chỉ làm ảnh hưởng đến
tâm lý người tiêu dùng, mà còn gây không ít khó khăn đối với thịt lợn của các
trang trại chăn nuôi theo tiêu chuẩn vì chất lượng thịt tốt hơn so với chất
lượng thịt bán ngoài chợ nên giá thành đắt hơn. Tuy nhiên, vì lợi nhuận nhiều
trang trại thu gom lợn từ dân sau đó dán mác thịt lợn sạch và bán ra thị trường
với giá rẻ hơn.
2.2. Cơ sở khoa học của đề tài
2.2.1. Đặc điểm sinh lý sinh sản của lợn nái
* Tuổi động dục lần đầu
Tính từ lúc sơ sinh cho đến lợn nái hậu bị lần đầu tiên động dục, mỗi
giống có tuổi động dục đầu tiên khác với giống lợn khác.
Theo Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2003) [6] cho rằng: tuổi động dục
đầu tiên ở lợn nội (Ỉ, Móng Cái) rất sớm từ 4 - 5 tháng khi khối lượng đạt từ
20 - 25 kg. Ở lợn nái ngoại (Yorkshire, Landrace) tuổi động dục đầu tiên vào
6 - 7 tháng tuổi với khối lượng 65 - 70kg, còn lợn nái lai F1 tuổi động dục đầu
tiên lúc 6 tháng tuổi với khối lượng cơ thể 50 - 55kg.
Trần Văn Phùng và cs (2004)[14] cho biết: tuỳ theo giống, điều kiện
chăm sóc nuôi dưỡng và quản lý mà có tuổi động dục lần đầu khác nhau. Lợn
Ỉ, Móng Cái có tuổi động dục lần đầu vào 4 - 5 tháng tuổi (121 - 158 ngày
tuổi), lợn nái lai lúc 6 tháng tuổi, các giống lợn ngoại (Yorkshire, Landrace)
có tuổi động dục lần đầu muộn hơn từ 7 - 8 tháng tuổi.Ở lợn Ỉ, lợn Móng Cái
8
lúc 3 tháng tuổi đã có con có biểu hiện động dục, lúc bấy giờ thể trọng của
chúng chỉ bằng 1/4 so với lợn trưởngthành. Động dục lần đầu phụ thuộc vào
mùa vụ. Lợn cái hậu bị được sinh vào mùa thu sẽ động dục sớm hơn so với
lợn hậu bị được sinh vào mùa xuân.
* Tuổi phối giống lần đầu
Theo Lê Hồng Mận (2002) [12]; Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2003) [6]
cho rằng: không nên cho phối giống ở lần động dục đầu tiên vì lợn nái động
dục lần đầu cơ thể lợn chưa phát triển đầy đủ, chưa tổng hợp và tích lũy đủ
chất dinh dưỡng để nuôi thai, trứng chưa chín một cách hoàn chỉnh. Để đạt
được hiệu quả sinh sản tốt và duy trì con nái lâu bền cần bỏ qua 1 - 2 chu kỳ
động dục rồi mới cho phối giống. Thường cho phối giống vào lần động dục
thứ 2 - 3.
Đối với lợn nội (Ỉ, Móng Cái) thường phối giống lần đầu lúc 7 tháng
tuổi, khi lợn đạt khối lượng 45 - 50kg. Lợn lai phối giống vào lúc 8 tháng tuổi
với khối lượng không dưới 65 - 70 kg, nái ngoại cho phối vào lúc 9 tháng
tuổi, khối lượng cơ thể đạt 80 - 90kg.
Tuổi phối giống lần đầu của lợn nái hậu bị là một vấn đề cần được quan
tâm. Nếu phối giống quá sớm sẽ ảnh hưởng đến tầm vóc và sức khoẻ của lợn
mẹ. Nhưng thực tế đã chứng minh rằng nếu phối giống quá muộn sẽ lãng phí
về kinh tế, ảnh hưởng đến sinh sản phát dục của lợn cũng như hoạt động về
tính của nó.
* Tuổi đẻ lứa đầu
Theo Lê Hồng Mận và cs (2002) [12] thì lợn Ỉ, Móng Cái cho đẻ lứa
đầu vào 11 - 12 tháng tuổi, lợn nái lai, ngoại cho đẻ vào lúc 12 tháng tuổi
không nên để quá 14 tháng tuổi.
* Chu kỳ động dục của lợn nái và động dục trở lại sau khi đẻ
Chu kỳ tính dục của lợn nái thường diễn biến trong phạm vi 19 - 21
9
ngày. Thời gian động dục thường kéo dài quãng 3 - 4 ngày (lợn nội) hoặc 4 -
5 ngày (lợn lai, lợn ngoại).
Lợn nái sau khi đẻ có hiện tượng động dục trở lại sau 3 - 4 ngày thấy
nhiều ở giống lợn nội. Những lúc này bộ máy sinh dục của lợn mẹ chưa phục
hồi, trứng chín chưa đều, vì thế không nên cho lấy đực. Thường sau khi cai
sữa lợn con sớm từ 28 - 35 ngày tuổi hoặc muộn hơn (50 - 55 ngày) khoảng 3
- 5 ngày thì lợn mẹ động dục trở lại, cho lấy đực dễ đậu thai và trứng chín
nhiều sẽ có nhiều con.
Động dục chia làm 3 giai đoạn: Giai đoạn trước khi chịu đực (Không nên
cho phối giống ở giai đoạn này), Giai đoạn chịu đực (Cho phối giống sẽ thụ
thai cao), Giai đoạn sau chịu đực (Lợn nái trở lại bình thường).
* Thời điểm phối giống thích hợp
Trứng rụng tồn tại trong tử cung 2 - 3 giờ, còn có giá trị thụ thai. Tinh
trùng sống trong âm đạo lợn cái 30 - 48 giờ. Thời điểm phối giống thích hợp
nhất đối với lợn nái ngoại và lợn nái lai cho phối vào chiều ngày thứ 3 và
sáng ngày thứ 4, tính từ lúc bắt đầu động dục.
Đối với lợn nái nội sớm hơn một ngày vào cuối ngày thứ 2 và sáng
ngày thứ 3 do thời gian động dục ở lợn nái nội ngắn hơn. Thời điểm phối
giống có ảnh hưởng đến tỷ lệ đậu thai và sai con. Phối sớm hoặc phối chậm
đều đạt kết quả kém nên cho nhảy kép hoặc thụ tinh nhân tạo kép vào thời
điểm tối ưu.
* Quá trình mang thai và đẻ
Nguyễn Xuân Tịnh và cs (1996) [17] cho biết: thụ thai là sự kết hợp
giữa tinh trùng và trứng tạo thành hợp tử, hay nói cụ thể hơn là quá trình đồng
hoá giữa trứng và tinh trùng. Đó là kết quả của sự tái tổ hợp các gen từ hai
nguồn gen khác nhau. Thời gian mang thai của lợn trung bình là 114 ngày
(113 - 115 ngày), khi mang thai thì thể vàng tồn tại và tiết ra kích tố
10
progesterol ức chế sự phát triển của bao noãn. Do đó con vật có chửa sẽ
không động dục và không thải trứng.
Nguyễn Văn Trí (2008) [20] cho rằng: thời gian chửa của lợn nái được
chia làm hai thời kỳ: chửa kỳ I là thời gian lợn có chửa từ ngày thứ 1 đến
ngày thứ 84. Chửa kỳ II là thời gian lợn chửa từ ngày thứ 85 đến khi đẻ.
* Giai đoạn tiết sữa và nuôi con
Theo Trương Lăng (1996) [11], khả năng tiết sữa của lợn mẹ phụ thuộc
vào mức độ dinh dưỡng thức ăn, giống lợn và số lượng lợn con. Lượng sữa
mẹ tiết ra nhiều nhất vào tuần thứ 2 - 3. Giống khác nhau thì khả năng tiết sữa
của lợn mẹ khác nhau.
Qua theo dõi, sản lượng và chất lượng sữa ở các vị trí vú khác nhau
cũng không giống nhau. Các vú phía trước ngực sản lượng sữa cao phẩm chất
tốt, các vú phía sau nhìn chung kém hơn. Vì vậy, để đảm bảo tính đồng đều
của ổ lợn ta nên cố định những con nhỏ hơn bú vú trước, cần tách riêng lợn
con đẻ trước chờ đến khi đẻ xong mới cho cả đàn vào bú, nhưng nhất thiết
phải cho lợn con bú sữa đầu, chậm nhất là 2 giờ sau đẻ, để lợn con có đủ
kháng thể trong năm tuần đầu sau khi sinh vì trong sữa đầu của lợn mẹ có
chứa - globulin giúp cho cơ thể lợn con có sức đề kháng.
Theo Trần Văn Phùng và cs (2004) [14] cho biết: Quá trình sinh trưởng
của lợn con từ khi mới đẻ đến khi cai sữa gặp phải thời kỳ khủng hoảng lúc 3
tuần tuổi. Thể trọng hầu như tăng theo tuần tuổi, nhưng tỷ lệ tăng có sự biến
đổi khá rõ rệt. Vào 4 tuần tuổi, tăng trọng giảm xuống vì giai đoạn đó nhu
cầu. Dinh dưỡng của lợn con không đủ do sữa mẹ thiếu, thức ăn bổ sung chưa
có hoặc kém. Vì vậy, muốn đảm bảo cho lợn con sinh trưởng tốt cần bổ sung
thức ăn sớm.
Người ta tính khả năng tiết sữa của lợn mẹ bằng côngthức:
M = M1 + M2
11
Trong đó:
M: là sản lượng sữa
M1: là sản lượng sữa tiết ra ở tháng thứ nhất.
M2: là sản lượng sữa tiết ra ở tháng thứ
Ml = (W21 - Wss) x 3
Trong đó:
W21: là khối lượng toàn ổ lúc 21 ngày tuổi
Wss: là khối lượng toàn ổ lúc sơ sinh.
M2 = 4/5 M1
Khối lượng toàn ổ lúc 30 ngày tuổi là chỉ tiêu quan trọng cần được chú
ý trong công tác chọn lọc.
Đường cong tiết sữa của lợn thông thường cao nhất là lúc 21 ngày sau
đẻ, sau đó thì giảm dần. Trong giai đoạn nái đang nuôi con thì phải cho lợn
mẹ ăn tự do, ăn đủ chất, tập ăn sớm cho lợn con, cai sữa sớm (21 đến 28 ngày
tuổi) nhằm giảm sự hao mòn và tăng khả năng sinh sản của lợn mẹ.
2.2.2. Một số bệnh thường gặp trên lợn nái sinh sản
* Bệnh viêm tử cung
- Nguyên nhân: Viêm tử cung là một quá trình bệnh lý thường xảy ra ở
gia súc cái sinh sản sau đẻ. Quá trình viêm phá huỷ các tế bào tổ chức của các
lớp hay các tầng tử cung gây rối loạn sinh sản ở gia súc cái làm ảnh hưởng
lớn, thậm chí làm mất khả năng sinh sản ở gia súc cái.
Theo các tác giả Nguyễn Xuân Bình (2000) [2], Phạm Sỹ Lăng và cs
(2002) [10], bệnh viêm tử cung ở lợn nái thường do các nguyên nhân sau:
+ Công tác phối giống không đúng kỹ thuật, nhất là phối giống bằng
phương pháp thụ tinh nhân tạo làm xây xát niêm mạc tử cung, dụng cụ dẫn
tinh không được vô trùng khi phối giống có thể từ ngoài vào tử cung lợn nái
gây viêm.
