HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
264
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT NỘI SOI ĐIỀU TRỊ
UNG THƯ ĐẠI TRÀNG PHẢI TẠI BỆNH VIỆN THANH NHÀN
Đào Quang Minh1, Nguyễn Văn Phước1, Phạm Văn Biên1
TÓM TẮT33
Đặt vấn đề: Nghiên cứu nhằm mục địch
đánh giá kết quả phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải điều trị ung thư biểu mô tuyến tại Bệnh viện
Thanh Nhàn giai đoạn 2021 - 2024.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu hồi cứu 41 bệnh nhân ung thư biểu
mô đại tràng được phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải tại Bệnh viện Thanh Nhàn từ tháng 01/2021
đến tháng 3/2024.
Kết quả: Tuổi trung bình trong nghiên cứu
là 51,7 ± 8,3 (28 - 87 tuổi). Tỷ lệ nam/nữ là
1,3/1. Thời gian khởi phát bệnh đến khi vào viện
dưới 6 tháng 52,1%, Đau bụng chiếm tỷ lệ cao
nhất 97,6%. Kết quả nội soi đại trực tràng ống
mềm cho thấy khối u ở đại tràng lên và manh
tràng chiếm tỷ lệ 51,2%. Khối u ở đại tràng góc
gan chiếm tỷ lệ 41,5%. Tất cả các trường hợp
đều được cắt sát gốc bố mạch hồi đại tràng,
17,1% trường hợp được cắt nhánh phải của động
mạch đại tràng giữa. Vét hạch D2 chiếm tỷ lệ cao
87,8%. Số hạch thu được trung bình là 18,1 ± 5,0
hạch. Thời gian mổ trung bình 142,1 ± 23,8 phút
(thấp nhất 87 phút, cao nhất 186 phút). Cắt nửa
đại tràng phải mở rộng chiếm tỷ lệ 12,2%, đau
sau mổ trung bình 3,1 ± 1,2 ngày. Thời gian có
lại trung tiện trung bình 3,1 ± 1,9 ngày. Nhiễm
trùng vết mổ chiếm tỷ lệ 9,8%. Bục xì miệng nối
1Khoa Ngoại Tổng Hợp, Bệnh viện Thanh Nhàn
Chịu trách nhiệm chính: Phạm Văn Biên
Email: phamvanbien1913@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/9/2024
Ngày phản biện: 11/9/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
gây viêm phúc mạc chiếm tỷ lệ 2,4%. Chảy máu
miệng nối 2,4%. Thời gian nằm viện trung bình
8,5 ± 2,5 ngày. Kết quả xa sau mổ có 92,7% bệnh
nhân còn thông tin liên lạc và theo dõi đánh giá
được tại thời điểm kết thúc nghiên cứu. Tại thời
điểm kết thúc nghiên cứu có 8,1% trường hợp tử
vong, 13,5% tái phát di căn nhưng không có tái
phát tại chỗ. Thời gian sống thêm sau mổ của
nhóm nghiên cứu trung bình là 33,15 ± 1,25
tháng. Tỷ lệ sống thêm sau 1 năm là 96,5%, sau 3
năm là 78,6%.
Kết luận: Phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải điều trị ung thư biểu mô tại Bệnh viện
Thanh Nhàn cho kết quả tốt, tỷ lệ tai biến, biến
chứng thấp, đảm bảo về mặt ung thư học… góp
phần nâng cao chất lượng điều trị bệnh nhân ung
thư tại Hà Nội.
Từ khóa: Ung thư đại trực tràng, phẫu thuật
nội soi cắt đại tràng phải.
SUMMARY
EVALUATION OF THE RESULTS OF
ENDOSCOPIC SURGERY FOR
TREATMENT OF RIGHT COLON
CANCER AT THANH NHAN
HOSPITAL
Problem statement: The study aims to
evaluate the results of laparoscopic right
colectomy for adenocarcinoma at Thanh Nhan
Hospital in the period of 2021 - 2024.
