Christopher Nolan và loại phim
“nhét (nàng) vào tủ lạnh”
Nhân dịp bộ phim ‘siêu bom tấn’ về Batman (Người dơi) là “The Dark
Knight Rises” (Kỵ sĩ Bóng đêm trỗi dậy) sắp trình chiếu, và đạo diễn
Christopher Nolan của phim lại sắp trở thành tâm điểm một lần nữa,
xin giới thiệu với mọi người một bài viết rất lém (từng đăng trên trang
overthinkingit) nhưng cũng nhiều suy nghĩ về vị đạo diễn này.
Christopher Nolan tại trường quay của phim "The Dark Knight Rises"
Dù không muốn tôi cũng không thể nào không nhận ra rằng đạo diễn
Christopher Nolan rất khoái giết các nhân vật nữ để lấy đó làm ‘động
cơ’ cho các nhân vật nam (trả thù, tìm công lý v.v…). Hãy xem qua các
phim của anh (do Nolan viết kịch bản và đạo diễn):
Memento: Một người đàn ông bị mất trí nhớ đi tìm kẻ đã giết người vợ
xinh đẹp của mình.
Insomnia: Một thám tử chơi trò mèo vờn chuột với kẻ đã giết một cô
gái trẻ đẹp.
The Prestige: Một ảo thuật gia dấn thân vào cuộc cạnh tranh khốc liệt
với người bạn cũ vì anh cho rằng chính người bạn này đã giết chết vợ
của mình.
The Dark Knight (Kỵ sĩ Bóng đêm): Cuộc sống của một anh hùng
giấu mặt và một luật sư của quận trở nên tồi tệ sau khi cô gái mà cả hai
cùng yêu bị giết.
Inception: Một tên tội phạm chuyên trộm giấc mơ vật lộn với chính
mình vì cảm thấy tội lỗi sau khi vợ của anh tự sát.
Following: Bộ phim đầu tiên của Nolan cũng có một cô gái xinh xắn bị
giết vào đoạn cuối.
Cảnh trong phim "Inception": Cobb (Leonardo đóng) là chồng của Mal
(Marion Cotillard đóng). Cobb rất đau khổ sau khi Mal tự tử.
Shana – nhà báo chuyên mục ‘nữ quyền’ của trang web – giới thiệu cho
tôi một cái tên mà người ta hay dùng để gọi những cốt truyện kiểu
này, đó là: ”nhét vào tủ lạnh” (fridge stuffing). Cái tên lấy từ một tập
truyện tranh về siêu anh hùng Green Lantern vào năm 1994, khi Kyle
Rayner (tên thật của Green Lantern, giống Bruce Wayne là tên thật của
Batman) về nhà rồi phát hiện ra bạn gái của mình không chỉ đơn giản
là chết – mà xác của cô ấy còn bị nhét vô tủ lạnh. Cứ thử nghĩ xem: nếu
bạn mở tủ lạnh và thấy xác của bạn gái mình nằm trong đó, bạn sẽ
không bao giờ muốn mở tủ lạnh thêm lần nữa. Bạn sẽ phải ăn mì hộp
và súp trong một thời gian dài.
Green Lantern phát hiện ra xác bạn gái trong tủ lạnh
Nào, nếu xét về công thức thì không hẳn tất cả mọi phim của Nolan đều
đạt đến ‘trình độ’ nhét vào tủ lạnh. Nếu tôi hiểu không nhầm thì cốt
truyện rập khuôn sặc mùi cliché này bắt buộc nhân vật nữ phải là một
nhân vật thực thụ của phim, họ là những người mà khán giả tương đối
thích, và sau đó họ ‘hy sinh’ nhằm giúp nhân vật nam có lý do chính
đáng để mà đau khổ. Nhưng trong Memento, Insomnia và Inception,
các nhân vật nữ đã chết trước khi phim bắt đầu. Những cái chết này
không ‘nữ quyền’ mấy, cũng không hẳn là loại “nhét vô tủ lạnh”. Còn
cái chết của Rachel Dawes trong Kỵ sĩ Bóng đêm thì hội đủ điều kiện
(để gọi là loại “nhét vô tủ lạnh”, bởi chúng ta đã có khối thời gian để
làm quen với Rachel (và yêu thích Rachel) trước khi quả bom khiến cô
nổ banh xác.
Nhưng dù có ghét bóng ghét gió bất cứ kiểu kể chuyện rập khuôn nào
đi chăng nữa, bạn vẫn có thể tìm thấy một phản ví dụ, chứng minh rằng
‘rập khuôn’ cũng cực kỳ hữu dụng. Nói cho cùng, khuôn sẽ không
được rập nếu nó không hữu dụng ngay từ những buổi đầu. Phim Kỵ sĩ
Bóng đêm là một ví dụ hoàn hảo. Cái chết của Rachel Dawes thật bất
ngờ, đó là một cách kể chuyện hiệu quả, dẫn dắt tình tiết của phim đến
nhiều hướng đi ở phía trước. Bộ phim không những khiến chúng ta say
mê mà còn khiến Shana say mê, mặc cho nhân vật nữ duy nhất của
phim phải chịu số phận đáng buồn.