12
+ Lợn nái phối giống trực tiếp, lợn đực mắc bệnh viêm dương vật hoặc
mang vi khuẩn từ những con lợn nái khác đã bị viêm tử cung, viêm âm đạo
truyền sang cho lợn khoẻ.
+ Lợn nái đẻ khó phải can thiệp bằng thủ thuật gây tổn thương niêm
mạc tử cung, vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng, viêm tử cung kế phát.
+ Lợn nái sau đẻ bị sát nhau xử lý không triệt để cũng dẫn đến
viêm tử cung.
+ Do kế phát từ một số bệnh truyền nhiễm như: sảy thai truyền nhiễm,
phó thương hàn, bệnh lao… gây viêm.
+ Do vệ sinh chuồng đẻ, vệ sinh bộ phận sinh dục lợn nái trước và sau
đẻ không sạch sẽ, trong thời gian đẻ cổ tử cung mở vi sinh vật có điều kiện để
xâm nhập vào gây viêm.
Đoàn Thị Kim Dung, Lê Thị Tài (2002) [7] cho biết, nguyên nhân
gây viêm tử cung là do vi khuẩn tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) và
các loại Proteus vulgaris,Klebsiella, E. coli….
Lê Văn Năm và cs (2009) [13] cho rằng: có rất nhiều nguyên nhân từ
ngoại cảnh gây bệnh như: do thức ăn nghèo dinh dưỡng, do can thiệp đỡ đẻ
bằng dụng cụ hay thuốc sản khoa sai kỹ thuật dẫn đến Muxin của chất nhày
các cơ quan sinh dục bị phá hủy hoặc kết tủa, kết hợp với việc chăm sóc nuôi
dưỡng bất hợp lý và thiếu vận động đã làm chậm quá trình thu teo sinh lý của
dạ con (trong điều kiện cai sữa bình thường dạ con trở về khối lượng kích
thước ban đầu khoảng 3 tuần sau đẻ). Đây là điều kiện tốt để vi khuẩn xâm
nhập vào tử cung gây bệnh. Biến chứng nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập
vào dạ con gây nên trong thời gian động đực (vì lúc đó tử cung mở) và do thụ
tinh nhân tạo sai kỹ thuật.
Bệnh còn xảy ra do thiếu sót về dinh dưỡng và quản lý: khẩu phần
thiếu hay thừa protein, trong thời kỳ mang thai có ảnh hưởng đến viêm tử
13
cung. Lợn nái sử dụng quá nhiều tinh bột gây đẻ khó, viêm tử cung do xây
xát. Khoáng chất, vitamin cũng ảnh hưởng đến viêm tử cung
- Triệu chứng: Sản dịch của lợn nái bình thường kéo dài trong vòng 4 -
5 ngày cá biệt tới 6 - 7 ngày, sản dịch có màu sắc hơi đỏ do lẫn máu, sau
chuyển dần sang vàng hay trắng và trong. Trong trường hợp viêm thì sản dịch
có thể có màu đen hôi thối, mùi tanh rất khó chịu.
Bệnh viêm tử cung ở lợn nái được chia làm hai thể:
+ Thể cấp tính: con vật sốt 41 - 42oC, trong vài ngày đầu âm môn sưng
tấy đỏ, dịch xuất tiết từ trong âm đạo chảy ra trắng đục đôi khi có máu lờ lờ.
+ Thể mãn tính: không sốt, âm môn không sưng đỏ nhưng vẫn có dịch
nhầy trắng đục tiết ra từ âm đạo, dịch nhầy thường không liên tục mà chỉ chảy
ra từng đợt từ vài ngày đến 1 tuần. Lợn nái thường thụ tinh không có kết quả
hoặc khi đã có thai sẽ bị tiêu thai vì quá trình viêm nhiễm niêm mạc âm đạo
tử cung lan sang thai làm chết thai.
- Hậu quả: Tử cung là một trong những bộ phận quan trọng nhất trong
cơ quan sinh dục của lợn nái, nếu tử cung xảy ra bất kỳ quá trình bệnh lý nào
thì đều ảnh hưởng rất lớn tới khả năng sinh sản của lợn mẹ và sự sinh trưởng,
phát triển của lợn con.
Theo Trần Tiến Dũng và cs (2002) [8], Trần Thị Dân (2004) [5], khi
lợn nái bị viêm tử cung sẽ dẫn tới một số hậu quả chính sau:
+ Khi lợn bị viêm tử cung dễ dẫn tới sảy thai: Lớp cơ trơn ở thành tử
cung có đặc tính co thắt. Khi mang thai, sự co thắt của cơ tử cung giảm đi
dưới tác dụng của Progesterone, nhờ vậy phôi có thể bám chặt vào tử cung.
Khi tử cung bị viêm cấp tính do nhiễm trùng, tế bào lớp nội mạc tử
cung tiết nhiều Prostaglandin F2α (PGF2α), PGF2αgây phân huỷ thể vàng ở
buồng trứng bằng cách bám vào tế bào của thể vàng để làm chết tế bào và gây
co mạch hoặc thoái hoá các mao quản ở thể vàng nên giảm lưu lượng máu đi
14
đến thể vàng. Thể vàng bị phá huỷ, không tiết Progesterone nữa, do đó hàm
lượng Progesterone trong máu sẽ giảm làm cho tính trương lực co của cơ tử
cung tăng nên gia súc cái có chửa dễ bị sảy thai.
+ Lợn mẹ bị viêm tử cung bào thai cũng phát triển kém hoặc thai
chết lưu: Lớp nội mạc của tử cung có nhiệm vụ tiết các chất vào lòng tử cung
để giúp phôi thai phát triển. Khi lớp nội mạc bị viêm cấp tính, lượng
Progesterone giảm nên khả năng tăng sinh và tiết dịch của niêm mạc tử cung
giảm, do đó bào thai nhận được ít thậm chí không nhận được dinh dưỡng từ
mẹ nên phát triển kém hoặc chết lưu.
+ Sau khi sinh con lượng sữa giảm hoặc mất hẳn sữa nên lợn con trong
giai đoạn theo mẹ thường bị tiêu chảy.
Khi lợn nái bị nhiễm trùng tử cung, trong đường sinh dục thường có
mặt của vi khuẩn E. coli, vi khuẩn này tiết ra nội độc tố làm ức chế sự phân
tiết kích thích tố tạo sữa prolactin từ tuyến yên, do đó lợn nái ít hoặc mất hẳn
sữa. Lượng sữa giảm, thành phần sữa cũng thay đổi nên lợn con thường bị
tiêu chảy, còi cọc.
+ Lợn nái bị viêm tử cung mãn tính sẽ không có khả năng động dục
trở lại: Nếu tử cung bị viêm mãn tính thì sự phân tiết PGF2α giảm, do đó thể
vàng vẫn tồn tại, vẫn tiếp tục tiết Progesterone.
Progesterone ức chế thuỳ trước tuyến yên tiết ra LH, do đó ức chế sự
phát triển của noãn bao trong buồng trứng, nên lợn nái không thể động dục trở
lại được và không thải trứng được.
+ Tỷ lệ phối giống không đạt tăng lên ở đàn lợn nái viêm tử cung sau
khi sinh đẻ. Hiện tượng viêm tử cung âm ỉ kéo dài từ lứa đẻ trước đến lứa đẻ
sau là nguyên nhân làm giảm độ mắn đẻ. Mặt khác, viêm tử cung là một trong
các nguyên nhân dẫn đến hội chứng MMA, từ đó làm cho tỷ lệ lợn con nuôi
15
sống thấp. Đặc biệt, nếu viêm tử cung kèm theo viêm bàng quang thì còn ảnh
hưởng tới hoạt động của buồng trứng.
- Chẩn đoán lâm sàng: Xuất phát từ quan điểm lâm sàng thì bệnh viêm
tử cung thường biểu hiện vào lúc đẻ và thời kỳ tiền động dục, vì đây là thời
gian cổ tử cung mở nên dịch viêm có thể chảy ra ngoài. Số lượng mủ không
ổn định, từ vài ml cho tới 200 ml hoặc hơn nữa. Tính chất mủ cũng khác
nhau, từ dạng dung dịch màu trắng loãng cho tới màu xám hoặc vàng, có thể
màu máu cá. Người ta thấy rằng thời kì sau sinh đẻ hay xuất hiện viêm tử
cung cấp tính, viêm tử cung mạn tính thường gặp trong thời kì cho sữa. Hiện
tượng chảy mủ ở âm hộ có thể cho phép nghi viêm nội mạc tử cung.
Tuy nhiên, cần phải đánh giá chính xác tính chất của mủ, đôi khi có
những mảnh trắng giống như mủ đọng lại ở âm hộ nhưng lại có thể là chất kết
tinh của nước tiểu từ trong bàng quang chảy ra. Các chất đọng ở âm hộ lợn
nái còn có thể là do viêm bàng quang có mủ gây ra.
Khi lợn nái mang thai, cổ tử cung sẽ đóng rất chặt vì vậy nếu có mủ
chảy ra thì có thể là do viêm bàng quang. Nếu mủ chảy ở thời kỳ động dục thì
có thể bị nhầm lẫn.
Như vậy, việc kiểm tra mủ chảy ra ở âm hộ chỉ có tính chất tương đối.
Với một trại có nhiều biểu hiện mủ chảy ra ở âm hộ, ngoài việc kiểm tra mủ
nên kết hợp xét nghiệm nước tiểu và kiểm tra cơ quan tiết niệu sinh dục. Mặt
khác, nên kết hợp với đặc điểm sinh lý sinh dục của lợn nái để chẩn đoán cho
chính xác.
Mỗi thể viêm khác nhau biểu hiện triệu chứng khác nhau và có mức độ
ảnh hưởng khác nhau tới khả năng sinh sản của lợn nái. Để hạn chế tối thiểu
hậu quả do viêm tử cung gây ra cần phải chẩn đoán chính xác mỗi thể viên từ
đó đưa ra phác đồ điều trị tối ưu nhằm đạt được hiệu quả điều trị cao nhất,
thời gian điều trị ngắn nhất, chi phí điều trị thấp nhất.
16
* Bệnh viêm vú
- Nguyên nhân: Theo Trần Minh Châu (1996)[4] cho biết, khi lợn nái
đẻ nếu nuôi không đúng cách, chuồng bẩn thì các vi khuẩn Mycoplasma, các
cầu khuẩn, vi khuẩn đường ruột xâm nhập gây viêm vú. Một trong những
nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm vú ở lợn nái là thức ăn không phù hợp
cho lợn nái, không giảm khẩu phần thức ăn cho lợn nái trước khi đẻ một tuần
làm cho lượng sữa tiết ra quá nhiều gây tắc sữa. Sau vài ngày đẻ mà lợn con
không bú hết, sữa lưu là môi trường tốt cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm.
+ Do kế phát từ một số bệnh: sót nhau, viêm tử cung, bại liệt sau đẻ,
viêm bàng quang… khi lợn nái bị những bệnh này vi khuẩn theo máu về
tuyến vú cư trú tại đây và gây bệnh.
+ Lợn nái tốt sữa, lợn con bú không hết hoặc lợn nái cho con bú một
hàng vú, hàng vú còn lại căng sữa. Lợn con bú làm xây xát bầu vú hoặc lợn
con bị bệnh không bú, sữa xuống nhiều bầu vú căng dễ dẫn đến viêm.
