
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
LÊ THỊ KIỀU HẠNH
THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ
LIÊN QUAN ĐẾN STRESS Ở NHÂN VIÊN Y TẾ TẠI MỘT SỐ
BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y GIAI ĐOẠN 2020-2022
VÀ KẾT QUẢ MỘT SỐ BIỆN PHÁP CAN THIỆP
Chuyên ngành : Y tế Công cộng
Mã số : 9720701
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
HÀ NỘI – 2024

Công trình được hoàn thành tại
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Vũ Minh Hải
2. PGS.TS. Ngô Văn Toàn
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ được trình bày trước hội đồng chấm thi của trường
đại học và thầy phản biện
Vào hồi ngày tháng năm 2024
Luận án này có thể tìm thấy tại:
Thư viện Quốc gia
Thư viện Trường Đại học Y Hà Nội

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Tiếng Việt
Tiếng Anh
BRCS
Thang đo khả năng ứng phó
thích nghi
Brief resilient coping scale
BRS
Thang đo khả năng phục
hồi
Brief resilience scale
BS
Bác sĩ
Doctor
BVĐK
Bệnh viện Đa khoa
General Hospital
DASS 21
Thang đánh giá trầm cảm,
lo âu, stress
Depression, anxiety, stress
scale
ĐDV
Điều dưỡng viên
Nurse
HSE
Hiệp hội lao động Anh
Quốc
Health and Safety Executive
NVYT
Nhân viên y tế
Healthcare worker
WHO
Tổ chức Y tế thế giới
World health organization
WHOQLO-
BREF
Thang đo chất lượng cuộc
sống
The World health
organization quality of life -
bref

1
GIỚI THIỆU LUẬN ÁN
1. Tính thời sự của đề tài
Stress là thuật ngữ chỉ một hội chứng bao gồm những đáp ứng không đặc hiệu
của cơ thể với kích thích từ môi trường. Stress đặt chủ thể vào quá trình dàn xếp thích
ứng, tạo ra một cân bằng mới cho cơ thể sau khi chịu những tác động của môi trường.
Nói cách khác, phản ứng stress bình thường đã góp phần làm cho cơ thể thích nghi.
Nếu đáp ứng của cá nhân với các yếu tố stress không đầy đủ, không thích hợp và cơ
thể không tạo ra một cân bằng mới, thì chức năng của cơ thể ít nhiều sẽ bị rối loạn,
những dấu hiệu của bệnh lý cơ thể, tâm lý, tập tính sẽ xuất hiện và sẽ tạo ra những
stress bệnh lý cơ thể, tâm lý, tập tính sẽ xuất hiện và tạo ra những stress bệnh lý cấp
tính hoặc kéo dài. Rối loạn tâm lý do stress mang lại những hậu quả nghiêm trọng đến
sức khỏe người lao động, thiệt hại về kinh tế, giảm năng suất lao động.
Theo báo cáo của Hiệp hội lao động Anh Quốc (Health and Safety Executive -
HSE) trong giai đoạn 2018 đến 2021 có 822.000 trường hợp người lao động mắc
stress nghề nghiệp, trầm cảm và lo âu; trong đó ngành y tế là một trong những ngành
được báo cáo có tỷ lệ mắc stress, trầm cảm, lo âu có liên quan đến công việc cao. Một
số nghiên cứu trên thế giới cũng đã chỉ ra các yếu tố liên quan đến stress ở nhân viên y
tế bao gồm chủ yếu là (1) công việc; (2) các mối quan hệ xã hội; (3) cá nhân. Tuy
nhiên, các yếu tố ảnh hưởng đến stress ở nhân viên y tế không tác động một cách độc
lập mà chúng tác động tổng hợp cùng nhau, nhưng các biện pháp can thiệp để giảm
stress cũng như cách tiếp cận truyền thống nâng cao sức khoẻ tâm thần cho cán bộ,
nhân viên y tế còn hạn chế. Việc tiếp cận những can thiệp nhằm cải thiện sức khoẻ
tâm thần cho nhân viên y tế trở nên quan trọng trong thời gian gần đây. Các biện pháp
can thiệp giảm stress cho nhân viên y tế đang được thế giới hướng đến hiện nay bao
gồm thay đổi nhận thức-hành vi, thư giãn tinh thần và thể chất, cải thiện tổ chức làm
việc. Tại Việt Nam, các nghiên cứu về kỹ năng ứng phó tình trạng stress cũng như các
can thiệp giảm stress vẫn còn hạn chế.
Xuất phát từ những vấn đề trên chúng tôi muốn tìm hiểu tình trạng stress, các
yếu tố liên quan đến stress của nhân viên y tế và các giải pháp can thiệp giúp nhân
viên y tế nâng cao sức khoẻ và tinh thần. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Thực
trạng và một số yếu tố liên quan đến stress ở nhân viên y tế tại một số Bệnh viện Đại
học Y giai đoạn 2020-2022 và kết quả một số biện pháp can thiệp” với mục tiêu sau:
1. Mô tả thực trạng và một số yếu tố liên quan đến tình trạng stress ở nhân viên
y tế ở Bệnh viện Đại học Y năm 2021.
2. Đánh giá kết quả một số giải pháp can thiệp thích hợp nhằm giảm căng thẳng
ở nhân viên y tế ở Bệnh viện Đại học Y.
2. Những đóng góp mới của luận án
- Ngành y tế được xác định là một trong những ngành có tỷ lệ cao về rối loạn sức
khoẻ tâm thần, kiệt sức trong lực lượng lao động, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch
Covid -19, tỷ lệ cán bộ, nhân viên y tế bị gia tăng nguy cơ và mức độ stress, trầm cảm.
Nghiên cứu đã xác định thực trạng stress của nhân viên y tế, cung cấp dữ liệu cập nhật
và tỷ lệ mắc stress của nhân viên y tế. Nghiên cứu cũng đã xác định được một số yếu
tố liên quan làm tăng tình trạng stress ở nhân viên y tế là mối quan hệ gia đình, nơi
làm việc, biến cố lớn trong một năm qua.

