Chương 1: Lao động và nguồn lao động

Chia sẻ: Nguyen Bac A. Châu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

274
lượt xem 124
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lao động là hoạt động hữu ích của con nguời nhằm sáng tạo ra của cải vật chất và tinh thần cần thiết để thoả mãn những nhu cầu của cá nhân, của một nhóm ngùơi, của cả doanh nghiệp, hoặc nói chung của toàn xã hội

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 1: Lao động và nguồn lao động

ch¬ng I: lao ®éng vµ nguån lao ®éng 1
Néi dung 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ lao ®éng vµ nguån lao ®éng 1.2. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ 1.3. D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ 1.4.Tr×nh ®é gi¸o dôc cña nguån lao ®éng 1.5.Tr×nh ®é nghÒ nghiÖp cña nguån lao ®éng 1.6. Søc lao ®éng 1.7. §Æc ®iÓm cña nguån lao ®éng ë ViÖt Nam 2
• 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ lao ®éng vµ nguån lao ®éng • Lao ®éng lµ ho¹t ®éng h÷u Ých cña con ngêi nh»m s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cÇn thiÕt ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña c¸ nh©n, cña mét nhãm ngêi, cña c¶ doang nghiÖp hoÆc lµ nãi chung cña toµn x· héi. • Lao ®éng sèng nh lµ nguån s¶n xuÊt, tham dù vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng víi c¸c yÕu tè thiÕt yÕu kh¸c nh m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu, ®Êt ®ai vµ v.v. 3
Lao ®éng • Lµ søc m¹nh n¨ng ®éng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. • Ngoµi ra, trong ®iÒu kiÖn lao ®éng tù do, lao ®éng kh«ng thÓ tuú tiÖn di chuyÓn tõ ®iÓm d©n c nµy sang ®iÓm d©n c kh¸c. • Nguån lao ®éng kh«ng thÓ tÝch luü, tiÕt kiÖm, kh«ng sö dông nh lµ nh÷ng yÕu tè nguyªn liÖu s¶n xuÊt. • NÕu nh nguån lao ®éng kh«ng ®îc sö dông, th× nã sÏ bÞ tæn thÊt cho x· héi. 4
Nguån lao ®éng • §ã lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, ®Æc trng bëi d©n sè cã kh¶ n¨ng lao ®éng c¶ b»ng thÓ lùc vµ trÝ lùc. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ mét phÇn d©n c ®ang lµm viÖc vµ kh«ng lµm viÖc, nhng cã kh¶ n¨ng lao ®éng. • Trong c¸c Ên phÈm khoa häc vµ thèng kª cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi còng nh ë ViÖt Nam thêng ®îc ¸p dông hµng lo¹t kh¸i niÖm gÇn víi côm tõ “nguån lao ®éng”. • ThuËt ng÷ “nguån nh©n lùc” ®ù¬c sö dông ë nhiÒu níc, vÒ b¶n chÊt còng ®ång nghÜa víi kh¸i niÖm “nguån lao ®éng”. 5
