Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Chính sách dân số ở Việt Nam

Dân số đóng vai trò nền tảng và là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Việc quản lý và điều tiết dân số một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả quản lý và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Tại Việt Nam, mặc dù đã có nhiều nỗ lực và đạt được những thành tựu đáng kể trong công tác dân số, nhưng những biến động dân số gần đây đòi hỏi sự điều chỉnh và hoàn thiện liên tục các chính sách nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển mới.

Luận án này được biên soạn nhằm phục vụ các nhà nghiên cứu, các chuyên gia trong lĩnh vực dân số và quản lý công, các nhà hoạch định chính sách, cũng như sinh viên và học viên cao học quan tâm đến chính sách dân số tại Việt Nam. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn tổng quan, phân tích chuyên sâu và các đề xuất giải pháp thiết thực để hoàn thiện chính sách dân số, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Luận án tiến sĩ này tập trung nghiên cứu sâu về chính sách dân số hiện hành tại Việt Nam, với mục tiêu chính là đề xuất các giải pháp toàn diện nhằm hoàn thiện chính sách này cả về mặt lý luận và thực tiễn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các chính sách điều chỉnh quy mô dân số, cơ cấu dân số (đặc biệt là giới tính) và chăm sóc sức khỏe sinh sản, trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2024. Đề tài đặt giả thuyết rằng thực trạng dân số Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như mức sinh thấp hơn mức sinh thay thế, mất cân bằng giới tính khi sinh và tốc độ già hóa dân số nhanh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, việc bổ sung và hoàn thiện chính sách dân số là cần thiết để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Về phương pháp luận, luận án được xây dựng trên cơ sở chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, đồng thời vận dụng các lý thuyết về quản lý công và khoa học chính sách công. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể bao gồm thu thập dữ liệu thông qua nghiên cứu tài liệu (văn bản pháp luật, báo cáo, công trình khoa học), điều tra xã hội học bằng bảng hỏi để khảo sát ý kiến người dân, và phỏng vấn sâu các cán bộ, công chức liên quan. Dữ liệu sau đó được xử lý bằng phần mềm SPSS, phân tích thống kê mô tả, so sánh, phân tích và tổng hợp để đưa ra kết luận. Những đóng góp mới của luận án bao gồm việc hệ thống hóa và bổ sung cơ sở lý luận về chính sách dân số, xây dựng khung lý thuyết và khung đánh giá nội dung chính sách dân số. Luận án cũng khảo cứu chính sách dân số của một số quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ để rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Đặc biệt, luận án phân tích và đánh giá chi tiết các chính sách về quy mô dân số, cơ cấu dân số theo giới tính và chăm sóc sức khỏe sinh sản, từ đó xác định những nội dung cần duy trì, điều chỉnh hoặc bổ sung chính sách mới. Trên cơ sở đó, luận án đề xuất các giải pháp hoàn thiện ba nhóm chính sách dân số chính và các điều kiện đảm bảo thực hiện chúng trong thời gian tới. Luận án có ý nghĩa khoa học sâu sắc trong việc phát triển lý luận về chính sách dân số và cung cấp một cách tiếp cận thống nhất, toàn diện. Về mặt thực tiễn, đây là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà hoạch định chính sách, giúp chuyển đổi chính sách từ dân số-kế hoạch hóa gia đình sang dân số-phát triển, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững của Việt Nam.