Chương 4: Hệ thống chi phí dựa trên cơ sở hoạt động – Bài dịch – TS.Huỳnh Lợi

Chia sẻ: Chung Chi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:59

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chương 4 - Hệ thống chi phí dựa trên cơ sở hoạt động sẽ mô tả giai đoạn thứ hai của quá trình phân bổ chi phí mà trong đó chi phí từ những trung tâm hoạt động được tính cho những sản phẩm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 4: Hệ thống chi phí dựa trên cơ sở hoạt động – Bài dịch – TS.Huỳnh Lợi

1 CHÖÔNG 4: HEÄ THOÁNG CHI PHÍ DÖÏA TREÂN HOAÏT ÑOÄNG Heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng (ABC) ñöôïc phaùt trieån ñeå taêng cöôøng tính chính xaùc trong vieäc phaân boå chi phí cuûa caùc nguoàn löïc ñeán caùc hoaït ñoäng, quy trình kinh doanh, saûn phaåm, dòch vuï hay khaùch haøng. Theo quan ñieåm cuûa heä thoáng ABC, nhieàu nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp khoâng nhöõng chæ ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát saûn phaåm maø coøn ñöôïc söû duïng cho nhöõng hoaït ñoäng phuïc vuï saûn xuaát. Muïc tieâu cuûa ABC khoâng phaûi laø phaân boå chi phí chung ñeán saûn phaåm maø laø ño löôøng vaø phaân boå chi phí nguoàn löïc ñeán caùc hoaït ñoäng hoã trôï cho vieäc saûn xuaát vaø phaân phoái saûn phaåm. Tröôùc tieân ABC nhaän daïng caùc hoaït ñoäng ñang ñöôïc thöïc hieän tieâu toán caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp. Sau ñoù heä thoáng naøy taäp hôïp chi phí nguoàn löïc ñeán nhöõng hoaït ñoäng ñeå tính chi phí cuûa moät ñôn vò hoaït ñoäng. Tieáp theo, ABC taäp hôïp chi phí hoaït ñoäng ñeán nhöõng saûn phaåm qua vieäc xaùc ñònh nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng ñoù (goïi laø tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng), tính heä soá chi phí phaân boå chi phí hoaït ñoäng, vaø söû duïng heä soá naøy ñeå tính chi phí hoaït ñoäng cho töøng saûn phaåm. Ñoái vôùi moãi saûn phaåm (hay dòch vuï, khaùch haøng), soá löôïng ñôn vò möùc ñoä hoaït ñoäng ñöôïc nhaân vôùi heä soá phaân boå chi phí hoaït ñoäng ñònh möùc. Caùch naøy coù veû phöùc taïp nhöng thöïc söï khaù ñôn giaûn khi minh hoïa vaø vaän duïng trong thöïc teá. Ví duï, minh hoïa 4.1 cho thaáy moät nguoàn löïc cuï theå laø nhaân coâng giaùn tieáp, ñöôïc taùch ra ñeå söû duïng cho 6 hoaït ñoäng khaùc nhau, vaø sau ñoù ñöôïc taäp hôïp laïi vaøo caùc ñoái töôïng taäp hôïp chi phí (saûn phaåm, dòch vuï, khaùch haøng) thoâng qua caùc tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng phuø hôïp. Chöông naøy baét ñaàu töø vieäc môû roäng vaán ñeà thaûo luaän ñaõ neâu trong chöông 3 ñeå noùi veà nhöõng hoaït ñoäng thöïc hieän hoã trôï cho nhöõng boä phaän hoaït ñoäng . Tieáp theo, chöông naøy seõ moâ taû giai ñoaïn thöù hai cuûa quaù trình phaân boå chi phí maø trong ñoù chi phí töø nhöõng trung taâm hoaït ñoäng ñöôïc tính cho nhöõng saûn phaåm. Heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng môû roäng khaùi nieäm “trung taâm chi phí” ñöôïc söû duïng ñeå taäp hôïp chi phí. Thay vì taäp trung vaøo caùc phoøng ban hay nhöõng trung taâm traùch nhieäm, ABC taäp trung vaøo caùc hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän maø nhöõng hoaït ñoäng naøy laøm tieâu toán caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp. ABC vaãn giöõ laïi ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng chi phí truyeàn thoáng laø caùc hoaït ñoäng laøm chuyeån hoùa nguyeân vaät lieäu thaønh saûn phaåm hoaøn thaønh ví duï nhö chaïy maùy, laép raùp vaãn thuoäc veà trung taâm chi phí saûn xuaát (boä phaän saûn xuaát). Tuy nhieân, ABC coøn quan taâm ñeán nhöõng nguoàn löïc söû duïng ñeå thöïc hieän nhöõng Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
2 hoaït ñoäng nhö chuaån bò maùy moùc, laäp keá hoaïch saûn xuaát, kieåm ñònh chaát löôïng saûn phaåm, phaùt trieån saûn phaåm hay vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu... Chuùng laø nhöõng hoaït ñoäng phuïc vuï, khoâng tröc tieáp gaén lieàn vôùi quy trình saûn xuaát cuûa doanh nghieäp ñeå saûn xuaát ra saûn phaåm. Ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp dòch vuï khoâng coù phaùt sinh chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp vaø chi phí nhaân coâng tröïc tieáp vaø chi phí phaàn lôùn laø giaùn tieáp, haàu heát caùc hoaït ñoäng thöïc hieän trong nhöõng doanh nghieäp naøy coù theå xem nhö caùc hoaït ñoäng phuïc vuï: quan heä khaùch haøng, naâng cao chaát löôïng dòch vuï, cuõng nhu caùc hoaït ñoäng khaùc (kieåm tra nghieäp vuï, traû lôøi ñieän thoaïi, hoaøn taát caùc thuû tuïc veà baûo hieåm y teá, ñaët choã chuyeán bay,...) daønh cho khaùch haøng. Minh hoïa 4.1: Heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng: Doøng di chuyeån cuûa chi phí töø nguoàn löïc ñeán saûn phaåm, dòch vuï, khaùch haøng Nguoàn löïc Nhaân coâng giaùn tieáp Tieâu thöùc phaân boå chi phí nguoàn löïc Kieåm tra Vaän chuyeån Baûo trì Chuaån bò Chuaån bò Caùc hoaït ñoäng nguyeân vaät NVL maùy moùc maùy duïng cuï lieäu moùc Tieâu thöùc phaân boå Soá laàn nhaänSoá laàn vaän Soá giôø Soá laàn Soá laàn chi phí hoaït ñoâng NVL chuyeån NVL baûo trì chuaån bò chuaån bò maùy moùc duïng cuï $/ 1 laàn nhaän$/ 1 laàn vaän $/ 1 giôø $/ 1 laàn chuaån $/ 1 laàn chuaån bò NVL chuyeån NVL baûo trì bò maùy moùc duïng cuï Saûn phaåm/dòch ... ... ... vuï/khaùch haøng I. PHAÂN BOÅ CHI PHÍ NGUOÀN LÖÏC ÑEÁN CAÙC HOAÏT ÑOÄNG Chi phí cuûa nhieàu boä phaän khoâng theå tính tröïc tieáp ñeán caùc boä phaän hoaït ñoäng. Tieâu thöùc phaân boå chi phí khoâng phaûn aùnh ñöôïc moái quan heä nguyeân nhaân – keát quaû giöõa vieäc söû duïng chi phí phuïc vuï vaø chi phí phuïc vuï phaân boå. Chi phí phuïc vuï khoâng theå tính tröïc tieáp, coøn goïi laø chi phí chung, phaùt sinh ôû nhöõn boä phaän phuïc vuï bao goàm: laäp Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
