Chẩn đoán, điều trị tăng huyết áp: Lưu ý quan trọng trong môi trường lao động quân sự

TrươngĐìnhCẩm



https://doi.org/10.59459/1859-1655/JMM.598

CHẨNĐOÁN,ĐIỀUTRỊTĂNGHUYẾTÁPVÀMỘTSỐ

LƯUÝTRONGMÔITRƯỜNGLAOĐỘNGQUÂNSỰ

1.ĐẶTVẤNĐỀ

Tănghuyếtáp(HA)làmộttrongnhữngbệnh

límạntính phổ biến nhất hiện nay; là nguyên

nhân chính gây ra các biến chứng tim mạch

nghiêm trọng như đột quỵ não, nhồi máu cơ

tim,suytim...Theo“Hướngdẫnchẩnđoánvà

điềutrịtăngHA”(banhànhkèmtheoQuyếtđịnh

số3192/QĐ-BYTngày31/8/2010củaBộYtế),

tăngHAlàkhiHAtâmthu(HATT)≥140mmHg

và/hoặcHAtâmtrương(HATTr)≥90mmHg[1].

Tình trạng tăng HA cũng được xác định khi

người bệnh đã có chẩn đoán và điều trị tăng

HAtrướcđó.Ngoàira,còncótăngHAthể“áo

choàngtrắng”(tìnhtrạngHAthườngxuyêntăng

khi đo tại bệnh viện hoặc phòng khám, nhưng

đotạinhàhằngngàyhoặcHAtrungbìnhtrong

24giờlạibìnhthường)vàtăngHAthể“ẩngiấu”

(tìnhtrạngHAbìnhthườngkhiđotạibệnhviện

hoặcphòngkhám,nhưnglạităngkhiđotạinhà

hoặckhitheodõiHA24giờ).

Trongmôitrườngquânđội,tăngHAkhôngchỉ

ảnhhưởngđếnsứckhỏe,hiệusuấtlàmviệccủa

quânnhânmắcbệnh,màcòncóthểảnhhưởng

đếnchấtlượnghuấnluyện,hiệuquảcôngtácvà

khảnăngsẵnsàngchiếnđấucủađơnvị.Việcquản

líchặtchẽsứckhỏebộđội,pháthiệnsớmvàđiều

trịkịpthờităngHAgiúpgiảmthiểunguycơbiến

chứngchongườibệnh,giữvữngvànângcaochất

lượngsứckhỏeđơnvị.

TạpchíYhọcQuânsựtrântrọnggiớithiệubài

viếtvềmộtsốđiểmcầnlưuýtrongchẩnđoánvà

điềutrịtăngHA,phùhợpvớiđiềukiệnthựctếtại

cácđơnvịtuyếncơsởđểcácđồngnghiệpcùng

thamkhảo,vậndụng.

2.NGUYÊNNHÂNVÀYẾUTỐNGUYCƠ

2.1.NguyênnhântăngHA

PhầnlớntăngHAởngườitrưởngthànhlàkhông

rõnguyênnhân(gọilàtăngHAnguyênphát),chỉ

TÓMTẮT

Tănghuyếtáplàmộtbệnhlímạntínhrấtphổbiến,lànguyênnhânchínhgâyracácbiếncốsứckhỏe

nghiêmtrọngnhưđộtquỵnão,nhồimáucơtim,suytim...Tănghuyếtápkhôngchỉảnhhưởnglớnđến

sứckhỏe,hiệuquảlàmviệccủangườibệnhmàcòncóthểtácđộngbấtlợiđếnchấtlượnghuấnluyện,

hiệuquảcôngtác,khảnăngsẵnsàngchiếnđấucủađơnvị.Theodõi,pháthiệnsớmvàđiềutrịkịpthời

tănghuyếtápvàquảnlíchặtsứckhỏengườibệnhtănghuyếtápgiúpgiảmthiểucácnguycơbiếnchứng,

