Cuộc "đỡ giá" của các quỹ
đầu tư chỉ số
Biến động của VN-Index thời gian qua khiến giới phân tích
trong nước cảm nhận “hơi thở” các ETF tại TTCK nội địa.
Vốn ngoại vào TTCK Việt Nam thông qua sự hiện diện trực tiếp
của các quỹ, tổ chức đầu tư và các cá nhân. Một hình thức khác
là các NĐT quốc tế ủy thác đầu tư qua các định chế tài chính
quốc tế có mặt tại Việt Nam. Nhưng gần đây, có một dòng chảy
ngầm của vốn ngoại diễn ra mạnh mẽ dưới hình thái quỹ đầu tư
theo chỉ số (ETF). Nhận diện được hình thái này có thể giúp NĐT
nội địa giải mã phần nào giao dịch bất thường của khối ngoại thời
gian qua.
Tính ưu việt của ETF
Các quỹ đầu tư ETF (Exchange - Traded Fund) bắt đầu được
nhắc đến trên TTCK Việt Nam gần đây, dù mô hình này đã khá
quen thuộc trên thế giới. Tại các sàn giao dịch chứng khoán lớn
như NYSE (Mỹ) luôn có hàng trăm loại ETF được mua bán hàng
ngày. Ngay trong khu vực, tại sàn chứng khoán Singapore có 41
ETF niêm yết, TTCK Hồng Kông có 24 ETF...
Quỹ ETF ra đời vào những năm 1990 nhằm phục vụ cho nhu cầu
của một bộ phận NĐT không muốn quá vất vả để lựa chọn cổ
phiếu, mà chỉ cần điểm số của TTCK hoặc giá cả một loại hàng
hóa nào đó tăng là có lợi nhuận. Bởi vậy, các quỹ ETF lựa chọn
danh mục đầu tư mô phỏng theo các chỉ số chứng khoán, một
nhóm ngành hoặc theo các loại hàng hóa có tính thanh khoản
cao như dầu mỏ hay vàng.
Với đặc điểm như vậy, chiến lược đầu tư của quỹ ETF rất khác
biệt. Chẳng hạn, với các ETF chỉ số, họ chọn mua những cổ
phiếu chi phối xu hướng thị trường, mà không chú trọng tới các
nhân tố cơ bản. Cấu trúc của ETF khiến cho quỹ trở thành một
hình thức dầu tư chỉ số được phân tán rủi ro tốt, chi phí khá thấp
(thường dưới 1%). Chính điều này đã giúp ETF thu hút các NĐT
tổ chức, cũng như các cá nhân đầu tư vào ETF với mục tiêu nắm
giữ lâu dài hoặc phục vụ chiến lược giao dịch ngắn hạn. Cơ chế
của ETF làm cho giá chứng chỉ quỹ thường theo sát giá trị tài sản
ròng (NAV), chứ không biến động quá xa. Điều này khiến ETF ưu
việt hơn các quỹ đóng.
Nhận diện ETF tại Việt Nam
Biến động của VN-Index thời gian qua khiến giới phân tích trong
nước cảm nhận “hơi thở” các ETF tại TTCK nội địa. Chẳng hạn,
bất chấp xu thế túc tắc đi xuống của VN-Index trong gần cả năm,
thì tại khá nhiều blue-chip hợp “khẩu vị” NĐT nước ngoài như
HAG, FPT, DPM, HPG... vẫn kiên cường tin vững. Chính các mã
này đóng vai trò chiếc “neo” không cho VN-Index giảm sâu.
Tại một số mã khác như BVH, MSN, VIC, cuộc chơi còn hoàn
toàn do khối ngoại cầm trịch. Dựa trên sức cầu NĐT nước ngoài,
cổ phiếu BVH đã tăng giá gấp 3, MSN và VIC tăng gấp đôi trong
năm nay, dù trong mắt NĐT nội địa, đây là các mã không hấp dẫn
nếu nhìn trên các chỉ số cơ bản. Thậm chí, đôi khi ở các thời
điểm nhạy cảm, các mã này còn được “nâng lên đặt xuống” một
cách có chủ ý. Thông qua các trụ cột như vậy, NĐT nước ngoài
có thể tăng hay giảm tốc VN-Index một cách khéo léo.
Theo thông báo chính thức, một trong các quỹ ETF đã hoạt động
tại Việt Nam là The Market Vector Vietnam ETF (ký hiệu là VNM).
Đây là quỹ do Công ty quản lý đầu tư Van Eck Global thành lập.
Chứng chỉ của ETF này được niêm yết trên NYSE từ trong tuần
tháng 8/2009, với mã nhận dạng chứng khoán quốc tế (ISIN) số
US57060U7616.
Số vốn ban đầu của VNM chỉ vỏn vẹn 14 triệu USD. Ban đầu,
Quỹ đã đầu tư vào một danh mục gồm 28 chứng khoán niêm yết
trên TTCK Việt Nam. Phí quản lý thường niên của ETF này khá
thấp, chỉ 0,85% giá trị danh mục/năm. Trong thư ngỏ gửi các
NĐT toàn cầu, nhà quản lý Van Eck Global viết: “Mọi NĐT có thể
mua ETF của chúng tôi. Bạn có thể mua bán cổ phiếu trên thị
trường thứ cấp cùng với cách mà bạn có thể mua bán trên sàn
thông qua nhà môi giới chứng khoán. Chứng chỉ VNM sẽ được
giao dịch ở nhiều mức giá khác nhau, tùy thuộc vào NAV. Nhưng
chúng tôi tin tưởng rằng, sự giảm giá và lợi nhuận giảm trên NAV
sẽ không kéo dài”. Dù quy mô khiêm tốn, nhưng quỹ ETF này đã
thu hút một luồng vốn ngoại mới cho TTCK Việt Nam năm 2009.