+ Do quá trình chăm sóc nuôi dưỡng kém, chất độn chuồng và ổ đẻ
bẩn, sau khi đẻ bầu vú không được vệ sinh sạch, hàng ngày không vệ sinh bầu
vú, thời tiết quá ẩm kéo dài, nhiệt độ thay đổi đột ngột dẫn đến viêm.
- Triệu chứng: Bình thường bệnh viêm vú xảy ra ngay sau khi đẻ 4 - 5
giờ cho đến 5 - 7 ngày có khi đến một tháng.
Theo Ngô Nhật Thắng (2006) [18], viêm vú thường xuất hiện ở một vài
vú nhưng đôi khi cũng lan ra toàn bộ các vú. Vú có màu hồng, sưng đỏ, sờ
vào thấy nóng, hơi cứng ấn vào lợn nái có phản ứng đau. Lợn nái giảm ăn,
trường hợp nặng thì bỏ ăn, sốt cao 40,5 - 42oC kéo dài trong suốt thời gian
viêm, sản lượng sữa giảm, lợn nái thường nằm úp đầu vú xuống sàn, ít cho
con bú.
Lợn con thiếu sữa kêu la chạy vòng quanh lợn mẹ đòi bú, lợn con ỉa
chảy, xù lông, gầy tọp, tỷ lệ chết cao 30 - 100%. Vắt sữa ở những vú bị viêm
17
thấy sữa loãng, trong sữa có những cặn hoặc cục sữa vón lại, xuất hiện những
mảnh cazein màu vàng, xanh lợn cợn, đôi khi có máu.
- Hậu quả: Khi lợn nái bị viêm vú sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất
lượng sữa, từ đó sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng phát triển của lợn
con theo mẹ.
Theo Nguyễn Xuân Bình (2000) [2], mất sữa sau khi đẻ là do kế phát từ
bệnh viêm tử cung và viêm vú. Do khi bị viêm cơ thể thường sốt cao liên tục
2 - 3 ngày, nước trong máu và trong mô bào bị giảm ảnh hưởng đến quá trình
trao đổi chất, nhất là quá trình hấp thu chất dinh dưỡng trong đường tiêu hóa
bị giảm dần dẫn đến mất sữa, khả năng phục hồi chức năng tiết sữa sẽ bị hạn
chế thường xảy ra ở lứa đẻ tiếp theo.
Khi bị viêm vú, sản lượng sữa của lợn nái nuôi con giảm, trong sữa có
nhiều chất độc, sữa không đủ đáp ứng nhu cầu của lợn con hoặc khi lợn con
bú sữa sẽ dẫn đến tiêu chảy, ốm yếu, sức đề kháng giảm, dễ mắc bệnh và
trọng lượng cai sữa thấp.
Nếu viêm vú nặng dẫn đến huyết nhiễm trùng, huyết nhiễm mủ thì khó
chữa, lợn nái có thể chết.
Viêm vú kéo dài dẫn đến teo đầu vú, vú hóa cứng, vú bị hoại tử ảnh
hưởng đến khả năng tiết sữa của lợn nái ở lứa đẻ sau.
* Bệnh sót nhau
Lợn nái bị viêm niêm mạc tử cung nên sau khi đẻ nhau không ra hết,
can thiệp vội vàng, thô bạo, không đúng kỹ thuật nên nhau bị đứt và sót lại.
Lợn nái quá già, đẻ nhiều đuối sức, tử cung co bóp kém không đẩy được
nhau ra.
- Nguyên nhân: Sau khi đẻ tử cung co bóp yếu trong thời gian mang
thai nhất là giai đoạn cuối con vật không được vận động thỏa đáng.
+ Trong thức ăn thiếu các chất khoáng, nhất là Ca và P.
18
+ Con vật quá gầy yếu hoặc quá béo, chửa quá nhiều thai, thai quá to,
khó đẻ, nước ối quá nhiều làm tử cung giãn nở quá mức.
+ Kế phát sau các bệnh khó đẻ khác.
+ Nhau mẹ và nhau con dính lại với nhau do con vật mắc các bệnh
truyền nhiễm đặc biệt bệnh sảy thai truyền nhiễmhoặc do cấu tạo của nhau.
- Triệu chứng: Căn cứ vào mức độ sát nhau người ta chia ra làm 2 loại:
+ Sót nhau hoàn toàn: toàn bộ nhau thai nằm lại trong tử cung. Khi mắc
thường là có một phần treo lơ lửng ở mép âm môn.
+ Sót nhau không hoàn toàn: ở động vật đơn thai một phần màng nhau
còn dính lại trong tử cung con mẹ. Đối với động vật đa thai một số nhau ra
ngoài, một số nhau còn sót lại trong tử cung con mẹ.
- Điều trị: Can thiệp kịp thời ngay khi nái có biểu hiện bệnh, không
để quá muộn sẽ gây ra viêm tử cung, can thiệp đúng kỹ thuật, không quá
mạnh tay, tránh những tổn thương.
Tiêm oxytoxin dưới da để kích thích co bóp tử cung cho nhau còn sót
lại đẩy ra ngoài hết. Sau khi nhau thai ra dùng nước muối sinh lý 0,9% để
rửa tử cung trong ba ngày liên tục.
2.2.3. Những hiểu biết về phòng, trị bệnh cho vật nuôi
2.2.3.1. Phòng bệnh
Các biện pháp phòng bệnh tổng hợp được đưa lên hàng đầu, xoay
quanh các yếu tố môi trường, mầm bệnh, vâṭ chủ. Do vậy, việc phòng bệnh
cũng như trị bệnh phải kết hợp nhiều biện pháp khác nhau.
- Phòng bệnh bằng vệ sinh và chăm sóc nuôi dưỡng tốt :
Theo Lê Văn Tạo và cs (1993) [16], vi khuẩn E.coli gây bệnh ở lợn là
vi khuẩn tồn tại trong môi trường, đường tiêu hoá của vâṭ chủ. Khi môi
trường quá ô nhiễm do vê ̣sinh chuồng trại kém, nước uống thức ăn bi ̣nhiễm
vi khuẩn, điều kiện ngoại cảnh thay đổi, lợn giảm sức đề kháng dễ bi ̣cảm
19
nhiễm E.coli, bệnh sẽ nổ ra vì vậy mà khâu vê ̣sinh, chăm sóc có môṭ ý nghiã
to lớn trong phòng bệnh. Trong chăn nuôi việc đảm bảo đúng quy trình kỹ
thuật là điều rất cần thiết, chăm sóc nuôi dưỡng tốt sẽ tạo ra những gia súc
khoẻ mạnh, có khả năng chống đỡ bệnh tật tốt và ngược lại. Ô chuồng lợn nái
phải được vê ̣sinh tiêu độc trước khi vào đẻ.
Nhiêṭ đô ̣trong chuồng phải đảm bảo 27 - 300C đối với lợn sơ sinh và
28 - 300C với lợn cai sữa. Chuồng phải luôn khô ráo, không thấm ướt. Việc
giữ gìn chuồng trại sạch sẽ kín, ấm áp vào mùa đông và đầu xuân. Nên dùng
các thiết bị sưởi điện hoặc đèn hồng ngoại trong những ngày thời tiết lạnh ẩm
để đề phòng bệnh lợn con phân trắng mang lại hiệu quả cao trong chăn nuôi.
Theo Trần Văn Phùng và cs (2004) [14], từ 3 - 5 ngày trước dự kiến đẻ,
ô chuồng lợn nái đã được cọ rửa sạch, phun khử trùng bằng hóa chất như
Crezin 5% hoặc bằng loại hóa chất khác nhằm tiêu độc khử trùng chuồng lợn
nái trước khi đẻ.
Nguyễn Ngọc Phụng (2005) [15] cho biết: bệnh xuất hiện trong một
đàn lợn thường do nguyên nhân phức tạp: có thể là bệnh truyền nhiễm, hoặc
không truyền nhiễm hoặc có sự kết hợp cả hai. Có rất nhiều biện pháp đã
được đưa ra áp dụng nhằm kiểm soát các khả năng xảy ra bệnh tật trên đàn
lợn. Phần lớn các biện pháp này đều nhằm làm giảm khả năng lan truyền các
tác nhân gây bệnh và nâng cao sức đề kháng của đàn lợn.
- Vệ sinh chuồng trại và thiết bị chăn nuôi
Chuồng trại phải đảm bảo phù hợp với từng đối tượng vật nuôi, thoáng
mát mùa hè, ấm áp mùa đông, đảm bảo cách ly với môi trường xung
quanh.Tẩy uế chuồng trại sau mỗi lứa nuôi bằng phương pháp: rửa sạch, để
khô sau đó phun sát trùng bằng các loại thuốc sát trùng và trống chuồng ít
nhất 15 ngày với vật nuôi thương phẩm, 30 ngày đối với vật nuôi sinh sản.
20
Với những chuồng nuôi lưu cữu hoặc chuồng nuôi có vật nuôi bị bệnh
truyền nhiễm, cần phải vệ sinh tổng thể và triệt để: Sau khi đưa hết vật nuôi ra
khỏi chuồng, xử lý theo hướng dẫn của thú y, cần phun sát trùng kỹ (pha dung
dịch sát trùng và phun theo hướng dẫn khi chống dịch) toàn bộ chuồng nuôi
từ mái, các dụng cụ và môi trường xung quanh, để khô và dọn, rửa. Các chất
thải rắn trong chăn nuôi cần thu gom để đốt hoặc ủ sinh học; chất thải lỏng,
nước rửa chuồng cần thu gom để xử lý, không thải trực tiếp ra môi trường.
Cần phun sát trùng 1-2 lần/tuần trong suốt thời gian trống chuồng, ít
nhất trong 30 ngày. Các thiết bị, dụng cụ chăn nuôi cần rửa sạch, phơi khô,
sát trùng và đưa vào kho bảo quản. Vệ sinh và phun sát trùng xung quanh
chuồng nuôi.
- Phòng bệnh bằng vaccine
Theo Nguyễn Bá Hiên và cs (2012)[9], vaccine là một chế phẩm sinh
học mà trong đó chứa chính mầm bệnh cần phòng cho một bệnh truyền nhiễm
nào đó (mầm bệnh này có thể là vi khuẩn, virus, độc tố hay vật liệu di truyền
như ARN, AND… ) đã được làm giảm độc lực hay vô độc bằng các tác nhân
vật lý, hóa học, sinh học hay phương pháp sinh học phân tử (vaccine thế hệ
mới - vaccine công nghệ gen ). Lúc đó chúng không còn khả năng gây bệnh
cho đối tượng sử dụng, nhưng khi đưa vào cơ thể động vật nó sẽ gây ra đáp
ứng miễn dịch làm cho động vật có miễn dịch chống lại sự xâm nhiễm gây
bệnh của mầm bệnh tương ướng.
Khi đưa vaccine vào cơ thể vật nuôi, chưa có kháng thể chống bệnh
ngay mà phải sau 7 - 21 ngày (tuỳ theo từng loại vaccine) mới có miễn dịch
2.2.3.2. Điều trị bệnh
Theo Nguyễn Bá Hiên và cs (2012) [9], nguyên tắc để điều trị bệnh là:
+ Toàn diện: phải phối hợp nhiều biện pháp như hộ lý, dinh dưỡng,
dùng thuốc.