giữvữngvànângcaochấtlượngsứckhỏeđơnvị.DựatrêntàiliệucủaBộYtế(banhànhkèmtheoQuyết

địnhsố3192/QĐ-BYTngày31/8/2010)vàKhuyếncáocủaPhânhộiTănghuyếtáp-HộiTimmạchQuốc

giaViệtNam(VSH/VNHA)năm2022,bàibáonàygiớithiệunộidungchẩnđoán,điềutrịngườibệnhtăng

huyếtápvàmộtsốlưuýtrongmôitrườnglaođộngquânsựđểquýđồngnghiệpquantâmthamkhảo.

Từkhóa:Tănghuyếtáp,biếnchứngtimmạch,môitrườngquânsự,sứckhỏenghềnghiệp.

ABSTRACT

Hypertension was a highly prevalent chronic disease and a leading cause of severe cardiovascular

complications, including stroke, myocardial infarction, and heart failure… Its impact extends beyond

individualhealth,affectingoccupationalperformance and, inmilitary settings, potentiallycompromising

training quality, operational efciency, and combat readiness. Earlydetection, timely intervention, and

stringenthealthmanagementofhypertensiveindividualsarecriticalinmitigatingcomplicationrisksand

preservingoverallforcehealth.BasedonthedocumentoftheMinistryofHealth(issuedwithDecision

No.3192/QD-BYTdatedAugust31,2010)andtheRecommendationoftheHypertensionAssociation-

VietnamNationalHeartAssociation(VSH/VNHA)in2022,thisarticleintroducesthecontentofdiagnosis

and management of hypertensive patients and some notes in the military environment for interested

colleaguestoreferto.

Keywords:Hypertension,cardiovascularcomplications,militaryenvironment,occupationalhealth.

Chịutráchnhiệmnộidung:TrươngĐìnhCẩm,Email:truongcam1967@gmail.com

Ngàynhậnbài:05/02/2025;mờiphảnbiệnkhoahọc:02/2025;chấpnhậnđăng:13/02/2025.

BệnhviệnQuâny175.

TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ374(01-02/2025) 3

NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI

khoảng 10% các trường hợp là có nguyên nhân

(gọilà tăng HA thứ phát). Nguyên nhântăng HA

thứphátbaogồm:

-Bệnhthậncấptínhhoặcmạntính:viêmcầu

thậncấptínhhoặcmạntính;viêmthậnkẽ;sỏithận;

thậnđanang;thậnứnước;suythận.

-Hẹpđộngmạchthận.

-Utủythượngthận(Pheocromocytome).

-CườngAldosteronetiênphát(hộichứngConn).

-HộichứngCushing’s.

-Bệnhlítuyếngiáp,tuyếncậngiáp,tuyếnyên.

- Do thuốc, liên quan đến thuốc (corticoid,

non-steroid,tránhthai,camthảo,hoạtchấtgiống

giaocảmtrongthuốccảm,thuốcnhỏmũi…).

-Hẹpeođộngmạchchủ.

-BệnhTakayasu.

-Nhiễmđộcthainghén.

-Ngừngthởkhingủ.

-Yếutốtâmthần…

2.2.YếutốnguycơtăngHA

Cácyếutốnguycơ(YTNC)củatăngHAcóthể

chiathành2nhómchính:nhómyếutốkhôngthể

thayđổivànhómyếutốcóthểthayđổi.

-NhómYTNCkhôngthểthayđổi(dobẩmsinh

hoặcnhữngđặcđiểmcánhân),baogồm:

+Tuổiđời:nguycơtăngHAtănglêntheotuổi,

đặcbiệtlàsau60tuổi.

+Giớitính:namgiớicónguycơnhiềuhơnso

vớinữgiớiởtrướctuổi55;nhưngsautuổi65,nữ

giớilạicónguycơnhiềuhơnsovớinamgiới.

+Ditruyềnvàtiềnsửgiađình:ngườicócha,

mẹhoặcngườithântronggiađìnhmắctăngHAthì

cónguycơnhiềuhơn.