2
- Nghiên cứu đã chỉ ra mối quan hệ giữa stress và chất lượng cuộc sống. Khi tình
trạng stress tăng lên, điểm số chất lượng cuộc sống ở các lĩnh vực thể chất, tâm thần,
xã hội, môi trường giảm xuống, cung cấp bằng chứng về tác động tiêu cực đến đời
sống toàn diện của nhân viên y tế.
- Nghiên cứu cũng cho thấy kết quả của việc áp dụng các giải pháp can thiệp như
(1) truyền thông giáo dục sức khoẻ, (2) hướng dẫn bài tập thư giãn, (3) hỗ trợ tham
vấn tâm lý cá nhân làm giảm tỷ lệ các dấu hiệu mắc stress, cải thiện chất lượng cuộc
sống, khả năng ứng phó thích nghi với stress và khả năng phục hồi sau stress cho nhân
viên y tế. Nghiên cứu đã cung cấp những số liệu khoa học, tin cậy về kết quả của các
giải pháp can thiệp giảm tình trạng stress ở nhân viên y tế tại Bệnh viện Đại học Y
Thái Bình. Từ đó định hướng cho các nhà hoạch định chính sách y tế có những nghiên
cứu sâu hơn và đề xuất các giải pháp can thiệp trên diện rộng phù hợp hơn.
3. Bố cục của luận án
Luận án gồm 147 trang, trong đó phần đặt vấn đề 2 trang, tổng quan tài liệu 42
trang, đối tượng và phương pháp nghiên cứu 26 trang, kết quả nghiên cứu 39 trang,
bàn luận 35 trang, kết luận 2 trang, khuyến nghị 1 trang. Luận án có 36 bảng, 6 biểu
đồ; 140 tài liệu tham khảo.
Nghiên cứu sinh có 02 bài báo đã đăng trên tạp chí chuyên ngành có uy tín,
trong đó có 01 bài báo đăng ở tạp chí Nghiên cứu Y học; 01 bài báo tiếng Anh.
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Một số khái niệm về stress, nhân viên y tế
1.1.1. Khái niệm về stress
Theo Hans Selye “Stress như một đáp ứng của chủ thể trước một nhu cầu hoặc
một sự tương ứng của mối quan hệ giữa con người với môi trường xung quanh.”
Stress như một đáp ứng thích nghi về mặt tâm lý, sinh học và tập tính. Stress đặt chủ
thể vào quá trình dàn xếp thích nghi với môi trường xung quanh, tạo cho cơ thể một
cân bằng mới sau khi chịu tác động của môi trường. Nói cách khác, phản ứng stress
bình thường đã góp phần làm cơ thể thích nghi. Nếu đáp ứng của cá nhân với các yếu
tố stress không đầy đủ, không thích hợp và cơ thể không tạo ra một cân bằng mới, thì
những chức năng của cơ thể ít nhiều bị rối loạn, những dấu hiệu bệnh lý cơ thể, tâm
lý, tập tính sẽ xuất hiện và sẽ tạo ra những stress bệnh lý cấp tính hoặc kéo dài. Theo
quan điểm của tác giả Jerrold S. Greenberg thì khái niệm stress cũng có thể hiểu theo
hai khía cạnh. Thứ nhất, tình huống stress chỉ các tác nhân xâm phạm hay kích thích
gây ra (stressor), là những tác nhân vật lý, hóa học, tâm lý xã hội, gia đình, nghề
nghiệp. Thứ hai, đáp ứng stress để chỉ trạng thái phản ứng với stress (reaction) là phản
ứng sinh lý và phản ứng tâm lý không đặc hiệu.
1.1.2. Khái niệm nhân viên y tế
Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì “Nhân viên y tế (NVYT)
là những người tham gia vào hành động có mục đích chính là để tăng cường sức khỏe.
Nhân viên y tế gồm những người cung cấp dịch vụ y tế như bác sĩ, y tá, nữ hộ sinh,
dược sỹ, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm – cũng như quản lý và công nhân hỗ trợ -
chẳng hạn như quản lý bệnh viện, các cơ quan tài chính, đầu bếp, bảo trì sửa chữa và
nhân viên vệ sinh”.