THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 7
1
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP HỌC KÌ I
MÔN NGỮ VĂN 7– NĂM HỌC 2022-2023
I. Kiến thức trọng tâm:
1. Đọc hiểu văn bản:
- Thể loại nghị luận phân tích một tác phẩm văn học:
+ Hiểu những đặc điểm của thể loại nghị luận phân tích một tác phẩm văn học được thể
hiện cụ thể qua văn bản: ý kiến lớn, ý kiến nhỏ, lý lẽ, bằng chứng; và nội dung chính, mục đích
của văn bản.
+ Hiểu ý nghĩa của chi tiết trong văn bản.
- Thể loại Tản văn, Tùy bút:
+ Hiểu đặc điểm thể loại tản văn, tùy bút được thể hiện cụ thể qua văn bản: chất trữ tình,
cái tôi, ngôn ngữ và chủ đề, tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua văn bản.
+ Hiểu ý nghĩa của chi tiết trong văn bản.
2. Tiếng Việt:
- Nghĩa của yếu tố Hán Việt và nghĩa của những từ có yếu tố Hán Việt.
- Ngôn ngữ của các vùng miền.
3. Viết: Bài văn biểu cảm về sự việc.
II. Cấu trúc đề kiểm tra:
- Hình thức: Tự luận
1. Đọc - hiểu: 4.0 điểm (Văn bản 3.5 đ; tiếng Việt 0.5 đ)
- Văn bản nghị luận văn học; Tản văn, Tùy bút (Chọn ngữ liệu ngoài SGK)
+ Thể loại.
+ Tìm văn bản cùng thể loại, cùng chủ điểm.
+ Nhận diện đặc điểm của thể loại tản văn, tùy bút: chất trữ tình, cái tôi, ngôn ngữ và chủ
đề, tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua văn bản.
+ Nhận diện đặc điểm của thể loại nghị luận phân tích tác phẩm văn học: ý kiến lớn, ý kiến
nhỏ, lý lẽ, bằng chứng; nội dung chính, mục đích của văn bản.
- Tiếng Việt: Nhận diện, giải nghĩa từ Hán Việt, từ ngữ địa phương trong ngữ cảnh cụ thể.
2. Vận dụng: 1.0 điểm
- Tìm từ Hán Việt từ yếu tố Hán Việt cho sẵn, đặt câu có sử dụng từ Hán Việt.
- Giải nghĩa, nhận xét về từ ngữ địa phương.
3. Vận dụng cao: 5.0 điểm
Viết bài văn biểu cảm về một sự việc.
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 7
2
PHẦN MỘT: ĐỌC – HIỂU
1/ Đặc điểm thể loại:
Thể loại
Khái niệm
Đặc điểm
Văn bản nghị luận
Văn bản nghị luận phân tích một
tác phẩm văn học thuộc thể văn
nghị luận văn học, được viết ra để
bàn về một tác phẩm văn học.
- Thể hiện rõ ý kiến của người viết về tác phẩm cần
bàn luận, có thể là về nhân vật, chi tiết, ngôn từ, đề tài,
chủ đề…
- Trình bày lí lẽ, bằng chứng để thuyết phục người
nghe.
+ Lí lẽ là những lí giải, phân tích về tác phẩm.
+ Bằng chứng là sự việc, chi tiết, từ ngữ trích dẫn từ
tác phẩm.
- Các ý kiến, lĩ lẽ, bằng chứng được sắp xếp theo trình
tự hợp lí.
- Mục đích: để thuyết phục người đọc, người nghe về
ý kiến, quan điểm của người viết trước một vấn đề đời
sống hoặc văn học.
- Nội dung chính của văn bản nghị luận: là ý kiến,
quan điểm mà người viết muốn thuyết phục người đọc.
Để xác định nội dung chính của văn bản nghị luận, ta
có thể căn cứ vào nhan đề văn bản; ý kiến, lí lẽ, bằng
chứng được nêu trong văn bản.
- Ý kiến lớn: là quan điểm chính mà người viết muốn
thuyết phục người đọc).
- Ý kiến nhỏ: nêu ra để bổ trợ cho ý kiến lớn.
Tản văn, tùy bút
Tản văn: Tản văn là loại văn xuôi
ngắn gọn, hàm súc có cách thể
hiện đa dạng (trữ tình, tự sự, nghị
luận, miêu tả...), nhưng nhìn
chung đều mang tinh chất chấm
phá, bộc lộ trực tiếp suy nghĩ, cảm
xúc của người viết qua các hiện
tượng đời sống thường nhật, giàu
ý nghĩa xã hội..
Tùy bút: Tuỳ bút là một thể trong
ki, dùng để ghi chép, miêu tả
những hình ảnh, sự việc mà người
viết quan sát, chứng kiến; đồng
- Chất trữ tình trong tản văn, tuỳ bút là yếu tố được
tạo từ vẻ đẹp của cảm xúc, suy nghĩ, vẻ đẹp của thiên
nhiên tạo vật để tạo nên rung động thẩm mĩ cho người
đọc.
- Cái tôi trong tuỳ bút, tản văn là yếu tố thể hiện cảm
xúc, suy nghĩ riêng của tác giả qua văn bản Thông
thường, có thể nhận biết cái tôi ấy qua các từ nhân
xưng ngôi thứ nhất.