Subjects and methods: Retrospective study
of 41 patients with colon carcinoma who
underwent laparoscopic right colectomy at Thanh
Nhan Hospital from January 2021 to March
2024.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
265
Results: The average age in the study was
51.7 ± 8.3 (28 - 87 years old). The male/ female
ratio was 1.3/1. The time from disease onset to
hospital admission was less than 6 months
52.1%, Abdominal pain accounted for the highest
rate 97.6%. The results of flexible colonoscopy
showed that tumors in the ascending colon and
cecum accounted for 51.2%. Tumors in the
hepatic flexure colon accounted for 41.5%. All
cases were resected close to the origin of the
ileocolic artery, 17.1% of cases had the right
branch of the middle colic artery resected. D2
lymphadenectomy accounted for a high rate of
87.8%. The average number of lymph nodes
retrieved was 18.1 ± 5.0. The average surgical
time was 142.1 ± 23.8 minutes (lowest 87
minutes, highest 186 minutes). Extended right
hemicolectomy accounted for 12.2%,
postoperative pain averaged 3.1 ± 1.2 days. The
average time to regain flatus was 3.1 ± 1.9 days.
Surgical site infection accounted for 9.8%.
Anastomotic rupture causing peritonitis
accounted for 2.4%. Anastomotic bleeding 2.4%.
The average hospital stay was 8.5 ± 2.5 days.
The long-term results after surgery showed that
92.7% of patients had contact information and
could be followed up at the end of the study. At
the end of the study, 8.1% of cases died, 13.5%
had metastatic recurrence but no local recurrence.
The average survival time after surgery of the
study group was 33.15 ± 1.25 months. The
survival rate after 1 year was 96.5%, after 3 years
was 78.6%.
Conclusion: Laparoscopic right colon
resection surgery to treat carcinoma at Thanh
Nhan Hospital gives good results, low rate of
complications, oncological assurance...
contributing to improving the quality of cancer
patient treatment in Hanoi.
Keywords: Colorectal cancer, laparoscopic
right colectomy.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư đại trực tràng là bệnh lý ác tính
thường gặp. Theo Globocan 2020 tại Việt
Nam hàng năm có 16.835 ca mắc mới và
8.454 ca tử vong do ung thư đại trực tràng,
chiếm 7,0% tất cả nguyên nhân chết do ung
thư. Trong ung thư đại tràng thì ung thư đại
tràng phải chiếm khoảng 25%[1]. Điều trị ung
thư đại tràng phải là điều trị đa mô thức,
trong đó phương pháp điều trị chủ yếu vẫn là
phẫu thuật. Trong suốt thời gian dài mổ mở
vẫn là phương pháp kinh điển trong điều trị
ung thư đại tràng phải. Năm 1991, Jacobs
thực hiện phẫu thuật nội soi thành công đầu
tiên cho một bệnh nhân ung thư manh tràng,
từ đó phẫu thuật nội soi ngày càng được ứng
dụng rộng rãi trong điều trị ung thư đại
tràng[2,3].
Ngày nay với sự phát triển của phẫu thuật
nội soi cùng với trình độ chuyên môn và với
sự hiểu biết của phẫu thuật viên về bệnh lý
ung thư đại tràng phải bên cạnh đó có sự phát
triển của các trang thiết bị dụng cụ như: dao
siêu âm, Ligasure, máy cắt nối nội soi… đã
làm cho sự phát triển của phẫu thuật nội soi
điều trị ung thư đại tràng phải ngày càng đạt
được những kết quả tốt và đã chứng minh
được nhiều ưu điểm hơn so với phẫu thuật
mổ mở kinh điểm như: Ít gây thương tổn
thành bụng, ít đau sau mổ, giảm tỷ lệ nhiễm
trùng, giảm thoát vị thành bụng, rút ngắn thời
gian nằm viện, phục hồi sức khoẻ nhanh hơn,
và có tính thẩm mỹ cao.
Tại Việt Nam, phẫu thuật nội soi điều trị
ung thư đại tràng đã được áp dụng tại nhiều
trung tâm phẫu thuật lớn từ những năm 2002
- 2003 và đã thu được nhiều kết quả. Bệnh
viện Thanh Nhàn là bệnh viện đa khoa hạng I
của Thành phố Hà Nội. Bệnh viện đã triển
khai kỹ thuật này từ năm 2010, đến nay kỹ
thuật này đã được thực hiện thường quy
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
266
nhưng chưa có nghiên cứu tổng kết nào.
Nhằm nâng cao hiệu quả của điều trị ung thư
đại tràng phải, nâng cao chất lượng chuyên
môn của bệnh viện và để rút ra kinh nghiệm
trong quá trình điều trị. Vì vậy, chúng tôi
thực hiện đề tài.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn:
- Gồm tất cả các bệnh nhân được chẩn
đoán ung thư biểu mô đại tràng phải được
điều trị bằng phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải, nạo vét hạch tại Bệnh viện Thanh
Nhàn.
