Ch¬ng V : KÕ to¸n ho¹t ®éng ®Çu t tμi chÝnh
I. Néi dung ho¹t ®éng ®Çu t tμi chÝnh vμ nhiÖm vô cña kÕ to¸n
1. Kh¸i niÖn
Ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh: Lµ viÖc DN ®em tµi s¶n, tiÒn vèn ®Çu t vµo doanh nghiÖp hoÆc
tæ chøc kinh tÕ nh»m thu lîi nhuËn. §Çu t tµi chÝnh ë doanh nghiÖp lµ ho¹t ®éng dïng tiÒn vèn ®Ó
mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, (tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®Þa ph¬ng, tr¸i phiÕu c«ng ty, tÝn phiÕu
kho b¹c) víi môc ®Ých hëng l·i hoÆc bá vèn vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c díi h×nh thøc gãp vèn
liªn doanh, mua cæ phÇn, gãp vèn víi t c¸ch lµ mét thµnh viªn tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng
ty liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn nh»m chia sÎ lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm víi doanh nghiÖp kh¸c.
2 Néi dung c¸c kho¶n ®Çu t tµi chÝnh
Ho¹t ®éng ®Çu t ®îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh bá tµi s¶n, tiÒn vèn vµo ho¹t ®éng kinh doanh víi môc
®Ých lµ thu lîi. Ho¹t ®éng ®Çu t trong doanh nghiÖp bao gåm ®Çu t bªn trong vµ ®Çu t ra bªn ngoµi
doanh nghiÖp.
§Çu t bªn trong lµ viÖc bá tµi s¶n, tiÒn vån nh»m thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp nh ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi vµ t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt phôc vô cho
s¶n xuÊt kinh doanh, nã lµm t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n ë doanh nghiÖp, hoÆc ®Çu t kinh doanh bÊt
®éng s¶n.
§Çu t ra bªn ngoµi (®Çu t tµi chÝnh) Lµ viÖc doanh nghiÖp ®em tµi s¶n, tiÒn vèn ®Çu t vµo
doanh nghiÖp hoÆc tæ chøc kinh tÕ nh»m thu lîi nhuËn. §Çu t tµi chÝnh ë doanh nghiÖp lµ
ho¹t ®éng dïng tiÒn vèn ®Ó mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, (tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®Þa
ph¬ng, tr¸i phiÕu c«ng ty, tÝn phiÕu kho b¹c) víi môc ®Ých hëng l·i hoÆc bá vèn vµo c¸c
doanh nghiÖp kh¸c díi h×nh thøc gãp vèn liªn doanh, mua cæ phÇn, gãp vèn víi t c¸ch lµ
mét thµnh viªn tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c«ng ty liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn nh»m chia
sÎ lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm víi doanh nghiÖp kh¸c.
Ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh ®îc tiÕn hµnh theo nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau:
Tµi s¶n
®Çu t
tµi
chÝnh
Tµi s¶n
®Çu t
tµi
chÝnh
ng¾n
h
¹
n
Tµi s¶n
®Çu t
tµi
chÝnh
dµi h¹n
§Çu t chøng kho¸n ng¾n h¹n
C¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n
- C¸c kho¶n øng tríc cã sinh lîi
-
C¸c kho¶n tµi s¶n tr÷ vµng, ®¸ quý
®Çu t
gãp
vèn
liªn
doanh
Ho¹t ®éng SXKD ®îc ®ång kiÓm so¸
t
Tµi s¶n ®îc ®ång kiÓm so¸
t
- §Çu t chøng kho¸n dµi h¹n
- C¸c kho¶n cho vay dµi h¹n
C¸c kho¶n ®Çu t vµo C«ng ty liªn kÕt
C¸c kho¶n ®Çu t vµo liªn doanh: C¸c c¬
së kinh doanh ®
î
c ®ån
g
kiÓm so¸
t
S
¬ ®å . Ph©n lo¹i c¸c kho¶n ®Çu t tµi chÝnh
2.1 C¨n cø thêi gian thu håi vèn, ®Çu t :
§Çu t ng¾n h¹n: Lµ h×nh thøc ®Çu t mµ thêi h¹n thu håi c¸c kho¶n ®Çu t trong vßng mét
n¨m hay trong mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh.
