TNU Journal of Science and Technology
230(05): 132 - 138
http://jst.tnu.edu.vn 132 Email: jst@tnu.edu.vn
CLINICAL CHARACTERISTICS, ENDOSCOPIC IMAGES, AND TREATMENT
OUTCOMES OF PEPTIC ULCER CAUSED BY HELICOBACTER PYLORI IN
CHILDREN AT THAI NGUYEN NATIONAL HOSPITAL
Nguyen Thi Nam Ninh1*, Nguyen Thanh Trung2
1TNU - University of Medicine and Pharmacy, 2Thai Nguyen National Hospital
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
02/9/2024
The study aims to describe the clinical characteristics, endoscopic images,
and treatment results of peptic ulcers caused by Helicobacter pylori
infection in children aged 5-15 years old at Thai Nguyen National Hospital
in from May 2023 to May2024. The research method was described on 53
patients diagnosed with peptic ulcers and had a positive HP test at Thai
Nguyen National Hospital during the above period. The study results show
that peptic ulcers caused by Helicobacter pylori infection are common in
the age group of 11-15 years old, accounting for 54.7%, with an average
age of 10.74 ± 2.66. The male/female ratio is 1.4/1. Common symptoms
are abdominal pain (96.2%), loss of appetite (56.6%), belching/heartburn
(52.8%), nausea/vomiting (47.2%). The lesions on endoscopy are mostly
hyperemic inflammation (94.3%), the lesions are concentrated in the
pyloric antrum (100%) and duodenum (28.3%). The regimen of
Amoxicillin + Metronidazole + PPI are chosen for all cases. The group that
complied with treatment has a success rate of 89.8%. Based on the
findings, it can be concluded that Helicobacter pylori-infected peptic ulcers
in children mostly presente with abdominal pain. Lesions on endoscopy are
mostly hyperemic inflammation, the pyloric antrum was the most common
lesion. Treatment compliance has a high success rate.
Revised:
21/01/2025
Published:
22/01/2025
KEYWORDS
Peptic ulcer
Helicobacter pylori
Endoscopy
Treatment outcome
Thai Nguyen
ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, HÌNH ẢNH NỘI SOI TIÊU HÓA TRÊN VÀ KẾT QUẢ
ĐIỀU TRỊ VIÊM LOÉT DẠ DÀY - TÁ TRÀNG CÓ NHIỄM HELICOBACTER
PYLORI Ở TRẺ EM TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
Nguyễn Thị Nam Ninh1*, Nguyễn Thành Trung2
1Trường Đại học Y Dược - ĐH Thái Nguyên, 2Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
TÓM TẮT
Ngày nhận bài:
02/9/2024
Nghiên cứu nhằm mô tả đặc điểm lâm sàng, hình ảnh nội soi và kết quả
điều trị viêm loét dạ dày - tá tràng do nhiễm Helicobacter pylori ở trẻ em
từ 5-15 tuổi tại bệnh viện Trung ương Thái Nguyên từ tháng 5 năm 2023
đến tháng 5 năm 2024. Phương pháp nghiên cứu mô tả trên 53 bệnh nhân
được chẩn đoán viêm loét dạ dày - tá tràng và có test HP dương tính tại
bệnh viện Trung ương Thái Nguyên trong giai đoạn trên. Kết quả nghiên
cứu cho thấy viêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm Helicobacter pylori hay
gặp ở độ tuổi từ 11-15 chiếm tỷ lệ 54,7%, tuổi trung bình 10,74 ±2,66. Tỷ
lệ nam/nữ 1,4/1. Các triệu chứng hay gặp là đau bụng (96,2%), chán ăn
(56,6%), ợ hơi/ợ chua (52,8%), buồn nôn/nôn (47,2%). Hình ảnh tổn
thương trên nội soi đa phần là viêm xung huyết (94,3%), vị trí tổn thương
tập trung ở hang vị (100%) và hành tá tràng (28,3%). Phác đồ Amoxicilin
+ Metronidazole + PPI được lựa chọn cho tất cả các trường hợp. Nhóm
tuân thủ điều trị có tỷ lệ thành công là 89,8%. Từ kết quả nghiên cứu có
thể kết luận rằngviêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm Helicobacter pylori ở
trẻ em đa phần biểu hiện triệu chứng đau bụng. Tổn thương trên nội soi
phần lớn là viêm xung huyết, hang vị là vị trị tổn thương hay gặp nhất.