• Nh÷ng thay ®æi vÒ sè lîng nguån nh©n lùc ®îc ®Æc trng bëi nh÷ng chØ sè, nh: t¨ng trëng tuuyÖt ®èi, nhÞp ®é t¨ng trëng nguån nh©n lùc. • TrÞ sè t¨ng tuyÖt ®èi ®îc x¸c ®Þnh lµ hiÖu gi÷a sè lîng nguån nh©n lùc ë thêi kú ®Çu vµ thêi kú cuèi. • NhÞp ®é t¨ng trëng lµ hÖ sè gi¸ trÞ tuyÖt ®èi nguån nh©n lùc ë cuèi kú so víi gi¸ trÞ cña chóng ë ®Çu kú. • Sè t¨ng tuyÖt ®èi, nhÞp ®é t¨ng trëng ®îc tÝnh cho c¸c dßng chuyÓn ®éng tù nhiªn nguån nh©n lùc, g¾n víi tû lÖ sinh, tû lÖ chÕt, dßng chuyÓn ®éng c¬ häc, x¸c ®Þnh møc ®é di d©n vµ v.v. • CÊu tróc nguån nh©n lùc rÊt ®a d¹ng. Nã ph©n biÖt theo ®é tuæi, giíi tÝnh, n¬i ë, tr×nh ®é gi¸o dôc, nghÒ nghiÖp vµ hµng lo¹t nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c. 6
Qui ®Þnh ®é tuæi lao ®éng cña mét sè níc trªn thÕ giíi vµo n¨m 1995 dé tuæi lao ®éng Tû träng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng so víi Tªn níc tæng d©n sè (%) Nam Nu Anh 16-65 16-60 61,0 Ph¸p 15-60 15-60 61,0 Mü 16-65 16-65 65,0 NhËt Ban 15-65 15-65 70,0 Canada 15-65 15-65 68,0 Nga 16-60 16-55 57,0 Ba-Lan 18-65 18-60 58,0 ViÖt Nam* 15-60 15-55 59,5 7
NhÞp ®é t¨ng d©n sè trung b×nh vµ d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1976-2004 D©n sè trong ®é tuæi lao D©n sè C¬ cÊu d©n sè (%) ®éng N¨m NhÞp ®é Tû träng trong N«ng Tæng sè (ngµn t¨ng hµng Tæng sè (ngµn tæng d©n Nam Nu Thµnh thÞ ngêi) n¨m (%) ngêi) sè (%) th«n 1976 49.160,1 3,20 22.122,0 45,0 47,92 52,08 20,61 79,39 1980 53.722,2 2,47 25.141,9 46,8 48,50 51,50 19,20 80,80 1985 59.872,1 2,15 29.600,1 49,4 48,91 51,09 19,01 80,99 1990 66.016,7 1,92 37.695,5 57,1 48,78 51,22 19,51 80,49 1991 67.242,4 1,86 38.866,1 57,8 48,80 51,20 19,67 80,33 1992 68.450,1 1,80 39.769,5 58,1 48,83 51,17 19,85 80,15 1993 69.644,5 1,74 40.811,6 58,6 48,86 51,14 20,05 79,95 1994 70.824,5 1,69 41.573,9 58,7 48,90 51,10 20,37 79,63 1995 71.995,5 1,65 42.189,4 58,6 48,94 51,06 20,75 79,25 1996 73.156,7 1,61 42.869,8 58,6 49,01 50,99 21,08 78,92 1997 74.306,9 1,57 43.469,5 58,5 49,08 50,92 22,66 77,34 1998 75.456,3 1,55 44.141,9 58,5 49,15 50,85 23,15 76,85 1999 76.596,7 1,51 44.962,2 58,7 49,17 50,83 23,61 76,39 2000 77.635,4 1,36 46.193,1 59,5 49,16 50,84 24,18 75,82 2001 78.685,8 1,35 47.132,7 59,9 49,16 50,84 24,74 75,26 2002 79.727,4 1,32 48.362,6 60,6 49,16 50,84 25,11 74,89 2003 80.902,4 1,47 49.083,5 60,7 49,14 50,86 25,80 74,20 8 2004 82.100,0 1,44 49.916,8 60,8 49,15 50,85 25,90 74,10
S¬ ®å 1.1: CÊu tróc nguån lao ®éng VN (nguån nh©n lùc) vµo n¨m 2004) Nguån lao ®éng 60.554,5 D©n sè ho¹t D©n sè D©n sè ®éng kinh tÕ trong ®é kh«ng ho¹t thêng tuæi lao ®éng kinh ®éng tÕ thêng xuyªn xuyªn 43.255,3 49.916,8 17.299,2 9
• 1.2. D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ, theo (ILO) lµ tËp hîp nh÷ng ngêi ®ang lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ vµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp (hay chÝnh x¸c h¬n lµ nh÷ng ngêi ®ang tÝch cùc t×m kiÕm viÖc lµm). Kh¸i niÖm nµy ®· ®îc dïng trong c¸c Ên phÈm khoa häc, còng nh trong thùc tÕ tõ gi÷a nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX. 10