§Çu t dµi h¹n: Lµ h×nh thøc ®Çu t mµ thêi h¹n thu håi c¸c kho¶n ®Çu t lín h¬n mét n¨m
hay sau mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh.
2.2 C¨n cø vµo néi dung vµ tÝnh chÊt ®Çu t bao gåm:
2.2.1 §Çu t nh»m môc ®Ých kiÓm so¸t
Lµ ho¹t ®éng mµ c¨n cø vµo tû lÖ vèn cña nhµ ®Çu t vµ quyÒn kiÓm so¸t trong c¬ së ®Çu
t ®Ó x¸ ®Þnh tõng h×nh thøc ®Çu t cô thÓ
§Çu t vµo c«ng ty liªn kÕt:
C«ng ty liªn kÕt lµ c«ng ty mµ trong ®ã nhµ ®Çu t cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ nhng kh«ng ph¶i lµ
c«ng ty con hoÆc c«ng ty liªn doanh cña nhµ ®Çu t
nh hëng ®¸ng kÓ : Lµ quyÒn tham gia cña nhµ ®Çu t vµo viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch
tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña bªn nhËn ®Çu t nhng kh«ng kiÓm so¸t c¸c chÝnh s¸ch ®ã.
KiÓm so¸t : Lµ quyÒn chi phèi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m
thu ®îc lîi Ých kinh tÕ tõ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
BiÓu hiÖn cña ¶nh hëng ®¸ng kÓ :
- Nhµ ®Çu t cã ®¹i diÖn trong héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc c¸c cÊp qu¶n lý cña c«ng ty liªn kÕt,
cã quyÒn tham gia vµo viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cña c«ng ty liªn kÕt
- Cã c¸c giao dÞch quan träng gi÷a nhµ ®Çu t vµ bªn nhËn ®Çu t
- Cã sù trao ®æi vÒ c¸c c¸n bé qu¶n lý chñ chèt
- §îc cung cÊp c¸c th«ng tin kinh tÕ kü thuËt quan träng
Theo th«ng t 23/ 2005/TT - BTC ngµy 30/03/2005 x¸c ®Þnh ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®èi víi bªn
nhËn ®Çu t nh sau:
Nhà đầu tư trc tiếp: Nhà đầu tư nm gi trc tiếp t 20% đến dưới 50% quyn biu quyết
trong vn ch s hu ca bên nhn đầu tư mà không có tho thun khác thì được coi là có nh
hưởng đáng k đối vi bên nhn đầu tư. Trường hp nhà đầu tư nm gi dưới 20% quyn biu
quyết trong vn ch s hu ca bên nhn đầu tư nhưng có tho thun gia bên nhn đầu tư và nhà
đầu tư v vic nhà đầu tư đó có nh hưởng đáng k. Trường hp nhà đầu tư nm gi trên 50%
quyn biu quyết trong vn ch s hu ca bên nhn đầu tư nhưng có tha thun v vic nhà đầu tư
đó không nm gi quyn kim soát đối vi bên nhn đầu tư thì nhà đầu tư phi kế toán khon đầu tư
theo khon đầu tư vào công ty liên kết.
Nhà đầu tư gián tiếp: Nhà đầu tư nm gi gián tiếp thông qua các công ty con t 20% đến
dưới 50% quyn biu quyết ca bên nhn đầu tư thì không phi trình bày khon đầu tư đó trên báo
cáo tài chính riêng ca mình, mà ch trình bày khon đầu tư đó trên báo cáo tài chính hp nht ca
nhà đầu tư theo phương pháp vn ch s hu.
