Chæång 5: Chátú læåüng næåïc, quaín trë vaì baío täön næåïc.
1. Caïc quan âiãøm cå baín vãö cháút læåüng næåïc.
Ngaìy nay tiãu chuáøn cháút læåüng næåïc âæåüc qui âënh dæûa vaìo muûc tiãu sæí duûng. Næåïc
uäúng cáön coï âäü tinh khiãút cao vãö màût lyï, hoïa, sinh, hoüc, næåïc thuíy låüi cáön âäü màûn vaì
mäüt säú nguyãn täú dæåïi mæïc gáy haûi cho cáy. Næåïc nuäi träöng thuíy saín cáön âäü màûn
væìa phaíi vaì saûch. Cháút læåüng næåïc tæû nhiãn âæåüc âaïnh gêa qua:
· Âàûc âiãøm caïc yãúu täú váût lyï nhæ: âäü âuûc, nhiãût âäü, cháút ràõn, phoïng xaû, maìu,
· Thaình pháön vaì traûng thaïi caïc quáön thãø thuíy sinh trong næåïc. Thaình pháön naìy
khäng thay âäøi tæïc thåìi khi cháút læåüng næåïc thay âäøi, vaì thæåìng coï sai säú låïn giæîa
caïc nåi phán têch.
2. Mäüt säú váún âãö toaìn cáöu vãö mäi træåìng næåïc:
1. Næåïc quaï êt, coï khoaíng 80 quäúc gia bë haûn haïn vaì haìng nàm säú ngæåìi chãút do háûu
quaí cuaí thiãúu næåïc caìng gia tàng.
2. Næåïc quaï nhiãöu, gáy ra sæû máút cán bàòng vãö mäi træåìng næåïc. Âæa âãún luî luût vaì ráút
nhiãöu ngæåìi âaî bë chãút åí nhæîng vuìng mæa nhiãöu luî luût.
3. Næåïc bë ä nhiãùm nàûng åí mäüt säú vuìng. Tè lãû ngæåìi chãút do caïc bãnh truyãön nhiãùm
ngaìy caìng tàng.
3. Caïc yãúu täú aính hæåíng âãún cháút læåüng næåïc tæû nhiãn.
Taìi nguyãn næåïc tæû nhiãn âæåüc quyãút âënh båíi hai yãúu täú:
1. Khäúi læåüng næåïc thoía maîn nhu cáöu ngaìy caìng tàng cuía xaî häüi do sæû gia tàng dán
säú, saín xuáút cäng näng nghiãûp vaì dëch vuû.
2. Cháút læåüng næåïc thoía maîn nhu cáöu sæí duûng ngaìy caìng âa daûng.
Theo chu trçnh thuíy vàn, khäúi læåüng næåïc åí qui mä toaìn cáöu laì khäng thay âäøi, chè
chuyãøn tæì daûng naìy sang daûng khaïc, tæì vuìng naìy sang vuìng khaïc tuìy theo âiãöu kiãûn
mäi træåìng. Traïi laûi cháút læåüng næåïc ngaìy caìng suy giaím do nhiãöu nguyãn nhán.
Chênh cháút læåüng næåïc laì yãúu täú cå baín aính hæåíng âãún âåìi säúng sinh váût vaì sæïc khoíe
cuía con ngæåìi. Do váûy, mäüt säú yãúu täú aính hæåíng âãún cháút læåüng næåïc laì:
1. Næåïc chaíy traìn do mæa,luî, luût, tæì vuìng näng nghiãûp, cäng nghiãûp tæì khu dán cæ
âæa vaìo.
40
2. Næåïc mæa cuäún theo caïc taïc nhán ä nhiãùm trong khäng khê âæa vaìo.
3. Næåïc thaíi tæì cå såí saín xuáút cäng nghiãûp vaì dëch vuû.
4. Næåïc thaíi tæì khu dán cæ, bãûnh viãûn, cå quan, træåìng hoüc.
5. Cháút thaíi ràõn chæïa hoïa cháút, dáöu måî, vi truìng tæì caïc nguäön sinh hoaût vaì cäng
nghiãûp.
4. Quaín trë nguäön næåïc.
4.1. Táöm quan troüng cuía viãûc quaín trë nguäön næåïc
Viãûc quaín lê vaì khäúng chãú ä nhiãùm næåïc âäúi våïi caïc nguäön âiãøm laì tæång âäúi âån
giaín. Âäúi våïi caïc nguäön khäng âiãøm nhæ næåïc chaíy traìn, luî luût.. viãûc kiãøm soaït laûi hãút
sæïc khoï khàn vç khäng thãø xaïc âënh chênh xaïc nguäön gäúc, vë trê, qui mä lan truyãön caïc
taïc nhán ä nhiãùm. Chênh vç táöm quan troüng cuía viãûc quaín trë næåïc, cho nãn mäüt säú
muûc tiãu chênh cuía cäng taïc naìy laì:
1. Âaïnh giaï taïc âäüng cuía caïc hoaût âäüng do con ngæåìi gáy ra âäúi våïi cháút læåüng næåïc
våïi caïc muûc tiãu sæí duûng khaïc nhau.