Tuân thủ điều trị có tỷ lệ thành công cao.
Ngày hoàn thiện:
21/01/2025
Ngày đăng:
22/01/2025
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.11046
* Corresponding author. Email: ninhnguyen3210@gmail.com
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 132 - 138
http://jst.tnu.edu.vn 133 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Giới thiệu
Viêm dạ dày - tá tràng được định nghĩa là tình trạng viêm của niêm mạc dạ dày và/hoặc tá
tràng, phản ánh sự đáp ứng của các mô này đối với các tác nhân gây hại [1]. Loét dạ dày - tá
tràng là tổn thương sâu, khu trú, xuyên qua lớp cơ niêm của dạ dày hoặc tá tràng [2]. Viêm loét
dạ dày - tá tràng là bệnh lý phổ biến ở mọi lứa tuổi, bao gồm cả trẻ em và người lớn [3]. Đặc
điểm nổi bật của bệnh là xu hướng tái phát và tiềm ẩn nguy cơ gây ra các biến chứng nghiêm
trọng, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ em
thường thấp hơn so với người lớn [4], [5] nhưng gần đây các nghiên cứu đã ghi nhận xu hướng
gia tăng tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm tuổi trẻ [6]. Trong số các nguyên nhân gây bệnh, nhiễm
Helicobacter pylori (H. pylori) được xác định là yếu tố chính, đặc biệt ở trẻ em [7], [8]. Ở trẻ em,
biểu hiện lâm sàng của viêm loét dạ dày - tá tràng thường đa dạng và không đặc hiệu, có thể bao
gồm đau bụng tái diễn, buồn nôn, nôn, chán ăn và sụt cân [5], [6]. Nếu không được chẩn đoán và
điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thiếu
máu mạn tính, suy dinh dưỡng và trong một số trường hợp hiếm gặp có thể dẫn đến thủng dạ
dày-tá tràng [4], [6]. Những biến chứng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể
chất và khả năng học tập của trẻ. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu sâu về đặc điểm lâm sàng,
hình ảnh nội soi và đáp ứng điều trị ở nhóm trẻ mắc bệnh lý viêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm
H. pylori là hết sức cần thiết.
2. Phương pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tất cả bệnh nhi từ 5-15 tuổi được chẩn đoán viêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm H. Pylori
đến khám và điều trị tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên từ tháng 5/2023 đến hết tháng
5/2024.
* Tiêu chuẩn lựa chọn:
- Bệnh nhân được chẩn đoán viêm loét dạ dày - tá tràng [2]:
+ Lâm sàng: Bệnh nhân có triệu chứng: đau bụng, nóng rát hay khó chịu vùng thượng vị, đầy
bụng, ợ hơi, ợ chua, ăn mau no, chán ăn, buồn nôn, nôn, v.v.
+ Hình ảnh nội soi tiêu hóa trên: Có tổn thương viêm hoặc loét dạ dày - tá tràng.
- Bệnh nhân có nhiễm vi khuẩn H. Pylori: test thở C14 hoặc urea test nhanh (+).
- Bệnh nhân và gia đình đồng ý tham gia nghiên cứu.
* Tiêu chuẩn loại trừ:
- Bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật thực quản, dạ dày, tá tràng.
- Bệnh nhân mắc bệnh cấp tính hoặc ác tính: Ung thư máu, xuất huyết giảm tiểu cầu, v.v.
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 5 năm 2023 đến hết tháng 5 năm 2024.
- Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên.
2.3. Thiết kế nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu mô tả.
- Thiết kế nghiên cứu cắt ngang.
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
- Cỡ mẫu: Cỡ mẫu thuận tiện.
- Cách chọn mẫu: Chọn tất cả những trẻ đáp ứng đủ tiêu chuẩn trong thời gian nghiên cứu,
thực tế chúng tôi thu thập được 53 trẻ.
2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu
- Thông tin chung: giới tính, tuổi, địa dư.
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 132 - 138
http://jst.tnu.edu.vn 134 Email: jst@tnu.edu.vn
- Đặc điểm lâm sàng: đau bụng, chán ăn, buồn nôn và nôn, ợ hơi - ợ chua, đầy bụng, nôn máu,
ỉa phân đen, v.v.
- Đặc điểm nội soi dạ dày - tá tràng: hình ảnh tổn thương, vị trí tổn thương.