Xác định t l quyn biu quyết ca nhà đầu tư trong vn ch s hu ca bên nhn đầu tư
a) Trường hp t l quyn biu quyết ca nhà đầu tư trong công ty liên kết đúng bng t l
vn góp ca nhà đầu tư trong công ty liên kết:
T l quyn biu quyết
ca nhà đầu tư trc tiếp =
trong công ty liên kết
Tng vn góp ca nhà đầu tư
trong công ty liên kết
--------------------------------------------------
Tng vn ch s hu ca công ty liên kết
x 100%
T l quyn biu quyết
ca nhà đầu tư gián tiếp =
trong công ty liên kết
Tng vn góp ca công ty con
ca nhà đầu tư trong công ty liên kết
--------------------------------------------------
Tng vn ch s hu ca công ty liên kết
x 100%
b) Trường hp t l quyn biu quyết khác vi t l vn góp do có tho thun khác gia nhà
đầu tư và công ty liên kết, quyn biu quyết ca nhà đầu tư được xác định căn co biên bn tho
thun gia nhà đầu tư và công ty liên kết.
§Çu t vµo c«ng ty liªn doanh (C¬ cë kinh doanh ®ång kiÓm so¸t):
Liªn doanh: Lµ tho¶ thuËn b»ng hîp ®ång cña hai hoÆc nhiÒu bªn ®Ó cïng thùc hiÖn ho¹t
®éng kinh tÕ, mµ ho¹t ®éng nµy ®îc kiÓm so¸t bëi c¸c bªn gãp vèn liªn doanh.
C¸c h×nh thøc liªn doanh bao gåm:
Cơ s kinh doanh đồng kim soát:
§ược thành lp bi các bên góp vn liên doanh (Cơ s đồng kim soát) là cơ s kinh
doanh mi được thành lp có hot động độc lp ging như hot động ca mt doanh nghip, tuy
nhiên vn chu s kim soát ca các bên góp vn liên doanh theo hp đồng liên doanh.
§Æc ®iÓm cña c¬ së kinh doanh ®ång kiÓm so¸t:
- Cho phÐp mét bªn liªn doanh cã quyÒn ®ång kiÓm so¸t víi 1 hoÆc nhiÒu bªn liªn doanh
trong mét c¬ së liªn doanh
- Nhµ ®Çu t trong c¬ së liªn doanh ®îc ®ång kiÓm so¸t sÏ cã tû lÖ vèn ngang nhau víi c¸c
bªn ®Çu t kh¸c
- C¬ së liªn doanh ®îc thµnh lËp ph¸p nh©n riªng biÖt, vèn ®îc së h÷u bëi c¸c bªn liªn
doanhtheo tû lÖ vèn gãp
- Cơ s kinh doanh đồng kim soát phi t chc thc hin công tác kế toán riêng theo quy
định ca pháp lut hin hành v kế toán như các doanh nghip khác. Cơ s kinh doanh đồng kim
soát chu trách nhim kim soát tài sn, các khon n phi tr, doanh thu, thu nhp khác và chi phí
phát sinh ti đơn v mình. Mi bên góp vn liên doanh được hưởng mt phn kết qu hot động ca
cơ s kinh doanh đồng kim soát theo tha thun ca hp đồng liên doanh.
Các bên tham gia liên doanh góp vn bng tin hoc bng tài sn vào liên doanh. Phn vn
góp này phi được ghi s kế toán và đưc phn ánh trong Bng cân đối kế toán ca bên liên doanh
là mt khon mc đầu tưo cơ s kinh doanh đồng kim soát.
Hp đồng hp tác kinh doanh (Hot động kinh doanh đồng kim soát)
hot động liên doanh không thành lp mt cơ s kinh doanh mi. Các bên liên doanh có
nghĩa vđược hưởng quyn li theo tha thun trong hp đồng. Hot động ca hp đồng liên
doanh được các bên góp vn thc hin cùng vi các hot động kinh doanh thông thường khác ca
tng bên.