2. Xaïc âënh cháút læåüng næåïc vãö baín cháút tæû nhiãn hay nguäön næåïc tæì ngoaìi âæa vaìo.
3. Theo doé caïc nguäön ä nhiãùm vaì âæåìng âi cuía cháút âäüc haûi.
4. Xaïc âënh xu thãú thay âäøi cháút læåüng næåïc åí caïc cå såí.
5. Âãö xuáút caïc biãûn phaïp thêch håüp nhàòm nàng cao cháút læåüng næåïc, haûn chãú suy
giaím.
4.2. Caïc thaình pháön mäi træåìng næåïc chuí yãúu trong quaín trë næåïc.
Viãûc âaïnh giaï cháút læåüng næåïc, nháút laì sæû cäú ä nhiãùm nguäön næåïc cáön phaíi âaïnh giaï
trãn 3 thaình pháön cáúu thaình nãn mäi træåìng næåïc:
4.2.1. Caïc thäng säú thuíy vàn.
Caïc thäng säú thuíy vàn bao gäöm doìng chaíy (m/s) , mæûc næåïc (m), læu læåüng (m3/s).
4.2.2. Caïc thäng säú ly,ï hoïa.
1. Nhiãût âäü, âäü âuûc, âäü trong, maìu.
2. pH, oxy hoìa tan, âäü màûn, cháút ràõn lå læíng, âäü dáùn âiãûn, CO2
3. BOD, COD, NH4
+, Täøng sàõt, dáöu måî, Ca2+, Na+, SO4
2-,
4. Mäüt säú kim loaûi nàûng nhæ: Zn, Hg, Cd, Pb.
41
Mäüt säú thäng säú âæåüc duìng âãø kiãøm soaït cháút læåüng næåïc. Tuìy theo nhu cáöu sæí duûng
maì caïc thäng säú theo doîi seî khaïc nhau:
· Quaín trë næåïc thuíy låüi: âäü màûn, pH, mäüt säú hoïa cháút âäüc cho cáy.
· Quaín trë næåïc thuíy saín: âäü màûn, âäü âuûc, âäü trong, DO, kim loaûi nàûng, dáöu måî,
phenol, hoaï cháút BVTV.
· Quaín trë cháút læåüng næåïc sinh hoaût, bao gäöm caïc thäng säú coï haûi cho sæïc khoíe con
ngæåìi vaì caïc thäng säú vãö caím quan: âäü âuûc, maìu, muìi, SS.
4.2.3. Caïc thäng säú thuíy sinh.
1. Âäüng váût âaïy khäng xæång säúng gäöm: äúc, hãún, nghãu, soì...âæåüc laìm chè thë trong
âaïnh gêa ä nhiãùm vç:
· Phäø biãún vaì âa daûng vãö loaìi. Sæû phaït triãøn cuía chuïng âàûc træng cho cháút læåüng
næåïc.
· Tæång âäúi cäú âënh taûi säng häö, chëu aính hæåíng båíi sæû thay âäøi cháút læåüng næåïc.
· Dãù thu máùu vaì phán loaìi.
· Thåìi gian phaït triãøn khaï láu.
· Sæû læu täön cuía thuäúc træì sáu vaì kim loaûi nàûng trong âäüng váût âaïy âæåüc phaït hiãûn
khaï âån giaín.
· Khi næåïc bë ä nhiãùm seî laìm thay âäøi quáön thãø âäüng váût âaïy.
2. Phiãu sinh thæûc váût, coï khaí nàng chè thë ä nhiãùm næåïc do cháút hæîu cå, phuï dæåîng
hoïa, kim loaûi nàûng, hoaï cháút...
4.3. Mäüt säú biãûn phaïp cuû thãø âãø quaín trë mäi træåìng næåïc.
Chuïng ta khäng thãø laìm gia tàng sæû cung æïng cuía traïi âáút, nhæng chuïng ta cuîng coï
thãø laìm gèam sæû hao huût phung phê næåïc vaì âæa âãún náng cao hiãûu quaí sæí duûng
næåïc.
4.3.1. Gia tàng sæû cung æïng næåïc.
· Gia tàng sæû cung æïng næåïc bãö màût, bàòng caïch træî læåüng næåïc mæa vaì tuyãút tan
träng häö vaì bãø chæïa næåïc.
· Tàng cæåìng nhæîng âáûp kiãøm tra doìng chaíy cuía caïc säng vaì âãø haûn chãú luî luût.