+Chủngtộc:ngườigốcPhicónguycơtăngHA

nhiềuhơnvàthườngmắctăngHAởđộtuổisớm

hơncácchủngtộckhác.

-NhómYTNCcóthểthayđổi(liênquanđếnlối

sống,cóthểkiểmsoát,điềuchỉnh),baogồm:

+Chếđộănuốngkhônglànhmạnh:ănnhiều

muối,ítrauquả,nhiềuchấtbéobãohòavàthực

phẩmchếbiếnsẵnlàmtăngnguycơmắcbệnh.

+Thừacânhoặcbéophì:trọnglượngcơthể

caolàmtănggánhnặnglêntimvàmạchmáu,dễ

dẫnđếntăngHA.

+Ítvậnđộng:hoạtđộngthểlựcít,dẫnđếntăng

cânvàtăngnguycơmắccácbệnhtimmạch.

Hútthuốclá:làmhẹpđộngmạch,tăngHAvà

tăngnguycơmắccácbệnhtimmạch.

+Uốngrượubiaquámức:uốngnhiềurượubia

cóthểlàmtăngHA.

Căngthẳngtâmlí:căngthẳngkéodàicóthể

gópphầnlàmtăngHA.

+Chếđộngủkhôngđủ:thiếungủkéodàiảnh

hưởngđếnkhảnăngkiểmsoátHA.

Đáitháođườngvàrốiloạnmỡmáu:những

tìnhtrạngnàythườngđikèmvớităngHAvàlàm

giatăngnguycơbệnhtimmạch.

3.CHẨNĐOÁNVÀĐIỀUTRỊTĂNGHA

3.1.ChẩnđonvàphântầngnguycơtăngHA

ĐểchẩnđoánchínhxáctăngHA,cầntuânthủ

nguyêntắcđoHAđúngcách:

-Kĩthuậtđo:thựchiệnđoHAtrongtrạngthái

ngườibệnhnghỉngơi,khônguốngcàphê,không

hútthuốclátrướckhiđo30phút.Ngườibệnhngồi

ởtưthếthoảimái,lưngtựavàoghế,tayđặtngang

tim,chânđểtrênsàn,khôngbắtchéo.

- Thời gian đo: thực hiện đo HA ít nhất 2 lần

trong mỗi lần khám, cách nhau ít nhất 1-2 phút.

NênđoHAởcảhaitaytronglầnđầutiênđểxác

địnhtaycóHAcaohơn.

Bảng1.TiêuchíchẩnđontăngHA

Phươngphp,

thôngsốHA

TrịsốHA

(mmHg)

ĐoHAtạiphòng

khám/bệnhviện

HATT≥140và/hoặc

HATTr≥90

Đo

HA

lưu

động

24giờ

Trungbình

banngày

HATT≥135

và/hoặcHATTr≥85

Trungbình

banđêm

HATT≥120

và/hoặcHATTr≥70

Trungbình

24giờ

HATT≥130

và/hoặcHATTr≥80

Trungbình

tựđotạinhà

HATT≥135

và/hoặcHATTr≥85

Bảng2.PhânđộtăngHA

PhânđộtăngHA TrịsốHA(mmHg)

Bìnhthường HATT<130

vàHATTr<85

Bìnhthườngcao

(tiềntăngHA)

HATTtừ130-139

và/hoặcHATTtừ85-89

ăngHAđộ1

(nhẹ)

HATTtừ140-159

và/hoặcHATTrtừ90-99

ăngHAđộ2

(nặng)

HATT≥160

và/hoặcHATTr≥100

CơntăngHA HATT>180

và/hoặcHATTr>110

ăngHATT

đơnđộc

HATT≥140

vàHATTr<90

4TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ374(01-02/2025)

NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI

-CácYTNCgồm:tuổi≥55vớinamgiớihoặc≥

65vớinữgiới;hútthuốclá,LDL-C,tiềnsửgiađình

mắcbệnhtimsớm,mãnkinhsớm,thừacân-béo

phì,tầnsốtimlúcnghỉ>80lần/phút.

