BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC HẢI PHÕNG
C HẢI PHÕNG
VŨ THỊ CHÂU
VŨ THỊ CHÂU
ĐÁNH GIÁ TÍNH SINH MIỄN DỊCH VÀ TÍNH AN
TOÀN CỦA VẮC XIN IVACFLU-A/H5N1 TRÊN
NGƢỜI VIỆT NAM TRƢỞNG THÀNH KHỎE MẠNH
Chuyên ngành : Y tế công cộng
Mã số : 9720701
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
Hải Phòng – 2021
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC HẢI PHÕNG
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Vũ Đình Thiểm
2. PGS.TS Đặng Văn Chức
Phản biện 1: GS.TS. Trần Quốc Kham
Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Đặng Dũng
Phản biện 3: PGS.TS. Chu Văn Thăng
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường vào
hồi: 09giờ 00’, ngày tháng năm 2021.
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc Gia
2. Thư viện Trường Đại học Y Dược Hải Phòng
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Cúm là một trong những bệnh truyền nhiễm có khả năng đe dọa
lớn đối với con người không những vì tác động bất lợi về mặt sức khỏe
do những vụ dịch cúm hàng năm mà còn cả hậu quả to lớn mang tính
toàn cầu của những vụ đại dịch cúm gây ra. Trong đại dịch cúm
A/H1N1 (2009) và sự lan rộng của vi rút cúm A/H5N1 trong các quần
thể gia cầm lây sang người, cho thấy tính khó dự đoán được của vi rút
cúm.
Mặc dù đại dịch cúm A/H1N1 (2009) đã lắng xuống và vi rút gây
đại địch được coi như là một loại vi rút cúm mùa, nhưng mối đe dọa của
một cúm đại dịch gây ra bởi vi rút cúm gia cầm A/H5N1 được coi là
vẫn còn tiềm tàng, nó có thể bùng phát bất ngờ vào một thời điểm nào
đó. Từ năm 1997, vi rút cúm gia cầm A/H5N1 có khả năng gây bệnh
cao đã gây ra các vụ dịch bùng phát trên diện rộng ở gia cầm với tỷ lệ
chết rất cao, đồng thời gây bệnh rải rác, nghiêm trọng và tử vong cho
người. Các quốc gia Đông Nam Á bao gồm Việt Nam, đã chịu ảnh
hưởng của cúm A/H5N1. Từ năm 2003 đến tháng 10/2020, theo báo
cáo của WHO đã có 861 trường hợp được khẳng định nhiễm cúm
A/H5N1 trong đó 455 ca tử vong. Các quốc gia Đông Nam Á chiếm tới
42% các trường hợp nhiễm vi rút cúm A/H5N1 được báo cáo từ năm
2003 và nhiễm cúm A/H5N1 ở động vật ngày nay vẫn được coi là dịch
cục bộ trong khu vực. Tính đến tháng 10 năm 2020, Việt Nam có 127
trường hợp nhiễm cúm ở người trong đó có trên 50% trường hợp tử
vong (64/127). Do vậy, nguy cơ vi rút cúm AH5N1 từ gia cầm truyền
sang sang người vẫn là hiện hữu.
Do vậy, nghiên cứu sản xuất vắc xin dự phòng bệnh cúm trong
nước để chủ động, kịp thời trong phòng chống các đại dịch cúm, không
bị phụ thuộc vào vắc xin do nước ngoài cung cấp, giá thành vắc xin phù
hợp, giúp cho số lượng người tiếp cận với vắc xin cúm được nhiều hơn,
góp phần chủ động phòng chống dịch bệnh và hạn chế tối đa lây lan trong
cộng đồng là một nhiệm vụ cấp thiết và quan trọng. Từ thực tế trên, Bộ Y
tế đã giao nhiệm vụ cho Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế (IVAC) nghiên
cứu sản xuất vắc xin dự phòng cúm A/H5N1, để chủ động nguồn vắc xin
cho nhu cầu trong nước. Trên cơ cở IVAC được WHO hỗ trợ kỹ thuật và
tài chính để xây dựng dây chuyền sản xuất vắc xin cúm theo tiêu chuẩn
GMP-WHO với công suất tiềm năng lên tới 3 triệu liều một năm theo
công nghệ trên phôi trứng, là công nghệ hiện đang cung cấp khoảng
80% số lượng vắc xin cúm cho nhu cầu sử dụng trên thế giới. Để một
2
sản phẩm vắc xin mới đăng ký lưu hành, cần có số liệu nghiên cứu thử
nghiệm lâm sàng để khẳng định về tính an toàn và tính sinh miễn dịch
của sản phẩm. Do vậy, một câu hỏi đặt ra là vắc xin dự phòng cúm
A/H5N1 có tên thương mại là IVACFLU-A/H5N1 có đáp ứng được tiêu
chuẩn về tính an toàn và tính sinh miễn dịch không? Chúng tôi thực hiện
đề tài: “Đánh giá tính sinh miễn dịch và tính an toàn của vắc xin
IVACFLU-A/H5N1 trên người Việt Nam trưởng thành khỏe mạnh”.