21
+ Điều trị sớm trên cơ sở chẩn đoán đúng bệnh để dễ lành bệnh và hạn
chế lây lan.
+ Diệt căn bệnh là chủ yếu kết hợp chữa triệu chứng.
+ Tiêu diệt mầm bệnh phải đi đôi với tăng cường sức đề kháng của cơ
thể, làm cho cơ thể tự nó chống lại mầm bệnh thì bệnh mới chóng khỏi, ít bị
tái phát và biến chứng, miễn dịch mới lâu bền.
+ Phải có quan điểm khi chữa bệnh, chỉ nên chữa những gia súc có thể
chữa lành mà không giảm sức kéo và sản phẩm. Nếu chữa kéo dài, tốn kém
vượt quá giá trị gia súc thì không nên chữa.
+ Những bệnh rất nguy hiểm cho người mà không có thuốc chữa thì
không nên chữa.
Các biện pháp chữa bệnh truyền nhiễm là:
+ Hộ lý: cho gia súc ốm nghỉ ngơi, nhốt riêng ở chuồng có điều kiện vệ
sinh tốt (thoáng mát, sạch sẽ, yên tĩnh). Theo dõi thân nhiệt, nhịp tim, hô hấp,
phân, nước tiểu. Phát hiện sớm những biến chuyển của bệnh để kịp thời đối
phó. Cho gia súc ăn uống thức ăn tốt và thích hợp với tính chất của bệnh.
+ Dùng hóa dược: phần lớn hóa dược được dùng để chữa triệu chứng,
một số hóa dược dùng chữa nguyên nhân vì có tác dụng đặc hiệu đến mầm
bệnh. Dùng hóa dược chữa bệnh phải tác động mạnh và sớm, vì nhiều loài vi
khuẩn có thể thích ứng với liều lượng nhỏ. Chúng có thể chống lại thuốc và
tính chất quen thuộc được truyền cho những thế hệ sau. Khi cần, có thể phối
hợp nhiều loại hóa dược để tăng hiệu quả điều trị vì nếu một loại thuốc chưa
có tác dụng đến mầm bệnh thì có loại thuốc khác tác dụng tốt hơn.
+ Dùng kháng sinh: Kháng sinh là những thuốc đặc hiệu có tác dụng
ngăn cản sự sinh sản của vi khuẩn hoặc tiêu diệt vi khuẩn.Tuy nhiên, sử dụng
kháng sinh có thể gây nhiều tai biến do thuốc có tính độc, do phản ứng dị ứng,
do một lúc tiêu diệt nhiều vi khuẩn làm giải phóng một lượng lớn độc tố, làm
22
giảm phản ứng miễn dịch của cơ thể. Việc dùng kháng sinh bừa bãi còn gây
nên hiện tượng kháng thuốc, làm giảm thấp tác dụng chữa bệnh của kháng
sinh. Vì vậy, khi dùng thuốc cần theo những nguyên tắc sau đây:
- Phải chẩn đoán đúng bệnh để dùng đúng thuốc, dùng sai thuốc sẽ
chữa không khỏi bệnh mà làm cho việc chẩn đoán bệnh về sau gặp khó khăn.
- Chọn loại kháng sinh có tác dụng tốt nhất đối với mầm bệnh đã xác
định. Dùng liều cao ngay từ đầu, những lần sau có thể giảm liều lượng.
- Không nên vội vàng thay đổi kháng sinh mà phải chờ một thời gian để
phát huy tác dụng của kháng sinh.
- Phải dùng phối hợp nhiều loại kháng sinh để làm giảm liều lượng và
độc tính của từng loại, làm diện tác động đến vi khuẩn rộng hơn, tăng tác
dụng điều trị và hạn chế hiện tượng vi khuẩn kháng thuốc.
- Phải tăng cường sức đề kháng của cơ thể gia súc như nuôi dưỡng tốt,
dùng thêm vitamin, nước sinh lý…
2.3. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước
2.3.1. Tình hình cứu trong nước
Ở Việt Nam một số nhà khoa học thú y đã có những nghiên cứu tổng
kết về bệnh sinh sản trên đàn lợn nái. Bệnh sinh sản có ảnh hưởng rất lớn đến
năng suất sinh sản của lợn nái, nó không chỉ làm giảm sức sinh sản của lợn
nái mà còn có thể làm cho nái mất khả năng sinh sản, chậm sinh hay làm giảm
khả năng sống sót của lợn con.
Nguyên nhân chính dẫn đến bệnh viêm tử cung của nái là do: thiếu về
dinh dưỡng, chăm sóc, quản lý, vệ sinh, tiểu khí hậu chuồng nuôi, tuổi, lứa
đẻ, tình trạng sức khỏe, kích dục tố, nhiễm trùng sau khi sinh. Từ những yếu
tố đó ta có thể đề ra phương pháp phòng bệnh viêm tử cung. Do nhiễm vi
khuẩn Staphylococcus, Streptococcus vì các nguyên nhân như lợn con có
răng nanh làm xây xát vú mẹ tạo điều kiện vi trùng xâm nhập. Lợn nái nhiều
23
sữa con bú không hết làm sữaứ đọng nhiều tạo môi trường cho vi trùng sinh
sản gây viêm vú. Lợn nái cho con bú một hàng vú, hàng còn lại căng sữa
quá nên viêm.
Nguyễn Xuân Bình (2000) [2] cho biết: ở những nái bị viêm tử cung
thường biểu hiện sốt theo quy luật sáng chiều (sáng sốt nhẹ, chiều sốt nặng).
Theo Phạm Sỹ Lăng và cs (2002) [10] thì: bệnh viêm tử cung do vi
khuẩn Streptococcus và Colibacilus nhiễm qua cuống rốn của lợn con sang
lợn mẹ do đẻ khó, sát nhau, sảy thai hay qua dụng cụ thụ tinh nhân tạo cứng
gây xây xát tạo các ổ viêm nhiễm trong tử cung, âm đạo.
Trần Tiến Dũng và cs (2002) [8] cho biết: khi gia súc bị bệnh viêm tử
cung ở thể viêm cơ, viêm tương mạc thì không nên tiến hành thụt rửa bằng
các chất sát trùng với thể tích lớn. Vì khi bị tổn thương nặng, cơ tử cung co
bóp yếu, các chất bẩn không được đẩy ra ngoài, lưu trong đó làm cho bệnh
nặng thêm. Các tác giả đề nghị nên dùng oxytoxin kết hợp PGF2α hoặc kết
hợp với kháng sinh điều trị toàn thân và cục bộ.
Bệnh viêm đường sinh dục ở lợn chiếm tỷ lệ cao từ 30 - 50%, trong đó
viêm cơ quan bên ngoài ít, chiếm tỷ lệ 20%, còn lại 80% là viêm tử cung.
Viêm tử cung là một quá bệnh lý thường xảy ra ở gia súc cái sinh sản sau đẻ.
Quá trình viêm hủy các tế bào tổ chức của các lớp hay các tầng tử cung gây
rối loạn sinh sản ở gia súc cái làm ảnh hưởng lớn, thậm chí làm mất khả năng
sinh sản ở gia súc cái.
Trong quá trình mang thai lợn ăn nhiều chất dinh dưỡng, ít vận động
hoặc bị nhiễm một số bệnh truyền nhiễm như: bệnh xoắn khuẩn
(Leptospirosis), bệnh sảy thai truyền nhiễm (Brucellosis) và một số bệnh
truyền nhiễm khác làm cơ thể lợn nái yếu dần dẫn đến lợn sảy thai, đẻ non,
thai chết lưu từ đó dẫn đến viêm tử cung.
24
Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2003) [6] cho biết: Trước khi đẻ lau, xoa
vú và tắm cho nái. Cho con đẻ đầu tiên bú ngay sau 1h đẻ, cắt răng nanh lợn
con. Chườm nước đá vào bầu vú để giảm sưng, giảm sốt. Tiêm kháng sinh:
Penicillin 1,5 - 2 triệu đơn vị với 10ml nước cất tiêm quanh vú. Nếu nhiều vú
bị viêm thì pha loãng liều thuốc trên với 20 ml nước cất, tiêm xung quanh các
vú viêm. Tiêm trong 3 ngày liên tục.
2.3.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước
Hiện nay, ngành chăn nuôi lợn trên thế giới đang rất phát triển, các
nước không ngừng đầu tư cải tạo chất lượng đàn giống và áp dụng các biện
pháp khoa học kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao năng suất chăn nuôi. Tuy
nhiên, vấn đề hạn chế bệnh sinh sản là một vấn đề tất yếu cần phải giải quyết,
đặc biệt là bệnh viêm đường sinh dục. Đã có rất nhiều nhà khoa học nghiên
cứu về bệnh viêm đường sinh dục và đã đưa ra các kết luận giúp cho người
chăn nuôi lợn nái sinh sản hạn chế được bệnh này. Tuy vậy, tỷ lệ mắc bệnh
viêm đường sinh dục trên đàn lợn nái sinh sản vẫn rất cao.
Các nghiên cứu của A.V.Trekaxova (1983) [19] về chữa bệnh viêm vú
cho lợn nái hướng vào việc đưa ra các phương pháp chữa kết hợp. Dùng
Novocain phong bế phối hợp với điều trị bằng kháng sinh cho kết quả tốt. Để
phong bế thần kinh tuyến sữa, tác giả đã dùng dung dịch Novocain 0,5% liều
từ 30 - 40ml cho mỗi túi vú. Thuốc tiêm vào mỗi thuỳ vú bệnh, sâu 88 -
10cm. Dung dịch Novocain còn được bổ sung 100 - 200 ngàn đơn vị
Penicillin hay kháng sinh khác. Đồng thời, lợn nái còn được tiêm bắp cùng
một loại kháng sinh trong Novocain này, từ 400 - 600 đơn vị, mỗi ngày 2 - 3 lần.
Theo Urban (1983) [23], các vi khuẩn gây nhiễm trùng tử cung có
nguồn gốc từ nước tiểu, các tác giả đã phân lập vi khuẩn từ mẫu nước tiểu lợn
nái sắp sinh thường có chứa các vi khuẩn E.coli, Staphylococcusaureus,
Streptococcus spp. Tuy nhiên, các nghiên cứu của các tác giả khác lại ghi
25
nhận các vi khuẩn gây nhiễm trùng tử cung là các vi khuẩn cơ hội thuộc nhóm
vi sinh vật hiếu khí có mặt ở nền chuồng, lúc lợn nái sinh cổ tử cung mở, vi
khuẩn xâm nhập và gây bệnh.
Theo Bilken (1994) [1], viêm tử cung thường xảy ra trong lúc sinh do
nhiễm vi khuẩn E.coli gây dung huyết và các vi khuẩn gram dương.
Do đó theo Smith (1995) [21], Taylor (1995) [22], tăng cường vệ sinh
chuồng trại, vệ sinh thân thể lợn nái là yếu tố quan trọng trong việc phòng
ngừa nhiễm trùng sau khi sinh. Winson khi mổ khám những lợn vô sinh đã
xác định được nguyên nhân do cơ quan sinh sản là 52,5%; lợn nái đẻ lứa đầu
là 32,1%; lợn nái cơ bản có những biến đổi bệnh lý: viêm vòi tử cung có mủ.