- Tổn thương cơ quan đích: phì đại thất trái;

bệnhthậnmạntính(eGFR<60ml/phút/1,73m

,

UACR>30mg/g);ABI<0,9;tổnthươngđáymắt

dotăngHA.

-Bệnhtimmạch:bệnhmạchvành,tiềnsửđột

quỵ não, bệnh động mạch ngoại biên, suy tim,

rungnhĩ.

3.2.ĐiềutrịtăngHA

-Nguyêntắcđiềutrị:tăngHAlàbệnhmạntính

nêncầntheodõiđềuđặn;điềutrịlâudài,đúngvà

đủhằngngày.Mụctiêuđiềutrịlà:đạt“HAmụctiêu”

vàgiảmtốiđa“nguycơtimmạch”.Bêncạnhđó,

cầnthựchiệnthậttốtcácbiệnphápdựphòngtăng

HAtrênngườibệnh,ngườicóyếutốnguycơvà

trongcảcộngđồng,đơnvị.

“HAmục tiêu” cần đạt làHATT <140 mmHg,

HATTr < 90 mmHg và thấp hơn nữa nếu người

bệnhvẫndungnạpđược.Nếunguycơtimmạch

từcaođếnrấtcaothìHAmụctiêucầnđạtlàHATT

<130mmHg,HATTr<80mmHg.Khiđiềutrịđã

đạtHAmụctiêu,cầntiếptụcduytrìphácđồđiềutrị

lâudài,kèmtheoviệctheodõichặtchẽ,địnhkìđể

điềuchỉnhkịpthời.

Điềutrịcầnhếtsứctíchcựcởngườibệnhđã

cótổnthươngcơquanđích.KhôngnênhạHAquá

nhanh để tránh biến chứng thiếu máu ở các cơ

quanđích,trừtìnhhuốngcấpcứu.Lưuý:không

nênđểHATT/HATTr<110/60mmHg.

-ĐiềutrịtăngHAbằngthuốc:cóthểphânloại

thuốcđiềutrịtăngHAthànhcácnhómsau:

+NhómA:cácthuốcứcchếmenchuyểnhoặc

chẹnthụthểAT1.

+NhómB:cácthuốcchẹnbetagiaocảm.

+NhómC:cácthuốcchẹnkênhcanxi.

+NhómD:cácthuốclợitiểu.

+NhómE:cácthuốchạHAcònlại.

Căncứ vào cácnhóm thuốc này, khi chỉđịnh

điềutrịtăngHA,cầnquantâmđếnmộtsốlưuý

trong sử dụng (bảng 4), trong ưu tiên lựa chọn

(bảng5),trongtínhtoánliềulượngcácthuốcđiều

trịthườngdùng(bảng6):

TrongphânđộtăngHA,nếuHATTvàHATTrkhôngcùngmứcthìchọnmứcHATThoặcHATTrcaonhất

đểphânđộ.TăngHATTđơnđộcxếploạitheomứcHATT.

TăngHAkhángtrịkhiHATT≥140mmHgvà/hoặcHATTr≥90mmHgtrongđiềukiệnngườibệnhđã

dùng3thuốcliềutốiđadungnạpđược(trongđócó1thuốclợitiểu)hoặcHAđãđạtmức<140/90mmHg

nhưngngườibệnhcầndùngítnhất4thuốchạHAđểđiềutrị.