§Æc ®iÓm cña hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh díi h×nh thøc ho¹t ®éng KD ®ång kiÓm so¸t:
- Kh«ng h×nh thµnh ph¸p nh©n míi. Ho¹t ®éng SXKD trong liªn doanh khi ®îc ph©n chia
c¸c bªn sÏ thùc hiÖn song song cïng víi c¸c ho¹t ®éng SXKD th«ng thêng cña DN
- Bé phËn liªn doanh kh«ng t¸ch ra khái c¬ cÊu tæ chøc cña tõng bªn
- Tõng bªn ghi nhËn ho¹t ®éng liªn doanh nhho¹t ®éng SXKD th«ng thêng cña DN
Tài sn đồng kim soát
Là tài sn được góp hoc do các bên tham gia liên doanh mua, được s dng cho mc đích ca liên
doanh và mang li li ích cho các bên tham gia liên doanh theo quy định ca Hp đồng liên doanh.
§Æc ®iÓm cña hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh díi h×nh thøc tµis¶n ®ång kiÓm so¸t:
- Kh«ng h×nh thµnh ph¸p nh©n míi
- Bé phËn liªn doanh kh«ng t¸ch ra khái c¬ cÊu tæ chøc cña tõng bªn
- Bªn liªn doanh h¹ch to¸n tµi s¶n gãp vèn lµ TSC§ vµ theo dâi chi tiÕt theo ®Þa ®iÓm qu¶n
lý vµ sö dông tµi s¶n. Chi phÝ vµ thu nhËp ®îc chia trong ho¹t ®éng liªn doanh sÏ h¹ch to¸n nh
ho¹t ®éng SXKD th«ng thêng cña DN
§Çu t vµo c«ng ty con:
C«ng ty con: Lµ doanh nghiÖp chÞu sù kiÓm so¸t cña 1 DN kh¸c (Gäi lµ c«ng ty mÑ)
C«ng ty mÑ: Lµ c«ng ty cã mét hoÆc nhiÒu c«ng ty con, n¾m gi÷ trªn 50% quyÒn biÓu quyÕt
ë c«ng ty con trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua mét c«ng ty con kh¸c trõ trêng hîp ®Æc biÖt khi
x¸c ®Þnh râ lµ quyÒn së h÷u kh«ng g¾n liÒn víi quyÒn kiÓm so¸t
Xác định quyn kim soát ca công ty m đối vi công ty con
a) Quyn kim soát ca công ty m đối vi công ty con được xác định khi công ty m nm
gi trên 50% quyn biu quyết công ty con (công ty m có th s hu trc tiếp công ty con, hoc
s hu gián tiếp công ty con qua mt công ty con khác).
a1) Xác định quyn kim soát trc tiếp ca công ty m đối vi công ty con khi công ty m
đầu tư vn trc tiếp vào công ty con và công ty m nm gi trên 50% quyn biu quyết công ty
con đầu tư trc tiếp.
Quyn kim soát ca công ty m đưc xác định tương ng vi quyn
biu quyết ca công ty m công ty con
d: Công ty A đầu tư vn vào Công ty c phn B 2600 c phiếu/ 5000 c phiếu đã phát
hành ca Công ty B vi mnh giá ca c phiếu là 100 000 đồng/1 c phiếu. Như vy Công ty A
nm gi quyn biu quyết ti Công ty con B là: 2600 C phiếu/5000 c phiếu = 52% (hoc 2600 CP
x 100 000 đồng/5000 CP x 100 000 đồng = 52%).
Quyn kim soát ca Công ty A đối vi Công ty B là 52% (> 50%), nên Công ty B là Công
ty con ca Công ty A.
a2) Xác định quyn kim soát gián tiếp ca công ty m thông qua quyn s hu gián tiếp
công ty con qua mt công ty con khác.