• D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ - ®ã lµ phÇn d©n sè ®¶m b¶o nguån cung cÊp søc lao ®éng cho s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô, bao gåm c¶ nh÷ng ngêi ®ang lao ®éng vµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp, hay chÝnh x¸c h¬n lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, ngêi thuª lao ®éng vµ nh÷ng ngêi tù tæ chøc lao ®éng. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ mét phÇn d©n sè, bao gåm nh÷ng ngêi ®ang ho¹t ®éng lao ®éng c«ng Ých, cã thu nhËp, vµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp, ®ang tÝch cùc ®i t×m kiÕm viÖc lµm vµ lu«n s½n sµng lµm viÖc. 11
S¬ ®å 1.2: CÊu tróc d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ thêng xuyªn ngêi ®ang lµm viÖc ngêi thÊt nghiÖp Ngêi lao ®éng lµm thuª Ngêi thuª lao ®éng Ngêi tù t¹o viÖc lµm cho m×nh 12
Ph©n lo¹i d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ • D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ chia lµm hai nhãm ngêi: • Nhãm thø nhÊt - nh÷ng nhµ doanh nghiÖp, nh÷ng ngêi n«ng d©n lµm kinh tÕ ®éc lËp (n«ng trang viªn), ®ang ho¹t ®éng lao ®éng c¸ thÓ. Nh÷ng c¸ nh©n cña nhãm nµy sö dông kh¶ n¨ng kinh doanh cña m×nh ®Ó tù tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh víi môc ®Ých nhËn lîi nhuËn vµ siªu lîi nhuËn hoÆc lµ chØ ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu riªng cña m×nh. 13
• Nhãm thø hai, bao gåm sè lîng nhiÒu h¬n, - ®ã lµ nhãm nh÷ng ngêi lµm thuª, b¸n kh¶ n¨ng lao ®éng cña m×nh cho c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi môc ®Ých nhËn thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng. • Víi nhãm søc lao ®éng thùc tÕ chØ ®îc tÝnh nh÷ng ngêi lao ®éng lµm thuª vµ nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp ®ang ®i t×m kiÕm viÖc lµm trªn c¬ së b¸n søc lao ®éng cña m×nh. • D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ë ViÖt Nam ®ã lµ tÊt c¶ d©n c trong ®é tuæi tõ 15, cã viÖc lµm, cã thu nhËp hoÆc kh«ng cã viÖc lµm, kh«ng cã thu nhËp nhng ®ang t×m kiÕm viÖc lµm. 14
Tû lÖ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ trong tæng sè d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ë c¸c níc ph¸t triÓn (%) Níc 1970 1997 Uc 69,2 72,5 Anh 75,9 76,2 Døc 69,5 70,4 Hµ Lan 58,5 71,5 T©ybanha 61,8 61,9 Y 54,6 57,7 Cana®a 64,0 74,9 Mü 70,1 77,4 PhÇn Lan 75,3 74,3 Ph¸p 68,3 67,1 Thuþ sÜ 75,8 76,8 NhËt 72,0 72,6 15
