Công thức thành công cai thuốc lá được
vận dụng như thế nào?
(Kỳ 5)
2. Hỗ trợ thuốc lá có những biện pháp nào theo tổ chức y tế thế giới
(W.H.O)?
A. Biện pháp không dùng thuốc:
Còn được gọi là biện pháp tư vấn giúp điều chỉnh nhận thức - chuyển đổi
hành vi. Biện pháp này được xem là biện pháp cơ bản trong hỗ trợ cai nghiện
thuốc lá. Quá trình này gồm nhiều giai đoạn liện tục với nhau tùy vào hiểu biết
cũng như quyết tâm của người cai thuốc lá. Mục tiêu của biện pháp này là thúc
đẩy người cai thuốc lá trưởng thành hơn nữa trong chu trình trưởng thành quyết
tâm cai thuốc lá.
Bước đầu tiên, người nghiện thuốc lá được trang bị thông qua tư vấn các
hiểu biết đúng đắn và đầy đủ về tác hại sức khỏe khi hút thuốc lá, về lợi ích cho
sức khỏe khi ngưng hút thuốc lá. Những kiến thức này giúp một người hút thuốc lá
trong giai đoạn “thờ ơ” có những ý định ban đầu về nhu cầu cần phải cai thuốc lá.
Bước thứ hai, người “có ý định” được tư vấn về cơ chế gây nghiện, các
phương pháp giúp họ thoát khỏi cơn nghiện thuốc lá, cách cân nhắc cái được và
mất khi hút thuốc lá hoặc khi cai thuốc lá. Trên cơ sở đó, quyết tâm cai nghiện
thuốc lá được củng cố. Người nghiện thuốc lá ở giai đoạn “có ý định” như vậy đã
bước sang giai đoạn “chuẩn bị”.
Bước thứ ba, người cai thuốc lá ở trong giai đoạn “chuẩn bị” được tư vấn
các kiến thức, kỹ năng khống chế cơn nghiện, đối phó cơn thèm thuốc, phòng
tránh “cám dỗ” tái nghiện. Như vậy, người cai thuốc lá ở giai đoạn “chuẩn bị” đã
chuyển sang giai đoạn cai thuốc lá.
Bước thứ tư, tư vấn về những tình huống dễ dẫn đến tái nghiện sẽ được tư
vấn, cách xử trí như thế nào trong từng tình huống cụ thể được đưa ra, nguyên
nhân tái nghiện thường gặp cũng được phân tích và lên kế hoạch xử trí. Người cai
thuốc lá trong giai đoạn củng cố sẽ được hỗ trợ như vậy.
Bước thứ năm, khi người cai thuốc lá tái nghiện, họ sẽ được tư vấn và phân
tích lý do tái nghiện, họ được động viên khuyến khích để cai nghiện trở lại. Và
tiếp tục như vậy. Cho đến một thời điểm nào đó người nghiện thuốc lá sẽ cai thuốc
lá được hoàn toàn hay đi vào giai đoạn thành công.
Biện pháp tư vấn như vậy tác động được trong tất cả các giai đoạn của quá
trình trưởng thành quyết tâm cai thuốc lá, giúp tăng cường hiểu biết và quyết tâm
vì thế là thành phần then chốt trong công thức thành công cai thuốc lá.
B Biện pháp dùng thuốc:
Là các biện pháp dùng thuốc tác động vào làm giảm nhẹ đi những khó chịu
xuất hiện trong quá trình cai thuốc lá. Và như vậy các biện pháp này có chỉ định
phối hợp với biện pháp tư vấn trong cho trường hợp người cai thuốc lá ở trong giai
đoạn cai thuốc lá và giai đoạn củng cố. Ở đây cần nhấn mạnh một điểm là chúng
chỉ là biện pháp hỗ trợ phối hợp chứ không thể thay thế cho biện pháp tư vấn
được.
Các biện pháp dùng thuốc được tổ chức y tế thế giới khuyến cáo sử dụng
gồm có ba biện pháp: nicotin thay thế (miếng dán, viên nhai, ống hít); bupropion
hydrochloride (viên uống), varenicilline. Hiện nay ở Việt Nam đã nhập khẩu và
lưu hành chính thức dạng thuốc bupropion hydrochloride - NICOSTOP. Nicotin
thay thế dạng miếng dán (NICORETTE), viên nhai (NICORETTE, NIQUITIN)
đều có thể mua được trên thị trường nhưng chưa được nhập chính thức.
Varenicilline thì chưa thấy xuất hiện trên thị trường Việt Nam.
Cơ sở khoa học của các thuốc này là giúp cơ thể giảm bớt các khó chịu gây
ra bởi hội chứng cai thuốc khi bệnh nhân cai bỏ thuốc lá. Các biện pháp này đã
được chứng minh là tăng gấp đôi tỷ lệ thành công bỏ thuốc lá ở ngừơi nghiện
thuốc lá có quyết tâm cai thuốc lá.
3. Sử dụng bupropion hydrochoride trong hỗ trợ cai nghiện thuốc lá như
thế nào?
A. Lịch sử:
Bupropion hydrochloride (ZYBAN, NICOSTOP) ban đầu được sử dụng
trong mục đích chống trầm cảm. Tuy nhiên, đây không phải là thuốc chống trầm
cảm được ưu tiên chọn lựa vì hiệu quả chống trầm cảm thấp.
Tuy nhiên, người ta ghi nhận được có một tỷ lệ cao những người trầm cảm
+ nghiện thuốc lá lại có thể bỏ thuốc lá một cách tự nhiên khi sử dụng bupropion
hydrochloride như là thuốc điều trị trầm cảm cho bệnh trầm cảm của mình.
Người ta tiến hành nghiên cứu khảo sát vai trò của bupropion hydrochloride
trong điều trị hỗ trợ cai nghiện thuốc lá cho thấy: bupropion hydrochloride có khả
năng tăng gấp đôi tỷ lệ cai nghiện thuốc lá thành công sau 12 tháng so với giả
dược, hơn nữa lại còn hạn chế được tác dụng phụ tăng cân khi cai thuốc lá.
Cùng với nicotin thay thế, bupropion hydrochloride được Tổ chức Y tế Thế
giới công nhận là thuốc giúp hỗ trợ cai nghiện thuốc lá và khuyến cáo sử dụng
rộng rãi cho công tác này trên phạm vi toàn thế giới.
Công thức hóa học:
B Cơ chế tác dụng của thuốc:
Cơ chế tác dụng của bupropion hydrochloride chưa thực sự rõ ràng, người
ta biết rằng bupropion hydrochloride giúp cai nghiện thuốc lá không nhờ vào tác
dụng chống trầm cảm và chỉ bupropion hydrochloride có thể hỗ trợ cai thuốc lá
còn các thuốc chống trầm cảm khác thì không.
Cơ chế hiện tại được chấp nhận là tác dụng của bupropion hydrochloride:
Thụ thể dopamin:
- Ức chế bắt giữ một phần dopamin.
- Tăng nồng độ dopamin ngoại bào nhân hải mã.
Thụ thể noradrenaline:
- Ức chế bắt giữ mạnh.
- Tăng mức độ tập trung.
- Giảm độ nặng của hội chứng cai nghiện.
Thụ thể nicotine: Cạnh tranh với nicotine