- Có đầy đủ kết quả giải phẫu bệnh sau
mổ.
- Hồ sơ nghiên cứu có đầy đủ thông tin
phục vị cho nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ:
- Ung thư không phải biểu mô.
- Ung thư di căn từ nơi khác đến.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả hồi
cứu.
2.2.2. Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tất cả các
bệnh nhân đủ tiêu chuẩn trong khoảng thời
gian nghiên cứu.
2.2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu:
- Đặc điểm bệnh nhân trước phẫu thuật:
Tuổi, giới, BMI, lý do vào viện và các triệu
chứng lâm sàng (đau bụng, rối loạn tiêu hóa,
phân máu, sụt cân, khối u ổ bụng…). Các chỉ
số cận lâm sàng: Xét nghiệm máu, kết quả
nội soi đại trực tràng bằng ống mềm, kết quả
chụp CT Scanner…
- Kết quả điều trị: Thời gian phẫu thuật,
lượng máu mất trong mổ, số hạch nạo vét
được, tai biến trong mổ, biến chứng sớm sau
mổ, kết quả giải phẫu bệnh sau mổ, thời gian
nằm viện sau mổ…
2.3. Xử lý số liệu: Phần mềm SPSS 20.0.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Từ tháng 01/2021 đến tháng 4/2024
chúng tôi thực hiện phẫu thuật nội soi cắt đại
tràng phải điều trị ung thư biểu mô đại tràng
phải cho 41 bệnh nhân và thu được các kết
quả như sau:
3.1. Đặc điểm chung
Tuổi trung bình trong nghiên cứu là 51,7
± 8,3 (28 - 87 tuổi). Tỷ lệ nam/nữ là 1,3/1;
BMI trung bình 21,6 (15,4 - 27); ASA:
85,36% ở mức Ivà II, chỉ 4,80% ở mức III.
3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
Thời gian khởi phát bệnh đến khi vào
viện dưới 6 tháng 52,1%, Đau bụng chiếm tỷ
lệ cao nhất 97,6%. Bán tắc ruột chiếm tỷ lệ
36,6%. Nồng độ CEA tăng trước mổ chiếm
tỷ lệ 41,5%, Nồng độ CA19-9 tăng trước mổ
chiếm tỷ lệ 17,1%. Kết quả nội soi đại trực
tràng ống mềm cho thấy khối u ở đại tràng
lên và manh tràng chiếm tỷ lệ 51,2%. Khối u
ở đại tràng góc gan chiếm tỷ lệ 41,5%. Khối
u đại tràng ngang bên phải chiếm tỷ lệ thấp
nhất 7.3%.
3.3. Kết quả trong mổ
Tất cả các trường hợp đều được cắt sát
gốc bố mạch hồi đại tràng, 17,1% trường hợp
được cắt nhánh phải của động mạch đại tràng
giữa. Tất cả các bệnh nhân đều được thực
hiện miệng nối ngoài cơ thể với đường mở
trắng giữa trên rốn dài 4 - 6cm. 100% miệng
nối hồi đại tràng ngang được thực hiện bằng
kiểu khâu nối bên – bên. 73,2% khâu nối
bằng tay, 26,8% nối bằng máy khâu cắt
thẳng. Vét hạch D2 chiếm tỷ lệ cao 87,8%.
Số hạch thu được trung bình là 18,1 ± 5,0
hạch. Thời gian mổ trung bình 142,1 ± 23,8
phút (thấp nhất 87 phút, cao nhất 186 phút).
Kích thước u trung bình là 5,7 (± 1,6) cm
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
267
nhỏ nhất là 1cm và lớn nhất là 12cm. Cắt nửa
đại tràng phải mở rộng chiếm tỷ lệ 12,2%.
3.4. Kết quả sau mổ
Đau sau mổ trung bình 3,1 ± 1,2 ngày.
Thời gian có lại trung tiện trung bình 3,1 ±
1,9 ngày. Nhiễm trùng vết mổ chiếm tỷ lệ
9,8%. Bục xì miệng nối gây viêm phúc mạc
chiếm tỷ lệ 2,4%. Chảy máu miệng nối 2,4%.
Thời gian nằm viện trung bình 8,5 ± 2,5
ngày.