Ở Pháp, các tác giả Pierre Brouillt và Bernarrd Farouilt (2003) [3], đã
nghiên cứu và kết luận: Điều trị bệnh viêm vú trong thời kỳ cho sữa là một
yếu tố cơ bản trong khống chế bệnh viêm vú. Nó phải được tiến hành sớm và
đạt kết quả, xác định nguyên nhân không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng
mà phải tính đến các chỉ tiêu chăn nuôi và có thể dựa vào các kết quả của 30
phòng thí nghiệm. Sự hiểu biết đầy đủ các phương pháp điều trị, nhất là về
dược lực học và dược động học cho phép đáp ứng tốt hơn cách điều trị.
26
Phần 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH
3.1. Đối tượng
- Đàn lợn nái sinh sản nuôi tại trại Công ty CP khai thác khoáng sản
Thiên Thuận Tường - TP. Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành
- Địa điểm: Tại trại chăn nuôi lợn của công ty cổ phần khai thác khoáng
sản Thiên Thuận Tường - Cẩm Phả - Quảng Ninh.
- Thời gian tiến hành: Từ 18/11/2017 đến 18/05/2018
3.3. Nội dung thực hiện
- Đánh giá tình hình chăn nuôi tại trại Công ty CP Thiên Thuận Tường
- TP. Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh.
- Áp dụng quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng cho đàn lợn nái nuôi tại trại.
- Xác định tình hình nhiễm bệnh, áp dụng và đánh giá hiệu quả quy
trình phòng trị bệnh cho đàn lợn nái nuôi tại trại.
3.4. Các chỉ tiêu theo dõi và phương pháp thực hiện
3.4.1. Các chỉ tiêu theo dõi
- Cơ cấu của đàn nái sinh sản tại trại.
- Khối lượng công việc vệ sinh, sát trùng chuồng trại.
- Biện pháp vệ sinh, phòng bệnh cho lợn nái.
- Kết quả chẩn đoán và điều trị bệnh trên đàn lợn nái tại trại.
3.4.2. Phương pháp thực hiện
3.4.2.1. Đánh giá tình hình chăn nuôi tại trại
Để đánh giá được tình hình chăn nuôi của trại em đã phải hỏi thông tin
từ quản lý của trại cũng như các kỹ sư, đồng thời tự tìm hiểu và tìm kiếm số
liệu từ các sổ sách ghi chép của trại trong 3 năm gần đây.
27
3.4.2.2. Quy trình vệ sinh chuồng nuôi hàng ngày
Công tác vệ sinh trong chăn nuôi là một trong những khâu rất quan
trọng. Nếu công tác vệ sinh được thực hiện tốt thì gia súc ít mắc bệnh, sinh
trưởng và phát triển tốt, chi phí thuốc thú y thấp, làm cho hiệu quả chăn nuôi
cao hơn. Do nhận thức rõ được điều này, nên trong suốt thời gian thực tập, em
đã thực hiện tốt các công việc như:
+ Hàng ngày, trước khi vào chuồng làm việc công nhân cũng như sinh
viên tất cả đều phải đi qua phòng sát trùng và tắm sạch sẽ mặc quần áo lao
động, đi ủng rồi mới vào chuồng.
+ Việc đầu tiên vào chuồng là cào phân tránh lợn mẹ nằm đè phân
+ Bắt nhốt lợn con vào ô úm rồi lau sàn nhựa (hoặc rắc vôi rồi quét)
+ Rắc vôi lối đi giữa, xung quanh chuồng và dưới gầm chuồng
+ Thu phân vào bao và quét dọn sạch sẽ quanh chuồng.
Chuồng nuôi luôn được vệ sinh sạch sẽ và được tiêu độc bằng thuốc sát
trùng Ommicide 2 lần hàng ngày, pha với tỷ lệ 320ml/1000 lít nước.
Ở các chuồng nái đẻ sau khi cai sữa, lợn mẹ được chuyển lên chuồng
nái chửa 1 (khu vực cai sữa). Sau khi xuất lợn con, các tấm đan chuồng này
được tháo ra mang ngâm ở hố sát trùng bằng dung dịch NaOH 10%, ngâm
trong 1 ngày sau đó được cọ sạch, phơi khô. Khung chuồng cũng được cọ
sạch, xịt bằng dung dịch NaOH pha với nồng độ loãng, sau đó xịt lại bằng
dung dịch vôi xút. Gầm chuồng cũng được vệ sinh sạch sẽ tiêu độc khử trùng
kỹ sau đó rắc vôi bột. Để khô 1 ngày tiến hành lắp đan vào, sau đó đuổi lợn
chờ đẻ từ chuồng nái chửa 2 xuống.
Lịch sát trùng được trình bày qua bảng 3.1.
28
Bảng 3.1. Lịch sát trùng trại lợn nái
Trong chuồng Ngoài khu
Ngoài vực chăn Thứ Chuồng Chuồng Chuồng đẻ Chuồng nuôi cách ly nái chửa
Chủ Phun sát Phun sát trùng nhật trùng
Phun sát Phun sát Quét hoặc Phun sát trùng Thứ 2 rắc vôi Phun sát trùng trùng toàn trùng toàn + rắc vôi bộ khu vực bộ khu vực đường đi
Phun sát trùng Phun sát Quét hoặc rắc Thứ 3 + quét vôi trùng vôi đường đi đường đi
Xả vôi xút Thứ 4 Phun sát trùng Rắc vôi Rắc vôi gầm
Phun sát trùng
Thứ 5 Phun ghẻ + xả vôi xút Phun ghẻ
gầm
Phun sát Phun sát trùng Phun sát Phun sát Thứ 6 Phun sát trùng trùng + rắc vôi trùng trùng
Vệ sinh Vệ sinh tổng Vệ sinh tổng Vệ sinh Thứ 7 tổng chuồng chuồng tổng khu chuồng
(Nguồn: phòng kỹ thuật Công ty Thiên Thuận Tường)
Trong suốt quá trình thực tập, em luôn nỗ lực hoàn thành tốt tất cả các
công việc do quản lý, kỹ sư và các cán bộ kỹ thuật của trang trại giao cho.
Lịch tiêm phòng được trình bày qua bảng 3.2.
29
Bảng 3.2. Lịch tiêm phòng vaccine tại cơ sở
Vaccine/ Đường Liều Phòng Loại Tuần/ngày tuổi Thuốc/chế đưa lượng bệnh lợn phẩm thuốc (ml/con)
2 - 3 ngày Thiếu sắt Fe + B12 Tiêm 2
Nova coc 3 - 6 ngày Cầu trùng Uống 1 5% Lợn 7 ngày Suyễn 1 Myco1 Tiêm bắp 2 con Hội chứng 14 ngày Circo Tiêm bắp 2 còi cọc
21 ngày Suyễn 2 Myco2 Tiêm bắp 2
18 tuần tuổi Tai xanh PRRS Tiêm bắp 2
22, 26 tuần tuổi Khô thai Pavo Tiêm bắp 2 Lợn
hậu 24 tuần tuổi Dịch tả Coglapest Tiêm bắp 2
bị 23, 27 tuần tuổi Giả dại Begonia Tiêm bắp 2
25 tuần tuổi LMLM Aftopor Tiêm bắp 2
Lợn 10 tuần chửa Dịch tả Coglapest Tiêm bắp 2
nái
sinh 12 tuần chửa LMLM Aftopor Tiêm bắp 2
sản
Dịch tả 35,56 ngày tuổi Coglapest Tiêm bắp 2 Lợn 1,2 thịt 49 ngày tuổi LMLM Aftopor Tiêm bắp 2
(Nguồn: Phòng kỹ thuật Công ty Thiên Thuận Tường)
Định kỳ hàng năm vào tháng 3, 7, 11 tiêm phòng bệnh tai xanh; tháng
4, 8, 12 tiêm phòng bệnh giả dại begonia cho tổng đàn.
30
Đối với lợn đực: Lợn đực đang khai thác tiêm phòng vào tháng 5, tháng
11 vaccine dịch tả coglapest. Tháng 4, 8, 12 tiêm phòng vaccine lở mồng long
móng aftopor, vaccine giả dại begonia.
Em đã tiến hành tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine cho từng loại lợn
và kết quả an toàn 100%.
3.4.2.3. Chẩn đoán và điều trị bệnh gặp trên đàn lợn nái tại trại
Để điều trị bệnh cho đàn lợn đạt hiệu quả cao, thì việc phát hiện bệnh
kịp thời và chính xác giúp ta đưa ra được phác đồ điều trị tốt nhất làm giảm tỷ
lệ chết, giảm thời gian sử dụng thuốc và giảm thiệt hại về kinh tế. Vì vậy,
hàng ngày em và cán bộ kỹ thuật tiến hành kiểm tra, theo dõi đàn lợn ở tất cả
các ô chuồng để phát hiện ra những con bị ốm. Trong thời gian thực tập em
đã được tham gia và điều trị một số bệnh như: Viêm đường hô hấp, PED,
viêm khớp . . .
3.4.2.4. Quy trình nuôi dưỡng,chăm sóc đàn lợn tại trại
Trong quá trình thực tập tại trang trại, em đã tham gia chăm sóc nái
chửa, nái đẻ, tham gia đỡ đẻ, chăm sóc cho lợn con theo mẹ đến cai sữa. Em
trực tiếp vệ sinh, chăm sóc, theo dõi trên đàn lợn. Quy trình chăm sóc nái
chửa, nái chờ đẻ, nái đẻ, đàn lợn con theo mẹ đến khi cai sữa được áp dụng
theo đúng quy trình của công ty như sau:
* Quy trình chăm sóc nái chửa
Lợn nái chửa được nuôi chủ yếu ở chuồng nái chửa 1, chuồng nái chửa
2. Hàng ngày vào kiểm tra lợn để phát hiện lợn phối không đạt, lợn nái bị sảy
thai, lợn mang thai giả, vệ sinh, dọn phân không để cho lợn nằm đè lên phân,
lấy thức ăn cho lợn ăn, rửa máng, phun thuốc sát trùng hàng ngày, xịt gầm,
cuối giờ chiều phải chở phân ra khu xử lý phân. Lợn nái chửa được ăn loại
thức ăn của công ty cám Anova là A 18vàA 1080 với khẩu phần ăn phân theo
tuần chửa, thể trạng, lứa đẻ như sau:
31
Đối với nái chửa từ tuần 1 đến tuần chửa 12 ăn thức ăn A 18 với tiêu chuẩn
Lợn hậu bị cho ăn 2.2 - 2.4kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 2,3 cho ăn 2.6 - 2.8kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 4,5 cho ăn 2.8kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 6, 7, 8 cho ăn 3.0kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Đối với nái chửa từ tuần 13 đến tuần 16 cho ăn thức ăn A 1080 với tiêu
chuẩn là
Lợn hậu bị cho ăn 2.2 - 2.4kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 2,3 cho ăn 2.8-3.0 kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 4,5 cho ăn 3.0 kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Lợn nái lứa 6,7,8 cho ăn 3.0kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày.
Đối với lợn đực ăn thức ăn A 1080 3.0kg/con/ngày, cho ăn 2 lần trong ngày
* Các quy trình khác
- Phát hiện lợn nái động dục:
+ Khi cho lợn nái đi qua các ô chuồng nhốt lợn đực thì lợn nái có biểu
hiện kích thích thần kinh tai vểnh lên và đứng ì lại.