Kẻ ác Joker (Heath Ledger) đe dọa Rachel Dawes (Maggie Gyllenhaal)
trong phim "The Dark Knight" của Nolan
Bởi vậy, tôi không nghĩ là Nolan trọng nam khinh nữ. Nhưng tôi CÓ
nghĩ rằng anh khoái yếu tố “người yêu chết”. Đừng mất thời giờ tra
wikipedia, bạn sẽ không tìm thấy thông tin nào nói rằng Nolan từng
mất mẹ, mất chị, hay mất người yêu trong quá khứ đâu. Có lẽ các cô
gái yểu mệnh là một ‘sản phẩm phụ’ ngẫu nhiên của thể loại phim
Noir* mà Nolan rất thích làm: nếu bạn khoái các chàng trai quyết tâm
dùng hành động (để trừ gian) nhưng u sầu, bạn phải chế ra lý do gì đó
khiến chàng ta u sầu chứ.
Cảnh trong phim "The Prestige" của Nolan: Ảo thuật gia Alfred
(Christian Bale đóng) cột cô người yêu Julia (Piper Perabo) của anh
bạn Robert (Hugh Jackman đóng, không có mặt trong hình) để thả cô
vào thùng nước vả diễn màn ảo thuật nguy hiểm. Không may Jualia
chết, và Robert quyết báo thù từ đó.
Nhưng cũng đúng là, trong các câu chuyện có nữ giới làm nhân vật
trung tâm, bạn hiếm khi thấy các chàng trai bị nhét vô tủ lạnh. Mở đầu
phim Kill Bill, chồng sắp cưới của nhân vật “cô dâu” (Uma Thurman
đóng) bị giết trước mặt cô. Nhưng bạn có cảm giác đấy không phải là
việc khiến cô tức giận khi cô tỉnh dậy sau cơn hôn mê. Chính chuyện
mất đứa con mới là động lực thôi thúc cô (báo thù). Tôi có hỏi một vài
đồng nghiệp tại trang overthinkingit xem họ có thể đưa ra những bộ
phim có nhân vật nữ đứng lên trả thù vì người yêu (nam) của họ bị giết
không. McNeil liền nhắc tới The Brave One, phim với để tài ‘trả thù
cho người yêu’ của Jodie Foster. Shana nhắc đến câu chuyện của Sun
và Jin trong phim truyền hình Lost, nhưng cả McNeil và Shana cũng
thừa nhận rằng nội dung ‘báo thù’ của các phim này kết thúc rất mau
chóng (và tình tiết/ý nghĩa câu chuyện đã chuyển sang hướng khác).
Ảnh: Jodie Foster đóng vai Erica - một phụ nữ báo thù cho người yêu
trong phim "The Brave One".
(Để nhắc tới đề tài truyện tranh thêm lần nữa, một độc giả đưa ra nhận
xét khá thú vị: khi siêu anh hùng (nam giới) chết, họ thường hồi sinh và
siêu năng lực của họ cũng trở lại như bình thường. Nhưng khi một nhân
vật nữ nào đó chết, cái chết của cô vĩnh viễn trở thành bi kịch.)
Bởi vậy, dù câu chuyện về một chàng trai báo thù cho bạn gái đã chết
không có gì sai, việc motif ấy trở nên phổ biến, rồi hiệu quả của việc
ấy, cũng như việc chúng ta hiếm khithấy điều ngược lại (phụ nữ báo
thù cho đàn ông) thì đúng là có vấn đề.
Hoặc có lẽ chuyện này chẳng có vấn đề gì. Có lẽ chúng ta, với cương vị
của một loài động vật, được cấu tạo để cảm thấy khó chịu về cái chết
của phụ nữ hơn là cái chết của đàn ông. Nhớ lại đoạn kết của phim Dr.
Strangelove, khi ông Strangelove giải thích rằng tỷ lệ chuẩn là 10 nữ
trên 1 nam, ông ấy có lý. Khi sự tồn tại của loài người bị đe dọa, bảo vệ
phụ nữ là bài giải toán thông minh. Phụ nữ có thể sinh con, và vì vậy
họ là nhân tố quyết định giới hạn của sự sinh sôi của giống loài. Tôi nói
đùa đấy, nhưng tôi cũng không đùa chút nào: phụ nữ và đàn ông rất
khác nhau. Có lẽ việc “quan tâm đến cái chết của một cô gái hơn là cái
chết của một chàng trai” luôn nằm trong DNA của chúng ta.
Diễn viên Peter Sellers trong vai Dr Strangelove. Bộ phim hài-hồi hộp
này là do Kubrick đạo diễn vào năm 1964.
Thế nhưng, ngay cả khi cái giả thuyết điên khùng của tôi là đúng, nó
không có nghĩa rằng trò ‘nhét vào tủ lạnh’ không có liên quan gì tới
tính “ghét phụ nữ”. Tác giả kịch bản về cơ bản đang quyết định rằng
nhân vật (nữ) không có gì thú vị để làm, ngoài việc ngồi đó chờ kẻ xấu
chặt mình thành từng khúc. Bất cứ cốt truyện nào mà cô ấy có thể tham
gia cũng không hiệu quả bằng cái đám ma của cô.
Ôi, tôi bỏ cuộc và nhường đề tài này cho các bạn. Christopher Nolan có
mắc tội trọng nam khinh nữ? Khi nào “giết nhân vật nữ” là sai, khi nào
là công bằng? Nếu bạn chuẩn bị giết cô bồ của kẻ thù truyền kiếp của
mình và giấu xác cô ấy vào chỗ nào đó để kẻ thù có thể phát hiện ra sau
này, bạn sẽ giấu xác ở đâu?