- Ngôn ngữ tản văn, tuỳ bút thưởng tinh tế, sống
động, mang hơi thở đời sống, giàu hình ảnh và chất
trữ tình.
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 7
3
thời chú trọng thể hiện cảm xúc,
tình cảm, suy nghĩ của tác giả
trước các hiện tượng và vấn đề của
đời sống.
2/ Hệ thống hóa các văn bản đã học:
Bài 3: Những góc nhìn văn chương
TT
Văn
bản
Tác giả
Thể
loại
Mục đích
Ý kiến lớn
1
Em bé
thông
minh-
Nhân
vật kết
tinh trí
tuệ dân
gian
Trần
Thị An
Nghị
luận
văn học
Thuyết phục người
đọc, người nghe đồng
tình với quan điểm
của người viết về vấn
đề: thông qua bốn lần
thử thách của nhân
vật em bé ở truyện cổ
tích “Em bé thông
minh”, người xưa đề
cao trí tuệ dân gian.
- Thông qua bốn lần
thử thách, tác giả dân
gian đã đề cao trí tuệ
của nhân dân.
2
Hình
ảnh hoa
sen
trong
bài ca
dao
trong
đầm gì
đẹp
bằng
sen
Hoàng
Tiến
Tựu
Nghị
luận
văn học
Thuyết phục người
đọc, người nghe đồng
tình với quan điểm
của người viết về vấn
đề: vẻ đẹp của hoa
sen và cách sống
thanh cao, giữ gìn
phẩm giá của con
người Việt Nam qua
hình ảnh ẩn dụ của
“hoa sen”.
- Vẻ đẹp hoa sen được
miêu tả một cách tài
tình, khéo léo (3 câu
thơ đầu trong bài ca
dao).
- Những triết lí sống
sâu sắc (câu thơ cuối).
3
Bức thư
chú lính
chì dũng
cảm
Li-xơ-
bớt
Đao-
mon-tơ
Nghị
luận
văn học
Thuyết phục người
đọc, người nghe đồng
tình với quan điểm
của người viết về vấn
đề: bày tỏ tình cảm
yêu mến, khâm phục
- Tình cảm yêu quý, nể
phục nhân vật chú lính
chì dũng cảm.
- Tác giả đã đưa ra
nhận xét về cái kết đặc
biệt của truyện.
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 7
4
chú lính chì và muốn
gửi lời cảm ơn tới nhà
văn An-đec-xen vì
ông đã không viết
một “kết thúc có hậu”
cho truyện, để mọi
người cùng nhìn thấy
thực tại và những mặt
trái của cuộc sống.
4
Sức hấp
dẫn của
truyện
ngắn
Chiếc lá
cuối
cùng
Minh
Khuê
Nghị
luận
văn học
Thuyết phục người
đọc, người nghe đồng
tình với quan điểm
của người viết về vấn
đề: đây là một truyện
ngắn đặc sắc và hấp
dẫn, để lại nhiều ấn
tượng cho bạn đọc.
- Trước hết, sức hấp
dẫn của truyện đến từ
chi tiết chiếc lá cuối
cùng.
- Bên cạnh đó, sức hấp
dẫn của truyện cn đến
từ kết thúc hết sức bất
ngờ.
Bài 4: Quà tặng của thiên nhiên
TT
Văn
bản
Tác giả
Thể
loại
Chủ đề
Cái tôi trong tùy bút,
tản văn
1
Cốm
Vòng
Vũ Bằng
Tùy bút
Tình cảm yêu quý,
trân trọng của tác giả
đối với cốm và đối
với văn hoá của dân
tộc cũng như cách
sống đẹp, giàu văn
hoá của người Hà
Nội.
Hiện ra rõ nét qua tình
cảm, thái độ, suy nghĩ
của tác giả về giá trị
của Cốm.
THCS Phước Hưng Đề cương Ngữ Văn 7
5
2
Mùa thu
về
Trùng
Khánh
nghe hạt
dẻ hát
Y
Phương
Tản văn
Tình cảm say mê, tự
hào của tác giả đối với
hạt dẻ, rừng dẻ và
niềm mong muốn
được giao hoà với
thiên nhiên.
Tác giả kể về đặc sản
hạt dẻ Trùng Khánh
quê hương mình với
lng vui sướng, đầy tự
hào đã cho thấy cái tôi
của tác giả - nhận thức
và đánh giá được sự
khác biệt giữa hạt dẻ
Trùng Khánh khác so
với các loại khác.
3
Mùa
phơi sân
trước
Nguyễn
Ngọc Tư
Tản văn
Những kỉ niệm tuổi
thơ ùa về "mùa phơi
sân trước".
Tác giả có góc nhìn bao
quát về những điều xảy
ra trong thời tuổi thơ
của mình → bộc lộ
được những tình cảm,
cảm xúc của mình.
4
Thu
sang
Đỗ Trọng
Khơi
Thơ lục
bát
Tình cảm yêu thương,
trân trọng của tác giả
dành cho thiên nhiên.
Tác giả mang đến cho
người đọc hình ảnh
thiên nhiên tươi đẹp,
sống động đồng thời
thể hiện tình cảm yêu
thương, trân trọng đối
với sự hiện hữu của
thiên nhiên quanh
mình.