+ Lợn có biểu hiện bồn chồn hay đứng lên nằm xuống, ta quan sát được
vào khoảng 10 - 11 giờ trưa.
+ Cơ quan sinh dục có biểu hiện: Âm hộ sung huyết, sưng, mẩy đỏ, có
dịch tiết chảy ra trong, loãng và ít, sau đó chuyển sang đặc dính.
Sau khi phát hiện lợn nái động dục thì công việc quan trọng quyết định
đến hiệu quả thụ thai là thụ tinh nhân tạo cho lợn nái.
- Thụ tinh nhân tạo cho lợn nái
+ Bước 1: Trước khi dẫn tinh cho lợn nái, các triệu chứng động dục và
khoảng thời gian dẫn tinh thích hợp nhất đã được xác định (sau 24 - 29 giờ).
+ Bước 2: Chuẩn bị dụng cụ: Dẫn tinh quản, khăn sạch, giấy về sinh để lau.
32
+ Bước 3: Chuẩn bị tinh dịch đảm bảo về thể tích (80 - 100ml) và số
lượng tinh trùng tiến thẳng trong một liều dẫn (1,5 - 2,0 tỷ tinh trùng tiến
thẳng). Tinh dịch này đã được pha chế và kiểm tra hoạt lực.
+ Bước 4: Vệ sinh cơ quan sinh dục lợn nái bằng giấy vệ sinh sau đó
lau khô bằng khăn sạch.
+ Bước 5: Dẫn tinh gồm các khâu sau:
Kích thích lợn nái bằng cách cưỡi lên lưng hay vuốt hai bên hông trong
5 phút. Bôi trơn dẫn tinh quản bằng gel bôi trơn.
Đưa dẫn tinh quản vào cơ quan sinh dục cái, xoay nhẹ ngược chiều kim
đồng hồ khi kịch thì rút ra 2cm, lắp vào đầu dẫn tinh quản, xoáy nắp lọ tinh để
cho tinh dịch chảy vào, khi hết tinh dịch tháo lọ tinh ra lắp nắp dẫn tinh quản
vào và để lưu lại trong 5 phút.
Rút nhẹ dẫn tinh quản xoay theo chiều kim đồng hồ và vỗ mạnh vào
lưng lợn nái một cách đột ngột để lợn nái đóng cổ tử cung lại.
+ Bước 6: Sau khi dẫn tinh xong, phải vệ sinh dụng cụ sạch sẽ. Số lần
lợn nái được dẫn tinh trong 1 chu kỳ động dục là 3 lần và được ghi lại trên thẻ
nái. Sau khi dẫn tinh được 21 - 25 ngày phải tiếp tục quan sát, kiểm tra kết
quả thụ thai, phát hiện những lợn cái động dục lại để kịp thời dẫn tinh lại. Kết
quả thụ thai ở kỳ động dục nào được ghi vào kết quả thụ thai của chu kỳ động
dục đó.
* Quy trình loại thải lợn nái
Trong 6 tháng thực tập tại trại em còn được tham gia vào công tác chọn
những con lợn nái không còn đủ tiêu chuẩn để làm nái sinh sản để loại thải.
Thường thì những con lợn nái bị loại thải là những con nái quá già sinh sản và
nuôi con kém và những con lợn nái mới đưa lên sinh sản nhưng yếu và sinh
sản kém.
33
Trước khi xuất lợn, kỹ sư của trại sẽ đi đánh dấu những con lợn nào cần
loại thải bằng những ký hiệu ở trên lưng và bằng sơn đỏ để thuận tiện cho
công nhân lúc đuổi ra để loại thải. Công nhân sẽ đuổi những con lợn nào được
đánh dấu và đuổi ra ngoài ô chuồng, sau đó tất cả lợn loại sẽ được đuổi chạy
theo đường hành lang của khu chuồng nuôi và đi ra khu vực xuất lợn ở bên
ngoài cách xa khu chuồng nuôi. Ở đây lợn nái loại được cân, ghi chép số
lượng và đưa lên xe tải để vận chuyển đi.
3.4.3. Phương pháp xử lý số liệu
số lợn nái mắc bệnh Tỷ lệ nái sinh sản mắc bệnh (%) = x 100 số lợn nái theo dõi
số con được sinh ra Tỷ lệ đẻ của từng nái (%) = x 100 lứa đẻ
số con đậu thai Tỷ lệ phối giống thành công (%) = x 100 số con được phối
số con mắc bệnh Tỷ lệ lợn mắc bệnh (%) = x 100
số con theo dõi
số con điều trị con Tỷ lệ khỏi (%) = x 100 số con khỏi bệnh
∑ số con điều trị
34
Phần 4
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
4.1. Tình hình chăn nuôi tại trại
Đối tượng nuôi của trại là lợn nái sinh sản và lợn thương phẩm. Các
giống lợn được nhập từ nước ngoài như Yorkshire, Landrace, Pietrain,
Hampshire, Duroc. Hiện nay trung bình lợn nái của trại sản xuất được 2,4 -
2,5 lứa/năm. Số con sơ sinh là 11,20 con/lứa, số con cai sữa: 9,9 con/lứa.
Tại trại, lợn con theo mẹ được nuôi đến 21 ngày tuổi, chậm nhất là 26
ngày thì tiến hành cai sữa, sau đó được chuyển sang chuồng úm.
Lợn thương phẩm tại trại được nuôi từ lúc sau cai sữa đến lúc xuất bán
khoảng 4 đến 5 tháng với khối lượng trung bình từ 90 đến 105 kg/con
Qua điều tra từ số liệu sổ sách theo dõi của trại trong 3 năm (2016 -
2018) thì cơ cấu đàn lợn nái được thể hiện qua bảng 4.1:
Bảng 4.1. Cơ cấu đàn lợn của trại (2016 - 2018)
STT Loại lợn
2016 Số lượng lợn qua các năm (con) 2017 5/2018
1 Nái sinh sản 286 325 337
2 Nái hậu bị 78 86 95
3 Đực làm việc 9 6 8
4 Đực hậu bị 5 6 4
5 Lợn con 9527 9776 5020
Tổng 9905 10199 5464
(Nguồn: Bộ phận thống kê của Công ty Thiên Thuận Tường)
Bảng 4.1 cho thấy: Số lượng lợn nái sinh sản có xu hướng tăng qua các
năm nhưng không đều. Cụ thể năm 2016 là 286 con, năm 2017 số nái sinh sản
tăng lên 39 con là 325 con nhưng đến tháng 05/2018 tăng thêm 12 con là 337 con.
35
Bên cạnh đó, nái hậu bị cũng tăng khá cao từ 78 con năm 2016 đến
tháng 05/2018 số nái hậu bị đã tăng lên 95 con, mục đích chính là nhằm thay
thế số lợn loại thải hằng năm vì nhiều nguyên nhân như già yếu, sức sinh sản
kém, bệnh tật... Đực giống có xu hướng giảm vì có nhiều con đã loại thải
nhưng nhập đực hậu bị lại ít. Lợn con có xu hướng tăng năm 2016 là 9527 con,
năm 2017 là 9776 con tăng lên 249 con, đến tháng 05/2018 là 5020 con.
Từ năm 2016 đến 2018 số đầu lợn tăng lên cho thấy quy mô chăn nuôi
lợn của trại có xu hướng phát triển theo hướng ổn định. Số lượng nuôi của các
loại lợn của trại là rất khác nhau và có sự chênh lệch rõ rệt. Số lợn nái có xu
hướng tăng lên nhưng không nhiều qua các năm. Đặc biệt là lợn hậu bị tăng lên
nhằm thay thế cho các lợn nái sinh sản không đủ tiêu chuẩn và phải loại thải.
Hàng tháng vẫn có sự loại thải những con nái sinh sản kém, không đủ
tiêu chuẩn để làm giống và lợn đực chỉ được loại khi đã già chất lượng tinh
kém hoặc mắc bệnh. Từng lợn nái được theo dõi tỉ mỉ các số liệu liên quan
của từng nái như: số tai, ngày phối giống, ngày đẻ dự kiến... được ghi trên thẻ
gắn tại chuồng nuôi.
4.2. Kết quả thực hiện công tác chăm sóc, nuôi dưỡng đàn lợn tại trại
4.2.1. Công tác chăn nuôi
Thường xuyên thực hiện công tác vệ sinh chuồng trại, khu vực xung
quanh cũng như môi trường chung, đảm bảo các điều kiện vệ sinh thú y tạo
môi trường để lợn sinh trưởng phát triển mạnh, cho hiệu quả kinh tế cao.
Chuồng nuôi được xây dựng theo kiểu chuồng kín, trang thiết bị hiện
đại, đáp ứng tốt nhu cầu mọi mặt của lợn, chủ động điều chỉnh được nhiệt độ,
độ thông thoáng của chuồng nuôi.
Thức ăn cho lợn của trại là thức ăn hỗn hợp đầy đủ chất dinh dưỡng do
công ty Thiên Thuận Tường tự sản xuất và mua của công ty Anova.
* Thực hiện quy trình kỹ thuật Hiện nay, trong chăn nuôi lợn trang trại, người ta thường áp dụng quy
trình “cùng vào - cùng ra”, trong đó một chuồng được đưa vào để nhốt đồng
36
loạt cùng một loại lợn (có thể tương đương về khối lượng hoặc tuổi). Sau một
thời gian nuôi nhất định số lợn này được đưa ra khỏi chuồng. Sau đó tiến hành
khử trùng, tiêu độc lại chuồng trước khi nuôi lứa khác.
* Thực hiện dây truyền sản xuất khép kín
Mỗi con lợn đều mang sẵn trong mình các loại vi khuẩn hoặc virus gây
bệnh. Để không mang mầm bệnh từ bên ngoài vào trong trại chăn nuôi qua
con giống. Công ty đã tổ chức được dây truyền sản xuất khép kín, từ lợn
thương phẩm, đến lợn giống đực, cái các loại. Đây là một điều kiện lý tưởng
giúp công ty phòng bệnh cho trang trại.
* Chăm sóc và quản lý lợn
Chuồng trại phải đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật ấm về mùa đông,
thoáng mát về mùa hè.
Công việc hàng ngày cần làm ở chuồng bầu và chuồng hậu bị là: kiểm
tra nguồn nước, cho lợn ăn, làm vệ sinh chuồng, máng ăn, thay nước ở máng
tắm, đồng thời quan sát hành vi, biểu hiện của đàn lợn. Tuy nhiên, đối với lợn
hậu bị không để nước ở bể tắm, tránh tình trạng lợn ngâm mình trong nước có
lẫn phân, nước tiểu sẽ gây viêm cơ quan sinh dục.
* Công tác theo dõi chăm sóc phát hiện lợn ốm
Hàng ngày, tiến hành quan sát, kiểm tra có thể đánh giá được tình
trạng sức khỏe của đàn lợn và nó giúp phân biệt lợn khỏe, lợn ốm để kịp thời
tách lợn ốm ra một ô riêng để có kế hoạch điều trị và phương pháp chăm
sóc riêng.
Sáng sớm em tiến hành kiểm tra tình hình bệnh tật, sau đó cho lợn ăn,
vệ sinh chuồng trại và điều trị bệnh cho đàn lợn nếu có.
Tùy vào thời tiết điều chỉnh nhiệt độ phù hợp cho từng chuồng.
37
Bảng 4.2. Kết quả chăm sóc, nuôi dưỡng lợn nái
Kết quả Công việc Đạt %
Cho ăn Số lần thực hiện (lần) 350 350 100
Tắm 170 170 100
Vệ sinh chuồng (dọn phân) 350 350 100
Qua bảng 4.2. cho thấy: em thực hiện chăm sóc, nuôi dưỡng lợn nái tại
Vệ sinh máng, thay nước 160 160 100
cơ sở đã đạt kết quả cao là 100%. Cụ thể: trong 6 tháng thực tập tại cơ sở em
đã trực tiếp cho lợn ăn 350 lần; tắm cho lợn 170 lần; dọn phân chuồng 350
lần; xịt rửa máng ăn, thay nước 160 lần.
4.2.2. Công tác thú y
4.2.2.1. Công tác phòng bệnh
* Công tác vệ sinh: công tác vệ sinh trong chăn nuôi là một khâu quyết
định tới thành quả chăn nuôi. Vệ sinh bao gồm nhiều yếu tố: vệ sinh môi
trường xung quanh, vệ sinh đất, nước, vệ sinh chuồng trại…
Chuồng nuôi luôn được vệ sinh sạch sẽ, được tiêu độc bằng thuốc sát
trùng Omnicide định kỳ, pha với tỷ lệ 1/400.
Trong thời gian thực tập em đã thực hiện tốt quy trình vệ sinh phòng
bệnh trong chăn nuôi của trại. Kết quả cụ thể được trình bày ở bảng 4.3:
Bảng 4.3. Công tác phòng bệnh
Kết quả Công việc Đạt %
Vệ sinh khu vực, hành lang 150 100 Số lần thực hiện (lần) 150
Phun sát trùng 34 100 34
Phát quang bụi rậm 10 100 10
Quét và rắc vôi đường đi 150 100 150
38
Qua bảng 4.3. cho thấy: trong 6 tháng thực tập tại cơ sở em được giao
trực tiếp tham gia vệ sinh khu vực hành lang, quét và rắc vôi đường đi 150
lần, phun sát trùng 34 lần, phát quang bụi rậm 10 lần, đã hoàn thành 100%
công việc được giao.
Qua quá trình làm em đã nắm được quy trình vệ sinh sát trùng trong
chăn nuôi như thế nào là hợp lý, sử dụng thuốc sát trùng với liều lượng phù
hợp và điều quan trong là khi phun sát trùng phải mặc quần áo bảo hộ, đeo
khẩu trang, đội mũ...
* Công tác tiêm phòng
Bảng 4.4. Kết quả tiêm phòng tại cơ sở
Loại lợn vaccine Thời điểm tiêm Số lượng tiêm (con) Số lượng an toàn/đạt (con) Tỷ lệ (%)
Hậu bị 30 30 100
5/12/2017 Nái chửa 75 75 100 Coglapest + Aftopor Đực 12 12 100
Hậu bị 70 70 100
20/12/2017 Nái chửa Begonia 230 230 100
Đực 12 12 100
Hậu bị 40 40 100 1/1/2018 Coglapest + Aftopor Nái chửa 53 53 100
10/2/2018 Nái chửa 68 68 100 Coglapest + Aftopor
Hậu bị 70 70 100
5/3/2018 Nái chửa PRRS 230 230 100
Đực 12 12 100
Hậu bị 90 90 100
1//4/2018 Nái chửa Begonia 240 240 100
Đực 12 12 100
76 76 100 12/5/2018 Nái chửa Coglapest + Aftopor Đực 12 12 100
39
Qua bảng 4.4 cho thấy: em đã tiêm phòng đầy đủ vaccine cho lợn nái
của cơ sở với tỷ lệ an toàn sau tiêm vaccine cao đạt 100%.
Số lượng lợn nái chửa tiêm vaccine tăng giảm không đồng đều. Cụ thể
ngày 5/12/2017 tiêm 75 con, ngày 1/1/2018 số lượng lợn tiêm giảm xuống 22
con là 53 con nhưng đến ngày 10/2/2018 số lượng lợn tiêm tăng lên 15 con là
68 con. Nguyên nhân do số lượng lợn phối giống không đều giữa các tuần và
vaccine Coglapest, Aftopor chỉ tiêm từ tuần chửa 9 đến tuần chửa 12 nên mỗi
tháng sẽ có số lượng lợn tiêm khác nhau. Vaccine giả dại Begnia tiêm tổng đàn
vào tháng 4 và tháng 12. Vaccine tai xanh PRRS tiêm tổng đàn vào tháng 3.
4.2.2.2. Công tác chuẩn đoán và điều trị bệnh
* Công tác chẩn đoán bệnh
Trong chăn nuôi, việc chẩn đoán đúng bệnh và đưa ra phác đồ điều trị
kịp thời là rất cần thiết, từ đó làm cho con vật nhanh chóng khỏi bệnh, giảm tỷ
lệ chết, giảm thời gian dùng thuốc và giảm thiệt hại về kinh tế. Chính vì thế,
hằng ngày em cùng với các cán bộ kỹ thuật của trại tiến hành theo dõi lợn ở
các ô chuồng để phát hiện những lợn có biểu hiện khác thường. Bên cạnh việc
dựa vào triệu chứng lâm sàng của lợn, còn phải dựa vào kinh nghiệm của cán
bộ kỹ thuật có tay nghề cao và đôi khi còn phải sử dụng những biện pháp phi
lâm sàng.
Bảng 4.5. Kết quả chẩn đoán và phát hiện lợn mắc bệnh
Tên bệnh Số con theo dõi (con) Số con mắc bệnh (con) Tỷ lệ (%)
Hội chứng tiêu chảy ở lợn 22,85 957
4188 Đường hô hấp 15,16 635
Viêm khớp 10,8 38
Viêm tử cung 11,93 42 352
Đóng dấu lợn 0,85 3
40
Qua bảng 4.5. cho thấy: Tỷ lệ lợn mắc bệnh hội chứng tiêu chảy cao
nhất là 22,85 %; tiếp đến là bệnh đường hô hấp có tỷ lệ mắc bệnh là 15,16%;
bệnh viêm tử cung có tỷ lệ mắc bệnh là 11,93%; bệnh viêm khớp có tỷ lệ mắc
bệnh là 10,8%; bệnh đóng dấu lợn có tỷ lệ mắc bệnh thấp nhất là 0,85%.
Để giảm thiểu tỷ lệ mắc các bệnh trên lợn náinhằm hạn chế bệnh sản
khoa ở lợn nái cần nâng cao sức đề kháng cho lợn trong thời kỳ mang thai và
sinh đẻ, điều chỉnh tăng, giảm cám thích hợp đối với những lợn nái đẻ lứa đầu
để con đẻ không quá to dẫn đến đẻ khó. Có như vậy mới hạn chế được việc
can thiệp bằng tay hay dụng cụ sản khoa, từ đó sẽ hạn chế được việc làm tổn
thương đường sinh dục của lợn nái. Bên cạnh đó cần đảm bảo chuồng
nuôiphải đủ ánh sáng, thoáng mát về mùa hè và kín gió về mùa đông.
* Công tác điều trị bệnh
Trong thời gian thực tập tại trại, được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình
của các cán bộ kỹ thuật trại. Cùng với những kiến thức đã học được trên ghế
nhà trường của mình. Em đã tham gia chẩn đoán và điều trị được một số bệnh
xảy ra tại trại. Cụ thể:
- Bệnh đóng dấu lợn
+ Nguyên nhân: do trực khuẩn Erysipelothrix rhusiopathiae suis gây ra.
+ Triệu chứng: Lợn bị sốt cao (có thể lên đến 42oC), bỏ ăn uống, mắt
đỏ, nằm ủ rũ, toàn thân nổi lên những dấu đỏ, nhất là ở những vùng da mỏng.
+ Điều trị: dùng Dufamox - G (thành phần chính là Amoxicillin). Tiêm
bắp liều 1ml/10kg TT/lần/ngày. Liệu trình 3 - 5 ngày liên tục. Kết hợp với
Analgin - C tiêm bắp liều 1ml/10kg TT/lần/ngày.
+ Kết quả: điều trị 3 con, khỏi 3 con, tỷ lệ đạt 100%.
- Bệnh đường hô hấp
+ Nguyên nhân: là một bệnh truyền nhiễm đa nguyên nhân, có thể do vi
khuẩn, virus, ký sinh trùng, đôi khi còn do bụi và khí độc gây ra.
41
+ Triệu chứng: lợn bị bệnh thường mệt mỏi, hay tách khỏi đàn, hay
nằm, chán ăn, bụng hóp, tần số hô hấp tăng, thở thể bụng, thân nhiệt tăng, ho,
chảy nước mắt, nước mũi, niêm mạc mắt và da nhợt nhạt, gương mũi khô.
+ Điều trị: Dùng Han – Tuxin tiêm bắp liều 1 ml/10kg TT/lần/ngày,
kết hợp với Genta - Tylosin liều 1ml/20kgTT/lần/ngày. Liệu trình 3 - 5 ngày
liên tục.
Nếu lợn có hiện tượng ho nhiều, thở gấp thì tiêm bromhexine: 2ml/con
+ Kết quả: điều trị 635 con, khỏi 603 con, tỷ lệ đạt 94,96%.
- Bệnh viêm khớp
+ Nguyên nhân: do vi khuẩn Streptococcus suis gây ra.
+ Triệu chứng: lúc đầu lợn đi khập khiễng, lười vận động, ăn uống giảm.
Sau nặng dần thì què, nằm một chỗ, khớp chân bị sưng đỏ, có con bị sốt.
+ Điều trị: dùng Cefquinom kết hợp với Canxi magie, mỗi loại
1ml/10kg TT/lần/ngày, tiêm bắp. Điều trị 3 - 5 ngày liên tục.
+ Kết quả: điều trị 38 con, khỏi 37, tỷ lệ khỏi đạt 97,37%.
- Hội chứng tiêu chảy ở lợn
+ Nguyên nhân: có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu do vi khuẩn
đường tiêu hóa gây ra, do chăm sóc nuôi dưỡng kém, do thời tiết thay đổi thất
thường, do thay đổi thức ăn đột ngột, nguồn nước không sạch…
+ Triệu chứng: lợn ỉa chảy liên tục, nền chuồng và trên người có dính
phân, phân lỏng, màu nâu xám, mùi tanh khắm, lợn bỏ ăn hoặc ăn kém, mệt
mỏi, có con bụng chướng to.
+ Điều trị: dùng Enrofloxacin 10% tiêm bắp, liều 1ml/20kg
TT/lần/ngày hoặc dùng Genorfcoli (thành phần chính là Gentamycin), tiêm
bắp, liều 1ml/10kg TT/lần/ngày. Điều trị 3 - 5 ngày liên tục. Ngoài ra, kết hợp
trộn vitamin C với thức ăn trong quá trình điều trị.
+ Kết quả: điều trị 957 con, khỏi 897 con, tỷ lệ đạt 93,73%.
42
- Bệnh viêm tử cung
+ Nguyên nhân: do công tác phối giống, can thiệp đẻ khó không đúng
kỹ thuật, không đảm bảo vệ sinh.
+ Triệu chứng: lợn sốt nhẹ, giảm ăn hay bỏ ăn, có dịch nhầy chảy ra từ
âm hộ, màu trắng đục hoặc màu phớt vàng.
