Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu trầm cảm và đánh giá kết quả can thiệp cộng đồng phòng chống trầm cảm ở người cao tuổi tại thành phố Quảng Ngãi

Việt Nam đang đối mặt với tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, kéo theo những thách thức đáng kể về sức khỏe tâm thần ở người cao tuổi, trong đó trầm cảm là một vấn đề sức khỏe cộng đồng ngày càng trở nên phổ biến và nghiêm trọng.

Nghiên cứu sinh, giảng viên, cán bộ y tế công cộng, nhân viên y tế cơ sở, các nhà hoạch định chính sách y tế và các tổ chức/cá nhân quan tâm đến chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định tỷ lệ trầm cảm và các yếu tố liên quan ở người cao tuổi tại Thành phố Quảng Ngãi, đồng thời xây dựng và đánh giá hiệu quả mô hình can thiệp cộng đồng phòng chống trầm cảm. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định lượng (với 1572 người cao tuổi ở giai đoạn ban đầu và 768 người ở giai đoạn can thiệp) và định tính. Kết quả cho thấy tỷ lệ trầm cảm ở người cao tuổi tại cộng đồng là 18,7%, trong đó trầm cảm nhẹ chiếm 12,8%, vừa 5,1% và nặng 0,8%. Các yếu tố liên quan đáng kể bao gồm tình trạng hôn nhân (góa/ly dị/ly thân), thu nhập thấp, hỗ trợ xã hội kém, mắc từ 2 bệnh mạn tính trở lên, thiếu chia sẻ tâm sự, tiền sử gia đình có người trầm cảm, các biến cố lớn trong 12 tháng qua và trong cuộc đời, thói quen uống rượu/bia và ít hoạt động thể lực. Mức độ kiến thức, thái độ và thực hành về phòng chống trầm cảm của người cao tuổi ban đầu còn thấp. Mô hình can thiệp được xây dựng dựa trên ba giải pháp chính: xây dựng mạng lưới cộng tác viên và tổ dịch vụ phòng chống trầm cảm, truyền thông giáo dục sức khỏe nâng cao kiến thức-thái độ-thực hành, và hỗ trợ tâm lý rèn luyện khả năng thích ứng. Sau can thiệp, tỷ lệ trầm cảm ở nhóm can thiệp giảm đáng kể (từ 18,8% xuống 11,7%), cùng với sự cải thiện rõ rệt về kiến thức (tăng từ 55,7% lên 78,1%), thái độ (tăng từ 54,2% lên 75,0%) và thực hành (tăng từ 42,7% lên 65,1%). Điều này cho thấy mô hình can thiệp có hiệu quả cao, khả thi và phù hợp để nhân rộng.