4.3.2. Caïc dæû aïn khai thaïc næåïc håüp lyï.
42
· Khai thaïc næåïc ngáöm mäüt caïch hæîu hiãûu vaì khoa hoüc.
· Gia tàng sæû cung æïng næåïc ngoüt bàòng caïc dæû aïn chuyãøn næåïc ngoüt tæì vuìng dæ
thæìa næåïc vãö vuìng thiãúu næåïc.
· Nãúu coï âáöy âuí tiãön, coï thãø khæí màûn âãø cáúp næåïc ngoüt cho vuìng quaï thiãúu næåïc.
Khæí màûn coï thãø bàòng chæng cáút, laì taïch muäúi vaì giæî laûi næåïc ngoüt. Khæí màûn cuîng
coï thãø bàòng sæû tháúm loüc, taûo nàng læåüng âáøy næåïc màûn xuyãn qua maìng, vaì næåïc
coìn laûi âi qua seî khäng coï muäúi hoìa tan.
· Mæa nhán taûo âæåüc aïp duûng khaï thaình cäng åí 23 tiãøu bang cuía næåïc Myî. Nguyãn
lyï cuía mæa nhán taûo laì taûo ra caïc âaïm máy bãön væîng, sæí duûng cháút Iodur âãø taûo ra
sæû ngæng håi, gáy ra gioüt mæa nhoí trong máy, vaì âuí âãø råi xuäúng âáút nhæ mæa.
5. Baío täön næåïc.
5.1. Táöm quan troüng.
Næåïc coï vai troì ráút quan troüng vaì täúi cáön thiãút trong âåìi säúng cuía sinh váût trãn traïi
âáút. Do tçnh traûng dán säú caìng gia tàng cuìng våïi sæû tiãún bäü cuía khoa hoüc kyî thuáût âaî
laìm cho cháút læåüng næåïc ngaìy caìng suy kiãût. Hån næîa, tçnh traûng khan hiãúm næåïc, ä
nhiãùm næåïc âaî åí mæïc âäü toaìn cáöu. Vç váûy viãûc baío täön nguäön næåïc saûch âæåüc âàût ra åí
táút caí caïc quäúc gia, vaì con ngæåìi cáön phaíi coï yï thæïc trong viãûc sæí duûng vaì haûn chãú caïc
nguäön ä nhiãùm.
5.2. Mäüt säú biãûn phaïp.
5.2.1. Giaím sæû hao huût do tæåïi tiãu.
Næåïc cung æïng do tæåïi tiãu cáön:
· Væìa âuí khäng dæ thæìa, âãø traïnh ngáûp uïng vaì khäng laìm thiãût haûi cho cáy träöng.
· Kiãøm tra caïc âæåìng dáùn vaì thoaït næåïc âãø traïnh roì rè tháút thoaït.
· Laìm giaím sæû bäúc thoaït håi næåïc trong quaï trçnh canh taïc nhæ che phuí âáút...
5.2.2. Giaím phung phê næåïc trong cäng nghiãûp.
Cáön âãö xuáút nhæîng qui trçnh håüp lyï âãø haûn chãú læåüng næåïc duìng cho chãú biãún åí caïc
nhaì maïy giáúy, kim khê, hoaï cháút...
5.2.3. Giaím phung phê næåïc trong sinh hoaût.
43
Sæû tháút thoaït næåïc trong sinh hoaût haìng nàm ráút låïn. nháút laì trong nhæîng nåi cäng
cäüng. Sæû phung phê naìy cuîng thæåìng xaíy ra åí caïc häü gia âçnh dæåïi daûng âæåìng äúng
bë roì rè, voç næåïc,... Cáön phaíi thæûc hiãûn tiãút kiãûm trong sinh hoaût næåïc haìng ngaìy.
Cáu hoíi cuäúi chæång.
1. Caïc anh chë haîy âãö xuáút mäüt vaìi biãûn phaïp âãø tiãút kiãûm næåïc trong sinh hoaût?
2. Caïc biãûn phaïp baío täön næåïc thêch håüp trong âiãöu kiãûn åí viãût nam.
3. Nãúu nhæ caïc baûn âæåüc laìm viãûc trong caïc såí Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng caïc
baûn haîy cho mäüt säú âãö nghë âãø caíi thiãûn cháút læåüng næåïc.
4. Nãúu nhæ baûn laì mäüt trong nhæîng thaình viãn nhæ sau, baûn seî laìm gç âãø baío vãû mäi
træåìng næåïc:
· Nhaì luáût sæ.
· Nhaì kinh tãú hoüc
· Nhaì tháøm myî hoüc.
· Giaïm âäúc nhaì maïy xê nghiãûp.
· Näng dán.
· Sinh viãn hoüc sinh.
44