3 keá hoaïch, thieát keá saûn phaåm, quaûn lyù phaân xöôûng, mua haøng, vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu, heä thoáng thoâng tin, mua haøng,....vaø nhöõng chi phí khaùc ôû caáp ñoä toaøn doanh nghieäp nhö thueá thu nhaäp doanh nghieäp, baûo hieåm, khaáu hao toøa nhaø (duøng cho taát caû caùc boä phaän)... Nhö ñaõ thaûo luaän ôû chöông 3, vì muïc ñích kieåm soaùt chi phí vaø ñaùnh giaù vieäc thöïc hieän chi phí, nhöõng chi phí naøy seõ khoâng ñöôïc phaân boå ñeán caùc boä phaän hoaït ñoäng. Heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng ñöa ra moät giaûi phaùp ñeå taïo moái quan heä nguyeân nhaân – keát quaû giöõa nhöõng khoaûn chi phí ñöôïc xem nhö laø chi phí chung trong heä thoáng chi phí truyeàn thoáng. Quaù trình phaân boå chi phí nguoàn löïc cuûa ABC coù theå ñöôïc minh hoïa qua moät ví duï ñôn giaûn sau. Xeùt boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu ôû coâng ty Williams, boä phaän naøy coù traùch nhieäm nhaän nguyeân vaät lieäu vaø phuï tuøng ñaõ ñöôïc mua, chuyeån chuùng ñeán kho haøng ñeå baûo quaûn, vaø sau ñoù chuyeån chuùng ñeán phaân xöôûng ñeå phuïc vuï cho nhu caàu saûn xuaát. Chi phí phaùt sinh haønh thaùng ôû boä phaän naøy laø 50.000 USD. Thôøi gian lao ñoäng bình quaân moät thaùng cuûa taát caû caùc boä phaän trong coâng ty laø 40.000 giôø. Tröôùc ñaây, coâng ty Williams ñaõ söû duïng heä thoáng chi phí truyeàn thoáng ñeå phaân boå chi phí boä phaän phuïc vuï vaøo caùc boä phaän hoaït ñoäng treân cô sôû soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp. Theo caùch naøy, heä soá phaân boå chi phí nguoàn löïc cuûa boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu laø: Heä soá phaân boå chi phí nguoàn löïc (NVL) = 50.000 ÷ 40.000 = 1,25 USD/giôø Boä phaän saûn xuaát trong thaùng ñaõ söû duïng 6.000 giôø lao ñoäng tröïc tieáp seõ phaûi chòu chi phí vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu phaân boå laø 6.000 × 1,25 = 7.000 (USD). Vieäc phaân boå naøy ñöôïc giaû ñònh raèng moãi giôø söû duïng dòch vuï vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu cuûa boä phaän saûn xuaát seõ laøm tieâu toán 1,25 USD cuûa boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu. Tuy nhieân, giaû ñònh naøy laø thieáu hôïp lyù vì vieäc phaân boå naøy ñaõ döïa vaøo tieâu thöùc phaân boå chi phí nguoàn löïc laø soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp maø tieâu thöùc naøy khoâng coù moái quan heä naøo ñoái vôùi nguoàn löïc maø boä phaän saûn xuaát thöïc söï nhaän ñöôïc töø boä phaän vaän chuyeån. Ví duï, coù nhöõng boä phaän saûn xuaát nhöõng saûn phaåm caàn ít ñôït vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu vaø nguyeân vaät lieäu coù khoái löôïng thaáp seõ phaûi gaùnh chòu chi phí vaän chuyeån phaân boå cao neáu soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp cuûa boä phaän naøy cao. Ngöôïc laïi coù nhöõng boä phaän saûn xuaát coù ít giôø lao ñoäng tröïc tieáp nhöng soá löôïng dòch vuï vaän chuyeån söû duïng laø raát lôùn. Vì vaäy, neáu ñaëc ñieåm hoaït ñoäng ôû caùc boä phaän hoaït ñoäng laø khaùc nhau roõ reät, vieäc söû tieâu thöùc soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp seõ khoù phaân boå hôïp lyù chi phí vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
4 cho töøng boä phaän hoaït ñoäng. Chi phí phaân boå seõ theo ñuùng möùc ñoä söû duïng dòch vuï vaän chuyeån treân thöïc teá. Trong quaù trình thieát keá heä thoáng ABC, caùc chi phí nguoàn löïc phaûi ñöôïc gaén keát caùc hoaït ñoäng. Phaân loaïi chi phí theo hoaït ñoäng ñöôïc ví duï qua minh hoïa 4.2. Nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí nguoàn löïc giuùp cho vieäc thu thaäp chi phí töø heä thoáng thoâng tin keá toaùn vaø taäp hôïp theo töøng hoaït ñoäng ñang ñöôïc thöïc hieän coù söû duïng nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp. Vì vaäy, doanh nghieäp seõ bieát ñöôïc möùc ñoä tieâu toán nguoàn löïc cuûa töøng loaïi hoaït ñoäng cuï theå ví duï nhö mua nguyeân vaät lieäu vaø quaûng baù saûn phaåm môùi. Khoâng caàn phaûi toán quaù nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc ñeå gaén keát chi phí nguoàn löïc ñeán nhöõng hoaït ñoäng, muïc tieâu cuûa ABC laø khaù ñuùng ñaén, ít ra cuõng khoâng theå sai roõ raøng nhö heä thoáng chi phí truyeàn thoáng. Nhieàu heä thoáng chi phí truyeàn thoáng tính chi phí saûn phaåm chi tieát ñeán 6 chöõ soá (ví duï 5,71462 USD/saûn phaåm), tuy nhieân bôûi vì chuùng söû duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå tuøy tieän, chöõ soá ñaàu tieân ñaõ bò sai. Döõ lieäu ñeå lieân keát chi phí nguoàn löïc vôùi caùc hoaït ñoäng coù theå ñöôïc thu thaäp töø khaûo saùt nhaân vieân trong doanh nghieäp. Hoï seõ phaûi chæ ra nhöõng hoaït ñoäng naøo hoï ñang thöïc hieän töø danh saùch caùc hoaït ñoäng ñaõ coù saün trong maãu phieáu khaûo saùt, ñoàng thôøi cho bieát tyû leä phaàn traêm thôøi gian cuûa hoï ñaõ söû duïng ñeå thöïc hieän caùc hoaït ñoäng naøy. Minh hoïa 4.2: Taäp hôïp caùc chi phí nguoàn löïc vaøo caùc hoaït ñoäng Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
5 Thoâng thöôøng, nhöõng chuyeân vieân thieát keá heä thoáng chi phí seõ phoûng vaán tröôûng caùc boä phaän, ví duï nhö Jennifer Cassell, tröôûng boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu. Döôùi ñaây laø noäi dung cuoäc phoûng vaán ñöôïc trình baøy vaén taét: Cuoäc phoûng vaán vôùi Jennifer Cassell (Q: Caâu hoûi, A: Traû lôøi) Q: Coù bao nhieâu nhaân vieân ñang laøm vieäc ôû boä phaän cuûa anh? A: 12, khoâng bao goàm toâi Q: Theá hoï laøm nhöõng coâng vieäc gì? A: OÀ, moïi ngöôøi ôû ñaây moãi ngöôøi laøm moãi thöù moät ít, coâng vieäc thay ñoåi haøng tuaàn, thaäm chí haøng ngaøy. Q: Toâi hieåu, theá anh coù theå neâu ra khoaûng 3 hoaït ñoäng chính maø caùc nhaân vieân phaûi thöïc hieän moät caùch thöôøng xuyeân khoâng? A: Toâi nghó raèng ôû boä phaän toâi coù 3 hoaït ñoäng chính ñaõ chieám khoaûng 90% thôøi gian cuûa nhaân vieân. Hoaït ñoäng naëng neà nhaát laø nhaän haøng, kieåm tra haøng vaø ghi soå theo doõi nhaän haøng cho nhöõng chuyeán haøng ñaõ ñöôïc ñaët theo caùc ñôn ñaët haøng. Khoaûng phaân nöûa soá nhaân vieân cuûa toâi phaûi tham gia hoaït ñoäng naøy, bao goàm nhaän haøng, choïn maãu kieåm tra haøng, caäp nhaät leân heä thoáng soå theo doõi nhaän haøng, vaø chuyeån haøng veà kho. Khoaûng 25% soá nhaân vieân cuûa toâi, 3 ngöôøi, seõ laøm nhöõng coâng vieäc töông töï nhö vaäy ñoái vôùi nguyeân vaät lieäu thoâ, saét, theùp, nhoâm, nhöïa. Q: Theá coøn hoaït ñoäng coøn laïi thì sao? Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
6 A: OÀ, 3 nhaân vieân coøn laïi ñôn giaûn seõ laøm vieäc vôùi nhöõng ngöôøi ôû phaân xöôûng. Hoï nhaän lòch saûn xuaát töø phaân xöôûng ñeå xaùc ñònh nhu caàu veà phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu duøng cho töøng ñôït saûn xuaát, sau ñoù vaän chuyeån chuùng ñeán phaân xöôûng ñuùng thôøi ñieåm yeâu caàu. Q: Theá coøn nhöõng hoaït ñoäng naøo khaùc nöõa? A: Moãi tuaàn seõ coù moät soá coâng vieäc môùi phaûi laøm, coù leõ laø theo hoïc caùc khoùa hoïc veà kieåm ñònh chaát löôïng saûn phaåm, hay phuï giuùp boä phaän giao haøng neáu hoï quaù baän roän khi phaûi giao haøng trong muøa cao ñieåm, thaäm chí coù theå tham gia vaøo kieåm ñònh quy trình saûn xuaát neáu caàn thieát, bôûi vì nhaân vieân cuûa toâi ñaõ ñöôïc huaán luyeän kyõ löôõng veà vaán ñeà naøy. Q: Toùm laïi, ñoù coù phaûi laø nhöõng coâng vieäc ñaëc bieät vaø toán nhieàu thôøi gian khoâng? A: Khoâng haún laø theá, seõ trôû neân raát phieàn toaùi nhöõng ñieàu ñoù xaûy ra, tuy nhieân, theo toâi, nhaân vieân cuûa toâi chæ toán khoaûng 5% thôøi gian, hoaëc thaáp hôn ñeå laøm nhöõng coâng vieäc naøy. Q: Theá coøn coâng vieäc cuûa anh thì sao? Anh coù tham gia tröïc tieáp vaøo nhöõng coâng vieäc noùi treân khoâng? A: Cuõng thænh thoaûng neáu coù ai ñoù bò beänh hoaëc nghæ pheùp. Tuy nhieân, haàu heát coâng vieäc cuûa toâi laø höôùng daãn, huaán luyeän ñeå ñaûm baûo cho coâng vieäc ñöôïc suoân seû, vaø vì theá boä phaän cuûa toâi hieän ñang ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu noäi boä cuûa coâng ty. Q: Anh laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh ñöôïc löôïng thôøi gian caàn thieát ñeå xöû lyù moät ñôn ñaët haøng mua? Coù gì khaùc bieät khoâng neáu loâ haøng laø phuï tuøng hay laø nguyeân vaät lieäu? Khoái löôïng vaø kích côõ cuûa loâ haøng coù aûnh höôûng gì khoâng? A: Ñoái vôùi phuï tuøng thì vaán ñeà laø ñôn giaûn, chæ caàn kieåm tra moät hay hai maãu xem coù ñaûm baûo chaát löôïng khoâng roài sau ñoù chuyeån chuùng xuoáng kho haøng. Haàu heát caùc ñôït nhaän phuï tuøng, chuùng toâi chæ maát coâng vaän chuyeån coù 1 chuyeán xe. Ñoái vôùi nguyeân vaät lieäu, chuùng thöôøng coù kích côõ vaø khoái löôïng lôùn gaén lieàn vôùi nhöõng ñôn ñaët haøng lôùn, khi ñoù chuùng toâi phaûi maát nhieàu thôøi gian ñeå chuyeån chuùng veà kho. Tuy nhieân nhaän nguyeân vaät lieäu laø ít thöôøng xuyeân hôn nhaän phuï tuøng. Toâi coù theå noùi thôøi gian ñeå nhaän phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu phuï thuoäc raát nhieàu vaøo soá löôïng chuyeán haøng hôn laø kích côõ cuûa chuyeán haøng. Q: Theá coøn hoaït ñoäng chuyeån phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu ñeán phaân xöôûng thì sao? Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
7 A: Toâi khaúng ñònh laïi, khoái löôïng phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu khoâng phaûi laø vaán ñeà quan troïng. Coâng vieäc nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo soá ñôït saûn xuaát laø nhieàu hay ít chöù khoâng phuï thuoäc vaøo quy moâ cuûa caùc ñôït saûn xuaát. Khoaûng 80% ñeán 90% soá ñôït saûn xuaát, chuùng toâi chæ caàn 1 chuyeán xe ñeå coù theå chuyeån phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu ñeán phaân xöôûng. 1. Xaùc ñònh caùc hoaït ñoäng vaø gaén keát chi phí nguoàn löïc ñeán caùc hoaït ñoäng Khoâng quan taâm ñeán nhöõng hoaït ñoäng khoâng thöôøng xuyeân chæ chieám khoaûng 5% toång thôøi gian laøm vieäc cuûa boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu, Jennifer Cassell ñaõ xaùc ñònh ba hoaït ñoäng chính ñöôïc thöïc hieän bôûi boä phaän cuûa mình: - Nhaän phuï tuøng - Nhaän nguyeân vaät lieäu - Chuyeån nguyeân vaät lieäu vaø phuï tuøng ñeán phaân xöôûng Thoâng tin töø cuoäc phoøng vaán ñöôïc söû duïng ñeå gaén keát 50.000 USD chi phí nguoàn löïc ñeán ba hoaït ñoäng chính naøy. Ñeå ñôn giaûn vaán ñeà, giaû söû moãi trong soá 12 nhaân vieân (khoâng tính Cassell) ñeàu coù kyõ naêng vaø möùc löông nhö nhau. Giaû ñònh naøy seõ giuùp deã daøng trong vieäc söû duïng thoâng tin veà thôøi gian gaén lieàn vôùi caùc hoaït ñoäng ñeå phaân boå chi phí nguoàn löïc vaøo hoaït ñoäng. Chi phí Tyû leä hoaït Hoaït ñoäng thôøi gian ñoäng (USD) Nhaän phuï tuøng 50% 25.000 Nhaän nguyeân vaät lieäu 25% 12.500 Chuyeån nguyeân vaät lieäu vaø phuï tuøng 25% 12.500 ñeán phaân xöôûng Trong ví duï naøy, giaû ñònh thôøi gian ñeå thöïc hieän cuøng moät coâng vieäc cuûa taát caû caùc nhaân vieân laø nhö nhau. Tuy nhieân, neáu caùc nhaân vieân ñaûm nhaän coâng vieäc nhaän nguyeân vaät lieäu thöïc hieän coâng vieäc toát vôùi thôøi gian ít hôn vaø ñöôïc traû löông cao hôn, vieäc phaân boå chi phí nguoàn löïc theo baûng treân seõ khoâng hôïp lyù. Ta seõ phaûi taäp hôïp chi phí löông cuûa nhaân vieân naøy vaøo hoaït ñoäng nhaän nguyeân vaät lieäu vaø chi phí löông cuûa nhöõng nhaân vieän khaùc vaøo hai hoaït ñoäng coøn laïi. Nhö vaäy, chi phí ñeå tính chính xaùc hôn chi phí cho caû ba hoaït ñoäng. Ngoaøi ra, neáu vieäc kieåm ñònh phuï tuøng ñoøi hoûi phaûi mua moät soá thieát bò chuyeân duïng, chi phí cuûa nhöõng thieát bò naøy chæ ñöôïc tính vaøo hoaït ñoäng nhaän nguyeân vaät lieäu. Trong tröôøng hôïp naøy, tyû leä phaàn traêm soá nhaân vieân vaø thôøi gian cuûa hoï ñeå söû duïng chi phí löông (chi phí Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
8 nguoàn löïc) maø khoâng quan taâm ñeán nhöõng trang thieát bò maø hoï söû duïng. Giaû ñònh cuoái cuøng laø chi phí löông cuûa tröôûng boä phaän nhaän nguyeân vaät lieäu, Jennifer Cassell, caàn ñöôïc phaân boå cho ba hoaït ñoäng treân caên cöù vaøo tyû leä thôøi gian cuûa caùc nhaân vieân gaén lieàn vôùi töøng hoaït ñoäng. Giaû ñònh naøy coù veû hôïp lyù neáu Cassell chæ ñöa ra nhöõng chæ ñaïo vaø tham gia vaøo vieäc ñieàu haønh chung. Vieäc phaân boå chi phí seõ caàn ñöôïc caân nhaéc kyõ hôn neáu Cassell trong suoát thôøi gian ñieàu haønh oâng ta quaù taäp trung coâng vieäc vaøo moät trong ba hoaït ñoäng. Khi ñoù caàn phaûi phaân boå chi phí löông cuûa Cassell vaøo ba hoaït ñoäng baèng caùch ño löôøng caån thaän thôøi gian laøm vieäc thöïc teá cuûa oâng ta daønh cho töøng hoaït ñoäng. Chi phí löông töông xöùng vôùi phaàn thôøi gian coøn laïi cuûa Cassell, lieân quan ñeán vieäc ñieàu haønh chung, khoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc thuoäc veà hoaït ñoäng naøo seõ ñöôïc phaân boå vaøo ba hoaït ñoäng caên cöù vaøo nhöõng tieâu thöùc phaân boå phuø hôïp, ví duï nhö soá giôø lao ñoäng öùng vôùi töøng hoaït ñoäng hoaëc soá löôïng hoaït ñoäng ñaõ thöïc hieän. Theo nhöõng caùch treân coù theå phaân boå taát caû chi phí nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp vaøo caùc hoaït ñoäng. Ví duï ôû treân cho thaáy, nhieàu hoaït ñoäng ôû treân laø khoâng gaén lieàn vôùi vieäc saûn xuaát saûn phaåm. Ñoù laø nhöõng hoaït ñoäng phuïc vuï. Tuy nhieân, ta seõ thaáy chi phí cuûa nhöõng hoaït ñoäng naøy coù theå ñöôïc tính ñeán saûn phaåm ñôn giaûn nhö nhöõng chi phí saûn xuaát chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp hay chi phí saûn xuaát chung. 2. Öôùc tính hay phaân boå chi phí? Nhöõng phaàn tröôùc ñaõ ñöa ra quan ñieåm phaûn ñoái vieäc phaân boå chi phí ñeán saûn phaåmkhi nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí khoâng phaûi laø nguoàn goác phaùt sinh chi phí. Theo cuoäc phoûng vaán vôùi Jennifer Cassell, vieäc söû duïng nhöõng thoâng tin theo öôùc tính cuûa oâng ta veà thôøi gian vaø nhöõng noã löïc cuûa nhaân vieân ñeå phaân boå chi phí nguoån löïc vaøo caùc hoaït ñoäng thoaït nhìn coù veû hôïp lyù. Tuy nhieân, treân thöïc teá, vieäc phaân boå chi phí nguoàn löïc vaøo hoaït ñoäng phaûi döïa vaøo caû moät quy trình uôùc tính veà soá löôïng cuûa nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí nguoàn löïc. Noù phaûn aùnh möùc ñoä hoaït ñoäng, ñoùng vai troø keát noái giöõa chi phí nguoàn löïc vaø caùc hoaït ñoäng vaø laø nguoàn goác phaùt sinh cuûa chi phí nguoàn löïc. Theo ñoù, khi möùc ñoä hoaït ñoäng taêng (giaûm) thì chi phí nguoàn löïc cuõng seõ taêng (giaûm) töông öùng. Veà nguyeân taéc, nhöõng chuyeân gia phaân tích heä thoáng chi phí phaûi laøm raát nhieàu coâng vieäc vaø söû duïng nhieàu thieát bò kyõ thuaät ño löôøng ñeå tính chính xaùc veà soá löôïng vaø chi phí nguoàn löïc söû duïng ñeå phuïc vuï cho caùc hoaït ñoäng. Tuy nhieân, ñieàu naøy coù theå khoâng caàn thieát vì chi phí thöïc hieän laø quaù cao trong khi doanh nghieäp chæ caàn ñaït ñöôïc söï chính xaùc cuûa chi phí saûn phaåm ôû Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
9 möùc ñoä hôïp lyù. Vì vaäy, chæ caàn söû duïng nhöõng thöôùc ño chæ mang tính ñaïi dieän cuõng coù theå thu thaäp ñöôïc döõ lieäu caàn thieát vôùi chi phí thaáp maø khoâng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán chaát löôïng thoâng tin veà chi phí saûn phaåm. Ví duï veà thöôùc ño ñaïi dieän laø thôøi gian tieâu toán ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng khaùc nhau, maëc duø thöôùc ño naøy coù theå khoâng ñuû chính xaùc ñeå phaûn aùnh naêng suaát vaø söï tieát kieäm chi phí, nhöng noù coù theå ñöôïc söû duïng cho muïc ñích phaân boå chi phí nguoàn löïc vaøo hoaït ñoäng vôùi moät möùc ñoä tin caäy coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Do ñoù, ta coù theå thaáy nhöõng yeâu caàu veà döõ lieäu seõ khaùc nhau ñaùng keå nhö theá naøo khi so saùnh hai muïc ñích (1) kieåm soaùt chi phí vaø naâng cao naêng suaát vôùi (2) tính chi phí saûn phaåm. II. PHAÂN BOÅ CHI PHÍ BOÄ PHAÄN PHUÏC VUÏ ÑÒNH PHÍ VAØ BIEÁN PHÍ Nhöõng nguoàn löïc döôùi söï kieåm soaùt cuûa boä phaän vaän chuyeån cuûa Jennifer Cassell ñaõ ñöôïc giaû ñònh laø “coá ñònh”. OÂng ta vaø 12 nhaân vieân trong boä phaän laøm vieäc haøng ngaøy vaø vaø döï kieán seõ ñöôïc traû löông cho duø möùc ñoä hoaït ñoäng vaän chuyeån phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu laø thaáp hay cao. Tình huoáng naøy laø ñieån hình ôû nhieàu boä phaän phuïc vuï. Nhöõng cam keát ñoái vôùi boä phaän phuïc vuï ñaõ ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi tuyeån duïng nhaân söï, thueâ maët baèng, thieát bò, kyõ thuaät. Vieäc cung caáp nhöõng nguoàn löïc naøy seõ khoâng thay ñoåi vôùi nhöõng bieán ñoäng trong ngaén haïn veà nhu caàu dòch vuï caàn cung caáp töø boä phaän phuïc vuï. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng nguoàn löïc coá ñònh, moät soá boä phaän phuïc vuï cuõng söû duïng nguoàn löïc bieán ñoåi theo nhu caàu dòch vuï caàn cung caáp. Xeùt boä phaän kieåm ñònh cuûa coâng ty Williams. Boä phaän naøy ñöôïc phaân maët baèng vaø moät soá thieát bò chuyeân duïng ñeå thöïc hieän coâng vieäc. Tuy nhieân, soá löôïng nhaân söï ñöôïc phaân döïa treân nhu caàu veà kieåm ñònh cuûa coâng ty. Trong tröôøng hôïp naøy, ñeå phaân boå chi phí chi phí nguoàn löïc cuûa boä phaän kieåm ñònh ñeán caùc hoaït ñoäng, ñoøi hoûi phaûi söû duïng hai tieâu thöùc phaân boå khaùc nhau. Chi phí nguoàn löïc veà dieän tích maët baèng vaø chi phí thieát bò chuyeân duïng ñöôïc phaân boå döïa treân coâng suaát (hay nhöõng thöôùc ño veà möùc ñoä hoaït ñoäng) cung caáp bôûi nguoàn löïc. Chi phí nguoàn löïc veà nhaân vieân kieåm ñònh phaûi ñöôïc phaân boå döïa treân nhu caàu thöïc teá veà dòch vuï. Ví duï, giaû söû chi phí haøng thaùng theo döï toaùn cuûa boä phaän kieåm ñònh laø 80.000 USD. Trong soá naøy, 66.000 USD laø chi phí cuûa nhöõng nguoàn löïc coá ñònh va 20.000 USD laø chi phí cuûa nhöõng nguoàn löïc bieán ñoåi. Coâng suaát toái ña cuûa trang thieát bò kieåm ñònh laø 5.000 laàn kieåm ñònh/thaùng, soá laàn kieåm ñònh theo döï toaùn laø 4.000. Baûng sau cho thaáy caùch tính heä soá phaân boå chi phí cuûa boä phaän kieåm ñònh: Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
10 Boä phaän kieåm ñònh – Chi phí nguoàn löïc coá ñònh vaø bieán ñoåi Loaïi Chi phí döï Möùc ñoä hoaït ñoäng Heä soá phaân nguoàn toaùn (USD) thöïc teá (soá laàn boå chi phí löïc kieåm ñònh) (USD) Coá ñònh 60.000 5.000 (coâng suaát 12 toái ña) Bieán ñoåi 20.000 4.000 (döï toaùn) 5 Toång 80.000 17 coäng Heä soá phaân boå chi phí nguoàn löïc coá ñònh 12 USD ñöôïc söû duïng ñeå phaân boå chi phí coá ñònh cuûa boä phaän kieåm ñònh cho caùc boä phaän söû duïng. Heä soá naøy khoâng phuï thuoäc vaøo möùc ñoä söû duïng dòch vuï thöïc teá cuøa caùc boä phaän söû duïng. Heä soá phaân boå chi phí nguoàn löïc bieán ñoåi 5 USD ñöôïc söû duïng ñeå tính chi phí cho caùc boä phaän söû duïng dòch vuï caên cöù vaøo möùc ñoä söû duïng dòch vuï thöïc teá cuûa hoï. Söï khaùc bieät giöõa chi phí nguoàn löïc coá ñònh vaø chi phí nguoàn löïc bieán ñoåi luoân luoân toàn taïi khi xeùt ñeán taát caû nhöõng nguoàn löïc trong doanh nghieäp. Vôùi cô sôû döõ lieäu veà chi phí vaø nhöõng phöông tieän tính toaùn hieän ñaïi nhö hieän nay, vieäc phaân loaïi vaø nhaän dieän nhöõng khoaûn chi phí gaén lieàn vôùi boä phaän hoaït ñoäng (hay nhöõng hoaït ñoäng chính, thaäm chí laø nhöõng saûn phaåm) coù phaûi laø bieán phí hay khoâng laø khaû thi. Vieäc nhaän dieän naøy giuùp doanh nghieäp luoân coù saün thoâng tin veà bieán phí, soá dö ñaûm phí cuûa saûn phaåm, chi phí nguoàn löïc tính cho töøng boä phaän, hoaït ñoäng, hay saûn phaåm. III. TIEÂU THÖÙC PHAÂN BOÅ CHI PHÍ HOAÏT ÑOÄNG Giai ñoaïn thöù hai cuûa heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng laø phaân boå chi phí hoaït ñoäng ñeán caùc saûn phaåm. Ñaàu tieân laø löïa choïn tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng ñeå keát noái giöõa chi phí cuûa hoaït ñoäng vôùi möùc ñoä söû duïng hoaït ñoäng cuûa töøng saûn phaåm. Nhöõng tieâu thöùc phaân boå trong ABC laø khaù ña daïng. Heä thoáng chi phí truyeàn thoáng söû duïng moät vaøi tieâu thöùc phaân boå ñôn giaûn, chaúng haïn nhö chi phí nhaân coâng tröïc tieáp, soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp, soá giôø maùy chaïy, soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát, hay chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp ñeå phaân boå chi phí töø boä phaän hoaït ñoäng ñeán caùc saûn phaåm. Xeùt moät ví duï veà moät heä thoáng chi phí ñieån hình cuûa Ñöùc, ñöôïc xem laø phöùc taïp vaø chi tieát nhaát treân theá giôùi. Soá löôïng trung taâm chi phí xaây döïng trong caùc doanh nghieäp ôû Ñöùc laø raát cao. Ví duï, moät doanh Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
11 nghieäp ôû Ñöùc coù quy moâ taøi saûn khoaûng 150 trieäu USD, saûn xuaát tuï ñieän vaø coâng taéc ñieän vôùi quy trình coâng ngheä ñôn giaûn chæ coù 3 giai ñoaïn, ñaõ coù ñeán 100 trung taâm chi phí: 15 trong soá ñoù laø nhöõng trung taâm chi phí saûn xuaát coøn laïi laø nhöõng trung taâm chi phí phuïc vuï saûn xuaát. Nhöõng coâng ty lôùn hôn, ví duï nhö Siemens hay Mercedes, coù khoaûng 1.000 ñeán 2.000 trung taâm chi phí. Nhöõng coâng vieäc thöïc hieän trong töøng trung taâm chi phí mang tính ñoàng nhaát raát cao. Caùc doanh nghieäp cuûa Ñöùc söû duïng moät soá löôïng lôùn caùc trung taâm chi phí nhö vaäy laø ñeå phaùt trieån moät heä thoáng döï toaùn linh hoaït cho pheùp caùc nhaø quaûn trò coù theå hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt chi phí moät caùch raát chi tieát. Ñoái vôùi töøng trung taâm chi phí, caàn phaû löïa choïn moät tieâu thöùc phaân boå chi phí phuø hôïp. Trung taâm chi phí ôû thöïc hieän coâng vieäc laép raùp thuû coâng seõ söû duïng chi phí nhaân coâng tröïc tieáp laøm tieâu thöùc phaân boå. Trung taâm chi phí söû duïng nhieàu maùy moùc töï ñoäng seõ söû duïng soá giôø maùy chaïy laøm tieâu thöùc phaân boå. Trung taâm chi phí thöïc hieän coâng vieäc xöû lyù nguyeân vaät lieäu, ví duï nhö xöû lyù hoùa chaát, seõ söû duïng soá kg nguyeân vaät lieäu ñaõ xöû lyù laøm tieâu thöùc phaân boå. Vì vaäy, moät heä thoáng chi phí phöùc taïp vaø chi tieát coù theå coù ñeán haøng traêm trung taâm chi phí khaùc nhau, moãi trung taâm chi phí ñeàu coù tieâu thöùc phaân boå chi phí rieâng, ñöôïc choïn tuøy theo baûn chaát coâng vieäc thöïc hieän ôû trung taâm chi phí ñoù. Cho duø nhöõng heä thoáng laø höõu hieäu khi giuùp cho nhaø quaûn trò nhaän dieän vaø kieåm soaùt chi phí theo töøng trung taâm chi phí, chuùng coù theå khoâng ñuû khaû naêng ñeå giuùp nhaø quaûn trò phaân boå chi phí töø nhöõng trung taâm naøy ñeán saûn phaåm. Vaán ñeà cô baûn laø coù raát nhieàu nguoàn löïc trong doanh nghieäp khoâng chæ ñöôïc yeâu caàu cho saûn xuaát saûn phaåm maø coøn cho nhieàu hoaït ñoäng phuïc vuï. Maëc duø vieäc söû duïng hai hoaëc ba tieâu thöùc phaân boå chi phí khaùc nhau (soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp, soá giôø maùy chaïy, khoái löôïng nguyeân vaät lieäu xöû lyù, soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát) trong nhöõng heä thoáng chi phí vôùi haøng traêm trung taâm chi phí, nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí naøy ñeàu coù chung nhöõng ñaëc ñieåm. Soá löôïng cuûa moät tieâu thöùc phaân boå söû duïng cho vieäc saûn xuaát moät saûn phaåm coù moái quan heä tyû leä vôùi soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát thöïc teá. Neáu saûn löôïng saûn xuaát taêng 10%, soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp, soá giôø maùy chaïy, khoái löôïng nguyeân vaät lieäu xöû lyù seõ taêng leân 10%. Khi ñoù, chi phí phuïc vuï phaân boå töø trung taâm chi phí ñeán saûn phaåm seõ taêng 10%. Tuy nhieân ôû nhieàu boä phaän phuïc vuï, maø möùc ñoä tieâu toán nguoàn löïc khoâng coù moái quan heä tuyeán tính vôùi saûn löôïng. Vì vaäy, vieäc phaân boå chi phí söû duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå coù moái quan heä tuyeán tính vôùi saûn löôïng seõ cho ra nhöõng sai soùt ñaùng keå khi tính chi phí phuïc vuï phaân boå vaøo saûn phaåm. Heä thoáng chi phí truyeàn thoáng, ñöôïc xaây döïng xung quanh nhöõng trung taâm chi phí saûn xuaát, nhaán maïnh Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
12 ñeán nhöõng hoaït ñoäng gaén lieàn vaø coù möùc ñoä hoaït ñoäng tyû leä vôùi soá löôïng saûn phaåm. Coù theå goïi ñoù laø nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä ñôn vò saûn phaåm. Nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä ñôn vò saûn phaåm theå hieän nhöõng coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän cho töøng ñôn vò saûn phaåm. Soá löôïng ñôn vò nguoàn löïc söû duïng cho nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä ñôn vò saûn phaåm tyû leä thuaän vôùi soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát vaø tieâu thuï. Tieâu thöùc phaân boå chi phí öùng vôùi nhöõng hoaït ñoäng naøy thöôøng laø soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp, soá giôø maùy chaïy, hay khoái löôïng nguyeân vaät lieäu xöû lyù. Tuy nhieân, khi phaân tích nhieàu hoaït ñoäng cho thaáy chuùng laïi gaén lieàn vôùi loâ saûn phaåm, hoaëc vôùi töøng loaïi saûn phaåm. Nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm theå hieän nhöõng coâng vieäc nhö chuaån bò maùy moùc cho ñôït saûn xuaát tôùi, mua nguyeân vaät lieäu, xöû lyù ñôn ñaët haøng cuûa khaùch haøng. Coù moät söï khaùc bieät quan troïng giöõa nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm vaø nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä ñôn vò saûn phaåm. Ñoù laø möùc ñoä söû duïng nguoàn löïc ñeå thöïc hieän moät hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm khoâng phuï thuoäc vaøo soá löôïng saûn phaåm coù trong moät loâ (soá löôïng phuï tuøng cung caáp cho moät laàn chuaån bò saûn xuaát, soá maët haøng trong moät ñôn ñaët haøng, soá löôïng saûn phaåm trong moät ñôït giao haøng cho khaùch haøng). Heä thoáng chi phí truyeàn thoáng xem caùc chi phí cuûa nhöõng nguoàn löïc söû duïng ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm laø coá ñònh, bôûi vì chuùng laø ñoäc laäp vôùi soá löôïng saûn phaåm coù trong loâ. Tuy nhieân, treân thöïc teá, neáu caøng nhieàu hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm ñöôïc thöïc hieän (ñeå chuaån bò maùy moùc cho nhieàu ñôït saûn xuaát trong moät doanh nghieäp saûn xuaát nhieàu loaïi saûn phaåm, ñeå mua phuï tuøng töø raát nhieàu phieáu yeâu caàu mua haøng, ñeå thoûa maõn nhieàu ñôn ñaët haøng coù giaù trò nhoû cuûa töøng khaùch haøng caù nhaân), doanh nghieäp caøng phaûi toán theâm nhieàu nguoàn löïc ñeå thöïc hieän. Do ñoù, moät trong nhöõng caûi tieán cuûa heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng so vôùi heä thoáng chi phí truyeàn thoáng laø khaû naêng ño löôøng vaø phaân boå chi phí xöû lyù ñôn ñaët haøng mua, ñieàu ñoäng nguyeân vaät lieäu, chuaån bò maùy moùc, xöû lyù ñôn ñaët haøng cuûa khaùch haøng,.. ñaõ phaùt sinh theo hoaït ñoäng. Nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loaïi saûn phaåm laø nhöõng coâng vieäc cho pheùp vieäc saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm coù theå ñöôïc thöïc hieän. Neáu môû roäng khaùi nieäm naøy ra khoûi phaïm vi phaân xöôûng, ta coù khaùi nieäm veà nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä khaùch haøng, ñoù laø nhöõng coâng vieäc lieân quan ñeán vieäc cung caáp saûn phaåm ñeán töøng khaùch haøng cuï theå. Tuy nhieân nhöõng hoaït ñoäng naøy ñoäc laäp vôùi saûn löôïng vaø keát caáu haøng baùn. Nhöõng ví duï veà nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loaïi saûn phaåm vaø khaùch haøng bao goàm: quaûn lyù vaø caäp nhaät nhöõng ñaëc tính cuûa saûn phaåm, phaùt trieån saûn phaåm, hoã trôï kyõ thuaät cho töøng saûn phaåm, dòch vuï khaùch haøng, nghieân cöùu veà khaùch haøng,... Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