Bảng3.PhântầngnguycơngườibệnhtăngHA

SốYTNC TiềntăngHA ăngHAđộ1 ăngHAđộ2

KhôngYTNCkhác Thấp Thấp Trungbình

Từ1-2YTNC Thấp Trungbình Cao

≥3YTNC Trungbình Cao Cao

Tổnthươngcơquanđích,bệnhthậnmạngiai

đoạn3,đáitháođường,bệnhtimmạch Cao Cao Cao

MộtsốđiểmlưuývềsửdụngthuốcđiềutrịtăngHA:

Bảng4.ThuốcđiềutrịtăngHAvàmộtsốlưuýkhisửdụng

Thuốc Cóthểchỉđịnh Thậntrọngkhidùng Chốngchỉđịnh Tcdụngkhông

mongmuốn

Nhóm

-Suytim.

-Phìđạithấttrái.

-Suychứcnăngthấttráisau

nhồimáucơtim.

-BệnhthậncóProteinniệu.

-Cónguycơcaobệnhđộng

mạchvành.

-Suythận.

-TăngKalimáu.

-Hẹpđộngmạchthận

2bênhoặc1bên(ở

ngườicòn1thận).

-Bệnhcơtimphìđại.

-Phụnữmang

thai.

-Mẫncảmvới

thuốc.

-Phùmạch.

-Hokhan.

-TăngCreatinin

máu.

-Tăngkalimáu.

-HạHA.

TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ374(01-02/2025) 5

NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI

Nhóm

-Nhồimáucơtim.

-Suytim.

-Đáitháođường.

-Nguycơcaobệnhmạchvành.

-Rốiloạnnhịpnhanhtrênthất.

-Bênhcơtimphìđại.

-Glaucoma.

-COPDnhẹđếnvừa.

-Henphếquảnnhẹ.

-Cơnđauthắtngực

kiểuPrinzmental.

-Trầmcảm.

-Bệnhđộngmạch

ngoạivi.

-Tăngmỡmáu.

-Henphếquản

hoặcCOPDvừa

đếnnặng.

-Nhịpchậm

-BlockA-Vđộ2

hoặc3.

-Mẫncảmvới

thuốc.

-Bệnhnhânhay

bịhạđườngmáu.

-Rốiloạncương

dương.

-Khóthở.

-Thởkhòkhè.

-Lạnhđầuchi.

-Đaucáchhồi.

-Trầmcảm.

-Mấtngủ.

-Nhịpchậm.

-Tiêuchảy.

Nhóm

C

-Ngườilớntuổi.

-Đáitháođường.

-Nguycơbệnhmạchvànhcao.

-Cơnđauthắtngực.

-Bệnhcơtimphìđạikhông

tắcnghẽn(NDHP).

-Timnhanhtrênthất

(Verapamil).

-Suytimnặng,

BlockA-V,suynút

xoang,hộichứng

WPW(Verapamil,

Ditiazem).

-Mẫncảmvới

thuốc.

-Phùngoạibiên.

-Đauđầu.

-Bừngmặt.

-Táobón.

-HạHA.

-Tăngmengan

-Blockdẫn

truyền(NDHP).

Nhóm



-Ngườilớntuổi.

-Suytim.

-Đáitháođường.

-Nguycơcaobệnhmạch

vành.

-Rốiloạnđiệngiải.

-Gout.

-Rốiloạndungnạp

glucose.

-Tăngmỡmáu.

-Suythận.

-Mẫncảmvới

thiazide.

-Hạkalimáu.

-TăngacidUric.

-HạNatrimáu.

-Tăngđườngmáu.

-HạHAtưthế.

-Chóngmặt.

-Buồnnôn.

-Táobón.

Nhóm



-Phìđạitiềnliệttuyến(chẹn

Alpha).

-Trầmcảm

(Reserpine).

-Bệnhlíganmật

(Methyldopa).

-HạHAtưthế

(chẹngiaocảm).

-Rốiloạnthức

tỉnh.