+ Điều trị: dùng Cefquinom liều 1ml/10kg TT, kết hợp với
Dexamethasone liều 1ml/10kg TT, Vimekat liều 1ml/10kg TT và Oxytoxin
liều 2ml/con. Tiêm bắp, điều trị trong 3 - 5 ngày liên tục.
+ Kết quả: điều trị 42 con, khỏi 36 con, tỷ lệ đạt 85,71%.
Bảng 4.6. Kết quả điều trị lợn mắc bệnh
Số nái Đường Số nái Liều lượng Tỷ lệ Tên điều trị Tên thuốc đưa khỏi (ml) (%) bệnh (con) thuốc (con)
Dufamox - G
1ml/10kgTT Tiêm Đóng 3 3 100 bắp dấu lợn
Analgin - C
1ml/10kgTT
Han - Tuxin 1ml/10kgTT Tiêm Đường 635 603 94,96 bắp hô hấp Genta - Tylosin 1ml/20kgTT
Cefquinom 1ml/10kgTT Tiêm Viêm 38 Canxi magie 1ml/10kgTT 37 97,37 bắp khớp Vimekat 1ml/10kgTT
Cefquinom 1ml/10kgTT Tiêm Viêm tử 42 Dexamethasone 1ml/10kgTT 36 85,71 bắp cung Vimekat 1ml/10kgTT
Hội Tiêm chứng 957 Enrofloxacin10% 1ml/20kgTT 897 93,73 bắp tiêu chảy
43
Qua bảng 4.6. cho thấy: kết quả điều trị một số bệnh trên đàn lợn nái
nuôi con tại trại, trong đó tỷ lệ khỏi bệnh là khá cao từ 85,71 - 100%.
Bệnh đóng đấu lợn có 3/3 lợn điều trị khỏi chiếm tỷ lệ cao nhất là
100%. Bệnh đường hô hấp có 603/635 lợn được điều trị khỏi chiếm tỷ lệ là
94,96%. Bệnh viêm khớp có 37/38 lợn được điều trị khỏi chiếm tỷ lệ 97,37%.
Bệnh viêm tử cung có 36/42 lợn được điều trị khỏi chiếm tỷ lệ 85,71%. Hội
chứng tiêu chảy có 897/957 lợn được điều trị khỏi chiếm tỷ lệ khỏi là 93,73%.
Để tăng tỷ lệ khỏi bệnh của lợn cần kết hợp chăm sóc, vệ sinh chuồng
trại sạch sẽ và điều trị theo đúng liệu trình của thuốc. Cần bổ sung thêm nước,
điện giải, các vitamin . . . để con vật nhanh chóng hồi phục.
44
Phần 5
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
5.1. Kết luận
Qua 6 tháng thực tập tốt nghiệp tại trại lợn tại Công ty CP Thiên Thuận
Tường - TP. Cẩm Phả - tỉnh Quảng Ninh, em có một số kết luận như sau :
- Về hiệu quả chăn nuôi của trại:
+ Hiệu quả chăn nuôi của trại khá tốt đạt trên 90%
+ Lợn nái được chăm sóc, nuôi dưỡng và tiêm phòng vaccine đầy đủ và
đạt hiệu quả cao đạt 100%
- Về công tác thú y của trại:
+ Quy trình phòng bệnh cho đàn lợn luôn thực hiện nghiêm ngặt với sự
giám sát chặt chẽ của kỹ thuật viên công ty cám Anova.
+ Công tác vệ sinh: Hệ thống chuồng trại luôn đảm bảo thoáng mát về
mùa hè, ấm áp về mùa đông. Hàng ngày có công nhân quét dọn vệ sinh
chuồng trại, thu gom phân, nước tiểu, vệ sinh cống rãnh, đường đi trong trại
được quét dọn và rắc vôi theo quy định.
Công nhân, kỹ sư, khách tham quan khi vào khu chăn nuôi lợn đều phải
sát trùng, tắm bằng nước sạch trước khi thay quần áo bảo hộ lao động.
+ Công tác phòng bệnh: Trong khu vực chăn nuôi, hạn chế đi lại giữa
các chuồng. Hành lang giữa các chuồng và bên ngoài chuồng đều được rắc
vôi bột, các phương tiện vào trại sát trùng một cách nghiêm ngặt ngay tại
cổng vào. Với phương châm phòng bệnh là chính nên tất cả lợn ở trại đều
được cho uống thuốc, tiêm phòng vaccine đầy đủ.
Quy trình phòng bệnh bằng vaccine được trại thực hiện nghiêm túc, đầy
đủ và đúng kỹ thuật. Đối với từng loại lợn có quy trình tiêm riêng, từ lợn nái,
lợn hậu bị, lợn đực và lợn con. Lợn được tiêm vaccine ở trạng thái khỏe
mạnh, được chăm sóc nuôi dưỡng tốt, không mắc các bệnh truyền nhiễm và
45
các bệnh mãn tính khác để tạo được trạng thái miễn dịch tốt nhất cho đàn lợn.
Tỷ lệ tiêm phòng vaccine cho đàn lợn đạt 100%.
+ Công tác điều trị bệnh: đã điều trị được bệnh đóng dấu, bệnh đường
hô hấp, bệnh viêm khớp, bệnh viêm tử cung và hội chứng tiêu chảy vứi tỷ lệ
khá cao từ 85,71 - 100%.
- Những chuyên môn đã được học tại trại :
Qua 6 tháng thực tập tại trại em đã được học hỏi và chỉ dạy rất nhiều
điều về kiến thức cũng như các thao tác kỹ thuật trong chăm sóc nuôi dưỡng
và phòng trị bệnh cho đàn lợn. Những công việc em đã được học và làm như:
+ Thực hiện các thao tác lấy tinh lợn đực và pha chế tinh
+ Thực hiện các thao tác chuẩn bị và phối giống cho lợn nái
+ Ép lợn và thử lợn nái
+ Tham gia vào công tác tiêm vaccine phòng bệnh cho đàn lợn nái
+ Tham gia vào quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng đàn lợn nái của trại
(tắm cho lợn, điều chỉnh số lượng thức ăn cho lợn nái từng giai đoạn, dọn vệ
sinh chuồng ,… )
5.2. Đề nghị
- Trại lợn cần thực hiện tốt hơn nữa quy trình vệ sinh phòng bệnh và
quy trình nuôi dưỡng, chăm sóc đàn lợn nái để giảm tỷ lệ lợn nái mắc các
bệnh về sinh sản nói riêng và bệnh tật nói chung
- Thực hiện tốt công tác vệ sinh trước, trong và sau khi đẻ, có thao tác
đỡ đẻ khoa học để giảm bớt tỷ lệ mắc các bệnh về đường sinh sản ở lợn nái.
- Phát hiện và điều trị kịp thời nếu bệnh xảy ra, tránh những hậu quả do
bệnh viêm tử cung mang lại, ảnh hưởng đến năng suất sinh sản của đàn lợn nái.
46
TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1. Bilken (1994), Quản lý lợn nái và lợn cái hậu bị để sinh sản có hiệu quả, Nxb
Nông nghiệp, Hà Nội.
2. Nguyễn Xuân Bình (2000), Phòng trị bệnh heo nái - heo con - heo thịt,
Nxb Nông nghiệp, Hà Nội, tr. 29 - 35
3. Pierre Brouillt và Bernarrd Farouilt (2003), Điều trị viêm vú lâm sàng, Nxb
Nông nghiệp, Hà Nội.
4. Trần Minh Châu (1996), Một trăm câu hỏi về bệnh trong chăn nuôi gia súc,
gia cầm, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
5. Trần Thị Dân (2004), Sinh sản heo nái và sinh lý heo con, Nxb Nông
nghiệp, TP. Hồ Chí Minh.
6. Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2003), Kỹ thuật nuôi lợn nái mắn đẻ sai con,
Nxb Nông nghiệp, Hà Nội
7. Đoàn Thị Kim Dung, Lê Thị Tài (2002), Phòng và trị bệnh lợn nái để sản
xuất lợn thịt siêu nạc xuất khẩu, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
8. Trần Tiến Dũng, Dương Đình Long, Nguyễn Văn Thanh (2002), Giáo trình
sinh sản gia súc, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
9. Nguyễn Bá Hiên, Huỳnh Thị Mỹ Lệ (2012), Giáo trình bệnh truyền nhiễm
thú y, Nxb Trường Đại học Nông nghiệp, Hà Nội
10. Phạm Sỹ Lăng, Phan Địch Lân, Trương Văn Dung (2002), Bệnh phổ biến
ở lợn và biện pháp phòng trị, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
11. Trương Lăng (1996), Nuôi lợn gia đình, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
12. Lê Hồng Mận (2002), Chăn nuôi lợn nái sinh sản ở nông hộ, Nxb Nông
nghiệp, Hà Nội.
47
13. Lê Văn Năm (2009), Hướng dẫn điều trị một số bệnh ở gia súc, gia cầm,
Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
14. Trần Văn Phùng, Từ Quang Hiển, Trần Thanh Vân, Hà Thị Hảo (2004),
Giáo trình chăn nuôi lợn, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
15. Nguyễn Ngọc Phụng (2005), Công tác vệ sinh thú y trong chăn nuôi lợn,
Nxb Lao động Xã hội, Hà Nội.
16. Lê Văn Tạo, Khương Bích Ngọc, Nguyễn Thị Vui, Đoàn Băng Tâm
(1993), “Nghiên cứu chế tạo vacxin E. coli uống phòng bệnh phân trắng
lợn con”, Tạp chí Nông nghiệp Thực phẩm, số 9, tr. 324 - 325
17. Nguyễn Xuân Tịnh, Tiết Hồng Ngân, Nguyễn Bá Mùi, hiệu đính GS.TS
Cù Xuân Dần (1996), Sinh lý học gia súc, Nxb Nông nghiệp.
18. Ngô Nhật Thắng (2006), Hướng dẫn chăn nuôi và phòng trị bệnh cho lợn,
Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội.
19. A.V.Trekaxova, L.M. Đaninko, M.I. Ponomareva, N.P. Gladon (1983),
Bệnh của lợn đực và lợn nái sinh sản, (Nguyễn Đình Chí dịch), Nxb
Nông nghiệp, Hà Nội.
20. Nguyễn Văn Trí (2008), Hỏi đáp kỹ thuật chăn nuôi lợn nái sinh sản ở hộ
gia đình, Nxb Khoa học tự nhiên và công nghệ, Hà Nội.
II. Tài liệu tiếng nước ngoài
21. Smith, B.B. Martineau, G., Bisaillon, A. (1995), “Mammary gland and
lactaion problems”, In disease of swine, 7thedition, Iowa state university
press, pp. 40- 57.
22. Taylor D.J. (1995), Pig diseases 6th edition, Glasgow university
23. Urban, V.P., Schnur, V.I., Grechukhin, A.N. (1983), “The metritis,
mastitis agalactia syndome of sows as seen on a large pig farm”, Vestnik
selskhozyaistvennoinauki.
HÌNH ẢNH TRONG QUÁ TRÌNH THỰC TẬP TẠI CƠ SỞ
Hình 1: Tra cám cho lợn nái Hình 2: Xịt gầm chuồng
Hình 3: Phun thuốc sát trùng Hình 4: Thử lợn lên giống
Hình 5: Khai thác tinh Hình 6: Soi tinh
Hình 7: Đóng tuýp tinh Hình 8: Phối giống lợn nái