Theo tìm hiểu của ĐTCK, VNM không phải là quỹ đầu tư ETF đầu
tiên hiện diện trên TTCK Việt Nam. Từ ngày 15/1/2008, Deutsche
Bank AG dã thành lập quỹ ETF mang tên FTSE Vietnam Index
ETF và có ISIN là LU0322252924, vốn 5,1 triệu USD. Quy mô
khá nhỏ nên Quỹ khi đó không được NĐT nội địa chú ý.
Tuy nhiên, chỉ hai tháng sau đó, quy mô tài sản quỹ ETF này tăng
gấp đôi. Nửa năm sau khi ngày thành lập, tài sản của Quỹ đạt
mức 100 triệu USD, tăng gấp 20 lần so ban đầu. Do các NĐT bên
ngoài góp thêm vốn và theo đà tăng của VN-Index, tài sản mà
Quỹ quản lý liên tục mở rộng.
Năm đầu tiên, tài sản Quỹ đạt mức cho nhất 160 triệu USD vào
cuối tháng 8/2008, khi VN-Index đạt đỉnh cao. Nhưng khi bóng
mây đen của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vần vũ trên
bầu trời thì quy mô của Quỹ đã giảm xuống nhanh chóng, có lúc
chỉ còn 40 triệu USD, chỉ bằng 25% lúc cao nhất.
Mặc dù vậy, không hổ danh là “quỹ chỉ số”, trong bất cứ hoàn
cảnh nào, biến động NAV của Quỹ với VN-Index gần như sát
nhau (xem Bảng 1). Thống kê của Rothschild về hoạt động của
các quỹ đang hoạt động tại Việt Nam cũng chỉ đề cập đến hoạt
động của hai ETF trên.
“Cuộc chơi chỉ số”
Từ lâu giới phân tích trong nước vẫn hoài nghi lượng mua ròng
cổ phiếu của NĐT nước ngoài không xuất phát từ các quỹ “đóng
đô”, ở Việt Nam. Họ cho rằng, vốn cũ chỉ nhúc nhích, loay hoay
với quá trình tái cơ cấu, còn tiền mới “bơm” vào thị trường thực
sự đến từ các gương mặt quỹ mới hay các định chế tài chính lớn
như Deutsche Bank, CitiGroup, HSBC...
Mối nghi ngờ này dường như được khẳng định nếu nhìn vào thay
đổi giá trị tài sản của FTSE Vietnam Index ETF trong 3 năm qua.
Chỉ số VN-Index trong năm 2010 biến động khá hẹp, NAV của
Quỹ theo sát chỉ số này, nhưng tài sản của Quỹ tăng lên đáng kể,
vượt 300 triệu USD - mức cao nhất từ trước tới nay, tăng 60 lần
so với mức ban đầu (xem Bảng 2). Điều này cho thấy, quỹ ETF
này đã thu hút một lượng đáng kể vốn của các NĐT mới, bên
cạnh tăng trưởng (nếu có) của danh mục.
Tương tự, Quỹ The Market Vector Vietnam ETF cũng đã âm
thầm có bước nhảy vọt về quy mô, thay da đổi thịt. Tính đến ngày
8/12, tài sản của Quỹ quản lý đã tăng lên mức 220 triệu USD.
Theo thông tin mới nhất từ Van Eck Global, số tài sản của Quỹ
đang quản lý có 68,4% được dành đầu tư trực tiếp vào 24 loại cổ
phiếu Việt Nam.
Bên cạnh đó, quỹ ETF này còn nắm 1,7 triệu chứng chỉ luỹ
Vinacapital Vietnam Opportunity Fund Ltd và một số cổ phiếu của
các công ty trong lĩnh vực năng lượng như Talisman Energy Inc
(Canada), Premier Oil PLC (Anh)...
Chính sự hiện diện của các ETF khiến NĐT trong nước nhận ra
VN-Index và một số blue-chip không biến động nhiều, còn rất
nhiều mã mất giá mạnh. Điều này xuất phát từ cuộc chơi chỉ số
của các quỹ ETF tại TTCK Việt Nam.
Nhìn vào Top 10 danh mục của FTSE Vietnam Index ETF và
Market Vectors Vietnam ETF có thể thấy, VN-Index đã được khéo
léo giữ bằng các mã lớn như BVH, VIC, HAG, DPM. FPT... (xem
Bảng 3). Chính động thái đỡ giá này khiến VN-Index đã có một
thời gian đi ngang, cho dù phần lớn các mã hạng trung và hạng
nhỏ giá đều giảm sâu. Danh mục của các ETF và diễn biến thực
tế thị trường cho thấy yếu tố dẫn dắt VN- Index của NĐT ngoại,
dù trung bình giá trị mua của khối này chỉ chiếm trên dưới 10%.
Nếu các ETF đẩy mạnh giao dịch mang tính lướt sóng có thể tạo
ra không ít cú sốc cho các nhóm cổ phiếu nói riêng và thị trường
nói chung. Tất nhiên, không thể phủ nhận nhân tố tích cực là
càng nhiều loại hình quỹ đầu tư tham gia TTCK Việt Nam thì càng
góp phần giúp thị trường cải thiện cả về chất và lượng.