Bảng5.ƯutiênlựachọntrongchỉđịnhthuốcđiềutrịtăngHA

BệnhmắckèmtheotăngHA LưuývớiccthuốcđiềutrịtăngHA

Ưutiênlựachọn(thuốccảithiệnđngkểtiênlượngđộclậpvớităngHA)

SuytimEFgiảm ACEihoặcARB,BB,MRA

Saunhồimáucơtim ACEihoặcARB,BB,MRA

Phìđạithấttrái ACEihoặcARB,CCB,Thiazide

Đáitháođường ACEihoặcARB

BệnhthậnmạncóProtein

niệu ACEihoặcARB

Đauthắtngực BB,CCB

Kiểmsoáttầnsốthấtkhirung/

cuồngnhĩ BB,CCBloạinon-DHP

Kiểmsoáttầnsốtimdocường

thầnkinhgiaocảm(khitần

sốtim>80lần/phút)

TăngHATTđơnđộc LợitiểugiốngThiazide,MRA,CCB

6TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ374(01-02/2025)

NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI

TăngHAtrongthaikì

CótăngHAtừtrướchoặccótriệuchứng/tổnthươngcơquanđíchthì

khởitrịkhiHA≥140/90mmHg;trườnghợpkhác,khởitrịkhiHA≥150/95

mmHg.Ưutiêndùng MethyldopavàCCB;khôngdùngACEivàARB;

trongcácthuốcBB,tránhdùngAtenolol.Trườnghợpcấpcứu,cóthể

truyềntĩnhmạchNicardipinehoặcNitroglycerin.

Sausinh,tránhdùngMethyldopa(donguycơtrầmcảm);hạnchếdùng

PropranololvàNifedipine(nếuchoconbú).

Nênsửdụng(cóthểcảithiệntriệuchứngbệnhmắckèm)

Phìđạitiềnliệttuyến ChẹnAlphagiaocảm

Cườnggiáp BB

Đaunửađầu BB,CCB

HộichứngRaynaud CCBloạiDHP

(AngiotensinConvertingEnzymeInhibitors):nhómthuốcứcchếmenchuyển;(Angiotensin

receptor blockers): Nhóm thuốc ức chế thụ thểAngiotensin;  (Beta-blockers): Nhóm thuốc chẹn

betagiaocảm;(CalciumChanelBlockers):Nhómthuốcchẹnkênhcanxi;(Mineralcorticoid

ReceptorAntagonists):NhómthuốcđốikhángthụthểMineralcorticoid.

Bảng6.Liềulượngthuốcđiềutrị

Thuốcuống Tênthuốc Liềukhởitrị(mg) Liềuhằngngày(mg) Sốlầndùng/24h

NhómA

Loạiứcchếmenchuyển(ACEi)

Benazepril 5 10-40 1lần

Catopril 12,5 25-100 2-3lần

Enalapril 2,5 5-40 1-2lần

Lisinopril 5 10-40 1lần

Peridopril

-Đơntrị

-Viênphốihợp

3,5-5

5-10

1lần

Ramipril 2,5 2,5-20 1lần

Imidapril 5-10 5-10 1lần

Loạiứcchếthụthể(ARB)

Irbesartan 75 150-300 1lần

Losartan 25 50-100 1-2lần

Telmisartan 20 20-80 1lần

Valsartan 80 80-320 1-2lần

NhómB

Bisoprolol 2,5-5 2,5-10 1lần

Metoprolol 25-50 100-200 1-2lần

Carvedilol 6,25 12,5-50 2lần

Nebivolol 2,5 5-10 1lần

NhómC

Loạidihydropyridine(DHP)

Amlordipine 2,5 5-10 1lần

Felodipine 2,5 5-20 1lần

Lacidipine 2 2-6 1lần

Nifedipinechậm(SR) 10 29-120 2lần

Nifedipinekéodài(LA) 15 30-90 1lần

LoạiNondihydropyridine(NDPH)

Diltiazem 120 180-240 1-2lần

Verapamil 120 240-360 1-2lần

TạpchíYHỌCQUÂNSỰ,SỐ374(01-02/2025) 7

NGHIÊNCỨU-TRAOĐỔI

Chẩn đoán, điều trị tăng huyết áp và một số lưu ý trong môi trường lao động quân sự

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi