CHƯƠNG II - TỶ SUẤT LỢI NHUẬN

Chia sẻ: Ha Havi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

260
lượt xem 65
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Công thức chung của tư bản là T - H - T' nghĩa là người ta ném vào trong lưu thông một lượng giá trị để rút từ trong lưu thông ra một lượng giá trị lớn hơn. Quá trình sản sinh ra lượng giá trị lớn hơn ấy, chính là sản xuất tư bản chủ nghĩa; quá trình thực hiện lượng giá trị lớn hơn ấy, chính là lưu thông của tư bản. Nhà tư bản sản xuất hàng hóa không phải vì bản thân hàng hóa, cũng không phải vì giá trị sử dụng của hàng hóa hay...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CHƯƠNG II - TỶ SUẤT LỢI NHUẬN

72 phÇn thø nhÊt. - sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d... Ch¬ng II. - tû suÊt lîi nhuËn 73 Nhµ t b¶n ch¼ng cÇn biÕt r»ng h¾n øng t b¶n bÊt biÕn ®Ó rót l·i ra tõ t b¶n kh¶ biÕn, hay lµ h¾n øng t b¶n kh¶ biÕn ®Ó lµm cho t b¶n bÊt biÕn t¨ng thªm gi¸ trÞ; h¾n ch¼ng cÇn biÕt r»ng h¾n chi tiÒn ra ch¬ng II ®Ó tr¶ tiÒn c«ng lµ nh»m lµm cho m¸y mãc vµ nguyªn liÖu t¨ng thªm tû suÊt lîi nhuËn gi¸ trÞ, hay lµ øng tiÒn ra díi h×nh thøc m¸y mãc vµ nguyªn liÖu ®Ó cã thÓ bãc lét lao ®éng. MÆc dÇu chØ cã bé phËn kh¶ biÕn cña t b¶n lµ C«ng thøc chung cña t b¶n lµ T - H - T' nghÜa lµ ngêi ta nÐm vµo t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d, nhng bé phËn kh¶ biÕn chØ lµm ®îc nh vËy víi trong lu th«ng mét lîng gi¸ trÞ ®Ó rót tõ trong lu th«ng ra mét lîng gi¸ ®iÒu kiÖn lµ nh÷ng bé phËn kh¸c, tøc lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trÞ lín h¬n. Qu¸ tr×nh s¶n sinh ra lîng gi¸ trÞ lín h¬n Êy, chÝnh lµ s¶n cÇn thiÕt cho lao ®éng, còng ®îc øng ra. V× nhµ t b¶n chØ cã thÓ bãc xuÊt t b¶n chñ nghÜa; qu¸ tr×nh thùc hiÖn lîng gi¸ trÞ lín h¬n Êy, lét ®îc lao ®éng b»ng c¸ch øng tríc t b¶n bÊt biÕn vµ chØ cã thÓ lµm chÝnh lµ lu th«ng cña t b¶n. Nhµ t b¶n s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ph¶i cho t b¶n bÊt biÕn t¨ng thªm gi¸ trÞ b»ng c¸ch øng tríc t b¶n kh¶ biÕn, v× b¶n th©n hµng hãa, còng kh«ng ph¶i v× gi¸ trÞ sö dông cña hµng nªn trong t tëng cña h¾n, c¶ hai lo¹i t b¶n Êy ®Òu nhËp côc lµm mét. hãa hay v× sù tiªu dïng c¸ nh©n cña h¾n. S¶n phÈm mµ nhµ t b¶n Ên tîng nµy l¹i cµng s©u s¾c, v× møc l·i thùc tÕ cña h¾n kh«ng ph¶i thËt sù quan t©m ®Õn kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n c¸i s¶n phÈm cô thÓ, do tû sè gi÷a tiÒn l·i ®ã víi t b¶n kh¶ biÕn quyÕt ®Þnh, mµ do tû sè mµ lµ phÇn gi¸ trÞ d«i ra cña s¶n phÈm so víi gi¸ trÞ cña t b¶n ®· tiªu gi÷a tiÒn l·i ®ã víi toµn bé t b¶n quyÕt ®Þnh, kh«ng ph¶i do tû suÊt dïng ®Ó s¶n xuÊt ra nã. Nhµ t b¶n øng tríc toµn bé t b¶n mµ kh«ng gi¸ trÞ thÆng d quyÕt ®Þnh, mµ do tû suÊt lîi nhuËn quyÕt ®Þnh, - tû chó ý ®Õn t¸c dông kh¸c nhau cña c¸c bé phËn cÊu thµnh cña t b¶n suÊt lîi nhuËn nµy, nh chóng ta sÏ thÊy, cã thÓ vÉn y nguyªn nh thÕ, ®ã trong viÖc s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d. H¾n øng ra tÊt c¶ mäi bé nhng l¹i biÓu thÞ nh÷ng tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d kh¸c nhau. phËn cÊu thµnh Êy mét c¸ch gièng nhau nh»m môc ®Ých kh«ng nh÷ng Chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm gåm tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè gi¸ trÞ cña lµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt sè t b¶n ®· øng ra, mµ lµ ®Ó s¶n xuÊt mét gi¸ trÞ nã mµ nhµ t b¶n ®· bá tiÒn ra tr¶, hay ®· nÐm vµo s¶n xuÊt mét vËt d«i ra so víi t b¶n Êy. Gi¸ trÞ cña t b¶n kh¶ biÕn mµ h¾n øng ra, h¾n ngang gi¸ ®Ó bï vµo. Muèn cho t b¶n ®îc duy tr× mét c¸ch gi¶n ®¬n, chØ cã thÓ chuyÓn hãa thµnh mét gi¸ trÞ lín h¬n b»ng c¸ch ®em trao hay ®îc t¸i s¶n xuÊt víi sè lîng y nguyªn nh cò, th× ph¶i thu l¹i ®îc ®æi lÊy lao ®éng sèng, b»ng c¸ch bãc lét lao ®éng sèng. Nhng h¾n nh÷ng chi phÝ Êy. chØ cã thÓ bãc lét ®îc lao ®éng b»ng c¸ch ®ång thêi còng øng lu«n ra Gi¸ trÞ chøa ®ùng trong hµng hãa b»ng thêi gian lao ®éng cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn lao ®éng Êy: t liÖu lao ®éng vµ ®èi thiÕt ®Ó chÕ t¹o ra hµng hãa ®ã, vµ tæng sè thêi gian lao ®éng nµy tîng lao ®éng, m¸y mãc vµ nguyªn liÖu, nghÜa lµ b»ng c¸ch chuyÓn bao gåm lao ®éng ®îc tr¶ c«ng vµ lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng. Ngîc hãa mét tæng sè gi¸ trÞ, mµ h¾n cã ®îc thµnh nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n l¹i, ®èi víi nhµ t b¶n th× chi phÝ s¶n xuÊt hµng hãa chØ bao gåm bé xuÊt; còng nh, nãi chung, së dÜ h¾n lµ nhµ t b¶n, së dÜ h¾n cã thÓ phËn lao ®éng ®· vËt hãa trong hµng hãa mµ h¾n ®· tr¶ c«ng. Lao b¾t tay vµo qu¸ tr×nh bãc lét lao ®éng, chØ v× víi t c¸ch lµ ngêi ®éng thÆng d chøa ®ùng trong hµng hãa kh«ng tæn phÝ g× cho nhµ t së h÷u nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng, h¾n ®èi lËp víi c«ng nh©n lµ ngêi b¶n c¶, mÆc dÇu nã còng lµm cho ngêi c«ng nh©n ph¶i tèn kÐm lao chØ cã søc lao ®éng cña m×nh mµ th«i. ë trªn, trong quyÓn I 18, chóng ®éng nh phÇn lao ®éng ®îc tr¶ c«ng, vµ mÆc dÇu gièng nh phÇn lao ta ®· thÊy r»ng chÝnh c¸i t×nh tr¹ng nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt Êy thuéc ®éng ®îc tr¶ c«ng nµy, lao ®éng thÆng d còng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ vÒ nh÷ng kÎ kh«ng lao ®éng, ®· lµm cho c«ng nh©n ph¶i trë thµnh ng- nhËp vµo hµng hãa víi t c¸ch lµ mét yÕu tè s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ. Lîi êi lµm thuª vµ kÎ kh«ng lao ®éng trë thµnh nhµ t b¶n.
72 phÇn thø nhÊt. - sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d... Ch¬ng II. - tû suÊt lîi nhuËn 73 nhuËn mµ nhµ t b¶n thu ®îc lµ do chç h¾n b¸n mét c¸i mµ h¾n ®· MÆc dï phÇn d«i ra cña gi¸ trÞ - hµng hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn. Gi¸ trÞ thÆng d, resp1* lîi nhuËn, chÝnh lµ phÇn lµ do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp sinh ra, nhng nã chØ ®îc thùc hiÖn gi¸ trÞ d«i ra Êy cña gi¸ trÞ hµng hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña nã, trong qu¸ tr×nh lu th«ng mµ th«i; sù viÖc l¹i cµng dÔ cã vÎ nh lµ nã nghÜa lµ phÇn d«i ra cña tæng sè lîng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng do qu¸ tr×nh lu th«ng sinh ra, v× trªn thùc tÕ, trong c¹nh tranh, trªn thÞ hãa so víi sè lîng lao ®éng ®îc tr¶ c«ng chøa ®ùng trong hµng hãa. Nh trêng thùc tÕ, sù thùc hiÖn ®îc hay kh«ng thùc hiÖn ®îc phÇn d«i ra vËy, dï cho nã b¾t nguån tõ ®©u ch¨ng n÷a, gi¸ trÞ thÆng d còng vÉn Êy vµ thùc hiÖn ®Õn møc ®é nµo, ®iÒu Êy tïy thuéc vµo nh÷ng lµ mét phÇn d«i ra so víi tæng t b¶n ®· øng tríc. VËy tû sè gi÷a phÇn ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng. ë ®©y, bÊt tÊt ph¶i gi¶i thÝch r»ng, khi d«i ra Êy víi tæng t b¶n biÓu thÞ b»ng ph©n sè trong ®ã C chØ tæng t ngêi ta b¸n mét hµng hãa cao h¬n hay thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã, th× nh b¶n. Nh vËy chóng ta cã tû suÊt lîi nhuËn + kh¸c víi tû suÊt gi¸ trÞ thÕ lµ chØ x¶y ra mét sù ph©n phèi kh¸c vÒ gi¸ trÞ thÆng d th«i, mµ thÆng d . sù ph©n phèi kh¸c nµy, - tøc lµ sù thay ®æi c¸i tû sè theo ®ã nh÷ng ngêi kh¸c nhau ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d, - kh«ng hÒ lµm thay ®æi Tû sè gi÷a gi¸ trÞ thÆng d vµ t b¶n kh¶ biÕn gäi lµ tû suÊt gi¸ lîng còng nh b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d Êy. Trong qu¸ tr×nh lu trÞ thÆng d; tû sè gi÷a gi¸ trÞ thÆng d vµ tæng t b¶n gäi lµ tû suÊt th«ng thËt sù, kh«ng ph¶i chØ diÔn ra nh÷ng sù chuyÓn hãa mµ lîi nhuËn. §ã lµ hai c¸ch ®o lêng kh¸c nhau ®èi víi cïng mét lîng, chóng ta ®· nghiªn cøu ë quyÓn II; nh÷ng sù chuyÓn hãa Êy ¨n khíp chóng biÓu thÞ hai tû lÖ hay hai tû sè kh¸c nhau cña cïng mét l îng, víi sù c¹nh tranh thùc tÕ, víi viÖc mua vµ b¸n c¸c hµng hãa cao h¬n do dïng thíc ®o kh¸c nhau. hay thÊp h¬n gi¸ trÞ cña chóng, thµnh thö ®èi víi nhµ t b¶n c¸ biÖt, CÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù chuyÓn hãa tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d gi¸ trÞ thÆng d mµ b¶n th©n h¾n thùc hiÖn ®îc võa do nh÷ng sù lõa thµnh tû suÊt lîi nhuËn ®Ó suy ra sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d bÞp lÉn nhau, l¹i võa do sù bãc lét trùc tiÕp lao ®éng quyÕt ®Þnh. thµnh lîi nhuËn, chø kh«ng ph¶i lµ ngîc l¹i. Vµ thËt vËy, vÒ mÆt Trong qu¸ tr×nh lu th«ng, bªn c¹nh thêi gian lao ®éng cßn cã thêi lÞch sö, ®iÓm xuÊt ph¸t lµ tû suÊt lîi nhuËn. Gi¸ trÞ thÆng d vµ tû gian lu th«ng, nã giíi h¹n khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d cã thÓ thùc hiÖn suÊt gi¸ trÞ thÆng d lµ mét c¸i g× t¬ng ®èi kh«ng thÓ nh×n thÊy ®- ®îc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Nh÷ng nh©n tè kh¸c ph¸t îc, lµ ®iÓm c¨n b¶n cÇn ph¶i nghiªn cøu, lµm cho s¸ng tá ra, trong sinh tõ lu th«ng, còng cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt khi ®ã th× tû suÊt lîi nhuËn, vµ do ®ã, c¸i h×nh th¸i gi¸ trÞ thÆng trùc tiÕp. C¶ hai qu¸ tr×nh - qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp vµ qu¸ tr×nh d lµ lîi nhuËn, l¹i lé ra ë bÒ mÆt cña c¸c hiÖn tîng. lu th«ng - lu«n lu«n chuyÓn hãa lÉn nhau, x©m nhËp lÉn nhau, do Cßn ®èi víi nhµ t b¶n c¸ biÖt, th× râ rµng lµ viÖc duy nhÊt mµ ®ã còng kh«ng ngõng xãa mê nh÷ng sù kh¸c biÖt ®Æc thï gi÷a chóng h¾n quan t©m chÝnh lµ c¸i tû sè gi÷a gi¸ trÞ thÆng d, hay phÇn gi¸ víi nhau. Nh chóng t«i ®· tõng v¹ch ra, sù s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d, trÞ d«i ra mµ h¾n thu ®îc khi b¸n hµng hãa cña h¾n, víi tæng t b¶n còng nh sù s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ nãi chung, ®Òu cã nh÷ng tÝnh quy mµ h¾n ®· øng ra ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa; tr¸i l¹i, tû sè ®Ých x¸c gi÷a ®Þnh míi trong qu¸ tr×nh lu th«ng; t b¶n ®i qua c¸i vßng chuyÓn hãa c¸i phÇn d«i ra Êy víi c¸c bé phËn riªng biÖt cña t b¶n, vµ mèi quan cña nã; cuèi cïng, cã thÓ nãi lµ nã chuyÓn tõ ®êi sèng h÷u c¬ néi t¹i hÖ bªn trong c¸i phÇn d«i ra Êy víi nh÷ng bé phËn nµy, th× kh«ng cña nã sang nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i bªn ngoµi; b©y giê kh«ng ph¶i nh÷ng h¾n kh«ng quan t©m ®Õn mét chót nµo, mµ chÝnh h¾n l¹i lµ t b¶n vµ lao ®éng ®èi lËp víi nhau n÷a, mµ mét mÆt lµ t b¶n ®èi cßn cã lîi trong viÖc th¶ ra mét tÊm mµn khãi ®Ó che ®Ëy c¸i tû sè lËp víi t b¶n, vµ mÆt kh¸c, lµ nh÷ng c¸ nh©n ®èi lËp víi nhau, chØ ®Ých x¸c Êy vµ mèi quan hÖ bªn trong Êy. ®¬n thuÇn víi t c¸ch lµ ngêi mua vµ ngêi b¸n. Thêi gian lu th«ng vµ thêi gian lao ®éng giao nhau trªn con ®êng ®i cña chóng, vµ nh vËy 1 * - respective: hay lµ
72 phÇn thø nhÊt. - sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d... Ch¬ng II. - tû suÊt lîi nhuËn 73 th× cã vÎ lµ c¶ hai ®Òu cïng quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ thÆng d nh nhau c¶; thùc hiÖn ®îc khi tr¶ tiÒn cho mét trong nh÷ng kho¶n cÊu thµnh chi h×nh th¸i ban ®Çu díi ®ã t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª ®èi lËp nhau, phÝ s¶n xuÊt Êy, chØ lµ viÖc tr¶ mét sè tiÒn Ýt h¬n cho mét sè lîng bÞ che lÊp ®i bëi sù can thiÖp cña nh÷ng mèi quan hÖ cã vÎ nh ®éc lao ®éng nhÊt ®Þnh: sù tiÕt kiÖm Êy gièng nh sù tiÕt kiÖm thùc lËp víi h×nh th¸i ®ã; cßn b¶n th©n gi¸ trÞ thÆng d th× kh«ng cßn hiÖn ®îc khi mua nguyªn liÖu rÎ tiÒn hay gi¶m bít sù hao mßn cña biÓu hiÖn ra lµ s¶n phÈm cña sù cíp ®o¹t thêi gian lao ®éng, mµ lµ m¸y mãc. Nh vËy lµ sù bãp nÆn lao ®éng thÆng d ®· mÊt tÝnh chÊt phÇn d«i ra cña gi¸ b¸n hµng hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña nã; do ®Æc thï cña nã; quan hÖ ®Æc thï cña nã víi gi¸ trÞ thÆng d bÞ xãa ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng hãa thêng dÔ biÓu hiÖn ra lµ gi¸ trÞ mê ®i vµ viÖc biÓu hiÖn gi¸ trÞ søc lao ®éng d íi h×nh th¸i tiÒn c«ng thËt sù (valeur intrinsÌque) cña hµng hãa, thµnh thö lîi nhuËn biÓu ®· lµm cho viÖc bãp nÆn Êy ®îc thuËn lîi vµ dÔ dµng h¬n rÊt hiÖn ra lµ phÇn d«i ra cña gi¸ b¸n hµng hãa so víi gi¸ trÞ néi t¹i cña nhiÒu, nh chóng ta ®· v¹ch râ trong "T b¶n", quyÓn I, phÇn thø s¸u 19. chóng. V× tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña t b¶n ®Òu cïng cã vÎ lµ nguån sinh ra gi¸ ThËt ra, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp, b¶n chÊt cña gi¸ trÞ trÞ d (lîi nhuËn), nªn quan hÖ t b¶n chñ nghÜa ®· bÞ thÇn bÝ hãa. thÆng d lu«n lu«n lé ra trong ý thøc cña nhµ t b¶n, nh viÖc h¾n thÌm Nhng c¸i c¸ch ®em gi¸ trÞ thÆng d chuyÓn hãa thµnh lîi nhuËn kh¸t muèn chiÕm ®o¹t thêi gian lao ®éng cña ngêi kh¸c, v.v. ®· chØ th«ng qua tû suÊt lîi nhuËn, chØ lµ sù ph¸t triÓn cña viÖc ®¶o ng îc râ cho ta thÊy ®iÒu ®ã khi chóng ta nghiªn cøu gi¸ trÞ thÆng d. Nhng, chñ ®Ò vµ kh¸ch thÓ ®· diÔn ra ngay tõ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. thø nhÊt, b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp chØ lµ mét giai ®o¹n Ngay ë ®Êy chóng ta ®· thÊy tÊt c¶ mäi søc s¶n xuÊt chñ quan cña nhÊt thêi, nã kh«ng ngõng chuyÓn sang qu¸ tr×nh lu th«ng, còng nh qu¸ tr×nh lu th«ng kh«ng ngõng chuyÓn sang qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc lao ®éng biÓu hiÖn thµnh nh÷ng søc s¶n xuÊt cña t b¶n 20. Mét mÆt, tiÕp, thµnh thö c¸i ®iÒu mµ ngêi ta c¶m thÊy Ýt nhiÒu lê mê trong gi¸ trÞ, lao ®éng qu¸ khø, chi phèi lao ®éng sèng, ®îc nh©n c¸ch hãa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vÒ nguån gèc cña tiÒn lêi thùc hiÖn ®îc trong qu¸ trong nhµ t b¶n; mÆt kh¸c, ngêi c«ng nh©n, tr¸i l¹i, chØ biÓu hiÖn tr×nh ®ã, nghÜa lµ vÒ b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d, th× nhiÒu l¾m thµnh søc lao ®éng - thµnh mét vËt, mét hµng hãa. Sù ®¶o lén Êy, còng chØ thÓ hiÖn ra nh mét nh©n tè chÝnh ®¸ng bªn c¹nh c¸i quan ngay tõ trong quan hÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, tÊt nhiªn ®· ®Î ra mét quan niÖm cho r»ng phÇn d«i ra mµ ngêi ta thùc hiÖn ®îc lµ do mét cuéc niÖm sai l¹c t¬ng øng, mét ý thøc kh«ng ®óng, ý thøc nµy, th«ng qua vËn ®éng kh«ng cã liªn quan g× tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Î ra, tøc lµ nã nh÷ng sù chuyÓn hãa vµ nh÷ng sù biÕn ®æi cña b¶n th©n qu¸ tr×nh l- b¾t nguån tõ b¶n th©n sù lu th«ng vµ thuéc vÒ t b¶n, kh«ng cã liªn u th«ng, l¹i cßn ph¸t triÓn thªm n÷a. quan g× víi nh÷ng quan hÖ gi÷a t b¶n víi lao ®éng. Kh«ng ph¶i ngÉu Nh trêng ph¸i Ri-c¸c-®« cho ta thÊy, ý ®å muèn trùc tiÕp biÓu nhiªn mµ ngay c¶ nh÷ng nhµ kinh tÕ häc ®¬ng thêi nh Ram-x©y, hiÖn nh÷ng quy luËt vÒ tû suÊt lîi nhuËn thµnh nh÷ng quy luËt vÒ Man-tót, Xª-ni-o, T«-ren-x¬, v.v. ®· ®a ra nh÷ng hiÖn tîng Êy cña lu tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d, hay ngîc l¹i, lµ hoµn toµn sai lÇm. Cè nhiªn, th«ng ®Ó chøng minh r»ng t b¶n, - víi sù tån t¹i thuÇn tóy vËt chÊt trong ®Çu ãc cña nhµ t b¶n, gi÷a hai lo¹i quy luËt Êy kh«ng cã sù cña nã, ®éc lËp víi nh÷ng quan hÖ x· héi cña nã ®èi víi lao ®éng, tøc kh¸c nhau. Trong biÓu thøc , gi¸ trÞ thÆng d ®îc ®em so víi gi¸ trÞ nh÷ng quan hÖ x· héi ®· lµm cho t b¶n trë thµnh t b¶n, - lµ mét nguån cña toµn bé t b¶n øng tríc ®Ó s¶n xuÊt ra nã, vµ mét phÇn t b¶n Êy bÞ ®éc lËp sinh ra gi¸ trÞ thÆng d, tån t¹i song song víi lao ®éng vµ ®éc tiªu dïng hÕt trong s¶n xuÊt Êy, phÇn cßn l¹i th× chØ ®îc ®em sö lËp víi lao ®éng. Thø hai, ë môc c¸c chi phÝ, trong ®ã tiÒn c«ng ® îc dông vµo s¶n xuÊt th«i. ThËt ra, tû sè biÓu thÞ møc ®é t¨ng thªm gi¸ xÕp cïng víi gi¸ c¶ nguyªn liÖu, tiÒn khÊu hao m¸y mãc, v.v., th× trÞ cña toµn bé t b¶n øng tríc; nghÜa lµ nÕu ®îc xÐt mét c¸ch phï hîp h×nh nh sù bãp nÆn lao ®éng kh«ng c«ng chØ lµ mét sù tiÕt kiÖm víi mèi liªn hÖ néi t¹i, c¨n b¶n, vµ víi b¶n chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d , th× tû sè Êy nãi lªn mèi quan hÖ gi÷a lîng biÕn ®æi cña t b¶n kh¶
72 phÇn thø nhÊt. - sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d... Ch¬ng II. - tû suÊt lîi nhuËn 73 biÕn víi lîng cña tæng t b¶n øng ra. nhÊt ®Þnh, chõng nµo gi¸ b«ng kh«ng thay ®æi. NÕu t«i biÕt r»ng Tù b¶n th©n nã, lîng gi¸ trÞ cña tæng t b¶n kh«ng cã quan hÖ néi t¹i muèn chiÕm ®îc s¸u giê lao ®éng thÆng d, t«i ph¶i b¾t c«ng nh©n g× víi lîng cña gi¸ trÞ thÆng d, Ýt ra còng kh«ng cã quan hÖ trùc tiÕp. lµm viÖc mêi hai giê, tøc lµ t«i ph¶i chuÈn bÞ b«ng s½n sµng cho m- Cø xÐt nh÷ng yÕu tè vËt chÊt cña nã th× sè tæng t b¶n ®· trõ t b¶n kh¶ êi hai giê, vµ nÕu t«i biÕt gi¸ c¶ cña sè lîng b«ng cÇn dïng cho mêi biÕn ®i råi, - tøc lµ t b¶n bÊt biÕn, - lµ gåm cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt hai giê ®ã, th× th«ng qua con ®êng vßng Êy, lËp ®îc mèi quan hÖ chÊt cÇn thiÕt ®Ó cho lao ®éng ®îc thùc hiÖn, tøc lµ gåm t liÖu lao gi÷a gi¸ b«ng (víi t c¸ch lµ chØ sè cña lîng cÇn thiÕt) vµ gi¸ trÞ ®éng vµ vËt liÖu lao ®éng. Muèn cho mét sè lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh thÆng d. Nhng ngîc l¹i, tõ gi¸ c¶ nguyªn liÖu, kh«ng bao giê t«i cã thùc hiÖn thµnh hµng hãa, vµ do ®ã muèn s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ, th× cÇn thÓ tÝnh ra ®îc khèi lîng b«ng cã thÓ kÐo thµnh sîi ch¼ng h¹n trong ph¶i cã mét sè lîng vËt liÖu lao ®éng vµ t liÖu lao ®éng nhÊt ®Þnh. Tïy mét giê, chø kh«ng ph¶i lµ trong s¸u giê. Nh vËy lµ kh«ng cã mét mèi theo tÝnh chÊt ®Æc thï cña lao ®éng bá thªm vµo, mµ h×nh thµnh mét quan hÖ néi t¹i, tÊt yÕu nµo gi÷a gi¸ trÞ cña t b¶n bÊt biÕn vµ gi¸ trÞ tû lÖ kü thuËt nhÊt ®Þnh gi÷a khèi lîng lao ®éng vµ khèi lîng t liÖu s¶n thÆng d, vµ do ®ã còng kh«ng cã mét quan hÖ tû lÖ néi t¹i, tÊt yÕu xuÊt mµ lao ®éng sèng Êy ph¶i céng thªm vµo. Nh vËy, mét tû lÖ nhÊt nµo gi÷a gi¸ trÞ cña tæng t b¶n (= c + v) vµ gi¸ trÞ thÆng d. ®Þnh lao ®éng vµ khèi lîng gi÷a khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt mµ lao ®éng Khi ngêi ta biÕt tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ lîng cña nã råi, th× tû sèng Êy ph¶i céng thªm vµo. Nh vËy, mét tû lÖ nhÊt ®Þnh còng ®îc suÊt lîi nhuËn kh«ng biÓu thÞ mét c¸i g× kh¸c ngoµi c¸i thùc tÕ cña nã, h×nh thµnh gi÷a khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d hay lao ®éng thÆng d vµ khèi tøc lµ biÓu thÞ mét thø thíc kh¸c dïng ®Ó ®o lêng gi¸ trÞ thÆng d, ®o lîng t liÖu s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n, nÕu lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d b»ng gi¸ trÞ cña toµn bé t b¶n, chø kh«ng ph¶i b»ng gi¸ tiÒn c«ng lµ s¸u giê mçi ngµy, th× c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc mêi hai giê, trÞ cña c¸i bé phËn t b¶n do ®îc ®æi víi lao ®éng mµ trùc tiÕp sinh ra ®Ó lµm ra s¸u giê lao ®éng thÆng d vµ s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ thÆng d lµ gi¸ trÞ thÆng d. Nhng trong thùc tÕ (nghÜa lµ trong c¸i thÕ giíi c¸c 100%. Trong mêi hai giê Êy, anh ta tiªu hao t liÖu s¶n xuÊt nhiÒu gÊp hiÖn tîng), t×nh h×nh ®· diÔn ra ngîc l¹i. Ngêi ta biÕt gi¸ trÞ thÆng d ®«i so víi s¸u giê. Nhng viÖc ®ã hoµn toµn