3.5. Kết quả theo dõi xa
Kết quả xa sau mổ có 92,7% bệnh nhân
còn thông tin liên lạc và theo dõi đánh giá
được tại thời điểm kết thúc nghiên cứu. Tại
thời điểm kết thúc nghiên cứu có 8,1%
trường hợp tử vong, 13,5% tái phát di căn
nhưng không có tái phát tại chỗ. Thời gian
sống thêm sau mổ của nhóm nghiên cứu
trung bình là 33,15 ± 1,25 tháng. Tỷ lệ sống
thêm sau 1 năm là 96,5%, sau 3 năm là
78,6%.
IV. BÀN LUẬN
Trong nghiên cứu của chúng tôi, tuổi
trung bình là 51,7 ± 8,3, lớn nhất là 87 tuổi.
Kết quả này cũng tương tự với các kết quả
nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài
nước, cho thấy khoảng 90% ung thư đại
tràng xảy ra ở người trên 50 tuổi[4]. Về giới,
nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ nam/nữ là
1,3/1. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu
của một số tác giả như Hồ Long Hiển là
1,32[2], Phạm Trung Vỹ là 1,5/1[1].
Trong nghiên cứu của chúng tôi, 52,1%
bệnh nhân đến khám trong vòng 6 tháng kể
từ khi có triệu chứng đầu tiên. Đau bụng là
triệu chứng thường gặp nhất chiếm 97,6%.
Kết quả này cũng phù hợp với các tác giả
trong và ngoài nước[5]. Theo y văn, đối với
ung thư đại tràng phải giai đoạn sớm, triệu
chứng thường không điển hình gồm đau
bụng mơ hồ, thiếu máu, sụt cân, mệt mỏi,
khối ổ bụng. Hầu hết các triệu chứng của
bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi ở
mức độ nhẹ, ít triệu chứng là do bệnh nhân ở
giai đoạn sớm còn có thể phẫu thuật nội soi
được. Đối với bệnh nhân ung thư đại tràng,
nội soi đại tràng ống mềm là phương tiện
chẩn đoán đầu tay giúp quan sát tổn thương u
xác định vị trí, hình thái, kích thước, đồng
thời giúp sinh thiết chẩn đoán mô bệnh
học[4]. Trong nghiên cứu của chúng tôi,
100% các trường hợp đều được phát hiện qua
nội soi đại tràng, với 51,2% u ở manh tràng
và đại tràng lên.
Chúng tôi đánh giá kích thước u trong
mổ theo đường kính lớn nhất, trong NC này,
kích thước u trung bình là 5,7 (± 1,6) cm,
nhỏ nhất là 1cm và lớn nhất là 12cm. Nghiên
cứu của Huỳnh Quyết Thắng và cộng sự[2]
chọn u ≤ 8cm trong tiêu chuẩn PTNS UTĐT
phải. Conor P. Delaney và cộng sự[5] cho
rằng kích thước u lớn chỉ là chống chỉ định
tương đối do phải mở rộng đường rạch để lấy
bệnh phẩm ra ngoài, điều này sẽ làm giảm ưu
thế của PTNS.
Khâu nối bằng máy giúp cho thời gian
mổ ngắn lại, dễ thao tác trong hơn khi thực
hiện PTNS nhưng làm tăng chi phí cuộc mổ.
Tuy nhiên, dụng cụ nối máy chỉ là phương
tiện để phẫu thuật viên thực hiện phẫu thuật
dễ dàng hơn và nhanh hơn, chứ không đóng
vai trò quyết định sự thành công của phẫu
thuật và không thể làm thay đổi toàn bộ quan
điểm về phẫu thuật ung thư[5]. Việc nối máy
thường áp dụng kỹ thuật nối bên – bên và
trong NC của chúng tôi, kỹ thuật nối bên -
bên được thực hiện ở tất cả các trường hợp.
Ưu điểm là không sợ hẹp miệng nối, đảm
bảo tốt lưu thông ruột.
Thời gian phẫu thuật được tính từ lúc đặt
troca rốn đến lúc khâu đóng xong vết mổ
thành bụng. Trong NC của chúng tôi ghi
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
268
nhận thời gian phẫu thuật trung bình là 142,1
± 23,8 phút (thấp nhất 87 phút, cao nhất 186
phút). Kết quả này phù hợp với NC của
Phạm Như Hiệp và cs là 165,4 phút (145 -
290 phút), NC của Huscher C.G và cs[6] là
147 ± 61 phút.
Trong NC của chúng tôi, nhiễm trùng vết
mổ chiếm tỷ lệ 9,8%, bục xì miệng nối phải
mổ lại 2,4% và 2,4% chảy máu miệng nối,
không gặp tử vong liên quan đến phẫu thuật.