13 Minh hoïa 4.3 theå hieän caùc caáp ñoä hoaït ñoäng: ñôn vò saûn phaåm, loâ saûn phaåm, saûn phaåm, vaø khaùch haøng. Qua minh hoïa naøy, chi phí lieân quan ñeán moät loaïi saûn phaåm cuï theå coù theå khoâng lieân quan ñeán moät khaùch haøng cuï theå, vaø ngöôïc laïi, coù raát nhieàu chi phí gaén lieàn vôùi khaùch haøng coù theå ñoäc laäp vôùi nhöõng saûn phaåm saûn xuaát vaø tieâu thuï bôûi doanh nghieäp. Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
14 Minh hoïa 4.3: Caáp ñoä hoaït ñoäng trong ABC Chi phí cuûa nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loaïi saûn phaåm vaø caáp ñoä khaùch haøng coù theå tính tröïc tieáp deã daøng cho töøng loaïi saûn phaåm vaø töøng khaùch haøng coù lieân quan, tuy nhieân theo ñònh nghóa ôû treân, möùc ñoä tieâu toán caùc nguoàn löïc cuûa caùc hoaït ñoäng naøy laø ñoäc laäp vôùi soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát vaø tieâu thuï cuõng nhö soá löôïng khaùch haøng. Moät laàn nöõa, do khaû naêng phaân bieät giöõa ñònh phí vôùi bieán phí gaén lieàn vôùi saûn löôïng saûn xuaát laø haïn cheá, heä thoáng chi phí truyeàn thoáng khoâng theå tính tröïc tieáp chi phí nguoàn löïc cuûa nhöõng hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loaïi saûn phaåm vaø ôû caáp ñoä khaùch haøng ñeán töøng saûn phaåm vaø töøng khaùch haøng coù lieân quan. Vieäc keát noái giöõa nhöõng hoaït ñoäng vaø ñoái töôïng chòu chi phí, ví duï nhö saûn phaåm, dòch vuï hay khaùch haøng ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng. Moät tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng laø moät thöôùc ño veà soá löôïng phaûn aùnh ñaàu ra cuûa hoaït ñoäng. Beân caïnh nhöõng tieâu thöùc phaân boå ôû caáp ñoä ñôn vò saûn phaåm nhö soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp hay soá giôø maùy chaïy, heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng ñoøi hoûi phaûi söû duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi loâ saûn phaåm, loaïi saûn phaåm, vaø khaùch haøng. Ñoái vôùi töøng hoaït ñoäng, coù theå löïa choïn moät tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng phuø hôïp (nhö ñaõ trình baøy ôû minh hoïa 4.1) Ví duï veà nhöõng hoaït ñoäng vaø nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng ôû caáp ñoä loâ saûn phaåm vaø loaïi saûn phaåm nhö sau: Loâ saûn phaåm Tieâu thöùc phaân boå chi phí Hoaït ñoäng (B) hay loaïi saûn hoaït ñoäng phaåm (P) Vaän haønh maùy Soá giôø maùy chaïy B Chuaån bò maùy moùc Soá laàn chuaån bò hoaëc soá B giôø maùy Laäp keá hoaïch saûn Soá ñôït saûn xuaát B xuaát Nhaän nguyeân vaät Soá hoùa ñôn mua nguyeân vaät B Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
15 lieäu lieäu Hoã trôï saûn phaåm Soá löôïng saûn phaåm P hieän taïi Giôùi thieäu saûn phaåm Soá laàn giôùi thieäu saûn P môùi phaåm môùi Caûi tieán saûn phaåm Soá laàn ghi nhaän thay ñoåi kyõ P thuaät Ñeå phaân boå chi phí hoaït ñoäng ñeán töøng saûn phaåm ñoøi hoûi phaûi bieát ñöôïc möùc ñoä söû duïng hoaït ñoäng (vôùi ñôn vò tính laø tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng). Coù nghóa laø beân caïnh vieäc xaùc ñònh ñöôïc khoái löôïng nguyeân vaät lieäu söû duïng, soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp vaø soá giôø maùy chaïy öùng vôùi töøng trung taâm chi phí saûn xuaát, öùng vôùi töøng saûn phaåm, heä thoáng ABC phaûi xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä hoaït ñoäng öùng vôùi töøng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán vieäc saûn xuaát saûn phaåm ñoù. Ví duï nhö: - Soá laàn chuaån bò maùy moùc - Soá laàn mua nguyeân vaät lieäu - Soá laàn vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu - Soá laàn ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät Nhu caàu treân daãn ñeán vieäc gia taêng ñaùng keå veà löôïng thoâng tin caàn phaûi thu thaäp. Tuy nhieân, vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng thoâng tin quaûn lyù trong doanh nghieäp trong nhö hieän nay, thoâng tin veà tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng coù theå ñöôïc cung caáp deã daøng hôn. Tieáp theo laø minh hoïa veà nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng qua môû roäng ví duï veà boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu cuûa coâng ty Williams. Nhö ñaõ xaùc ñònh, heä soá phaân boå chi phí vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu laø 1,25 USD/giôø lao ñoäng tröïc tieáp (50.000 USD chi phí boä phaän trong thaùng ÷ 40.000 giôø lao ñoäng bình quaân trong thaùng). Xeùt saûn phaåm A laø saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát vôùi soá löôïng thaáp vôùi khoaûng 100 ñôn vò saûn phaåm/thaùng. Ñeå saûn xuaát moãi moät saûn phaåm A, caàn phaûi toán 1 giôø lao ñoäng tröïc tieáp. Theo heä thoáng chi phí truyeàn thoáng, 125 USD chi phí vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu ñöôïc phaân boå cho saûn phaåm A haøng thaùng. Heä thoáng ABC taïi coâng ty Williams xaùc ñònh ba hoaït ñoäng chính thöïc hieän bôûi boä phaän vaän chuyeån nguyeân vaät lieäu: nhaän phuï tuøng, nhaän nguyeân vaät lieäu, chuyeån phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu ñeán phaân xöôûng. ÖÙng vôùi moãi hoaït ñoäng, chuyeân vieân thieát keá heä thoáng ABC löïa choïn moät tieâu thöùc phaân boå chi phí thích hôïp vaø thu thaäp soá löôïng cuûa tieâu thöùc phaân boå ñoù. Sau ñoù seõ chia chi phí gaén lieàn vôùi Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
16 töøng hoaït ñoäng cho soá löôïng cuûa tieâu thöùc phaân boå gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng ñoù ñeå tính heä soá phaân boå chi phí hoaït ñoäng. Vieäc tính toaùn ñöôïc minh hoïa nhö sau: Nhaän phuï tuøng Nhaän nguyeân Chuyeån phuï vaät lieäu tuøng vaø NVL ñeán phaân xöôûng Tieâu thöùc Soá hoùa ñôn Soá hoùa ñôn Soá ñôït saûn phaân boå chi mua phuï tuøng mua nguyeân xuaát phí hoaït ñoäng vaät lieäu Chi phí hoaït 25.000 12.500 12.500 ñoäng (USD) Soá löôïng cuûa 2.500 hoùa ñôn 1.00 hoùa ñôn 500 ñôït saûn tieâu thöùc xuaát phaân boå Heä soá phaân 10 USD/hoùa ñôn 12,5 USD/hoùa 25 USD/ñôït saûn boå chi phí hoaït ñôn xuaát ñoäng Saûn phaåm A laø khaù phöùc taïp vaø khoù saûn xuaát. Trong thaùng coù khoaûng 50 loaïi phuï tuøng vaø nhieàu loaïi nguyeân vaät lieäu khaùc nhau chæ ñeå phuïc vuï cho vieäc laép raùp moät saûn phaåm hoaøn thaønh. Ñeå saûn xuaát 100 saûn phaåm A trong moät thaùng caàn 1 ñôït chuaån bò saûn xuaát, 20 ñôït mua phuï tuøng, 4 ñôït mua nguyeân vaät lieäu (nhieàu ñôït mua ñöôïc yeâu caàu chæ cho rieâng moät ñôït saûn xuaát bôûi vì caàn phaûi coù raát nhieàu phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu caàn söû duïng ñeå saûn xuaát saûn phaåm A. Vieäc phaân boå chi phí vaän chuyeån ñeán saûn phaåm A thoâng qua nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng nhö sau: Soá löôïng cuûa Heä soá phaân Chi phí Hoaït ñoäng tieâu thöùc boå chi phí hoaït hoaït phaân boå ñoäng ñoäng Nhaän phuï tuøng 20 hoùa ñôn 10 USD/hoùa 200 USD ñôn Nhaän nguyeân vaät lieäu 4 hoùa ñôn 12,5 USD/hoùa 50 USD ñôn Chuyeån NVL vaø phuï tuøng 1 ñôït saûn 25/ñôït saûn 25 USD ñeán xöôûng xuaát xuaát Toång chi phí vaän chuyeån 275 USD Chi phí vaän chuyeån phaân boå ñeán 1 saûn phaåm A laø 275 ÷ 100 = 2,75 USD, cao hôn chi phí vaän chuyeån phaân boå neáu söû duïng heä thoáng chi phí truyeàn thoáng. Ñieàu naøy laø vì vieäc saûn xuaát saûn phaåm A laø phöùc taïp, ñoøi hoûi phaûi söû duïng nhieàu phuï tuøng vaø nguyeân vaät lieäu cho 1 Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