kh«ng lËp nªn mét mèi quan lµ bao nhiªu, nhng biÕt nã díi h×nh th¸i lµ sè d«i ra cña gi¸ b¸n hµng hÖ trùc tiÕp nµo gi÷a gi¸ trÞ thÆng d mµ anh ta thªm vµo trong s¸u giê, hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng hãa; cßn phÇn d«i ra Êy do ®©u víi gi¸ trÞ cña nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu dïng trong s¸u giê Êy, hay mµ cã th× vÉn lµ mét ®iÒu bÝ Èn: do bãc lét lao ®éng trong qu¸ tr×nh ngay c¶ trong mêi hai giê Êy. ë ®©y, gi¸ trÞ Êy hoµn toµn kh«ng quan träng g× c¶; chØ cã khèi lîng cÇn thiÕt vÒ mÆt kü thuËt lµ cÇn chó ý s¶n xuÊt, do lõa bÞp nh÷ng ngêi mua, trong qu¸ tr×nh lu th«ng, hay lµ th«i. Dï nh÷ng nguyªn liÖu hay t liÖu lao ®éng ®¾t hay rÎ, ®iÒu ®ã do c¶ hai viÖc ®ã? Ngoµi ra, ngêi ta cßn biÕt tû sè gi÷a sè d«i ra Êy vµ hoµn toµn kh«ng quan träng, miÔn lµ nh÷ng thø ®ã cã gi¸ trÞ sö dông gi¸ trÞ cña toµn bé t b¶n, tøc lµ tû suÊt lîi nhuËn. ViÖc tÝnh to¸n sè d«i cÇn thiÕt vµ cã theo tû lÖ mµ kü thuËt ®· quy ®Þnh, so víi lao ®éng ra Êy cña gi¸ b¸n ngoµi chi phÝ s¶n xuÊt, ®em so víi toµn bé t b¶n ®· sèng mµ chóng ph¶i thu hót. NÕu t«i biÕt r»ng x pao b«ng ®îc kÐo øng ra, lµ rÊt quan träng vµ rÊt tù nhiªn, v× nhê thÕ ngêi ta thùc sù cã thµnh sîi trong mét giê vµ nÕu sè b«ng ®ã trÞ gi¸ a si-linh, th× cè thÓ t×m ra ®îc con sè chØ râ c¸i tû lÖ theo ®ã tæng t b¶n ®· ®îc lµm nhiªn t«i còng biÕt ®îc r»ng trong mêi hai giê sÏ kÐo ®îc 12 x pao t¨ng thªm gi¸ trÞ, hay c¸i møc ®é t¨ng thªm gi¸ trÞ cña t b¶n. Do ®ã, b«ng = 12 a si-linh, vµ lóc ®ã t«i cã thÓ tÝnh ra tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ nÕu xuÊt ph¸t tõ tû suÊt lîi nhuËn Êy, ngêi ta tuyÖt ®èi kh«ng thÓ thÆng d víi gi¸ trÞ cña 12 pao Êy, còng nh víi gi¸ trÞ cña 6. Nhng tû tÝnh ®îc c¸i tû lÖ ®Æc biÖt gi÷a sè d«i ra vµ bé phËn t b¶n ®· chi cho lÖ gi÷a lao ®éng sèng víi gi¸ trÞ cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt chØ ®îc ®a tiÒn c«ng. Trong mét ch¬ng sau, chóng ta sÏ thÊy Man-tót ®· lµm mét vµo trong bµi tÝnh Êy trong chõng mùc mµ a si-linh dïng ®Ó chØ x trß ¶o thuËt buån cêi ®Õn nh thÕ nµo, khi «ng ta muèn dïng con ®êng pao b«ng: v× mét lîng b«ng nhÊt ®Þnh cã mét gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh, nªn Êy ®Ó t×m hiÓu c¸i bÝ mËt cña gi¸ trÞ thÆng d vµ quan hÖ riªng cña ngîc l¹i, mét gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh cã thÓ dïng ®Ó chØ mét lîng b«ng nã víi bé phËn kh¶ biÕn cña t b¶n21. Tr¸i l¹i, b¶n th©n tû suÊt lîi nhuËn
72 phÇn thø nhÊt. - sù chuyÓn hãa gi¸ trÞ thÆng d... Ch¬ng II. - tû suÊt lîi nhuËn 73 chØ ra r»ng sè d«i ra Êy vÉn n»m trong mét tû lÖ gièng nhau ®èi víi mét c¸ch cô thÓ h¬n, - t b¶n biÓu hiÖn ra lµ mét quan hÖ víi b¶n th©n nh÷ng bé phËn b»ng nhau cña t b¶n; ®øng vÒ ph¬ng diÖn ®ã th× nãi nã, trong quan hÖ Êy, vÒ ph¬ng diÖn lµ tæng sè nh÷ng gi¸ trÞ ban chung, t b¶n kh«ng cã mét sù kh¸c nhau néi t¹i nµo; ngoµi sù kh¸c nhau ®Çu, th× t b¶n kh¸c víi mét gi¸ trÞ míi do b¶n th©n nã t¹o nªn. T b¶n ®· gi÷a t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng. Vµ ngay sù kh¸c nhau Êy së dÜ lé s¶n sinh ra gi¸ trÞ míi Êy trong thêi