1.3.D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ • D©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ lµ hiÖu gi÷a nguån nh©n lùc vµ phÇn d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ. • Thµnh phÇn d©n sè kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ cña ViÖt Nam bao gåm nh÷ng ngêi tõ 15 tuæi trë lªn, nhng còng kh«ng thuéc vµo sè nh÷ng ngêi lao ®éng vµ thÊt nghiÖp. • §ã lµ sinh viªn, nh÷ng ngêi néi trî, c¸n bé hu trÝ, cïng víi nh÷ng ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ nh÷ng ngêi kh¸c. 16
C¬ cÊu d©n sè tõ 15 tuæi trë lªn kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ theo nguyªn nh©n n¨m 2003 (%) Chia theo lý do Kh«ng Khu vùc Tæng sè èm ®au, cã Dihä Néi trî Giµ tµn nh Kh¸c c tËt u cÇu Ca níc 100,00 37,40 15,84 34,19 3,10 2,52 6,96 Dång b»ng s«ng Hång 100,00 38,55 8,82 39,03 2,50 2,63 8,48 D«ng B¾c 100,00 44,98 8,01 34,78 1,93 2,25 8,04 T©y B¾c 100,00 38,17 8,05 44,35 1,85 2,22 5,36 B¾c Trung Bé 100,00 45,09 7,48 37,33 2,14 2,92 5,05 Duyªn Hai Nam Trung Bé 100,00 42,54 12,00 34,93 2,99 2,70 4,84 T©y Nguyªn 100,00 49,83 10,35 26,99 3,47 2,63 6,72 D«ng Nam Bé 100,00 33,19 25,81 27,50 3,90 2,10 7,50 Dång b»ng s«ng Cöu Long 100,00 27,98 26,02 32,75 4,22 2,60 6,42 17
• 1.4.Tr×nh ®é gi¸o dôc cña nguån lao ®éng • Vai trß vµ ý nghÜa cña ®Êt níc trong thÕ giíi ngµy nay x¸c ®Þnh kh«ng chØ lµ tiÒm n¨ng an ninh vµ kinh tÕ, mµ cßn lµ tiÒm n¨ng trÝ tuÖ. Kinh nghiÖm ®· chØ ra r»ng, con ®êng ng¾n nhÊt ®i ®Òn sù phån vinh lµ th«ng qua gi¸o dôc. • Tr×nh ®é gi¸o dôc cña nguån lao ®éng ®ã lµ tÝnh chÊt chÊt lîng quan träng nhÊt cña nguån lao ®éng. Nã x¸c ®Þnh sè n¨m häc trung b×nh, sè ngêi häc vµ sinh viªn, tû träng chuyªn gia cã tr×nh ®é gi¸o dôc trung cÊp vµ cao cÊp. 18
C¬ cÊu d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ chia theo tr×nh ®é häc vÊn n¨m 2003(%) Tèt nghiÖp Tèt nghiÖp Tèt nghiÖp trung Cha tèt nghiÖp trung Cha biÕt ch÷ tiÓu häc phæ tiÓu häc häc c¬ häc th«ng së C¶ níc 4,23 15,48 31,51 30,40 18,37 Chia ra theo giíi tÝnh Nam 2,89 16,41 32,01 30,99 19,51 Nu 4,61 17,35 31,64 29,10 17,30 Chia ra theo vïng l·nh thæ §ång b»ng S«ng Hång 0,53 4,59 19,16 49,69 26,03 §«ng B¾c 6,57 12,78 26,81 35,52 18,32 T©y B¾c 20,00 22,16 27,79 19,66 10,39 B¾c Trung Bé 1,74 10,13 29,90 39,16 19,07 Duyªn h¶I Nam Trung Bé 3,02 17,30 38,48 24,19 17,02 T©y Nguyªn 11,38 16,64 32,30 24,91 14,77 §«ng Nam Bé 2,74 15,67 36,34 22,16 23,09 §ång b»ng s«ng Cöu Long 5,64 29,11 42,07 13,80 9,38 19
Tr×nh ®é gi¸o dôc d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c níc trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµo n¨m 1996 (%). Nam TriÒu Hång Trinh ®é ViÖt Nam Xingapor M·laixia Tiªn §µi Loan K«ng Gi¸o dôc ®¹i häc 5,1 23 5 50 40 40 Gi¸o dôc trung häc 9,8 30 48 20 20 23 Gi¸o dôc tiÓu häc 85,1 47 47 30 40 37 20