17 saûn phaåm, vaø bôûi vì chu kyø saûn xuaát laø khaù ngaén vôùi soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát laø khaù thaáp. Vieäc löïa choïn tieâu thöùc phaân boå chi phí phaûi theå hieän tính caân ñoái giöõa tính chính xaùc vaø chi phí cuûa vieäc thöïc hieän. Bôûi vì coù raát nhieàu moái lieân keát ñan xem giöõa nhöõng hoaït ñoäng vôùi nhöõng saûn phaåm, caàn phaûi löïa choïn nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí moät caùch kinh teá. Ví duï, nhöõng hoaït ñoäng naûy sinh töø cuøng moät söï kieän nhö laäp yeâu caàu saûn xuaát, laäp leänh saûn xuaát, vaän kieåm ñònh, hay chuyeån nguyeân vaät lieäu coù theå coù cuøng moät tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng: soá ñôït saûn xuaát hay soá loâ saûn phaåm. Nhöõng chuyeân vieân thieát keá heä thoáng ABC coù theå löïa choïn tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng töø nhöõng loaïi sau: - Tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï - Tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian - Tieâu thöùc phaân boå döïa treân chaát löôïng (tính tröïc tieáp) Tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï, ví duï nhö soá laàn chuaån bò maùy moùc, soá löôïng hoùa ñôn,... cho bieát taàn suaát xaûy ra hoaït ñoäng. Tieâu thöùc naøy ñöôïc söû duïng khi taát caû caùc saûn phaåm ñaàu ra ñeàu coù cuøng nhu caàu veà hoaït ñoäng. Ví duï, vieäc laäp keá hoaïch saûn xuaát, xöû lyù ñaët haøng mua ñeàu toán cuøng moät löôïng thôøi gian vaø noã löïc baát keå laäp keá hoaïch ñeå saûn xuaát loaïi saûn phaåm naøo, loaïi nguyeân vaät lieäu naøo ñöôïc mua. Tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï laø moät loaïi tieâu thöùc phaân boå ít toán keùm nhaát nhöng laïi keùm chính xaùc nhaát. Bôûi vì noù giaû ñònh cöù moãi moät hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän seõ tieâu toán moät soá löôïng khoâng ñoåi veà nguoàn löïc. Ví duï, vieäc söû duïng tieâu thöùc phaân boå laø soá laàn chuaån bò maùy moùc giaû ñònh raèng thôøi gian moãi laàn chuaån bò maùy moùc laø nhö nhau. Ñoái vôùi nhieàu hoaït ñoäng, möùc ñoä tieâu toán thôøi gian daønh cho moät ñôn vò saûn phaåm laø khoâng cheânh leäch ñaùng keå giöõa nhöõng loaïi saûn phaåm khaùc nhau. Khi ñoù, vieäc söû duïng tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï cuõng khoâng gaây sai leäch ñaùng keå ñeán chi phí saûn phaåm. Tuy nhieân, neáu soá löôïng nguoàn löïc tieâu toán ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi nhöõng saûn phaåm khaùc nhau laø khaùc nhau ñaùng keå, caàn phaûi löïa choïn nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí chính xaùc hôn. Tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian theå hieän löôïng thôøi gian caàn thieát ñeå thöïc hieän moät hoaït ñoäng. Tieâu thöùc naøy caàn ñöôïc söû duïng khi thôøi gian cuûa hoaït ñoäng daønh cho moät ñôn vò saûn phaåm laø cheânh leäch ñaùng keå giöõa nhöõng loaïi saûn phaåm khaùc nhau. Ví duï, moät saûn phaåm ñôn giaûn chæ caàn töø 10 ñeán 15 phuùt ñeå saûn xuaát nhöng nhöõng saûn phaåm phöùc taïp ñoøi hoûi löôïng thôøi gian laø 6 giôø. Neáu Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
18 nhöõng tieâu thöùc phaån boå döïa treân nghieäp vuï ñöôïc söû duïng, ví duï nhö soá laàn chuaån bò maùy moùc, chi phí nguoàn löïc caàn thieát cho nhöõng saûn phaåm ñôn giaûn seõ bò tính cao. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm phöùc taïp, chi phí nguoàn löïc caàn thieát seõ bò tính thaáp. Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy, heä thoáng chi phí truyeàn thoáng söû duïng tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian, ví duï nhö soá giôø chuaån bò maùy moùc, ñeå phaân boå chi phí chuaån bò maùy moùc vaøo töøng loaïi saûn phaåm cuï theå. Ví duï veà tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian laø soá giôø chuaån bò maùy moùc, soá giôø kieåm ñònh, soá giôø lao ñoäng tröïc tieáp. Nhöõng tieâu thöùc naøy giuùp phaân boå chính xaùc hôn chi phí hoaït ñoäng so vôùi nhöõng tieu thöùc phaân boå chi phí döïa treân nghieäp vuï. Tuy nhieân, thöïc hieän nhöõng tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian seõ toán keùm chi phí hôn do chuùng ñoøi hoûi phaûi ño löôøng thôøi gian cho moãi hoaït ñoäng thöïc hieän. Vôùi chæ moät tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï (soá laàn chuaån bò maùy moùc), nhaø quaûn trò seõ chæ caàn tính xem ñoái vôùi moät saûn phaåm cuï theå ñaõ coù bao nhieâu laàn chuaån bò maùy moùc trong kyø. Thoâng tin naøy ñaõ coù saün trong keá hoaïch saûn xuaát. Ñeå bieát ñöôïc cuï theå löôïng thôøi gian chuaån bò maùy moùc öùng vôùi töøng saûn phaåm, caàn phaûi toán thôøi gian vaø chi phí ño löôøng hôn. Moät soá doanh nghieäp ño löôøng thôøi gian baèng caùch xaây döïng moät chæ soá phaûn aùnh möùc ñoä phöùc taïp cuûa saûn phaåm, vôùi giaû ñònh möùc ñoä phöùc taïp seõ aûnh höôûng ñeán thôøi gian caàn thieát ñeå thöïc hieän hoaït ñoäng. Vieäc löïa choïn giöõa tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian vaø tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï phaûi mang tính kinh teá, theå hieän tính caân ñoái giöõa lôïi ích taêng theâm töø vieäc phaân boå chi phí chính xaùc hôn vôùi chi phí taêng theâm cuûa vieäc ño löôøng. Tuy nhieân, ñoái vôùi moät soá hoaït ñoäng, tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian cuõng khoâng coøn chính xaùc. Khi ñoù, caàn phaûi söû duïng tieâu thöùc phaân boå döïa treân chaát löôïng ñeå tính tröïc tieáp chi phí hoaït ñoäng vaøo saûn phaåm moãi khi hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän. Trôû laïi ví duï veà chuaån bò maùy moùc, moät saûn phaåm phöùc taïp phaûi caàn ñeán vieäc chuaån bò ñaëc bieät veà maùy moùc vôùi söï thöïc hieän cuûa nhöõng chuyeân gia vaø söï kieåm tra ñaëc bieät kyõ löôõng veà thieát bò moãi laàn chuaån bò maùy moùc. Tieâu thöùc phaân boå döïa treân thôøi gian, ví duï nhö soá giôø chuaån bò maùy moùc, giaû ñònh moãi giôø chuaån bò maùy moùc ñeàu toán chi phí nhö nhau. Tuy nhieân, noù khoâng phaân bieät chaát löôïng cuûa lao ñoäng, cuï theå laø nhu caàu veà lao ñoäng coù tay ngheà cao, ñeå chuaån bò maùy moùc cho nhöõng saûn phaåm khaùc nhau. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, chi phí hoaït ñoäng caàn phaûi ñöôïc tính tröïc tieáp vaøo saûn phaåm treân cô sôû ghi cheùp veà coâng vieäc vaø chi phí phaùt sinh tröïc tieáp cho töøng saûn phaåm. Tieâu thöùc phaân boå döïa treân chaát löôïng laø tieâu thöùc phaân boå chi phí nguoàn löïc chính xaùc nhaát nhöng toán keùm nhaát, ñoøi hoûi moät heä Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