- Kết quả sau điều trị: đánh giá các triệu chứng sau điều trị (đau bụng, chán ăn, ợ chua, bỏng
rát, chướng bụng, thiếu máu), test HP sau điều trị, tuân thủ dùng thuốc.
2.6. Phương pháp thu thập số liệu và xử lý số liệu
- Phương pháp thu thập: Số liệu được thu thập vào mẫu bệnh án nghiên cứu thông qua thăm
khám và đánh giá bệnh nhân tại 2 thời điểm:
Lần 1: Thời điểm đến khám, nhập viện lần đầu.
Lần 2: Thời điểm bệnh nhân tái khám sau điều trị (sau dừng kháng sinh ít nhất 4 tuần, dừng
PPI ít nhất 2 tuần).
+ Nhân lực thăm khám và đánh giá: Các bác sĩ của Trung tâm Nhi khoa đã được tập huấn.
+ Phỏng vấn trực tiếp: Mẹ hoặc người nuôi dưỡng trẻ.
+ Thủ thuật nội soi: Thực hiện bởi các bác sĩ nội soi tiêu hóa đã được tập huấn đầy đủ về nội
soi tiêu hóa nhi. Kết quả nội soi được đánh giá dựa theo các tiêu chí thống nhất.
- Xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để nhập và xử lý số liệu.
3. Kết quả
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Trong thời gian nghiên cứu, chúng tôi thu thập được 53 trẻ viêm loét dạ dày – tá tràng có
nhiễm H. Pylori.
Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu được trình bày tại Bảng 1.
Bảng 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Số lượng (n)
Tỷ lệ (%)
Giới tính
Nữ
22
41,5
Nam
31
58,5
Tuổi
5-10 tuổi
24
45,3
11-15 tuổi
29
54,7
Min =5
2
3,8
Max = 15
5
9,4
𝑿
± SD
10,74 ± 2,66
Địa dư
Thành thị
28
52,8
Nông thôn
25
47,2
Nhận xét:
Kết quả ở Bảng 1 cho thấy bệnh gặp ở cả hai giới, với tỷ lệ trẻ nam (58,5%) cao hơn trẻ nữ
(41,5%). Tỷ lệ nam/nữ là 1,4/1. Tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu là 10,74 ± 2,66 tuổi, tuổi
nhỏ nhất là 5 tuổi và lớn nhất là 15 tuổi. Viêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm H. pylori ở trẻ em
gặp nhiều hơn ở nhóm tuổi lớn (11-15 tuổi). Sự phân bố trẻ mắc bệnh khu vực thành thị cao hơn
nông thôn.
3.2. Triệu chứng lâm sàng và hình ảnh nội soi tiêu hóa trên của đối tượng nghiên cứu
Triệu chứng lâm sàng của nhóm trẻ nghiên cứu được trình bày ở Bảng 2.
Nhận xét:
Kết quả ở Bảng 2 cho thấy đau bụng là triệu chứng thường gặp nhất chiếm 96,2%. Đau
thượng vị chiếm 52,8% và chủ yếu ở nhóm trẻ 11-15 tuổi, đau quanh rốn (30,2%) thường gặp ở
nhóm trẻ bé hơn. Các triệu chứng tiêu hóa như chán ăn (56,6%), ợ hơi/ợ chua (52,8%), buồn
nôn/nôn (47,2%) và đầy bụng (20,8%). Ợ hơi/ợ chua là triệu chứng duy nhất có sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê giữa 2 nhóm tuổi của trẻ tham gia nghiên cứu (p = 0,02) với tỷ lệ cao hơn ở nhóm
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 132 - 138
http://jst.tnu.edu.vn 135 Email: jst@tnu.edu.vn
11-15 tuổi (72,4% so với 29,2% ở nhóm 5-10 tuổi). Các triệu chứng xuất huyết tiêu hóa như nôn
máu và ỉa phân đen xuất hiện với tỷ lệ thấp lần lượt chiếm 7,5% và 5,7%.