Nghiên cứu có hai mục tiêu sau:
1. Đánh giá tính sinh miễn dịch của vắc xin IVACFLU-A/H5N1 liều
15mcg do Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế sản xuất.
2. Đánh giá tính an toàn của vắc xin IVACFLU-A/H5N1 liều 15mcg do
Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế sản xuất.
Ý nghĩa của luận án:
- Nghiên cứu có ý nghĩa thời sự, thực tiễn và cấp thiết về tính an
toàn và tính sinh miễn dịch của vắc xin cúm gia cầm IVACFLU-
A/H5N1 do Việt Nam sản xuất để chủ động có nguồn vắc xin phòng
bệnh cho người.
- Hiện nay, sản xuất vắc xin ở Việt Nam đã khá chủ động, tự sản
xuất kịp thời một số vắc xin để phòng bệnh, đặc biệt trong chương trình
tiêm chủng mở rộng, trong đó có cả vắc xin phòng cúm trong nước
không bị phụ thuộc vào vắc xin do nước ngoài cung cấp. Thành công
của sản xuất vắc xin cúm trong nước đã giúp làm giảm giá thành vắc
xin cúm, giúp cho số lượng người có thể tiếp cận với vắc xin cúm được
nhiều hơn, góp phần chủ động phòng chống dịch và hạn chế lây lan
trong cộng đồng.
- Khi kết quả nghiên cứu được hoàn thành đạt hiệu quả, Việt
Nam sẽ có một vắc xin mới được áp dụng rộng rãi trong cộng đồng để
phòng đại dịch cúm A/H5N1 từ gia cầm lây sang người.
Cấu trúc luận án:
Luận án gồm 121 trang (không kể phần tài liệu tham khảo, phụ lục),
bao gồm các phần: Đặt vấn đề (2 trang), tổng quan tài liệu (24 trang),
đối tượng và phương pháp nghiên cứu (22 trang), kết quả nghiên cứu
(45 trang), bàn luận (25 trang), kết luận (2 trang), khuyến nghị (1 trang).
Luận án có 30 bảng, 11 biểu đồ, 03 hình, 106 tài liệu tham khảo (trong
đó 14 tài liệu tiếng Việt) và phần phụ lục.
3
Chƣơng 1
TỔNG QUAN
1.1. Thực trạng Cúm gia cầm trên thế giới và ở Việt Nam:
Bệnh cúm: là một bệnh truyền nhiễm đường hô hấp; ở người, bệnh
do virus cúm A và virus cúm B gây ra (virus cúm C và D cũng đã được
báo cáo). Các triệu chứng liên quan đến nhiễm virus cúm thay đổi từ một
bệnh hô hấp nhẹ (giới hạn ở đường hô hấp trên và đặc trưng bởi sốt, đau
họng, chảy nước mũi, ho, nhức đầu, đau cơ và mệt mỏi) đến nặng và
trong một số trường hợp, viêm phổi gây chết người do virus cúm hoặc
dẫn đến nhiễm khuẩn thứ phát của đường hô hấp dưới.
Cúm gia cầm: con người có thể bị nhiễm virus cúm gia cầm, cúm
lợn và các loại virus cúm khác như cúm gia cầm A/H5N1, A/H7N9 và
cúm lợn A/H3N2…, đây là những loại virus cúm thường lây lan ở động
vật nhưng cũng có thể lây truyền sang người qua tiếp xúc trực tiếp với
động vật bị nhiễm hoặc môi trường bị ô nhiễm.
1.1.1. Virus cúm A/H5N1
1.1.1.1. Gen virus cúm A/H5N1
Virus cúm thuộc họ Orthomyxoviridae. Có bốn loại virus cúm
như là A, B, C và D.Các loại virus cúm gia cầm đều được xếp vào loại
virus cúm A. Virus cúm được phân loại dựa trên tính kháng nguyên của
hai glycoprotein bề mặt của chúng, hemagglutinin (HA) và
neuraminidase (NA).
1.1.1.2. Sức đề kháng của virus
Các yếu tố vật lý như nhiệt độ được cho là nguyên nhân làm giảm
hoạt động của virus, điều này ảnh hưởng đến hoạt động sao chép của
nó. Báo cáo trong nghiên cứu trước đây cho thấy, virus A/H5N1 có thể
tồn tại hơn 100 ngày ở 4°C nhưng bị bất hoạt sau 24 giờ ở 28°C và sau
30 phút ở 56°C. Virus bất hoạt hoàn toàn trong vòng 30 phút sau khi
tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời ở nhiệt độ môi trường 32 đến
35°C nhưng khả năng lây nhiễm vẫn được giữ lại sau 4 ngày trong bóng
râm ở 25 đến 32°C. Virus cũng có sự bất hoạt sau khi tiếp xúc 3 phút ở
70°C. Sự lây nhiễm ở 4°C vẫn có thể được phát hiện sau 35 ngày nhưng
chỉ còn 2 ngày trong kỳ ủ bệnh ở 25°C. Virus H5N1 mất khả năng lây
nhiễm ở pH dưới 5 nhưng vẫn tồn tại ngay cả sau 18 giờ ở pH 5. Như