Công ty m s hu gián tiếp công ty con khi công ty m đầu tư vn gián tiếp (k c trc
tiếp) vào công ty con qua mt công ty con khác và công ty m nm gi trên 50% quyn biu quyết
công ty con đầu tư gián tiếp.
Quyn kim soát ca công ty m đưc xác định bng tng cng quyn biu
quyết ca công ty m ng ty con đầu tư trc tiếp và công ty con đầu tư
gián tiếp qua công ty con khác
d: Công ty c phn X đầu tư vào Công ty c phn Y 6 000 c phiếu/ 10 000 c phiếu
phát hành ca Công ty Y vi giá tr ca c phiếu là 100 000 đồng/1 c phiếu. Như vy Công ty c
phn X nm gi quyn biu quyết ti Công ty c phn Y là:
6 000 C phiếu/10 000 c phiếu = 60% (hoc 6 000 CP x 100 000 đồng/10 000 CP x 100 000 đồng
= 60%).
Công ty c phn Y đầu tưo Công ty TNHH Z tng s vn là 400.000.000 đồng/1 000 000
000 đồng (tng vn điu l). Công ty c phn X đầu tư tiếp vào Công ty TNHH Z 200 000 đồng/1
000 000 000 đồng (tng vn điu l)
Như vy, xác định quyn kim soát ca Công ty c phn X vi Công ty TNHH Z như sau:
- Quyn kim soát trc tiếp ca Công ty c phn X đối vi Công ty TNHH Z là: 200.000 000 đồng/
1000 000 000 đồng = 20%.
- Quyn kim soát trc tiếp ca Công ty c phn Y đối vi Công ty TNHH Z là: 400 000 000 đồng/
1000 000 000 đồng = 40%.
- Quyn kim soát gián tiếp ca Công ty X đối vi Công ty TNHH Z là: 20% + 40% = 60%.
Quyn kim soát ca Công ty X đối vi Công ty Z là: 60% (> 50%), Công ty Z là Công ty
con ca Công ty X.
Như vy, vn đầu tư ca Công ty c phn X ti Công ty c phn Y là 60%(>50%) và ti
Công ty TNHH Z là 60% (>50%), nên hai công ty này đều là công ty con chu s kim soát ca
Công ty c phn X.
b) Trường hp đặc bit quyn kim soát còn được thc hin ngay c khi công ty m nm gi
ít hơn 50% quyn biu quyết ti công ty con trong các trường hp sau đây:
- Các nhà đầu tư khác tho thun dành cho công ty m hơn 50% quyn biu quyết;
- Công ty m có quyn chi phi các chính sách tài chính và hot động theo quy chế tho thun;
b1) Công ty m có quyn b nhim hoc bãi min đa sc thành viên Hi đồng qun tr
hoc cp qun lý tương đương;
b2) Công ty m có quyn b đa s phiếu ti các cuc hp ca Hi đồng qun tr hoc cp
qun lý tương đương.
d, Công ty TNHH mt thành viên Lp máy VINACO góp vn vào Công ty c phn Xây
dng SAVI chiếm 40% vn điu l còn 2 thành viên khác mt thành viên chiếm 55%, mt thành
viên chiếm 5% vn điu l. Nhưng do Công ty TNHH VINACO có thế mnh v khách hàng, v
qun lý điu hành công ty nên c đông khác trong Công ty c phn SAVI tha thun giao quyn
kim soát cho Công ty TNHH VINACO theo ngh quyết ca Hi đồng qun tr. Do đó mc dù Công
ty TNHH VINACO nm gi 40% vn điu l ít hơn 50% quyn biu quyết ti Công ty c phn
SAVI nhưng Công ty TNHH mt thành viên VINACO vn là công ty m ca Công ty SAVI.