Bảng 2. Triệu chứng lâm sàng theo nhóm tuổi
Nhóm tuổi
Triệu chứng
5-10 tuổi (n=24)
11-15 tuổi (n=29)
Chung (n=53)
p
n
%
n
%
n
%
Đau bụng
24
100,0
27
93,1
51
96,2
0,30
Vị trí đau bụng
Vùng thượng vị
8
33,3
20
69,0
28
52,8
Vùng quanh rốn
12
50,0
4
13,8
16
30,2
Toàn bộ bụng
3
12,5
2
6,9
5
9,4
Không xác định vị trí
1
4,2
3
10,3
4
7,6
Chán ăn
14
58,3
16
55,2
30
56,6
0,80
Buồn nôn, nôn
12
50,0
13
44,8
25
47,2
0,70
Ợ hơi, ợ chua
7
29,2
21
72,4
28
52,8
0,02
Đầy bụng
3
12,5
8
27,5
11
20,8
0,16
Nôn máu
2
8,3
2
6,9
4
7,5
0,62
Ỉa phân đen
1
4,2
2
6,9
3
5,7
0,57
Đặc điểm hình ảnh tổn thương trên nội soi theo nhóm tuổi được trình bày ở Bảng 3.
Bảng 3. Đặc điểm hình ảnh tổn thương trên nội soi theo nhóm tuổi
Nhóm tuổi
Hình ảnh nội soi dạ
dày –tá tràng
5-10 tuổi (n=24)
11-15 tuổi (n=29)
Chung (n=53)
p
n (%)
n (%)
n (%)
Xung huyết xuất tiết
23 (95,8)
27 (93,1)
50 (94,3)
1,00
Viêm trợt
7 (29,2)
3 (10,3)
10 (18,9)
0,16
Hình hạt
7 (29,2)
8 (27,6)
15 (28,3)
0,90
Trào ngược dịch mật
0 (0,0)
1 (3,4)
1 (1,9)
1,00
Xuất huyết
0 (0,0)
1 (3,4)
1 (1,9)
1,00
Loét
4 (16,7)
6 (20,7)
10 (18,9)
1,00
Nhận xét:
Từ bảng 3 cho thấy: Viêm xung huyết chiếm tỷ lệ 94,3%, viêm dạng hạt chiếm tỷ lệ 28,3%,
loét chiếm tỷ lệ 18,9%, viêm trào ngược dịch mật và viêm xuất huyết có tỷ lệ bằng nhau 1,9%.
Không có sự khác biệt về hình ảnh tổn thương trên nội soi ở 2 nhóm tuổi của trẻ tham gia nghiên
cứu với p > 0,05.
Vị trí tổn thương trên nội soi được trình bày ở Bảng 4.
Bảng 4. Vị trí tổn thương trên nội soi theo nhóm tuổi (trước điều trị)
Vị trí tổn thương
5-10 tuổi (n=24)
11-15 tuổi (n=29)
Chung (n=53)
p
n
%
n
%
n
%
Hang vị, tiền môn vị
24
100,0
29
100,0
53
100,0
Thân vị
3
12,5
4
13,8
7
13,2
1,00
Hành tá tràng
8
33,3
7
24,1
15
28,3
0,46
Tá tràng
2
8,3
0
0,0
2
3,8
0,20
Toàn bộ dạ dày
2
8,3
0
0,0
2
3,8
0,20
Nhận xét:
Kết quả ở Bảng 4 cho thấy hang vị và tiền môn vị là vị trí tổn thương phổ biến nhất, xuất hiện ở
100% bệnh nhân ở cả hai nhóm tuổi của trẻ tham gia nghiên cứu. Vị trí tổn thương phổ biến thứ hai
là hành tá tràng, chiếm 28,3% tổng số bệnh nhân, tỷ lệ cao hơn ở nhóm 5-10 tuổi (33,3%) so với
nhóm 11-15 tuổi (24,1%), sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê (p = 0,46). Tổn thương ở
thân vị xuất hiện ở 13,2% trẻ, với tỷ lệ tương đương giữa hai nhóm tuổi (12,5% ở nhóm 5-10 tuổi
và 13,8% ở nhóm 11-15 tuổi, p = 1,00). Tổn thương ở tá tràng và toàn bộ dạ dày chỉ xuất hiện ở
nhóm 5-10 tuổi (mỗi loại chiếm 8,3% của nhóm này) trong khi không ghi nhận trường hợp nào ở
nhóm 11-15 tuổi, sự khác biệt này cũng không có ý nghĩa thống kê (p = 0,20 cho cả hai vị trí).
TNU Journal of Science and Technology
230(05): 132 - 138
http://jst.tnu.edu.vn 136 Email: jst@tnu.edu.vn
3.3. Kết quả điều trị
Trong nghiên cứu này, 100% bệnh nhi được điều trị bằng phác đồ Amoxicilin +
Metronidazole + PPI. Khi bệnh nhân dùng > 80% lượng thuốc được kê đơn được coi là tuân thủ
dùng thuốc.