gian vËn ®éng cña nã qua qu¸ tr×nh râ ra, th× còng chØ v× sè d«i ra Êy ®îc tÝnh b»ng hai c¸ch. Thø nhÊt, s¶n xuÊt vµ lu th«ng, ®iÒu ®ã ai còng râ. Nhng viÖc ®ã diÔn ra nh ®îc tÝnh nh mét lîng ®¬n thuÇn: sè d«i ra so víi chi phÝ s¶n xuÊt. thÕ nµo, th× giê ®©y ®· bÞ thÇn bÝ hãa, vµ h×nh nh gi¸ trÞ thÆng d Trong c¸ch tÝnh thø nhÊt nµy, toµn bé t b¶n lu ®éng n»m trong chi b¾t nguån tõ nh÷ng ®Æc tÝnh bÝ Èn vèn cã cña b¶n th©n t b¶n. phÝ s¶n xuÊt, cßn vÒ t b¶n cè ®Þnh th× chØ cã phÇn hao mßn lµ gia Chóng ta cµng theo dâi qu¸ tr×nh lµm cho t b¶n t¨ng thªm gi¸ trÞ th× nhËp chi phÝ s¶n xuÊt mµ th«i. Thø hai, ngêi ta tÝnh tû lÖ gi÷a phÇn cµng thÊy quan hÖ t b¶n chñ nghÜa bÞ thÇn bÝ hãa ®i, vµ bÝ mËt gi¸ trÞ d«i ra Êy vµ toµn bé gi¸ trÞ cña t b¶n øng ra. ë ®©y, gi¸ trÞ cña cña c¬ cÊu néi t¹i cña nã cµng trë nªn khã hiÓu. toµn bé t b¶n cè ®Þnh còng nh gi¸ trÞ cña t b¶n lu ®éng ®Òu ®îc kÓ ®Õn. VËy lµ trong c¶ hai lÇn, t b¶n lu ®éng ®Òu ®îc ®a vµo mét c¸ch Trong phÇn nµy, tû suÊt lîi nhuËn kh¸c víi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d gièng nhau, cßn t b¶n cè ®Þnh th× mét lÇn ®îc ®a vµo gièng nh t b¶n vÒ mÆt biÓu hiÖn b»ng con sè; tr¸i l¹i, lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d lu ®éng, cßn lÇn kia th× l¹i kh¸c. Nh vËy, sù ph©n biÖt duy nhÊt ph¶i ®îc coi lµ nh÷ng lîng gièng hÖt nh nhau vÒ mÆt sè lîng vµ chØ kh¸c chó ý ë ®©y, chÝnh lµ sù kh¸c nhau gi÷a t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu nhau vÒ h×nh th¸i mµ th«i. Trong phÇn sau, chóng ta sÏ thÊy sù ph©n ®éng. ranh giíi cßn ®i xa h¬n n÷a, vµ lîi nhuËn biÓu hiÖn ra thµnh mét ®¹i l- îng kh¸c víi gi¸ trÞ thÆng d, ngay c¶ vÒ mÆt sè lîng. VËy phÇn d«i ra Êy, nÕu nã - nãi theo c¸ch cña Hª-ghen - ph¶n ¸nh trë l¹i tõ tû suÊt lîi nhuËn vµo ngay trong b¶n th©n nã, hay nãi mét c¸ch kh¸c, khi nã ®îc tû suÊt lîi nhuËn biÓu thÞ mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n, th× nã biÓu hiÖn thµnh mét phÇn d«i ra mµ t b¶n s¶n sinh ra hµng n¨m hay trong mét thêi kú lu th«ng nhÊt ®Þnh, ngoµi gi¸ trÞ riªng cña nã. Do ®ã, mÆc dÇu tû suÊt lîi nhuËn kh¸c víi tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vÒ mÆt biÓu hiÖn b»ng con sè, trong khi gi¸ trÞ thÆng d vµ lîi nhuËn thùc tÕ lµ mét vµ b»ng nhau vÒ mÆt sè lîng, nhng lîi nhuËn vÉn lµ mét h×nh th¸i chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ thÆng d; díi h×nh th¸i ®ã, nguån gèc cña nã vµ ®iÒu bÝ Èn vÒ sù tån t¹i cña nã bÞ che lÊp vµ lu mê ®i. Sù thùc th× lîi nhuËn lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ thÆng d, vµ chØ th«ng qua sù ph©n tÝch ngêi ta míi cã thÓ t¸ch ®îc gi¸ trÞ thÆng d ra khái c¸i vá lîi nhuËn. Trong gi¸ trÞ thÆng d, quan hÖ gi÷a t b¶n vµ lao ®éng ®· ®îc bãc trÇn; trong tû lÖ gi÷a t b¶n vµ lîi nhuËn, - nghÜa lµ gi÷a t b¶n vµ gi¸ trÞ thÆng d, gi¸ trÞ thÆng d nµy mét mÆt biÓu hiÖn ra lµ mét phÇn d«i ra so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng hãa, vµ ® - îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lu th«ng, mÆt kh¸c l¹i biÓu hiÖn thµnh mét sè d«i ra ®îc tû sè gi÷a lîi nhuËn vµ toµn bé t b¶n quy ®Þnh mµ