Với các trường hợp nhiễm trùng vết mổ, BN
được cắt chỉ sớm, thay băng và rửa vết
thương tại chổ bằng dung dịch Betadin 5%,
kết hợp sử dụng kháng sinh theo kháng sinh
đồ, tất cả BN đều ổn định ra viện. Kết quả
NC của chúng tôi thấp hơn NC của Chen
W.T.L và cs, tỷ lệ biến chứng 16,0% (3/18
BN), trong đó 1 BN tắc ruột sau mổ, 1 BN
biến chứng tim mạch và 1 BN nhiễm trùng
vết mổ. NC của chúng tôi gặp 2,4% bục xì
miệng nối ngày thứ 7 gây viêm phúc mạc,
BN được mổ lại khâu chỗ bục, làm sạch ổ
phúc mạc, dẫn lưu và mở thông hồi tràng.
NC của Nguyễn Hữu Thịnh[3] tỷ lệ xì miệng
nối của PTNS một vết mổ cắt ĐT phải là
2,1%. 2,4% xuất hiện chảy máu miệng nối
với biểu hiện đại tiện phân đỏ thẫm chúng tôi
quyết định nội soi tiêu hóa đánh giá tổn
thương và kẹp clip cầm máu điểm chảy, sau
can thiệp bệnh nhân đều diễn biến ổn định và
xuất viện.
Thời gian nằm viện có liên quan tình
trạng phục hồi sau mổ cũng như có kèm hay
không các tai biến trong mổ và biến chứng
sau mổ, thời gian nằm viện được tính từ ngày
phẫu thuật đến ngày ra viện. Trong NC của
chúng tôi thời gian nằm viện trung bình 8,5 ±
2,5 ngày. Thời gian nằm viện của chúng tôi
cao hơn NC của một số tác giả như Hữu
Hoài Anh và Nguyễn Cường Thịnh[7] trung
bình 7 ngày (5 - 14 ngày). Sự khác biệt về
thời gian nằm viện trung bình có thể liên
quan đến khả năng hồi phục, biến chứng sau
mổ và theo các tác giả thời gian hậu phẫu sau
mổ cắt ĐT nội soi trung bình 8 ngày, nếu tiến
triển thuận lợi BN có thể xuất viện sớm sau 6
ngày, nếu có biến chứng thì thời gian hậu
phẫu sẽ kéo dài hơn.
V. KẾT LUẬN
Phẫu thuật nội soi cắt đại tràng phải điều
trị ung thư biểu mô tại Bệnh viện Thanh
Nhàn cho kết quả tốt, tỷ lệ tai biến, biến
chứng thấp, đảm bảo về mặt ung thư học…
góp phần nâng cao chất lượng điều trị bệnh
nhân ung thư tại Hà Nội.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vỹ, P.T., Nghiên cứu ứng dụng phẫu thuật
nội soi một đường mổ điều trị ung thư đại
tràng phải, in Luận án tiến sĩ Y học. 2020,
rường Đại học Y Dược Huế.
2. Huỳnh Quyết Thắng, H.L.H., Nạo vét hạch
của phẫu thuật nội soi điều trị ung thư biểu
mô tuyến đại tràng phải. Y học TP. Hồ Chí
Minh, 2017. 21 (2).
3. Thịnh, N.H., Hiệu quả của phẫu thuật nội
soi một vết mổ cắt đại tràng do ung thư, in,
Luận án tiến sĩ y học. 2015, ĐHYD TP. Hồ
Chí Minh.
4. Kang, K., H. Huang, and Z. Chen,
Identification and validation of the
prognostic signature of a novel
demethylation-related gene associated with
the clinical features of colon cancer. Int
Immunopharmacol, 2024. 139: p. 112798.
5. Adamina, M., et al., Laparoscopic complete
mesocolic excision for right colon cancer.
Surg Endosc, 2012. 26(10): p. 2976-80.
6. Montorsi, M., et al., Early parietal
recurrence of adenocarcinoma of the colon
after laparoscopic colectomy. Br J Surg,
1995. 82(8): p. 1036-7.
7. Hữu Hoài Anh, T.H.S., Nguyễn Cường
Thịnh, Hoàng Công and Đắc, Bước đầu
đánh giá kết quả phẫu thuật nội soi ung thư
đại tràng tại Bệnh viện E. Y học thực hành,
2009. (4).