Cải thiện triệu chứng lâm sàng sau điều trị được dẫn chứng ở Bảng 5.
Bảng 5. Triệu chứng lâm sàng trước và sau điều trị
Triệu chứng lâm sàng
Trước điều trị
Sau điều trị
p
n
%
n
%
Đau bụng
51
96,2
6
11,3
0,00
Chán ăn
30
56,6
1
1,9
0,00
Ợ chua
28
52,8
2
3,8
0,00
Bỏng rát
7
13,2
0
0,0
Chướng bụng
11
20,8
0
0,0
Thiếu máu
3
5,7
1
1,9
0,045
Nhận xét:
Qua số liệu tại bảng 5 cho thấy các triệu chứng lâm sàng đau bụng, chán ăn, ợ chua, bỏng rát,
chướng bụng, thiếu máu cải thiện rõ rệt sau điều trị. Sự cải thiện triệu chứng lâm sàng sau điều trị
có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.
Mối liên quan giữa tuân thủ dùng thuốc và kết quả điều trị được trình bày ở Bảng 6.
Bảng 6. Mối liên quan giữa tuân thủ dùng thuốc và kết quả điều trị
Tuân thủ dùng thuốc
Thành công
Thất bại
2
p
n (%)
n (%)
Tuân thủ tốt (n= 49)
44 (89,8)
5 (10,2)
12,12
0,01
Tuân thủ kém (n= 4)
1 (25,0)
3 (75,0)
Chung (n=53)
45 (84,9)
8 (15,1)
Nhận xét:
Số liệu bảng 6 cho thấy tỷ lệ bệnh nhân điều trị diệt H. pylori thành công ở nhóm tuân thủ
điều trị là 89,8%, cao hơn ở nhóm không tuân thủ điều trị là 25,0%. Có mối liên quan giữa tuân
thủ điều trị và kết quả điều trị với p < 0,05.
4. Bàn luận
Tỷ lệ bệnh nhi nam/nữ = 1,4/1 trong nghiên cứu này tương đồng với kết quả được ghi nhận bởi
tác giả Nguyễn Hoài Nam và cộng sự [7] khi nghiên cứu 85 bệnh nhân được chẩn đoán viêm dạ
dày mạn tính có nhiễm H. pylori tại bệnh viện Sản Nhi Nghệ An với tỷ lệ nữ/nam =1,1/1. Nhóm
tuổi hay gặp của viêm loét dạ dày - tá tràng có nhiễm H. pylori là nhóm 11-15 tuổi. Đây là lứa tuổi
có nhiều thay đổi về tâm sinh lý và bắt đầu có những áp lực trong việc học tập là nguyên nhân dẫn
đến tăng tỉ lệ viêm loét dạ dày - tá tràng do H. pylori. Tỷ lệ bệnh nhi viêm loét dạ dày tá tràng có
nhiễm H. pylori ở thành thị cao hơn ở nông thôn tương đồng với kết quả quan sát được trong các
nghiên cứu của Lê Thị Hương và cộng sự [8], cũng như của Hoàng Thị Thu Hà và cộng sự [9].
Theo kết quả của nhiều nghiên cứu tiến hành trên trẻ em cho thấy viêm loét dạ dày - tá tràng do H.
pylori ở trẻ em có liên quan đến môi trường sống, tập quán ăn uống. Vì vậy tỷ lệ dân cư đông đúc,
chật chội ở thành thị làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày - tá tràng do nhiễm H. pylori.
Các triệu chứng lâm sàng viêm loét dạ dày - tá tràng do nhiễm H. pylori ở trẻ em được trình bày
trong Bảng 2 tương tự kết quả của Nguyễn Thị Mỹ Lệ và cộng sự [5] đã báo cáo triệu chứng
thường gặp nhất là đau bụng (98,1%) và dấu hiệu kém phổ biến thứ hai là nôn, buồn nôn (59,0%).
Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng như phân đen, đầy hơi, nôn ra máu thường ít được phát hiện do khả năng
nhận thức của trẻ còn hạn chế. Trong khi đó, triệu chứng đau bụng và nôn gây khó chịu nên dễ phát
hiện và đây cũng là lý do chính khiến trẻ phải nhập viện. Nghiên cứu gần đây của Lê Thị Thúy
Loan và cộng sự [10] cũng khẳng định những báo cáo tương tự như trên.