Xác định phn li ích ca công ty m đối vi công ty con
a) c định phn li ích ca công ty m thông qua quyn s hu trc tiếp đối vi công ty con
Trường hp công ty m s hu trc tiếp công ty con thì t l li ích ca công ty m công
ty con được xác định tương ng vi quyn kim soát ca công ty m.
T l (%) li ích ca công ty m công ty con
đầu tư trc tiếp
=
T l (%) quyn kim soát ti
công ty con đầu tư trc tiếp
Ví d: Công ty TNHH D đầu tư vào Công ty c phn E 4000 c phiếu/ 7000 c phiếu phát
hành ca Công ty c phn E vi mnh giá c phiếu là 100 000 đồng/ 1 c phiếu. Như vy Công ty
TNHH D nm gi quyn biu quyết ti Công ty con E là: 4000 c phiếu/7000 c phiếu = 57% (hoc
4000 CP x 100 000 đồng/7000 CP x 100 000 đồng = 57%).
Quyn kim soát ca Công ty TNHH D đối vi Công ty con E là 57% và t l li ích ca
Công ty D đối vi Công ty E tương ng vi quyn kim soát là 57%.
b) Xác định phn li ích ca công ty m thông qua quyn s hu gián tiếp công ty con qua
mt công ty con khác.
Trường hp công ty m s hu gián tiếp công ty con khi công ty m đầu tư vn gián tiếp
vào công ty con qua mt công ty con khác thì t l li ích ca công ty m công ty con đầu tư gián
tiếp được xác định:
T l (%) li ích ca
công ty m công ty con
đầu tư gián tiếp
=
T l (%) li ích
ti công ty con
đầu tư trc tiếp
x
T l (%) li ích
ti công ty con
đầu tư gián tiếp
d: Tng Công ty JICO đầu tư vào Công ty c phn PICO 10 000 c phiếu/ 15 000 c
phiếu phát hành ca Công ty PICO vi mnh giá c phiếu là 100 000 đồng/ 1 c phiếu. Như vy
Tng Công ty JICO nm gi quyn biu quyết ti Công ty con PICO là: 10 000 C phiếu/15 000 c
phiếu = 67% (hoc 10 000 CP x 100 000 đồng/15 000 CP x 100 000 đồng = 67%). Công ty c phn
PICO đầu tư trc tiếp vào Công ty TNHH HAN tng s vn là 500.000.000 đồng/1 500 000 000
đồng (tng vn điu l) có t l quyn biu quyết 33% ti HAN.
Như vy, xác định phn li ích ca Tng công ty JICO vi Công ty TNHH HAN là:
T l (%) li ích ca
Tng công ty JICO
Công ty TNHH HAN đầu
tư gián tiếp (công ty con)
=
T l (%) li ích
ti Công ty c
phn PICO (công
ty con đầu tư trc
tiếp)
x
T l (%) li ích ti Công
ty TNHH HAN (công ty
con đầu tư gián tiếp)
22,11% =
%
x33%
Công ty TNHH HAN là công ty con ca Tng công ty JICO và t l li ích ca Tng công
ty JICO ti HAN là 22,11%.
2.2.2 §Çu t tµi chÝnh kh¸c:
Ho¹t ®éng ®Çu t tµi chÝnh kh¸c lµ c¸c kho¶n ®Çu t ngoµi c¸c kho¶n ®Çu t vµo c«ng ty
con, c«ng ty liªn kÕt, c¬ së kinh doanh ®ång kiÓm so¸t. C¸c kho¶n ®Çu t tµi chÝnh kh¸c bao gåm :
C¸c kho¶n ®Çu t vµo c¸c ®¬n vÞ kh¸c mµ nhµ ®Çu t n¾m gi÷ Ýt h¬n 20% quyÒn biÓu quyÕt ; ®Çu t
tr¸i phiÕu, cho vay vèn.... §Çu t tµi chÝnh kh¸c bao gåm :