19 thoáng chi phí theo coâng vieäc ñeå theo doõi taát caû caùc nguoàn löïc söû duïng cho moãi moät hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän. Tieâu thöùc naøy chæ caàn ñöôïc söû duïng khi nhöõng nguoàn löïc gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng laø coù chi phí cao, vaø chi phí cuûa nguoàn löïc laø thay ñoåi moãi laàn hoaït ñoäng ñöôïc thöïc hieän. Söï löïa choïn giöõa ba loaïi tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng döïa treân nghieäp vuï, thôøi gian, hay chaát löôïng caàn phaûi ñöôïc caân nhaéc cho taát caû caùc hoaït ñoäng. Ví duï, ñeå phaân boå chi phí ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät (ñeå naâng caáp vaø hoã trôï nhöõng saûn phaåm hieän haønh), coù theå söû duïng caùc tieâu thöùc phaân boå sau: - Chi phí cho moät laàn ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät (giaû söû taát caû moãi laàn ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät ñeàu toán cuøng moät löôïng thôøi gian, soá löôïng nguoàn löïc vaø chi phí nguoàn löïc) - Chi phí cho moät giôø ghi nhaän thay ñoåi kyõ thaät öùng vôùi moät saûn phaåm cuï theå (giaû söû moãi laàn chi phí ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät coù thôøi gian khaùc nhau nhöng ñôn giaù cho moãi giôø ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät laø nhö nhau) - Chi phí ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät phaùt sinh thöïc teá (neáu so giöõa caùc laàn ghi nhaän thay ñoåi kyõ thuaät, thôøi gian söû duïng laø khaùc nhau, ñôn giaù moät giôø laø khaùc nhau, chi phí trang thieát bò laø khaùc nhau) Töông töï nhö vaäy, ñoái vôùi hoaït ñoäng baùn haøng, ví duï nhö hoã trôï khaùch haøng hieän taïi coù theå söû duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng sau: - Soá löôïng khaùch haøng (giaû söû moãi khaùch haøng phuïc vuï ñeàu coù chi phí phaùt sinh nhö nhau) - Chi phí cho moät giôø phuïc vuï khaùch haøng (giaû söû moãi khaùch haøng coù thôøi gian phuïc vuï khaùc nhau, nhöng chi phí cho moät giôø phuïc vuï khaùch haøng laø nhö nhau) - Chi phí thöïc teá cho moät khaùch haøng (chi phí nguoàn löïc thöïc teá hoaëc chi phí nguoàn löïc öôùc tính cho töøng khaùch haøng cuï theå) Thoâng thöôøng, nhöõng chuyeân vieân phaân tích heä thoáng ABC, thay vì ghi cheùp thôøi gian vaø nguoàn löïc thöïc teá caàn cho moät loaïi saûn phaåm hay khaùch haøng, coù theå xaây döïng moät tieâu thöùc phaân boå chi phí döïa treân chaát löôïng baèng caùch tính chæ soá bình quaân gia quyeàn. Hoï yeâu caàu töøng caù nhaân phaûi öôùc tính möùc ñoä khoù khaên, möùc ñoä phöùc taïp cuûa töøng hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi töøng saûn phaåm hay khaùch haøng cuï theå. Moät saûn phaåm hay khaùch haøng tieâu chuaån seõ coù chæ soá phöùc taïp laø 1, moät saûn phaåm coù möùc ñoä phöùc taïp trung bình seõ coù chæ soá phöùc taïp töø 3 ñeán 5, nhöõng saûn phaåm ñaëc bieät phöùc taïp coù Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi
20 theå coù chæ soá laø 10. Theo caùch naøy, söï khaùc bieät veà nhu caàu nguoàn löïc cho moät hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi nhöõng saûn phaåm hay khaùch haøng khaùc nhau coù theå ñöôïc laøm roõ thoâng qua heä thoáng chæ soá phöùc taïp. Moät laàn nöõa, ñieàu caàn caân nhaéc ñoù laø tính caân ñoái giöõa chi phí vaø lôïi ích cuûa vieäc ño löôøng. Lieäu coù caàn thieát phaûi toán raát nhieàu chi phí ñeå ñaït ñöôïc möùc ñoä chính xaùc veà chi phí saûn phaåm moät caùch khoâng caàn thieát? Ñoái vôùi nhieàu muïc ñích, ñieàu naøy laø khaù ñuùng, nhöõng tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï hoaëc söï öôùc tính veà möùc ñoä phöùc taïp coù theå ñöôïc söû duïng toát ñeå öôùc tính chi phí nguoàn löïc tieâu toán bôûi nhöõng saûn phaåm, dòch vuï, hay khaùch haøng cuï theå. Vaän duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng laø söû caûi tieán then choát cuûa heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng, tuy nhieân ñoù coâng vieäc toán keùm nhaát cuûa ABC. Thoâng thöôøng, ñoäi döï aùn phaùt trieån heä thoáng phaûi taän duïng nhöõng khaû naêng tieàm taøng cuûa ABC ñeå phaûn aùnh ñuùng nhöõng ñaëc ñieåm cuûa nhöõng hoaït ñoäng trong doanh nghieäp. Ñoäi döï aùn thaáy söï phaân taùn vaø phöùc taïp cuûa caùc hoaït ñoäng vôùi khoaûng 500 hoaït ñoäng. Tuy nhieân, ñeå löïa choïn vaø ño löôøng nhöõng tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng cho moät heä thoáng nhö theá naøy, caàn phaûi kieåm tra ñoä tin caäy cuûa chuùng. Giaû söû moãi moät hoaït ñoäng khaùc nhau thì caàn moät tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng khaùc nhau, vaø moät doanh nghieäp saûn xuaát vaø kinh doanh 5.000 san phaåm, chuyeân vieân phaân tích heä thoáng ABC caàn phaûi thu thaäp 2.500.000 thoâng tin boä phaän (500 × 5.000): soá löôïng cuûa töøng hoaït ñoäng söû duïng cho töøng saûn phaåm. Ñoù laø lyù do taïi sao khi haàu heát nhöõng heä thoáng ABC ñöôïc thieát keá vì muïc ñích tính chi phí saûn phaåm, thöôøng chæ coù khoaûng töø 30 – 50 tieâu thöùc phaân boå chi phí hoaït ñoäng, ñeå ñaûm baûo tính ñôn giaûn trong vieäc phaân boå chi phí hoaït ñoäng vaøo saûn phaåm vaø phuø hôïp vôùi khaû naêng cuûa heä thoáng thoâng tin hieän taïi cuûa doanh nghieäp. IV. THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG CHI PHÍ TOÁI ÖU Coù phaûi ABC laø heä thoáng phöùc taïp vaø toán keùm nhieàu chi phí? Caâu traû lôøi laø khoâng. Heä thoáng chi phí döïa treân hoaït ñoäng coù khaû naêng phaân boå chi phí ñeán saûn phaåm töø nhöõng nhöõng hoaït ñoäng kinh teá cuûa doanh nghieäp. Ví duï, chi phí chuaån bò maùy moùc coù theå ñöôïc phaân boå treân cô sôû soá laàn chuaån bò maùy moùc öùng vôùi töøng saûn phaåm. Chi phí phuïc vuï coù theå ñöôïc tính ngöôïc laïi cho nhöõng coâng vieäc thöïc hieän ñeå duy trì saûn phaåm trong doanh nghieäp. Chi phí quaûn lyù khaùch haøng coù theå ñöôïc tính ngöôïc cho töøng ñôn ñaët haøng cuûa khaùch haøng, cho nhöõng laàn phaûn hoài yeâu caàu cuûa khaùch haøng, vaø cho vieäc tieáp thò saûn phaåm ñeán nhöõng khaùch haøng cuï theå. Heä thoáng ABC söû duïng raát nhieàu öôùc tính. Ví duï, moät heä thoáng coù theå söû duïng nhöõng tieâu thöùc phaân boå döïa treân nghieäp vuï ñeå Heä thoáng chi phí döïa treân cô sôû hoaït ñoäng – Baøi dòch – TS.Huyønh Lôïi